1-2. Be Baibo taman mhan rẹji ijie eso ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl?

 BAIBO tẹmhọn ijie ne bun gbera itue 40 ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl. a Ọ sẹyẹ wo tẹmhọn emhin nin eso bhi ẹwẹ ele lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, eso bhi ẹwẹ ele ne gbẹloghe nọnsẹn yẹ wo lu emhin ebe. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Devid ghe nọn ha yi ojie nọn mhẹn. Rẹji ọle, Jehova da yọle: ‘Devid nin ọguọmhandia nọnsẹmhẹn . . . wo re ọkhọle rebhe khian rẹkhan mẹn, sẹyẹ, emhin ne mhẹn ọkpa ọle wo ha lu bhi ẹlo nọnsẹmhẹn.’ (1 Ki. 14:8) Ọrẹyiriọ, Devid da nin okhuo ọria nowẹ yẹ mhanmhanlẹn nan rẹ gbe ọdọ ọne okhuo a bhi okhọn.—2 Sam. 11:​4, 14, 15.

² Bhi obọ nọnkẹle, ijie eso ne bha zẹwẹ ha mhẹn ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl yẹ lu emhin esili eso. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Rehoboam ghe. Bhi ẹlo nọnsi Jehova, ọle wo lu “emhin ne i mhẹn.” (2 Chron. 12:14) Ọrẹyiriọ, ọle wo hẹnmhọn nin Osẹnobulua bhi ẹghe nin ọle rẹ taman ọlẹn nin ọle re otọ nin ulin-uwa igbe ọsi Izrẹl rẹ tobele zẹ ojie nọnsele. Ọle wo rẹkpa agbaẹbho nin ọle ha gbẹloghe rẹ ha mhọn ugbega, beji a ha da miẹn ghe eghian ele bha sabọ mun okhọn bu ele.—1 Ki. 12:​21-24; 2 Chron. 11:​5-12.

3. Inọnta kpataki nela zegbere? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Bha ji mhan fẹ inọnta kpataki nọn zegbere ghe. Beji a miẹn ijie ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl lu emhin ne mhẹn, sẹyẹ ele lu emhin ebe, emhin nela Jehova noo rẹ fẹghe si ojie mhẹn la si ọle i mhẹn? Ewanniẹn rẹji ọne inọnta nan dẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi Jehova guanọ bhi obọ mhan. Mhan dẹ zilo nyan emhin ea nin Jehova  da gbẹlokotọ beji ọle ha fẹ ene ijie ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl ghe. Ọhẹnhẹn, si ọne ojie re ọkhọle rebhe rẹ ha ga Jehova, ọzeva si ọle re ọkhọle rebhe fidenọ sade ọle lu emhin ebe, ọzea, si ọle wo ha ga Jehova bhi uwedẹ nin ọle guanọ.

ELE WO RE ỌKHỌLE REBHE GA JEHOVA

4. Emhin ọkpa nela re ene ijie ne lu nọnsẹn dikẹ bhi ene bha lu nọnsẹn?

⁴ Ene ijie ne lu ebe ti Jehova bhọ wo re ọkhọle rebhe rẹ ga ọle. b Jehoshafat nọn ha yi ojie nọn mhẹn wo “re ọkhọle rebhe rẹ sun rẹkhan Jehova.” (2 Chron. 22:9) Rẹji Josaya, Baibo da yọle: “A bha miẹn ojie ọbhebhe nọn diabe ọle nọn re ọkhọle rebhe, egbe rebhe, bi ahu rebhe nọnsọle fikiere bu Jehova.” (2 Ki. 23:25) Solomọn nọn ki fikekegbe Jehova beji akizẹbue kii? “Ọle bha yẹ ha re ọkhọle rebhe rẹkhan Jehova.” (1 Ki. 11:4) Sẹyẹ, rẹji Abaijam nọn bha ha yi ojie nọn mhẹn, Baibo da yọle: “Ọle bha ha re ọkhọle rebhe rẹ ga Jehova.”—1 Ki. 15:3.

