1-2. Họla Zedọk ha khin? (1 Chronicles 12:​22, 26-28)

 RẸ ỌKHỌLE muno ọne emhin nan nọn sunu. Usun ẹbho ne bun gbera itue 340,000 siegbe koko nin ele rẹ re Devid kiẹn ojie ọsi Izrẹl. Bhi ẹkẹ ikpẹdẹ ea, ene ẹbho da ha ribhi uke oke nọn sikẹ Hibrọn, ele da wo ha jiẹ, ha nin egbe zilo, yẹ re eghọnghọn so illo rẹ gẹn Jehova. (1 Chron. 12:39) Ọkpa bhi ene usun ẹbho nan da ha yi usẹn okpea natiọle Zedọk. Asabọmiẹn ẹbho ne bunbun bhọ bha lẹn si ọle ribhi enin. Ọkpakinọn, Jehova daghe ọle, sẹyẹ ọle da ha ho nin mhan lẹn ghe Zedọk ribhi enin. (Tie 1 Chronicles 12:​22, 26-28.) Họla hi Zedọk?

² Ohẹn Zedọk ha khin, sẹyẹ ọle wo deba Abayata nin Ojohẹn wẹnna. Rẹ deba ọnin, Osẹnobulua wo re ẹwanlẹn bi ilẹn-otọ-emhin nanlẹn rẹ sabọ ha lẹn otọ iho nọnsọle. (2 Sam. 15:27) Ẹbho da ha guanọ adia nin ẹwanlẹn ye, ele ki bu Zedọk re. Ọle yẹ wo ha mhọn izebhudu. Ọne ikpẹ nan nin ọle ha mhọn mhan ha manman tẹmhọnlẹn bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan.

3. (a) Bezẹle nọn da khẹke nin ẹbho ne ga Jehova ha mhọn izebhudu? (b) Be mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Bhi ọne ẹghe ọkike nan, Esu wo kie manman ha dọnmhegbe nin ọle rẹ wẹghẹ urẹọbhọ nin mhan mhọn da Osẹnobulua a. (1 Pita 5:8) Ọkhẹke nin mhan ha mhọn izebhudu beji mhan rẹ khẹ ẹghe nin Jehova ha rẹ fuẹn Esu bi ọne agbọn nan nọn i mhẹn an. (Ps. 31:24) Bha ji mhan zilo nyan uwedẹ ea nin mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Zedọk bhi uwedẹ nin ọle rẹ re izebhudu man.

RE OBỌ ỌBHI ẸMHỌN AGBEJELE NỌNSI OSẸNOBULUA

4. Bezẹle nọn da khẹke nin ẹbho nesi Jehova ha mhọn izebhudu beji ele ha da sabọ re obọ ọbhi ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁴ Ọkhọle rebhe imhan nin ẹbho nesi Jehova rẹ re obọ ọbhi ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua, ọkpakinọn nin mhan rẹ sabọ lu ọnan ẹgheso, ọkhẹke nin mhan ha mhọn izebhudu. (Mat. 6:33)  Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkhẹke nin mhan ha mhọn izebhudu nin mhan da sabọ ha nyẹnlẹn rẹkhan uwedẹ nin Jehova yọle nin mhan rẹ ha nyẹnlẹn, bi nin mhan rẹ sabọ ha tẹmhọn Agbejele bhi ọne agbọn nan nọn i mhẹn. (1 Tẹsẹ. 2:2) Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan ha mhọn izebhudu beji a ha da miẹn ghe, mhan bha dọ deba bhi ibo soso bhi ọne agbọn nan nin iwaegbea wo vuọn. (Jọni 18:36) Ene bunbun bhi ẹbho nesi Jehova sẹ wo kuẹlo da ọkakale kẹkẹ ranmhude nin ele bha rẹ deba ibo soso, la deba bhi okhọnlẹn. A sẹ wo gbe eso bhi ẹwẹ ele, mun eso ọbhi ighan, yẹ mun idobolo ọbhi emhin nin eso lu nọn re igho nin ele.

5. Bezẹle nọn da khẹke nin Zedọk ha mhọn izebhudu nin ọle rẹ sabọ rẹkpa Devid?

⁵ Ọ i yi nin Zedọk re dọ deba Devid ghọnghọn ranmhude nan rẹ re ọle kiẹn ojie ọkpa zẹle nin ọle da diọbhi Hibrọn. Beji ọle rẹ khian enin, ọle da ne emhin okhọn rẹkhan egbe yẹ muegbe rẹ khọnlẹn sade okhọn zegbere. (1 Chron. 12:38) Ọle wo muegbe nin ọle rẹ deba Devid ha khian okhọnlẹn, yẹ deba ibhokhan Izrẹl khọn eghian ele. Asabọmiẹn ghe Zedọk bha manman fuẹlo ebi a rẹ khọn yẹ, ọkpakinọn ọle manman wo mhọn izebhudu.

6. Be Devid rẹ re ijiẹmhin esili ọbhi otọ nin Zedọk yẹ bhi ẹmhọn izebhudu? (Psalm 138:3)

⁶ Ijela Zedọk nin ohẹn da luẹ ebi a rẹ re inian re izebhudu man yẹ? Ọle wo nyẹnlẹn sikẹ ikpea eso ne manman mhọn izebhudu, ne yẹ wo ziẹn. Edandan i ribhọ ghe ọle wo miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin nọnsele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ranmhude uwedