1-2. (a) Bezẹle nọn da nọghọ ẹbho ne bunbun ẹlẹnan rẹ ha mun udu tẹ ẹbho ne ribhi ihe? (b) Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

 Ọ NỌGHỌ ẹbho ne bunbun ẹlẹnan rẹ ha mun udu tẹ ẹbho ne ribhi ihe. Ele dọ kere ghe, ẹbho ne ribhi ihe bi ẹbho ne fele, ele ekhẹn gọvamẹnti bi uhi nin ele gbe ọbhi otọ rẹkpa. Ele imanman rẹkpa ene ibhioguele. Baibo yọle: “Eria . . . denyẹnyẹn ibo ele yẹ si ikuan-egbe ji ele.” (Eccl. 8:9) Rẹ deba ọnan, eso bhi ẹbho ne mun ọkalo bhi otuẹ wo lu emhin ebe. Ranmhude ọnan, ẹbho eso iyẹ mhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua. Bhiriọ, ahamiẹn mhan man ọria iBaibo, ọkhẹke nin mhan rẹkpa ọle ha mhọn urẹọbhọ da iJehova, bi ẹbho nin Ọle ne ọbhi ihe bhi agbotu.

² Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ iyi ene imhan man ele Baibo ọkpa ọkhẹke ne mun udu tẹ iJehova bi agbotu nọnsọle. Aharẹmiẹn ọ ki ree nin mhan mhọn da ga iJehova, ọ yẹ khẹke nin mhan ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin mhẹn nẹ. Ẹgheso, mhan sabọ rẹ kuẹlo da idia nọn ha rẹman si mhan gene mun udu tẹ iJehova. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan idia ea ne ha rẹman si mhan gene mun udu tẹ iJehova: (1) ahamiẹn mhan tie ije eso bhi Baibo, (2) ahamiẹn agbotu nọnsi Jehova taman mhan ebi mhan ha lu, bi (3) ahamiẹn mhan kuẹlo da ọnọghọ bhi ẹghe odalo.

3. Be ije eso bhi Baibo ha rẹ sabọ dọnmhẹn urẹọbhọ nin mhan mhọn da Jehova yẹ?

 ³ Beji mhan ha rẹ ha tie Baibo, mhan sabọ rẹ ha mhọn inọnta  eso rẹji ebi Jehova rẹ ne ẹbho eso lu emhin yẹ, bi emhin eso nin ọle zẹ rẹ lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ebe ọsi Numbers, Jehova da yọle nan gbe obhokhan Izrẹl a ranmhude ọle koko eran bhi ẹdẹ iSabbath. Ebe ọsi Samuel nin ọzeva ji mhan lẹn ghe, ikpe ne bunbun ki gbera, Jehova da rẹhunmhan iDavid nin Ojie nọn gboghẹ yẹ gbugbele. (Num. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Mhan sabọ rẹ ha riale ghe, ‘Bezẹle nin Jehova da rẹhunmhan iDavid nọn gboghẹ yẹ gbugbele, sokpan, ọle da yọle nan gbe ọne okpea a nin emhin ọbe nin ọle lu bha kaka sẹ bọsi David?’ Nin mhan rẹ re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nan, bha ji mhan zilo nyan emhin ea ne khẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan tie Baibo.

4. Be Genesis 18:20, 21 bi Deuteronomy 10:17 rẹ rẹkpa mhan lẹn ghe uwedẹ nọn gbale Jehova rẹ bhohiẹn?

⁴ Ọ iyi emhin ne sunu rebhe Baibo gbotọle fanọn an man mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan lẹnmhin ghe ọkhọle rebhe David wo rẹ fidenọ bhi emhin ebe nin ọle lu. (Ps. 51:2-4) Ọkpakinọn, unan ọria nela ọne okpea nọn gbobọrauhi ọsi Sabbath khin? Emhin nin ọle lu be ba ọle bhi egbe? Ọle be ka ha gbobọrauhi nesi Jehova bhi ẹghe nọn gbera? Ọle be ka re obọ rẹkhan adia nan re nanlẹn khẹ? Baibo bha taman mhan. Ọkpakinọn, mhan lẹnmhin ghe Jehova ibhohiẹn eku. (Deut. 32:4) Jehova ida re ebi ọle họn bi ebi ọria dia yẹ, la emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sabọ re ọria bhohiẹn eku, rẹ bhohiẹn. (Tie Genesis 18:20, 21; Deuteronomy 10:17.) Beji mhan ha rẹ manman ha luẹ ẹmhọn iJehova bi uwedẹ nin ọle guanọ nin mhan rẹ ha lu emhin, mhan ki dọ manman rẹọbhọ ghe, uwedẹ nin ọle rẹ bhohiẹn gbamhin. Ahamiẹn mhan mhọn inọnta eso rẹji eji mhan tie bhi Baibo nin mhan bha sabọ wanniẹn nian, mhan lẹnmhin ghe Osẹnobulua nọnsẹmhan ida lu emhin nọn bha gba.​—Ps. 145:17.