5. Gbotọle fanọn an ebi a re ọle ta nan rẹ re ọkhọle rebhe ha ga Jehova.

⁵ Bhiriọ, be a re ọle ta nan rẹ re ọkhọle rebhe ha ga Jehova? Ọria nọn re ọkhọle rebhe ga Jehova i wo gheghe ha ga ọle ranmhude ọle riale ghe ebi ọkhẹke nan ha lu nọn, sokpan, ọle ga Jehova ranmhude ọle wo manman hoẹmhọn ọlẹn, sẹyẹ, ọle mun ekpẹn nanlẹn. Rẹ deba ọnan, ọle wo re ọne oyẹẹ bi ekpẹn nin ọle mhọn da ọle man bhi iẹnlẹn nọnsọle.

6. Be ha rẹkpa mhan rẹ wo ha re ọkhọle rebhe ga Jehova? (Proverbs 4:23; Matiu 5:​29, 30)

⁶ Be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ene ijie yẹ ne wo re ọkhọle rebhe ha ga Jehova? Ọle hi, nin mhan rẹ rẹban emhin eso ne ha sabọ wẹghẹ oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova a. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkhẹke nin mhan mhọn ẹwan bhi emhin nin mhan rẹ re egbe re ahoho, nin mhan gbẹlokotọ bhi ẹbho nin mhan ne lu imọẹ, bi nin mhan rẹ rẹban ọne iria-eria ghe, ẹmhọn igho manman lu uhọnmhọn emhin nẹ bhi iẹnlẹn. Ahamiẹn mhan kere ghe, emhin munhẹn ha wẹghẹ oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova a, ọkhẹke nin mhan jẹje lu emhin rẹ rẹban ọlẹn.—Tie Proverbs 4:23; Matiu 5:​29, 30.

7. Bezẹle nọn da manman lu uhọnmhọn emhin nin mhan rẹ rẹban emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sabọ wẹghẹ oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova a?

⁷ Ọ bha khẹke nin mhan ji emhin denọ mhan ọkhọle sibhi eji Jehova ye re. Ahamiẹn mhan bha mhọn ẹwan, mhan sabọ rẹ dọ ha riale ghe, ranmhude mhan manman wo miẹnsọn bhi oga nọnsi Jehova, emhin eso ne bha gba i da sabọ riia mhan ọkhọle a. Nan rẹ re ijiẹmhin ọbhọ, nan man yọle ghe ovuẹn wo manman ha zẹ, bhiriọ egbe nọnsẹ da manman ha ghan. Nin uwẹ rẹ sabọ lọ ọle re, uwẹ da dọ manman wọn amẹn. Ọkpakinọn, be uwẹ riale ọ dẹ sunu sade uwẹ bha dọ guanọ eje lọre dia i? Ọ i da miẹn eji ọ ha sẹ ọkuẹsẹ ohanmhẹn amẹn gbo kie munhẹn ha gbe uwẹ. Be imhan ho nin mhan re dagbare bhi ọne ijiẹmhin nan? Nin mhan rẹ wo gheghe ha lu emhin esili ne ha re mhan sikẹ Jehova bha sẹ. Beji mhan i da rẹ ha ho nin mhan manman bue gbe bhi ẹkẹ ọne ovuẹn, iriọ ọ yẹ rẹ khẹke nin mhan rẹ re egbe nẹ bhi emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sabọ wẹghẹ oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova a.—Ẹfẹ. 2:2.

ELE DA KIỌYA ỌBHI EMHIN EBE NIN ELE LU

8-9. Be Devid nin Ojie bi Hẹzẹkaya nin Ojie rẹ lu emhin yẹ beji a re adia nin ele? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọle ghe.)

