1, 2.  Ọnọghọ nela ene ga iJehova da ke egbe ele re ẹlẹnan? (Fẹ adudu nọn ribhi eji mhan da munhẹn ghe.)

ENE bunbun ne wẹnna bhi hosipital, ẹwẹ eria ne mhọn emianmhẹn nọn ha sabọ nanbhi egbe ọria ọkpa nan ọria ọbhebhe bhi egbe, ọle ele da wẹnna. Ele guanọ nin ele rẹkpa ene eria nan ne khọnmhọn, ọkpakinọn, ọkhẹke nin ele gbega egbe nọnsele nin ele hẹi mun ọne emianmhẹn. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Mhan ne bunbun nyẹnlẹn sikẹ eria ne mhọn ikpẹ ne imhẹn, mhan yẹ deba ele wẹnna. Udede ọnọghọ ọnan khin rẹji mhan.

² Bhi ọne ẹghe ọkike nin mhan ki ye nan nian, emhin ọbe wo kpọa. Bhi ebe nin ọzeva nin Paul gbẹn ji Timothy, ọle da tẹmhọn ikpẹ nin eria ne iga Osẹnobulua mhọnlẹn. Bhi ẹghẹ ọkpẹnlẹn, ọle eria ha rẹ manman ha re ene ikpẹ nan man (Tie 2 Timothy 3:1-5, 13.) Arẹmiẹn ene ikpẹ nan khọ mhan bhi ẹlo, mhan bha gbega egbe, mhan dẹ yẹ sabọ ha regbe khọkhọ eria ne mhọn ele. (Prov. 13:20) Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nin mhan luẹ khian nan nian, mhan dẹ zilo nyan ikẹkẹ nọn ribhi ikpẹ nin ene ga Osẹnobulua mhọn bi ene ikpẹ nin eria ne iga Osẹnobulua bhi ọne ẹghe ọkike nan mhọn. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ gbega egbe yẹ nin mhan hẹi ha mhọn ene ikpẹ nan, arẹmiẹn  mhan dọnmhegbe rẹ rẹkpa eria ne mhọn ele.

3. Hela mhọn ene ikpẹ nin Paul tẹmhọnlẹn bhi 2 Timothy 3:2-5?

³ Paul nin odibo da gbẹn yọle ghe, “ẹghe ọkike, ọkakale nọn bha lẹkhẹ nan rẹ khọn, ki dọ ha ribhọ.” Ọle da sounun bhi ikpẹ 19 ne imhẹn nin ẹbho da ha rẹman bhi ọne ẹghe ọkike nan. Ene ikpẹ nin Paul tẹmhọnlẹn nan yẹ diabe ene ribhi Romans 1:29-31. Ọkpakinọn, eso ribhọ nin ọle gbẹn ji Timothy ne iribhi ije ebhebhe, rẹ nanbhi Matthew rẹ dọ sẹbhi Revelation. Arẹmiẹn Paul tale bhi ebe nin ọlẹ gbẹn ji Timothy ghe, eria dẹ ha mhọn ene ikpẹ nan, ọnan bha rẹman ghe ẹbho rebhe da wo ha mhọn ọlẹn. Ikpẹ nin Kristiẹn rẹman wo dikẹ.—Tie Malachi 3:18.

4. Be uwẹ ha rẹ khọkhọ ẹbho ne mhọn okpẹhio yẹ?

⁴ Paul ki tale fo ghe eria ki ha hoẹmhọn igho bi egbe ele ọkpa, ọle da yẹ yọle, ele ki ha dẹgbọ, ha hianbhegbe, yẹ ha mhọn okpẹhio. Eria ne re ene ikpẹ nan man ki ha riale ghe ele mhẹn nẹ ẹbho nekẹle ranmhude ele mhọn ose, la ranmhude ele fele, la ranmhude ihe nin ele ye. Ẹne ẹbho nan, nan ha gẹn ele, yẹ ha ga ele, ọle ele guanọ. Okpea ọkpa nọn manman yo isikulu da tẹmhọn ọne ọria nọn manman mhọn okpẹhio, ọ da yọle: “Ọle mhọn ojukhuo bhi ẹkẹ ọkhọle nọnsọle, nin ọle da de uhọnmhọn re nin egbe ọle.” Ẹbho eso tale ghe ihianbhegbe iyẹẹ ọria soso. Ọle zẹle ọria nọn hianbhegbe ha yẹ daghe ọria ọbhebhe nọn hianbhegbe, ọ ki yẹ ha sọnọn ọlẹn.

5. Be ihianbhegbe rẹ sabọ nanbhi ọkhọle ọsi ene ha ga Osẹnobulua yẹ bhi ẹghe ẹdẹlẹ?

⁵ Okpẹhio manman sọnọn iJehova. Ọle he ẹria ne hianbhegbe. (Prov. 6:16, 17) Erọnmhọn ọsi ọria nọn hianbhegbe ida sẹbhi eji Osẹnobulua ye. (Ps. 10:4) Ikpẹ ọsi Ojuu nọn. (1 Tim. 3:6) Ọbabhegbe a ghe, eso bhi ene ka ga Osẹnobulua bhi ore ne gbera da ji ihianbhegbe nanbhi ọkhọle nọnsele. Bhi ikpe ne bunbun, Uzziah nọn ha yi ojie nọnsi Judah da wo ha ga nọnsẹn. “Ọkpakinọn,” Baibo taman mhan ghe, “ẹghe nin ọle ki rẹ manman deziẹn, okpẹhiọ da nanbhi ọkhọle nọnsọle, nọn re ọle obọ sotọ. Ọle da dọ lu emhin nọn bha gba bhi ẹlo nọnsi Jehova nin Osẹnobulua nọnsọle, ọle da nanbhi ẹkẹ uwa oga nọnsi Jehova dọ ha tuẹ emhin nọn vin-ohin nan tuẹ a rẹ ze ji Jehova bhi ojukhuo ọsi izọese.” Hezekiah nin Ojie bhọ ka yẹ de bhi ọne ufi ọsi ihianbhegbe nan, bhi obhi ẹghe khere.—2 Chron. 26:16; 32:25, 26.

6. Emhin eso nela ha rẹ sabọ re iDavid ha hianbhegbe? Bezẹle nin ọle bha ki da ha hianbhegbe?

⁶ Ẹbho eso ki dọ ha hianbhegbe ranmhude ele manman mhọn-osẹ, ranmhude ẹbho manman lẹn ele, ranmhude ele manman guẹ ebi a rẹ so illo yẹ, ranmhude iwẹnna obọ nọnsele, la ranmhude ihe nin ele ye. David bhọ wo ha mhọn ene emhin nan rebhe; ọrẹyiriọ, ọle bha hianbhegbe hiehie. Ẹghe nin ọle rẹ gbe iGoliath a fo, nan da re ọmọn nọnsi Saul nanlẹn nọn ha yi okhuo ọle, David da yọle: “Họla hi mhẹn bi ibhio mhẹn bi azagba-uwa nọnsi aba mhẹn bhi Izrẹl, nin imhẹn ha ki da dọ ha yi oruan ọnojie?” (1 Sam. 18:18) Be rẹkpa David rẹ sabọ ha mhọn idegbere? Emhin rẹbhe nin David ha mhọnlẹn, ranmhude idegbere nọnsi Osẹnobulua zẹle nin ele da sabọ sẹbhi obọ nọnsọle. (Ps. 113:5-8) David lẹn ghe emhin ne mhẹn rebhe nin ọle mhọnlẹn, obọ nọnsi Jehova ele da vae.—Yẹ fẹ 1 Corinthians 4:7 ghe.

7. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn idegbere?

