1-2. (a) Bezẹle nin mhan ha da rẹọbhọ ghe, Jesu dẹ re uwedẹ nọn lẹkhẹ ọbhi otọ nin mhan rẹ ha lu Ayere ọsi uyumhin nọnsọle? (b) Ikpẹ ọsi Jesu nela mhan da zilo nyan?

UWẸ dẹ be sabọ tare emhin nan lu sade a lu Ayere ọsi Uyumhin Nọnsi Jesu Kristi? Mhan ne bunbun dẹ wo sabọ sounun bhi emhin kpataki nan lu bhi iluemhin ọsi Ebale Emuan Nọnsi Ebealẹn Mhan, ranmhude a bha mun otọ bi okhun rẹ lu ọle. Ọrẹyiriọ, iluemhin kpataki manman nọn. Mhan dẹ sabọ ha yọle: ‘Ọ ha gene ha yi iluemhin kpataki, bezẹle nan da lu ọle khere?’

² Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, Iman-emhin nesọle inọghọ nan rẹ lẹn, ele wo lẹkhẹ, iriọ ele yẹ rẹ khiakhia bhi ehọ. (Matt. 7:28, 29) Iriọ ọle sẹyẹ rẹ guanọ uwedẹ nọn lẹkhẹ re ọbhi otọ nin mhan rẹ ha lu Ayere * ọsi uyumhin nọnsọle, uwedẹ nọn ha sẹyẹ rẹ ha yi emhin kpataki rẹji mhan. Bha ji mhan gbẹlokoto fẹ ọne iluemhin nan ghe nọnsẹn, bi emhin eso nin Jesu tale, deba emhin eso nin ọle yẹ lu. Mhan dẹ manman kie lẹn ebi idegbere, izebhudu bi oyẹẹ nin Jesu mhọnlẹn kpọnọ sẹyẹ, bi ebi mhan ha rẹ manman ha re egbe khọkhọ ọle yẹ.

3. Beji Matthew 26:26-28 rẹman, be ebi iJesu noo rẹ mun iluemhin osi Ayere gbọ khere sẹyẹ? Be ene emhin eva nin ọle noo mundia nan?

³ Isira etuegbe 11 nesọle Jesu rẹ mun Ayere ọsi uyumhin nọnsọle gbọ. Ebale nan le kẹre bhi iluemhin ọsi Anagbera ọle fẹkẹ  rẹ lu ọle khere. (Tie Matthew 26:26-28.) Anyọn bi eka nan bha re emhin gua ne ribhi enin ọle noo. Jesu da taman etuegbe nesọle ghe, ene emhin eva nan mundia nin egbe bi aranlẹn nọnsọle nọn gba, nin ọle da kẹ rẹ zọese nin ele. Asabọmiẹn ghe, uwedẹ nọn lẹkhẹ nin Jesu rẹ mun ọne iluemhin ọsọgbọn nan gbọ bha han ene etugbe ilo. Bezẹle?

4. Be adia nin Jesu ka re nin Martha bhi ẹghe nọn gbera rẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebezẹle nin Jesu da fẹkẹ lu Ayere nin ọle mun gbọ khere?

⁴ Ria ẹmhọn emhin nọn sunu bhi uki eso ne gbera ọkuẹsẹ Jesu mun ọne Ayere nan gbọ. Ukpe nin ọzea a ki ye nin ọle mun iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua hẹn. Jesu da dọ tuẹ iLazarus, Martha bi Mary nin imọẹ ọle. Bhi enin, otọ da wo gbọfu a nin Jesu rẹ ha man emhin. Arẹmiẹn Martha ribhi enin, ẹsọn ebale nọn bunbun nin ọle wo ha nyẹn ranmhude iJesu bha ji ọle da ka iJesu ehọ. Jesu ki daghe ọnan, ọ da fẹkẹ dia Martha ọbhi uwedẹ nọnsẹn. Ọ da ji ọle lẹn ghe, ọ iyi ẹghe rebhe a rẹ wo nyẹn ebale vuọn otọ bi okhun. (Luke 10:40-42) Ẹghe nọn ki rẹ kẹ obhi ẹghe khere ọkuẹsẹ a gbe ọle a, Jesu tobọle da yẹ re obọ rẹkhan ọne adia nan. Ọ bha gbe ẹmena rẹ mun Ayere gbọ. Be ọnan ji mhan lẹn bhi ẹmhọn iJesu?

5. Be imhan miẹn luẹ bhi ẹmhọn iJesu bhi iluemhin nin ọle re obhi ebale khere lu? Be ọnan rẹ kugbe deba ebi Philippians 2:5-8 tale yẹ?

⁵ Jesu wo ha mhọn idegbere bhi emhin rebhe nin ọle tale bi emhin rebhe nin ọle lu. Bhiriọ, ọ bha han-ilọ ghe, ọle manman re idegbere man bhi ukpasọn nin ọle gbe kike bhi ọne otọ nan. (Matt. 11:29) Arẹmiẹn ọle lẹn ghe, izọese nọn kpọnọ nẹ bhi ọne agbọn nan rebhe ọle da dọ re egbe nọnsọle lu, ghe Jehova dẹ riọ ọle kpanọ bhi idin yẹ re ọle kiẹn ojie bhi ọkhun, ọ bha yọle Ayere ọsi uyumhin nọnsọle sẹ ebi a ha mun otọ bi okhun rẹ lu. Ọ da fẹkẹ taman edibo nesọle ghe, nin ele ha lu ọle khere rẹ ye ọle re isukpa bhi ukpe. (John 13:15; 1 Cor. 11:23-25) Ọne iluemhin nan nin Jesu re obhi ebale khere rẹ lu rẹman ghe, Jesu imhon okpẹhio. Emhin eghọnghọn nọn rẹji mhan, ghe Ojie mhan nọn ribhi okhun manman mhọn idegbere.—Tie Philippians 2:5-8.

6. Be imhan ha rẹ ha mhọn idegbere bọsi Jesu yẹ sade mhan kuẹlo da ekpokpo?

⁶ Be imhan ha rẹ ha mhọn idegbere yẹ bọsi Jesu? Ọkhẹke nin mhan ha mun ẹmhọn eria nekẹle kalo gbera ọsi mhan. (Phil. 2:3, 4) Yere emhin ne sunu bhi ukpasọn nin Jesu gbe kike bhi ọne otọ nan. Arẹmiẹn Jesu lẹn ghe ọle dẹ kẹ yu uyumhin oya, ẹmhọn etuegbe nesọle manman rẹtẹ ọle nẹ, ranmhude ọle lẹn ghe, ọle dẹ kẹ mun ele ọbhi akhiẹ. Bhiriọ, ọle da re ọne asọn nọn  kike nan rẹ ha man ele emhin, ze ele udu yẹ ko ele udu re. (John 14:25-31) Jesu da re idegbere mun ẹmhọn eria nekẹle kalọ gbera ọsi ọle. Ijiẹmhin nọn gbale ọnan wo khin nin mhan ha rẹkhan!

7. Be iJesu rẹ manman re izebhudu man yẹ bhi ẹghe nin ọle rẹ deba etuegbe nesọle le ebale emuan nọn kike fo?

⁷ Ẹghe nin Jesu rẹ wo la deba etuegbe nesọle le ebale emuan nọn kike fo, ọle da wo re izebhudu man. Be ọle rẹ lu ọnan yẹ? Jesu da muegbe nin ọle rẹ lu iho nọnsi Aba ọle, arẹmiẹn ọnan dẹ re ọle yu uyumhin ẹkhọ ranmhude ohoghe nan mun sin ọlẹn ghe, ọle re unun ji Osẹnobulua. (Matt. 26:65, 66; Luke 22:41, 42) Jesu da wo mun oga nọnsi Jehova mhọn nọnsẹn sẹbhi ọkpẹnlẹn, beji ọle ha da sabọ re ogẹn ji elin nọnsi Jehova, yẹ re obọ bhi ugbẹloghe nọnsọle, sẹyẹ tuje uwedẹ a nin eria ne fidenọ rẹ nyẹn iẹnlẹn ọsi ighegheghe. Jesus da sẹyẹ re ọne ẹghe nan mun edibo nesọle egbe khẹ okakale ne da kẹ miẹn.

8. (a) Be iJesu taman etuegbe 11 nesọle yẹ? (b) Bhi ikpe ne ki ha gbera ẹghe nin Jesu rẹ yu fo, be edibo nesọle rẹ re egbe ha khọkhọ ọle yẹ bhi izebhudu nin ọle rẹman?

⁸ Jesu da sẹyẹ re izebhudu man bhi uwedẹ nin ọle rẹ mun ikpokpo-egbe nọnsọle ọbhi otọ fo ha rẹkpa etuegbe nesọle. Ọne obhi ebale khere nin ọle noo rẹ mun Ayere ọsi uyumhin nọnsọle gbọ bhi ẹghe nin ọle rẹ khu iJudas fia fo, dẹ ha rẹkpa ene da ha ribhi usun ọsi enanzẹle rẹ yere elele nin ele da miẹn ranmhude uyumhin nọnsi Jesu bi akovẹn ọsọgbọn nin ele da gha zẹ. (1 Cor. 10:16, 17) Beji ele ha da sabọ ga sẹbhi ọkpẹnlẹn yẹ deba iJesu ha gbẹloghe bhi okhun, Jesu da taman ele ebi ọle bi Aba ọle guanọ bhi obọ nọnsele. (John 15:12-15) Jesu da sẹyẹ ji etuegbe nesọle lẹn ọkakale nin ele da kuẹlo da bhi ẹghe odalo. Ọ da taman ele nin ele ghe ijiẹmhin nin ọle re ọbhi otọ rẹ ha mhọn izebhudu. (John 16: 1-4a, 33) Ikpe ne bunbun rẹ gbera, edibo nesi Jesu da sẹyẹ wo ha re izebhudu man, yẹ re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin ọle rẹ mun ẹmhọn eria kalo gbera ọsi ọle. Ele da sẹyẹ wo ha rẹkpa egbe, arẹmiẹn ele ranmhude ọnin le oya.—Heb. 10:33, 34.

9. Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ iJesu yẹ bhi izebhudu nọnsọle?

⁹ Mhan yẹ wo re egbe khọkhọ iJesu ẹlẹnan bhi izebhudu nin mhan rẹman. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan imhọn izebhudu, mhan ida sabọ rẹkpa ibhio mhan ne miẹn ekpokpo bhi egbe ranmhude urẹọbhọ nọnsele. Ẹgheso, a ki mun ibhio mhan eso khue bhi ighan. Ahamiẹn ọnan sunu, ọkhẹke nin mhan mundia nin ele, sẹyẹ lu ebi mhan ha sabọ lu rebhe nin mhan rẹ rẹkpa ele. (Phil. 1:14; Heb. 13:19) Uwedẹ ọbhebhe nin mhan rẹ re izebhudu man hi, sade mhan bha ji ofẹn mun mhan rẹ ha tẹmhọn Agbejele. (Acts 14:3) Bọsi Jesu, mhan muegbe nin mhan rẹ tẹmhọn Agbejele, aharẹmiẹn ẹbho ne mhan suan yẹ kpokpo mhan. Ọkpakinọn, asabọmiẹn ẹgheso, mhan ki kere ghe mhan iyẹ mhọn izebhudu. Be imhan ha lu yẹ?

10. Bhi uzana ne ha gbera ọkuẹsẹ ẹdẹ ọsi ọne Ayere, be imhan ha lu? Bezẹle?

¹⁰ Ahamiẹn mhan zilo nyan ikhuaẹloghe nin izọese nọnsi Jesu re nin mhan, mhan ki sabọ mun izebhudu nọnsẹmhan zeze. (John 3:16; Eph. 1:7) Bhi uzana ne ha gbera ọkuẹsẹ ẹdẹ ọsi ọne Ayere, mhan dẹ wo miẹn isẹhoa rẹ manman rẹman ghe, izọese nọnsi Jesu gene ti mhan bhọ. Bhi ọne ẹghe nin, ha tie iBaibo ọsi Ayere nan mhanmhan nin mhan, uwẹ ha sẹyẹ ha zilo dinmhin nyan emhin ne sunu ji Jesu ọkuẹsẹ a gbe ọle a.  Mhan rebhe ha ki sikoko bhi ọne ukpẹdẹ ọsi ọne Ayere, mhan ki gene dọ lẹn ebi ọne eka bi anyọn mundia nan nọnsẹn, bi izọese nan imiẹn egbọle nan re ọle lu. Ahamiẹn mhan lẹn ebi Jehova bi Jesu lu nin mhan nọnsẹn, bi elele nin mhan bi ene imhan hoẹmhọnlẹn da miẹn ranmhude ọnan,  ikhuaẹloghe nin mhan mhọn ki deziẹn, bhiriọ, mhan ki ha mhọn ọhubhudu nin mhan rẹ re izebhudu ziẹngbe sẹbhi ọkpẹnlẹn.—Heb. 12:3.