⁸ Beji mhan ka ta, Devid nin Ojie wo lu emhin ebe ne manman kaka. Ọkpakinọn, ẹghe nin Netan nin akhasẹ ki rẹ dọ taman ọlẹn ebi emhin ebe nin ọle lu dia Jehova bhi egbe yẹ, Devid da wo kiọya ọbhi emhin nin ọle lu. (2 Sam. 12:13) Devid bha man ha lu beji Netan ha da ha riale  ghe ọle fidenọ, la beji a ha da miẹn ghe a bha re oya nanlẹn bhi emhin ebe nin ọle lu, sokpan Devid wo gene fidenọ. Ẹmhọn nin ọle tale bhi Psalm 51 rẹman ghe, ọle wo gene kiọya ọbhi emhin ebe nin ọle lu.—Ps. 51:​3, 4, 17, ebi a gbẹn ọbhi okhun ọne ebe ọsi Psalm nan.

⁹ Hẹzẹkaya nin Ojie yẹ wo lu emhin nin Jehova he. Baibo da yọle ghe, “ọle da dọ ha tegbemu, bhiriọ ọle da si ọbalọ ji egbe ọle, ibhokhan Juda bi Jerusalẹm.” (2 Chron. 32:25) Be re Hẹzẹkaya dọ ha tegbemu? Asabọmiẹn ghe, ẹfe nin ọle ha mhọn, uwedẹ nin ọle rẹ sabọ khọn eyokhọnlẹn ọsi Asiria miotọ, la uwedẹ ọhan-ilo nin Jehova rẹ re egbe dan ọlẹn re ọle dọ ha tegbemu. Asabọmiẹn ẹhio yẹ re ọle dọ ha re emhin nin ọle mhọn man ibhokhan Babilọn. Ranmhude ọnan, ọ da khẹke nin Ẹzaya nin akhasẹ re adia nanlẹn. (2 Ki. 20:​12-18) Bọsi Devid, Hẹzẹkaya da wo re idegbere fidenọ. (2 Chron. 32:26) Ranmhude ọnan, Jehova da ha ghe ọle bii ojie nọn mhẹn nọn “wo ha lu emhin ne mhẹn bhi ẹlo [nọnsọle].”—2 Ki. 18:3.

10. Be Amazaya nin Ojie rẹ lu emhin yẹ beji a re adia nanlẹn?

¹⁰ Bhi obọ nọnkẹle, Amazaya nọn gbẹloghe bhi Juda bha lu beji Devid bi Hẹzẹkaya lu. Arẹmiẹn ọle lu emhin ne mhẹn, ọkpakinọn, ọ i yi ọkhọle rebhe ọle rẹ lu ọle. (2 Chron. 25:2) Emhin nela ọle bha lu nọnsẹn? Beji Jehova rẹkpa ọle rẹ sabọ khọn ibhokhan Idọm fo, ọle da dọ ha ga osẹ nọnsele. c Ẹghe nin akhasẹ nọnsi Jehova rẹ dọ ne ọle tẹmhọn ebi ọle lu, Amazaya bha zẹwẹ re otọ nanlẹn rẹ nanlẹn talọ, sẹyẹ, ọle da khu ọne akhasẹ fia.—2 Chron. 25:​14-16.