⁷ Bọsi David, ene ga iJehova wo dọnmhegbe nin ele rẹ ha mhọn idegbere. Emhin ọhan-ilo nọn ghe, Jehova nọn kpọnọ nẹ bhi ọne agbọn nan rebhe bhọ yẹ mhọn idegbere. (Ps. 18:35) Ọkhẹke nin mhan ji ibhude nọn  ribhi Baibo sẹ mhan otọ ẹkẹ, nọn yọle: “Bha re ẹkẹ-ẹjẹjẹ ọsi itohan hin egbe bha, ifuẹke, idegbere, ẹkẹ omẹnhiẹn, bi iziẹngbe.” (Col. 3:12) Mhan sẹyẹ lẹn ghe ahoẹmhọn-egbe imhọn okpẹhio, ọi dẹgbọ. (1 Cor. 13:4) Idegbere nọnsẹmhan dẹ sabọ re ẹbho bu iJehova re. Beji ikhuo ha rẹ sabọ re uwedẹ iẹnlẹn nọnsele rẹ rẹkpa ọdọ ele rẹ dọ ga iJehova, iriọ idegbere nọnsi ene ga iJehova ha rẹ yẹ sabọ rẹkpa ẹbho nekẹle rẹ dọ ga iJehova.—1 Pet. 3:1.

8. (a) Ẹlo nela ẹbho eso rẹ ghe akan-ehọ ẹlẹnan? (b) Uhi nela Baibo gbe nin ene ibhokhan?

⁸ Paul da tẹmhọn ebi ẹbho ne da ha nyẹnlẹn bhi ẹghe ọkike da rẹ ha nẹ egbe lu emhin yẹ. Ọle da gbẹn yọle, bhi ẹghe ọkike, imọn ki ha mhọn akan-ehọ da ene biẹ ele. Arẹmiẹn ẹgheso, ebe nin ẹbho gbẹn, finmu nan ghe, bi emhin nan rẹman bhi television re akan-ehọ diabe emhin nọn bha khọ gbe, ẹmhọanta nọn ghe, akan-ehọ wo sabọ zagha azagba-uwa a. Ọ ki wo bue nin ẹbho lẹn ọne ẹmhọanta nan. Bhi ọsi ijẹmhin, ẹghe ẹdẹlẹ, bhi Greece, ọria ha fi ene biẹ ọle emhin, a ki gbubi ọle (a re ọnan ta ghe a iyẹ da ha deba ele mun obọ la deba ele lu emhin soso); Rome da yẹ gbẹn ọlẹn bhi uhi ghe, ọria nọn fi aba ọle emhin bi ọria nọn gbe ọria a, ẹlo ọkpa, ọle a da rẹ ha ghe ele veva. Baibo gbe uhi nin ene ibhokhan ghe nin ele ha họn ẹmhọn nin ene biẹ ele.—Ex. 20:12; Eph. 6:1-3.

9. Be ha rẹkpa ibhokhan rẹ ha họn ẹmhọn nin ene biẹ ele?

⁹ Ibhokhan da ha ria eria nyan emhin nin ene biẹ ele sẹ lu nin ele, ọnan ki rẹkpa ele nin ele hẹi diabe ibo ele ne mhọn akan-ehọ da ene biẹ ele. Ibhokhan ha lẹn ghe, Osẹnobulua guanọ nin ele ha mun ekpẹn nin ene biẹ ele, ọnan ki rẹkpa ele nin ele hẹi a mhọn akan-ehọ. Ibhokhan da ha tẹmhọn ene biẹ ele nọnsẹn bhi ughe, ọnan ki rẹkpa ibhokhan nekẹle yẹ ha re ẹlo esili ghe ene biẹ ele. Ahamiẹn ene biẹ imọn imhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ da imọn nọnsele, ọ ki ha nọghọ nin ene imọn rẹ ha re ọkhọle rebhe họn ẹmhọn nin ele. Ọkpakinọn, ahamiẹn ene biẹ ọmọn mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ da ele, ọ ki ha tii ene imọn bhọ nin ele rẹ ha họn ẹmhọn nin ele, arẹmiẹn ọ nọghọ ele rẹ lu. Obhokhan ọkpa natiọle Austin, da tale ghe, “ẹgheso, ọ iyẹẹ mhẹn nin mhẹn rẹ re obọ rẹkhan uhi, ene biẹ mhẹn da ne adia nin mhẹn ne bha nọghọ gbe. Ele da ji mhẹn lẹn ebezẹle nin ele da gbe uhi nin mhẹn. Ele da yẹ lu ọle beji mhẹn ha da sabọ ha nin ele talọ. Ene emhin nin ele lu nan da rẹkpa mhẹn rẹ sabọ ha họn ẹmhọn nin ele. Ranmhude mhẹn lẹn ghe ele hoẹmhọn mhẹn, ọ da rẹkpa mhẹn rẹ ha dọnmhegbe nin mhẹn rẹ ha lu emhin nọn ha tii ele bhọ.”