11-12. Be imhan ki sẹ luẹ nian?

¹¹ Mhan ki lẹn nian ghe, ọ iyi izọese nọnsi Jesu ọkpa Ebale Emuan Nọnsi Ebealẹn Mhan rẹkpa mhan rẹ yere, ọ sẹyẹ rẹkpa mhan rẹ ye idegbere bi izebhudu nọnsi Jesu re. Emhin eghọnghọn nọn rẹji mhan ghe, Jesu sẹyẹ wo re ene ikpẹ nan man bhi okhun, bhi ihe ọsi Ojohẹn nọn rẹkpa mhan ha bhii Osẹnobulua. (Heb. 7:24, 25) Nin mhan rẹ rẹman ghe, ọ gene ti mhan bhọ, mhan dẹ ha lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu beji Jesu tale tee. (Luke 22:19, 20) Ukpẹdẹ nọn de ọbhi Nisan 14, ọle mhan rẹ lu ọle. Ọne ukpẹdẹ nan kpọnọ nẹ ukpẹdẹ nekẹle rebhe bhi ukpe.

¹² Ikpẹ ọsi Jesu ọbhebhe nin mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi uwedẹ nin Jesu rẹ fẹkẹ noo obhi ebale khere rẹ mun Ayere ọsi uyumhin nọnsọle gbọ hi, ikpẹ nọn zẹle nin ọle da dọ yu nin mhan. Ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ẹbho ne bunbun wo re ọne ikpẹ nan lẹn ọlẹn. Ikpẹ nela?

13. Be John 15:9 bi 1 John 4:8-10 tale rẹji oyẹẹ nin Jehova bi Jesu rẹman? Hela miẹn elele ranmhude ọne oyẹẹ nan?

¹³ Oyẹẹ nọn manman ziẹn nin Jehova mhọn da mhan, uwedẹ nọn gbale iJesu rẹ re ọle man bhi emhin rebhe nin ọle lu. (Tie John 15:9; 1 John 4:8-10.) Uwedẹ nọn kpọnọ nẹ nin ọle rẹ re ọle man hi, ọ da re ọkhọle rebhe rẹ re iẹnlẹn nọnsọle zọese nin mhan. Aharẹmiẹn usun ọsi enanzẹle mhan ye, la usun ihuan nọnkẹle, mhan miẹn elele ranmhude oyẹẹ nin Jehova bi Jesu rẹman bhi ọne izọese nan. (John 10:16; 1 John 2:2) Sẹyẹ ria ẹmhọn ebi ebale nan rẹ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu diayẹ; ọ rẹman ghe, Jesu hoẹmhọn edibo nesọle, ọle wo mhọn ẹmhọn ele bhi ọkhọle. Bezẹle nin mhan da ta iriọ?

14. Uwedẹ nela iJesu rẹ rẹman ọle hoẹmhọn edibo nesọle?

¹⁴ Uwedẹ nin Jesu fẹkẹ rẹ noo obhi ebale khere rẹ mun ọne Ayere nan gbọ nin enanzẹle ha lu, rẹman ghe ọle hoẹmhọn ele. Ọ bha nọghọ hiehie. Rẹ na bhi ọne ẹghe nin ha vade, ukpe-ukpe ene edibo nan zẹlẹ rẹ ha lu ọne Ayere nan bhi idia kẹkẹ, rẹ sẹbhi ẹkẹ ighan. (Rev. 2:10) Ele be sabọ lu ebi Jesu tale? Ehe!

15-16. Uwedẹ nela eso sẹ rẹ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu bhi idia nọn kaka?

¹⁵ Rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan, ene gene rẹkhan iJesu wo dọnmhegbe nin ele rẹ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu. Ele wo dọnmhegbe nin ele rẹ lu ọle rẹkhan uwedẹ nin Jesu rẹ lu ọle beji ele ha sabọ lu ọle sẹ, aharẹmiẹn idia nọn kaka ele da ke egbe ele re. Fẹ ijiẹmhin eso ghe. Ẹghe nin obhio mhan nin Harold King ọkpa rẹ ha ribhi obhi ugha khere bhi ighan bhi China, ọ da guanọ ebi ọle ha rẹ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu yẹ. Ọ da nẹko noo ebi ọle mhọnlẹn rẹ lu eka bi anyọn. Ọ da yẹ fẹkẹ tobọle nene ẹdẹ nan ha rẹ lu ọne Ayere. Ọne ẹdẹ ki sẹ, ọle ọkpa da so illo yẹ nan erọnmhọn, ọle kuẹ tobọle re ọta man egbe ọle bhi ugha nin ọle ye bhi ẹkẹ ọne ighan.