5. Ranmhude ọ bha gba nin mhan fo, be ọ ha rẹ sabọ rẹso uwedẹ nin mhan rẹ bhohiẹn yẹ? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Mhan Ida Sabọ Lẹn Otọ Ẹmhọn Rebhe Nọnsẹn Ranmhude Ọ Bha Gba Nin Mhan Fo.”)

⁵ Mhan ida sabọ wo ha bhohiẹn bhi uwedẹ nọn gbale ranmhude ọ bha gba nin mhan fo. Ranmhude arẹkhọkhọ nọnsi Osẹnobulua a da man mhan, ọ iti mhan bhọ sade a ilu ẹbho nọnsẹn. (Gen. 1:26) Ọrẹyiriọ, mhan sabọ rẹ ha bhohiẹn bhi uwedẹ nọn bha gba ranmhude ọ bha gba nin mhan fo, aharẹmiẹn ghe mhan riale mhan lẹn otọ ọne ẹmhọn nọnsẹn. Bhi  ọsi ijiẹmhin, uwẹ be yẹ yere ebi Jonah rẹ lu emhin yẹ ẹghe nin Jehova rẹ mhọn itohan da ẹbho ne ribhi Nineveh? (Jonah 3:10–4:1) Ria ẹmhọn ebe nabhọre ranmhude itohan nin Jehova mhọn da ele! Ibhokhan Nineveh ne bun gbera 120,000 ne fidenọ da miuhọnmhọn. Bhi ọkike ọle, mhan da dọ kere ghe uwedẹ nin Jonah rẹ ghe ene ẹbho, ọle bha gba, ọ iyi uwedẹ nin Jehova rẹ ghe ele.

6. Bezẹle nọn ida yi oko ghe, Jehova dẹ ha taman mhan emhin rebhe nin ọle zẹ rẹ lu?

⁶ Ọ iyi oko ghe Jehova dẹ taman mhan ebezẹle nin ọle da lu ebi ọle lu. Ẹmhoanta nọn ghe, Jehova re ẹho nin eguọmhandia nesọle bhi ẹghe nọn gbera rẹ ta ebi ele mhọn bhi ọkhọle dagbare rẹji emhin nin ọle zẹ rẹ lu, la ebi ọle ho nin ọle lu. (Gen. 18:25; Jonah 4:2, 3) Ẹgheso, ọle ki tare ebezẹle nin ọle da zẹ rẹ lu emhin nin ọle lu. (Jonah 4:10, 11) Ọrẹyiriọ, ọ iyi oko ghe Jehova dẹ wo ha taman mhan ebezẹle nin ọle da ho nin ọle lu emhin. Ranmhude ọle man mhan, ọle ida ka nọọn mhan si mhan re obọ ọbhi emhin nin ọle ho nin ọle lu ọkuẹsẹ ọle lu ọle, la sade ọle lu ọle fo.​—Isa. 40:13, 14; 55:9.

7. Ọnọghọ nela mhan ha sabọ kuẹlo da? Bezẹle?