11. Beji 2 Kọrint 7:​9, 11 rẹman, be ọkhẹke nin mhan lu beji Jehova ha da rẹhunmhan mhan? (Yẹ fẹ ene ifoto ghe.)

¹¹ Be imhan miẹn luẹ bhi ene ijiẹmhin nan? Ọkhẹke nin mhan fidenọ bhi emhin ebe nesẹmhan, yẹ dọnmhegbe beji a ha da miẹn ghe mhan bha yẹ kie dọ ha lu ele. A ha ki miẹn ewanlẹn bhi agbotu re adia nin mhan bhi ẹmhọn nin mhan riale ghe ọ bha sẹ emhin soso kii? Ọ bha khẹke nin mhan dọ ha riale ghe ene ewanlẹn mhọn ẹmhọn mhan bhi ọkhọle, sẹyẹ Jehova bha yẹ hoẹmhọn mhan. Yere ghe ene ijie ne mhẹn ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl bhọ bha kpọnọ gbera adia. (Hib. 12:6) Ahamiẹn a re adia nin mhan, ọkhẹke nin mhan (1) re idegbere miẹn ọlẹn ọbhi egbe, (2) fi emhin denọ bhi eji ọ da khẹke, bi (3) yẹ wo re ọkhọle rebhe ha ga Jehova khian. Ahamiẹn mhan fidenọ bhi emhin ebe nesẹmhan, Jehova ki rẹhunmhan mhan.—Tie 2 Kọrint 7:​9, 11.

ELE WO HA GA JEHOVA BHI UWEDẸ ẸMHỌANTA

12. Emhin nela manman re ene ijie ne lu nọnsẹn dikẹ bhi ene ijie ne bha lu nọnsẹn?

¹² Ene ijie nin Jehova ha ghe bii ẹbho ne lu nọnsẹn wo ga ọle bhi uwedẹ nin ọle guanọ, sẹyẹ ele wo rẹkpa ẹbho nin ele gbẹloghe rẹ lu iriọ. Beji mhan sẹ zilo ọle, ele yẹ wo ha mhọn eji ele bha da lu nọnsẹn. Ọkpakinọn, ele wo re ọkhọle rebhe ha ga Jehova, yẹ dọnmhegbe kaka rẹ gbo oga ohoghe sibhi otọ nin ele ha gbẹloghe re. d

13. Bezẹle nin Jehova da ha ghe Ehab bii ojie nọn bha lu nọnsẹn?

¹³ Ene ijie nin Jehova ha ghe bii eria ne bha lu nọnsẹn kii? Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ i yi emhin rebhe nin ele lu wo dọbe. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin Ehab nin Ojie nọn i zẹwẹ mhẹn rẹ họn ghe a gbe Nabọt a fo ranmhude ọle, ọle da wo kiọya ọbhi ebi ọle lu yẹ re idegbere man khere. (1 Ki. 21:​27-29) Ọle wo bọn agbaẹbho kẹkẹ ne ziẹn bhi otọ Izrẹl yẹ rẹkpa ele rẹ khọn  eghian ele miotọ. (1 Ki. 20:​21, 29; 22:39) Ọkpakinọn, emhin ribhọ nin Ehab lu nọn bha zẹwẹ ha mhẹn. Ọle da ji okhuo ọle sua ọle ọbhọ rẹ ha ga ẹbọ yẹ re ibhokhan Izrẹl ha lu iriọ. Ẹghe bha ha ribhọ nin ọle rẹ fidenọ bhi ọne emhin ebe nan.—1 Ki. 21:​25, 26.

14. (a) Bezẹle nin Jehova da ha ghe Rehoboam bii ojie nọn bha lu nọnsẹn? (b) Emhin nela a kẹ wo rẹ lẹn ene ijie ne bha lu nọnsẹn?

¹⁴ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Rehoboam ghe nọn ha yi ojie ọbhebhe nọn bha zẹwẹ ga nọnsẹn. Beji mhan ka tẹmhọnlẹn bhi uduọle nọnzi eva, ọle wo lu emhin ne mhẹn eso beji ọle ha gbẹloghe. Ọkpakinọn, ẹghe nin ugbẹloghe nọnsọle ki rẹ wo deziẹn nọnsẹn, ọle da zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova, yẹ munhẹn dọ ha ga ẹbọ. (2 Chron. 12:1) Akizẹbue, ọle da ha re obọ rẹ ga Jehova, yẹ re obọ ọkpa ga ẹbọ. (1 Ki. 14:​21-24) Ọ i yi Rehoboam bi Ehab ọkpa hi ojie ne zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova bhi uwedẹ nọn gbale. Bhi ọsi ẹmhọanta, ene bunbun bhi ene ijie ne bha lu nọnsẹn dọ ha ga ẹbọ, sẹyẹ, ele da re ẹbho ne bunbun ha lu iriọ. Ọkpa bhi emhin kpataki nin Jehova noo rẹ fẹghe si ojie lu nọnsẹn la si ọle bha lu nọnsẹn hi, si ọne ojie wo ha ga ọle bhi uwedẹ nin ọle guanọ.