10, 11. (a) Ikpẹ nela rẹman ghe ẹbho ida yẹ hoẹmhọn ibo ele? (b) Be oyẹẹ nin ene ga Osẹnobulua mhọn da ibo ele dinmhin sẹyẹ?

¹⁰ Paul da yẹ tẹmhọn ikpẹ ebhebhe ne rẹman ghe ẹbho ida ha mhọn oyẹẹ da ibo ele. Ẹghe nin Paul ki rẹ sunu bhi ibhokhan ne mhọn akan-ehọ fo, ọle da tẹmhọn igbọria bhi ẹse. Eria ne bha lẹn ese nan lu nin ele, ele gbọria bhi ẹse, beji ibhokhan ne mhọn akan-ehọ rẹ gbe ene biẹ ele bhi ẹse. Paul da yẹ yọle ghe, Ele ida yẹ a mhọn asun rẹkhan. Ọ da yẹ yọle ghe, Ele iyẹ da ha re obọ rẹkhan ebi a ko ta. Ọnan rẹman ghe, ẹbho iyẹ da ha guanọ nin ele ha ta ọta bhi ekpẹn. Ọ da yẹ yọle ghe, Ele ki ha re unun ji Osẹnobulua yẹ hian ọrẹ gbe egbe. Ọnan rẹman ghe, ẹbho ki ha ta ọta ọbe eria bhi egbe, rẹ sẹbhi Osẹnobulua tobọle. Sẹyẹ, Ẹbho ki ha bha-ohoghe rẹ ria eria elin an. Ọnan rẹman ghe, ẹbho ki ha wewe ẹmhọn nọn imhẹn rẹji eria ọbhebhe, nin ele rẹ ria ele elin an. *

 ¹¹ Ene ga iJehova ẹlẹnan wo mhọn oyẹẹ da ibo ele, ele bha diabe ene iga Jehova ne bha hoẹmhọn ibo ele. Inian wo nọn rẹ nanbhi otọ ha vade. Jesu da tale ghe, nin mhan rẹ hoẹmhọn Osẹnobulua, ọle ọkpa uhi nọn kokhun gbera nin mhan rẹ hoẹmhọn ibo mhan. (Matt. 22:38, 39) Jesu da yẹ yọle ghe, mhan da ha mhọn oyẹẹ bhi ẹwẹ mhan, ọle hi iyaman nan ha rẹ lẹn mhan gene ga Osẹnobulua. (Tie John 13:34, 35.) Ọkhẹke nin mhan yẹ ha mhọn oyẹẹ da eghian mhan.—Matt. 5:43, 44.

12. Uwedẹ nela iJesu rẹ re oyẹẹ nin ọle mhọn da ẹbho man?

¹² Oyẹẹ nin Jesu ha mhọn da ẹbho wo manman dinmhin. Ọle da ha nanbhi agbaẹbho rẹ sẹbhi agbaẹbho dọ ha tẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua man ele. Ọle da re egbe daan ene khọnmhọn, eria ne ruẹlo, akhun bi ene yehọ. Ọle bhọ yẹ riọ ene yu kpanọ bhi idin. (Luke 7:22) Arẹmiẹn ghe eria ne bunbun he ọle, Jesu da sẹyẹ yu nin mhan nin eria. Oyẹẹ bọsi Aba ọle, ọle Jesu rẹman tee. Bhi ọne agbọn nan rebhe, ahoẹmhọn-egbe ọsaje, ọle Esali Jehova mhọn da ibo ele.