⁷ Mhan lẹnmhin ghe emhin ne gbale ọkpa Jehova lu. Ọkpakinọn, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ re obọ rẹkhan ebi eria nin ọle ne ọbhi ihe bhi agbotu taman mhan. Mhan sabọ rẹ ha riale si ebi Jehova yọle nan lu ele be taman mhan, la si ebe na bhi ọkhọle nọnsele vae ele taman mhan nin mhan lu. Asabọmiẹn inian ẹbho eso ne ha nyẹnlẹn bhi ẹghe ẹdẹle rẹ ha ria eria. Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin nan sounun ọlẹn bhi  uduọle nọnzi 3. Ọria nọn na bhi azagba-uwa ọsi ọne okpea nọn gbobọrauhi ọsi Sabbath sabọ rẹ ha riale ghe, si Moses gene nọọn Jehova fo ọkuẹsẹ a gbe ọne okpea a. A sabọ yẹ miẹn ghe, ọmọẹ Uriah nin obhi Hittite nin David ne okhuo ọle nowẹ sabọ rẹ ha riale ghe, ranmhude ojie David khin zẹle nan bha da gbe ọle a. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova wo gbaẹkẹ ẹbho nin ọle ne ọbhi ihe bhi agbotu. Bhiriọ, mhan ida sabọ yọle ghe mhan mun udu tẹ Jehova sade mhan bha rẹọbhọ ghe, obọ ọle adia nin ele re nin mhan na vae.

8. Be ẹmhọn nọn ribhi Acts 16:4, 5 bi uwedẹ nin agbotu nọnsi Jehova rẹ lu emhin yẹ ẹlẹnan rẹ khọ egbe yẹ?

⁸ Jehova noo “ọguọmhandia nọn wanlan nan gbaẹkẹ ọle” rẹ sun agbotu nọnsọle bhi ọne otọ nan ẹlẹnan. (Matt. 24:45) Beji otu nọn sun oga bhi ore nin ọhẹnhẹn lu, iriọ ọne ọguọmhandia nọn wanlan nan gbaẹkẹ ọle yẹ rẹ gbẹloghe ẹbho nesi Jehova bhi ọne otọ agbọn nan rebhe. Sẹyẹ, ele re adia nin ewanlẹn bhi agbotu rẹji ebi a ha rẹ lu emhin yẹ. (Tie Acts 16:4, 5.) Ene ewanlẹn ki taman ọrebhe bhi agbotu ebi a yọle nan lu. Mhan dẹ rẹman ghe uwedẹ nọn gbale Jehova rẹ lu emhin, sade mhan re obọ rẹkhan adia nin agbotu bi ene ewanlẹn re nin mhan.

9. Ẹghela ọ ha rẹ sabọ ha nọghọ mhan rẹ re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn tale? Bezẹle?

⁹ Ẹgheso, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn taman mhan nin mhan lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ikpe eso nian, a wo ha fi emhin eso denọ bhi agbotu ne bunbun. Bhi idia eso, ene ewanlẹn da taman ibhio mhan nin ele deba agbotu ọbhebhe beji a ha da sabọ ha noo agala ne ribhi Kindọn Họọ nesẹmhan nọnsẹn. Ahamiẹn a taman mhan nin mhan dọ deba agbotu ọbhebhe, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ zẹ azagba-uwa nọnsẹmhan bi imọẹ mhan obọ. Ọkpakinọn, Osẹnobulua be taman ene ewanlẹn agbotu kẹkẹ nin ele ha ne ibhio mhan diọ i? Eye. Bhiriọ, ọnan sabọ re ọle ha nọghọ mhan rẹ re obọ rẹkhan ebi ele taman mhan nin mhan lu. Ọkpakinọn, Jehova  lẹnmhin ghe ene ewanlẹn dẹ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. Bhiriọ, ọ yẹ khẹke nin mhan rẹọbhọ ghe ele dẹ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. *

10. Beji Hebrews 13:17 rẹman, bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn yọle nin mhan lu?

¹⁰ Bezẹle nọn da khẹke nin mhan re obọ ba ebi ene ewanlẹn yọle nan lu aharẹmiẹn ọ iyi ebi mhan rẹ ha guanọ nọn? Ranmhude mhan ha lu iriọ, ọfure ki ha ribhi agbotu. (Eph. 4:2, 3) Agbotu dẹ ha tuẹn okhun sade ọrebhe re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn yọle nan lu. (Tie Hebrews 13:17.) Ọnọn ke okhun nẹ hi, mhan ki rẹman Jehova ghe mhan mun udu tẹ ọle, sade mhan re obọ rẹkhan ebi ene ọle ne ọbhi ihe ne ha gbẹloghe mhan taman mhan nin mhan lu.​—Acts 20:28.

11. Be ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ha re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn yọle nin mhan lu?