15. Bezẹle nọn da manman lu uhọnmhọn emhin rẹji Jehova nan rẹ ha ga ọle bhi uwedẹ nin ọle guanọ?

¹⁵ Bezẹle nin ẹmhọn oga da wo manman re inian lu uhọnmhọn emhin rẹji Jehova? Emhin ọkpa nọn zẹle hi, ene ijie ọ rẹ khẹke nin ele ha rẹkpa ene ẹbho rẹ ha ga Jehova bhi uwedẹ nin ọle guanọ. Sẹyẹ, nin ele bi ene ẹbho rẹ dọ ha ga ẹbọ, ọ da re ele dọ ha lu emhin ebe ebhebhe ne manman kaka, yẹ nin egbe ele ha lu emhin bhi uwedẹ nọn bha gba. (Hos. 4:​1, 2) Rẹ deba ọnin, eria ne re egbe guẹ nin Jehova, ọle ene ijie bi ene ẹbho nin ele ha gbẹloghe khin. Bhiriọ, ẹghe  nin ele rẹ zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova yẹ dọ ha ga ẹbọ, Baibo da yọle ghe, inian ele diabe ẹbho ne dọ ha gboghẹ. (Jer. 3:​8, 9) Ahamiẹn ọdọ la amhẹn dọ gboghẹ, ọnọn gbe ọne oghẹ bhi ẹwẹ ele ki re ọnọnkẹle udu ha. Iriọ sẹyẹ nọn, ọria nọn re egbe guẹ nin Jehova nọn dọ ha ga ẹbọ manman wo lu olukhọ da Jehova. e—Deut. 4:​23, 24.

16. Emhin nela re ọria nọn khiale dikẹ bhi ọria ọbe bhi ẹlo nọnsi Jehova?

¹⁶ Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ọnan? Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ rẹban emhin nọn hi ki rẹ khin nọn diẹn mun oga ohoghe. Ọ sẹyẹ wo khẹke nin mhan mun oga ẹmhọanta mhọn nọnsẹn, yẹ wo ha sasa bhi oga. Malakai nin akhasẹ wo re otọle man ebe re ọria nọn mhẹn dikẹ bhi ọria nọn i mhẹn bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọle da yọle: “Bha ki sẹyẹ dọ daghe ikẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ ọria nọn khiale bi ọria nọn imhẹn, ọria nọn wo ha ga Osẹnobulua bi ọria nọn iga ọle.” (Mal. 3:18) Bhiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ji emhin soso re egbe lọ mhan sẹbhọ ghe, mhan ki zobọ bhọ rẹ ha ga Osẹnobulua. Mhan hẹi re otọ nin idobọ nesẹmhan, la re ranmhude ọ bha gba nin mhan re mhan lu iriọ. Udede emhin ebe bhọ nọn nin ọria rẹ zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova.

17. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan gbẹlokotọ bhi unan ọria nin mhan zẹ rẹ bọ la re?