13. Ijẹmhin nela rẹman ghe oyẹẹ nin mhan mhọn da ẹbho dẹ sabọ rẹkpa ele dọ ga iJehova?

¹³ Oyẹẹ nin mhan mhọn da ẹbho dẹ sabọ rẹkpa ele rẹ dọ ga Aba mhan nọn ribhi okhun. Oyẹẹ nin okpea ọkpa bhi Thailand daghe bhi ẹwẹ ibhio mhan bhi usikoko nin ọle yo, da wo rẹso ọle bhi ọkhọle. Ọ ki sẹbhi uwa, ọ da yọle nan dọ ha luẹ ọle Baibo igba eva bhi uzana. Ọle da wo ha taman ibhio ọle emhin nin ọle luẹ. Ọ ki ribhi uki ehan nin ọle yo ọne usikoko nọn nẹ, ọle da lu Baibo nan tie bhi ikolo oga bhi Kindọn Họọ. Ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan ene inọnta nan rẹ fẹ ghe si mhan manman mhọn oyẹẹ da ibo mhan: ‘Mhẹn be dọnmhegbe nin mhẹn rẹ rẹkpa ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhẹn, ene imhan ko ribhi agbotu, bi ene imhẹn tẹmhọn Osẹnobulua man? Mhẹn be dọnmhegbe nin mhẹn rẹ ha ghe ẹbho beji Jehova rẹ ghe ele?’

14, 15. Ikpẹ ne imhẹn eso nela ẹbho mhọn ẹlẹnan? Ọrẹyiriọ, be bhọ eso rẹ fidenọ yẹ bhi uwedẹ nọn mhẹn?

¹⁴ Ikpẹ ne imhẹn ebhebhe ribhọ nin ẹbho  mhọnlẹn bhi ọne ẹghe ọkike nan, nọn bha khẹke nin mhan ha mhọnlẹn. Baibo yọle: Emhin nọn mhẹn iyẹ da ha yẹẹ ele. Inian Baibo eso rẹ tale, ‘ene he emhin nọn mhẹn’ la ‘ene emhin ne mhẹn khọ ele bhi ẹkẹ.’ Baibo da yẹ yọle: Ele ida yẹ sabọ ha mun egbe bhi ibẹẹ, Ele ki ha mhọn izẹlo. Ẹbho ki ha mhọn Iwobhuhọnmhọn, ele iyẹ da ha ria eria fo ele kuẹ lu emhin, ele iyẹ da ha ria ẹmhọn ẹbho.

¹⁵ Ẹbho eso ne rẹ ha mhọn ene ikpẹ nan dọ fidenọ. Akhasẹ nọn ribhi Baibo ka wo tẹmhọn ọne ufidenọ nan. (Tie Isaiah 11:6, 7.) Ọne ọta akhasẹ nan da tẹmhọn ebi elanmhẹn ẹwẹ kẹkẹ bọsi oduma bi obidọn rẹ deba elanmhẹn uwa bọsi ohuan bi ẹbhe ha nyẹnlẹn yẹ bhi ọfure. Lẹn sẹbhọ ghe, ọne akhasẹ yọle ilẹnmhin nọnsi Jehova nọn dọ gba ọne otọ nan rebhe, ọle zẹle nin ọne ọfure nan da dọ sabọ ha ribhọ. (Isa. 11:9) Mhan lẹnmhin ghe, elanmhẹn isabọ lẹn ilẹnmhin nọnsi iJehova. Bhiriọ, bhi imunse ọsi oriọn, uwedẹ ne eria ha rẹ fidenọ, ọle ọne akhasẹ nan tẹmhọnlẹn.