¹¹ Mhan ha yere ghe, ene ewanlẹn ka bhii Osẹnobulua fo nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin ele ọkuẹse ele zilo nyan ẹmhọn ne rẹtẹ agbotu, ọnan ki rẹkpa mhan rẹ manman ha re obọ rẹkhan ebi ele yọle nan lu. Ele yẹ fẹ adia eso ghe bhi Baibo, bi uwedẹ nin agbotu yọle nan rẹ lu emhin ọkuẹsẹ ele zẹ ebi a ha lu. Ele wo guanọ nin ele lu emhin ne ha ti Jehova bhọ, yẹ gbẹloghe ẹbho nesọle bhi uwedẹ nọn gbale. Ele lẹnmhin ghe, ele dẹ taman iJehova ebi ele rẹ gbẹloghe ẹbho nesọle yẹ. (1 Pet. 5:2, 3) Ria ẹmhọn ọnan: Ẹbho nesi Jehova wo re okugbe ha ga ọle, arẹmiẹn ẹbho bhi ọne agbọn nan ilu emhin kugbe ranmhude eji ele na vae, oga nin ele ye, bi ranmhude ẹmhọn ahinmhin-ibo. Ranmhude Jehova wo ha rẹkpa agbotu nọnsọle zẹle nin ọnan da sabọ sunu!

12. Emhin eso nela ene ewanlẹn ha ka ria eria nyan sade ele fẹghe si ọria nọn lu emhin ebe gene fidenọ?

¹² Jehova mun ọne ẹsọn kpataki nin ene ewanlẹn nin ele rẹ ha gbega agbotu nọnsọle, beji a ha da miẹn ghe itọn bha nabhọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ọria lu emhin ebe nọn kakale, Jehova guanọ nin ene ewanlẹn fẹghe si ọkhẹke nin ọne ọria sẹyẹ ha ribhi ẹkẹ agbotu. Rẹ deba emhin ne khẹke nin ele guanọ otọ ọle, ọkhẹke nin ele fẹghe si emhin nin ọne ọria lu gene ba ọle bhi egbe. Ọne ọria sabọ man ha lu ghe ọle fidenọ, ọkpakinọn, ọle be gene he ebi ọle lu? Ọle be muegbe nin ọle hẹi kie lu ọne emhin ebe? Ahamiẹn imọẹ ne imhẹn nin ọle rẹkhan zẹle nin ọle da lu emhin ọbe nin ọle lu, ọle be muegbe nin ọle rẹ rẹban ene imọẹ? Ene ewanlẹn ki nan erọnmhọn ji Jehova yẹ fẹ otọ ọne ẹmhọn ghe nọnsẹn. Ele ki yẹ fẹ ebi Baibo tale rẹji ebi ọne ọria lu. Sẹyẹ, ele ki fẹghe si ebi ọne ọria lu gene ba ọle bhi egbe. Bhiriọ, ene ewanlẹn ki zẹ si ọne ọria nọn lu emhin ebe dẹ yẹ sabọ ha ribhi agbotu. Bhi idia eso, ọ ki khẹke nan khu ọne ọria sibhi agbotu re.​—1 Cor. 5:11-13.

13. Emhin nela mhan ha sabọ ha ria ẹmhọn ọlẹn sade a khu ọmọẹ mhan la ọria bhi azagba-uwa nọnsẹmhan bhi agbotu?

¹³ Idia nela ha sabọ rẹman si mhan gene re obọ rẹkhan ebi ene ewanlẹn tale? Ahamiẹn ọ iyi ọmọẹ mhan, la ọria bhi azagba-uwa nọnsẹmhan a khu bhi agbotu, ọ sabọ rẹ lẹkhẹ nin mhan rẹ re obọ ọbhi ebi ene ewanlẹn lu. Ọkpakinọn, ahamiẹn ọmọẹ mhan a khu bhi agbotu, mhan sabọ rẹ ha riale ghe ene ewanlẹn bha fẹ otọ ọne ẹmhọn ghe nọnsẹn. Mhan sabọ yẹ rẹ ha riale si uwedẹ nin Jehova ha rẹ talọ bhi ọne ẹmhọn, ele be rẹ talọ bhọ. Be ha sabọ rẹkpa mhan re ẹlo nọn khẹke ha ghe uwedẹ nin ene ewanlẹn rẹ talọ bhi ọne ẹmhọn?