¹⁷ Ahamiẹn uwẹ bha sẹ bọ ọdọ la re okhuo, sokpan uwẹ mhọn ọlẹn bhi ọkhọle nin uwẹ rẹ lu iriọ, uwẹ be daghe ebi ọta nin Malakai tale ha rẹ rẹkpa uwẹ yẹ rẹ zẹ ọria nin uwẹ ha bọ la re? Aharẹmiẹn ọria mhọn ikpẹ esili, sokpan, ọle i sẹ ga Osẹnobulua bhi uwedẹ ẹmhọanta, mhan dẹ be sabọ yọle ghe Jehova sẹ ghe ọne ọria bii ọria nọn khiale? (2 Kọr. 6:14) Ahamiẹn uwẹ bọ ọne ọria la re ọle, uwẹ be riale ghe ọ dẹ rẹkpa uwẹ rẹ  ha sun rẹkhan Osẹnobulua? Ria ẹmhọn ọnan ghe: Asabọmiẹn ene ikhuo ne i ga Osẹnobulua nin Solomọn ne bhi amhẹn mhọn ikpẹ eso ne mhẹn, ọkpakinọn, ele i ga Jehova. Khere-khere, ele da si Solomọn ọbhọ rẹ dọ ha ga ẹbọ.—1 Ki. 11:​1, 4. 

18. Be ọkhẹke nin enebiọmọn man imọn nọnsele le?

¹⁸ Enebiọmọn, bha noo ijiẹmhin ọsi ene ijie nan tẹmhọnlẹn bhi Baibo rẹ rẹkpa imọn nesẹbha rẹ re oyaya ha ga Jehova. Rẹkpa ele rẹ lẹn ghe, ijie nin Jehova yọle ghe ele lu nọnsẹn, ele hi ene ga ọle, ne yẹ rẹkpa ẹbho ebhebhe rẹ lu iriọ. Noo ọta nin uwẹ ta bi ijiẹmhin nọnsẹ rẹ rẹkpa ele rẹ lẹn ghe ẹmhọn emhin oriọn, bọsi nan rẹ ha luẹ Baibo, ha yo ikolo oga, bi nan rẹ ha dagbare bhi inẹbho hi emhin ne khẹke nin mhan mun kalo bhi iẹnlẹn. (Mat. 6:33) Ahamiẹn ibha bha lu iriọ, ibhokhan nesẹbha i da sabọ tobele deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ele sabọ rẹ gheghe ha ga Jehova ranmhude ibha lu iriọ, sẹyẹ, ele sabọ rẹ dọ ha re obọ ikpẹghẹdẹ rẹ mun oga nọnsi Jehova, la zobọ bhọ rẹ ha ga ọle.

19. Be ọria nọn zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova ha sabọ ha mhọn bhi ọkhọle? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Uwẹ Dẹ Sabọ Fikie Bu Jehova Re!”)

¹⁹ Ọsi ọria nọn zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova wo be fo sẹsẹsẹ? Eye. Ranmhude ọle dẹ sabọ fidenọ yẹ kie dọ ha ga Jehova bhi uwedẹ ẹmhọanta. Nin ọle rẹ sabọ lu ọnan, ọkhẹke nin ọle ha mhọn idegbere, yẹ miẹn urẹkpa ọsi ene ewanlẹn ọbhi egbe. (Jem. 5:14) Ọkhẹke nin ọle wẹnna kaka rẹ lu ọnan, ranmhude ọnan ha rẹkpa ọle rẹ kie sabọ dọ kiẹn ọmọẹ Jehova.

20. Ahamiẹn mhan re egbe khọkhọ ene ijie ne lu nọnsẹn, ẹlo nela Jehova ha rẹ ha ghe mhan?

²⁰ Emhin nela mhan ki dọ miẹn luẹ bhi obọ ene ijie ne gbẹloghe bhi otọ Izrẹl? Mhan dẹ sabọ diabe ene ijie ne lu nọnsẹn sade mhan wo re ọkhọle rebhe rẹ ha ga Jehova. Bha ji mhan luẹ emhin bhi idobọ nesẹmhan, fidenọ, yẹ fi emhin denọ bhi eji ọ da khẹke. Sẹyẹ, bha ji mhan yere ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nin mhan rẹ ha ga Jehova ọkpa sẹsẹ nin Osẹ ọsi ẹmhọanta. Ahamiẹn uwẹ wo ha sun rẹkhan Jehova, ọle dẹ ha ghe uwẹ bii ọria nọn lu emhin ne gbale.