16. Be bhọ Baibo sẹ rẹ rẹkpa ẹbho rẹ fidenọ yẹ?

¹⁶ Eria eso ribhọ ne ka ha fibhẹlo bọsi oduma, ejayenan nian, ele ki sabọ deba ẹbho nekẹle nyẹn bhi ọfure. Uwẹ dẹ miẹn okha nọnsele tie bhi uhọnmhọn-ọta nọn yọle “The Bible Changes Lives,” (Baibo Sabọ Fi Eria Denọ) nọn ribhi jw.org. Ene ki dọ lẹn Jehova yẹ ha ga ọle bha diabe eria ne man lu ghe Osẹnobulua ele ga, ọkpakinọn ele ki ha lu emhin rẹkhan uwedẹ nọn bha dia. Eria ne ka fibhẹlo khẹ ne ki ga iJehova “mun akpa ọsọgbọn yọ, nan man bhi iho nọnsi Osẹnobulua bhi ikhiale bi asun-rẹkhan ọsi ẹmhọanta.” (Eph. 4:23, 24) Beji ẹbho a rẹ ha luẹ ẹmhọn Osẹnobulua, iriọ ọ da rẹ ha tii ele bhọ rẹ fidenọ ha lu rẹkhan iho nọnsọle. A ha rẹ miẹn ọbha lẹkhẹ nin ele rẹ fidenọ, ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua dẹ rẹkpa ene gene ho nin ele lu rẹkhan iho nọnsi Osẹnobulua rẹ lu iriọ tee.

17. Be ha rẹkpa mhan nin mhan hẹi ha re egbe khọkhọ uwedẹ iẹnlẹn ọsi eria ne iga Jehova?

¹⁷ Ikẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ eria ne ga iJehova bi ene iga ọle wo manman zegbere ẹlẹnan. Ọkhẹke nin mhan ne ga iJehova gbẹlokotọ nọnsẹn nin mhan hẹi dọ ha re egbe khọkhọ iẹnlẹn nọn imhẹn nọnsi ene iga iJehova. Emhin ẹwanlẹn nọn nin mhan rẹ rẹkhan adia nọnsi Osẹnobulua nọn yọle nin mhan si egbe kie bhi ene emhin nan rebhe nan tẹmhọnlẹn bhi 2 Timothy 3:2-5. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ida sabọ wo si egbe kie bhi ẹwẹ eria ne iga iJehova sẹsẹsẹ. Mhan bi ele koko wẹnna kugbe, yẹ yo isikulu kugbe. Sẹyẹ, ele nyẹnlẹn sikẹ mhan. Ọrẹyiriọ, mhan dẹ sabọ rẹban uwedẹ nin ele rẹ ria eria bi uwedẹ iẹnlẹn nọnsele. Be imhan ha rẹ lu ọnan yẹ? Sade mhan mun ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn ziẹn ọbhọ. Ahamiẹn mhan re ẹghe bhi otọ rẹ ha luẹ iBaibo, yẹ deba ene gene guanọ nin ele ga iJehova ha muobọ, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ziẹn ikolu nin mhan bi Jehova koko mhọnlẹn.

18. Be bhọ ọta nin mhan ta bi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin ha rẹ sabọ rẹkpa ẹbho rẹ dọ lẹn Osẹnobulua yẹ?

¹⁸ Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ ha rẹkpa ẹbho nin ele dọ lẹn iJehova. Noo isẹhoa rebhe nin uwẹ iki rẹ miẹn rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Sẹye ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ lẹn emhin nin uwẹ ha ta bhi ẹghe nọn khẹke. Ha taman ẹbho ghe ọkpa bhi Esali Jehova uwẹ khin, bhiriọ, uwedẹ iẹnlẹn nọnsẹ ki ha re ogẹn ji Jehova. Jehova mun mhan egbe, nin mhan da sabọ rẹban emhin ne imhẹn ọsi ọne agbọn nan, nin mhan ha re ọkhọle nọn gbale bi ikhiale rẹ nyẹnlẹn bhi ẹkẹ ọne agbọn nan nin ojuu gbẹloghe. (Titus 2:11-14) Mhan ha nyẹnlẹn rẹkhan uwedẹ nọnsi Osẹnobulua, ẹbho nekẹle ki daghe mhan. Ọnan sabọ rẹ re ele ha yọle: “Mhan ho nin mhan rẹkhan bha, ranmhude mhan họn ghe Osẹnobulua ribhi ẹwẹ bha.”—Zech. 8:23.