14. Be ha rẹkpa mhan rẹ re obọ ba emhanmhan ọsi ene ewanlẹn sade ele zẹ nan rẹ khu ọmọẹ mhan la ọria bhi azagba-uwa nọnsẹmhan bhi agbotu?

¹⁴ Ọkhẹke nin mhan yere ghe, emhanmhan ọsi Jehova nọn nan rẹ ha khu ọria nọn lu  emhin ebe nọn kaka bhi agbotu. Ibhio mhan bhi agbotu miẹn elele bhi ọne emhanmhan nan. Sẹyẹ, ọne ọria nọn lu emhin ebe dẹ yẹ sabọ miẹn elele bhọ. Ahamiẹn a zẹ ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka obọ bhi agbotu, uwedẹ iẹnlẹn nọnsọle sabọ rẹso ẹbho nekẹle. (Gal. 5:9) Rẹ deba ọnan, asabọmiẹn ọle ida lẹn ebi emhin ebe nin ọle lu kaka sẹ yẹ. A sabọ yẹ miẹn ghe, ọle ida daghe emhin soso nọn ha re ọle fi iria-eria nọnsọle, bi uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin denọ, beji Jehova ha da re ẹlo esilli ha ghe ọle. (Eccl. 8:11) Ọkhẹke nin mhan ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, ene ewanlẹn ka fẹ otọ ẹmhọn ghe nọnsẹn ọkuẹsẹ a khu ọria bhi agbotu. Bọsi ẹbho ne ha guẹzọ bhi otọ Izrẹl bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ele lẹn sẹbhọ ghe Jehova ele guẹzọ nan, ọ iyi eria.​—2 Chron. 19:6, 7.

15. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha re obọ rẹkhan adia nin Jehova re nin mhan gbera ọnikhẹ nian?

¹⁵ Beji ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan rẹ ha sire, ọkhẹke nin mhan ha mun udu tẹ uwedẹ nin Jehova rẹ lu emhin gbera ọnikhẹ. Bezẹle? Bhi ẹghe ekpokpo nọn khua, a sabọ rẹ taman mhan nin mhan lu emhin ne bha mun mhan ẹlo kore, la ne bha lẹkhẹ nan rẹ re obọ rẹkhan. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova ida na bhi okhun ne imhan talọ. Asabọmiẹn ẹbho nin ọle ha zẹ bhi ọne otọ nan ọle ha noo rẹ re adia nin mhan. Ọ iyi ọne ẹghe nan mhan ha rẹ ha mhọn edandan rẹji ebi a yọle nin mhan lu, la ha riale, ‘si obọ iJehova la ọkhọle ọsi ene ibhio mhan ọne adia nan ha re nin mhan na vae.’ Uwẹ dẹ be mun udu tẹ Jehova bi agbotu nọnsọle bhi ọne ẹghe nin? Uwedẹ nin uwẹ rẹ ghe adia nin agbotu re nin mhan nian dẹ rẹkpa uwẹ rẹ miẹn ewanniẹn rẹji ọne inọnta nan. Ahamiẹn uwẹ re ehọ ọbhi adia nan re nin mhan ẹlẹnan, yẹ re obọ rẹkhan ọlẹn, ọ sabọ rẹ lẹkhẹ nin uwẹ rẹ lu iriọ bhi ẹghe ekpokpo nọn khua.​—Luke 16:10.

16. Be ha sunu bhi ẹghe odalo nọn ha rẹman si mhan re obọ ba uwedẹ nin Jehova rẹ bhohiẹn?

¹⁶ Ọ yẹ khẹke nin mhan ria eria nyan ebi mhan ha rẹ lu emhin yẹ ẹghe nin Jehova ha rẹ bhohiẹn, sade ọne agbọn nan kpẹnlẹn. Bhi ejayenan nian, mhan mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe ẹbho ne bunbun ne bha sẹ dọ ga iJehova, rẹ dọ sẹbhi ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan, dẹ vae dọ ga ọle ọkuẹsẹ ọkpẹnlẹn ọsi ọne nan vae. Ọkpakinọn, bhi ẹghe Armageddon, Jehova dẹ na bhi obọ iJesu tare ebe ha sunu ji ele. (Matt. 25:31-33; 2 Thess. 1:7-9) Ọ iyi mhan ha tare ọne iJehova ha mhọn itohan da, la ọne ọle ida mhọn itohan da. (Matt. 25:34, 41, 46) Mhan dẹ be sabọ re obọ ba uwedẹ nin Jehova rẹ bhohiẹn, la mhan dẹ be zobọ bhọ rẹ ha ga iJehova ranmhude uwedẹ nin ọle rẹ bhohiẹn bha yẹẹ mhan? Bhi ọsi ẹmhọanta, ọkhẹke nin mhan ha  mun udu tẹ iJehova nian, nin mhan da yẹ sabọ lu iriọ bhi ẹghe odalo.

17. Elele nela mhan ha miẹn ẹghe nin Jehova ha rẹ dọ bhohiẹn ọne agbọn nan?

¹⁷ Ria ẹmhọn ebi emhin ha dia mhan bhi egbe yẹ bhi agbọn ọsọgbọn, sade mhan daghe emhin kikẹ ne sunu ranmhude ibhiohiẹn nọnsi Jehova. Oga ohoghe ida yẹ ha ribhọ. Ẹki eku nin ẹbho do bhi ọne agbọn nan nin ele rẹ mun ẹbho lu, bi ekhẹn ahinmhin-ibo ne de nyẹnyẹn ẹbho, yẹ si iloya ji ele ida yẹ ha ribhọ. Mhan ida yẹ ha dọmanlẹn, ha khọnmhọn la ha yu. A dẹ mun Esu bi ẹlinmhin ebe nesọle khue rẹ na bhi ukpe uli. Emhin ebe rebhe ne sunu ranmhude nin ele rẹ sọtẹ ida yẹ ha ribhọ. (Rev. 20:2, 3) Ọ dẹ wo manman ti mhan bhọ ghe, mhan re obọ ba uwedẹ nin Jehova rẹ lu emhin.

18. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ibhokhan Izrẹl nan gbẹn ọbhi Numbers 11:4-6 bi 21:5?

¹⁸ Mhan dẹ be sabọ miẹn ọnọghọ eso bhi agbọn ọsọgbọn ne ha rẹman si mhan mun udu tẹ uwedẹ nin Jehova rẹ lu emhin? Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan zilo nyan ebe sunu ẹghe nin ibhokhan Izrẹl wo rẹ la sibhi otọ Egypt re. Eso bhi ẹwẹ ele da munhẹn ha zaka-zunyọn ranmhude ele bha yẹ ha le ebale nin ele rẹ ka ha le bhi otọ Egypt. Sẹyẹ, ele da re ẹlo gbe imanna nin Jehova ha rẹ nin ele le a. (Tie Numbers 11:4-6; 21:5.) Emhin nọn sẹ inian dẹ be yẹ sabọ sunu ji mhan sade ekpokpo nọn khua sotọ? Mhan bha lẹn eka ẹsọn nin mhan ha miẹn rẹ hẹnhẹn ọne otọ nan, bi ebi mhan ha lu rẹ fẹkẹ ha re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfugbhegbe. Asabọmiẹn ẹsọn ne bunbun dẹ wo ha ribhọ nin mhan ha miẹn. Sẹyẹ, asabọmiẹn iẹnlẹn ida ka lẹkhẹ nin mhan. Mhan dẹ be ha zaka-zunyọn rẹji ebi Jehova ha ne nin mhan ẹghenin? Mhan ha mhọn ọnan bhi ọkhọle: Ahmiẹn mhan ji ebi Jehova ne nin mhan ha ti mhan bhọ nian, mhan ki yẹ sabọ lu iriọ ẹghenin.

19. Emhin kpataki nela uwẹ miẹn luẹ bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

¹⁹ Jehova wo lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale. Ọkhẹke nin mhan ha mhọn ọnan bhi ọkhọle. Ọkhẹke nin mhan yẹ ha mun udu tẹ ẹbho nin Jehova ne ọbhi ihe nin ọle na obọ ele re adia nin mhan. Mhan hẹi yelea ene ọta nin Jehova na obọ Isaiah nin akhasẹ ta ne yọle: “Bha dẹ miẹn ahu sade ibha bha ha kpokpo egbe, bi sade bha mun udu nyan mẹn.”​—Isa. 30:15.