¹⁶ Fẹ ijiẹmhin ọbhebhe ghe. Ibhio mhan nin ikhuo nan mun khue bhi ighan ẹghe nan rẹ ha khọn okhọn iHitler (World War II) da mun iẹnlẹn nọnsele ọbhi okhẹnan beji ele ha da sabọ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu. Ọkpakinọn, ranmhude uwedẹ nọn lẹkhẹ nan rẹ lu ọne iluemhin nan, ele da sabọ nẹhe lu ọne Ayere. Ele da yọle: “Mhan rebhe da sikoko nega ijoko nan taan ukpọn nọn fua nyan, nin anyọn bi eka ribhi okhun ọlẹn. Kando mhan rẹ ha daghe bhi ọne ugha, ranmhude, ukpa ọsi ẹlẹtriki dẹ si mhan uwedin dagbare. . . . Mhan da denegbe taman Aba mhan ive nin mhan re ọkhọle rebhe ve, ghe mhan dẹ re ahu nọnsẹmhan rebhe rẹ kpe elin nọnsọle khia.” Udede urẹọbhọ ọnan khin nin ele rẹman.  Udede oyẹẹ iJesu rẹman nin ọle rẹ lu ọle nin mhan da sabọ ha lu Ayere ọsi uyumhin nọnsọle bhi idia nin mhan hi ki rẹ ha ye.

17. Inọnta nela mhan ha sabọ nọọn egbe mhan?

¹⁷ Beji ọne Ayere ha rẹ ha sire, ọkhẹke nin mhan ha nọọn egbe mhan ene inọnta nan: Be imẹn ha rẹ manman kie ha re egbe khọkhọ iJesu yẹ bhi uwedẹ nin mẹn rẹ re oyẹẹ man? Mẹn be mun ẹmhọn egbe mẹn kalo gbera ọsi ibhio mẹn nin mhan ko ga? Ebi mẹn guanọ bhi obọ ibhio mẹn be kpọnọ gbera ebi ele ha sabọ lu? Mẹn bhọ be lẹn eji ele ha sabọ lu sẹ? Bha ji mhan ha re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin mhan rẹ re oyẹẹ man egbe.—1 Pet. 3:8.

18-19. (a) Be imhan lẹn rẹji Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu bhi ẹghe odalo? (b) Be uwẹ ha dọnmhegbe nin uwẹ rẹ lu?

¹⁸ Obhi ẹghe khere nian, mhan ida yẹ ha lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu. Jesu ha vae bhi ẹghe ekpokpo nọn khua, ọle ki ne enanzẹle ne kẹre bhi ọne otọ nan ha khian okhun. Ẹghenin, a ida yẹ ha lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu.—1 Cor. 11:26; Matt. 24:31.

¹⁹ Aharẹmiẹn a iyẹ lu Ayere ọsi uyumhin nọnsi Jesu, mhan lẹn ghe, ẹbho nesi Jehova dẹ yẹ ha re eghọnghọn ye ọne iluemhin nan re, ranmhude ọ dẹ rẹkpa ele rẹ ha yere, idegbere, izebhudu bi oyẹẹ nọn kpọnọ gbera ọne ọria soso sẹ rẹman. Edandan iribhọ ghe, ẹbho ne yo ọne iluemhin kpataki nan dẹ ha tẹmhọn ọlẹn man ẹbho ne da ha nyẹnlẹn ẹghenin, beji ọrebhe ha da miẹn elele bhọ. Ọkpakinọn, nin mhan rẹ miẹn elele bhi ọne iluemhin nan nian, mhan dẹ lu ebi mhan ha sabọ lu rebhe, nin mhan rẹ re egbe khọkhọ iJesu bhi idegbere, izebhudu bi oyẹẹ nin ọle rẹman. Ahamiẹn mhan wo lu iriọ, a ida miẹn ebezẹle mhan bha miẹn elele bhi obọ iJehova.—2 Pet. 1:10, 11.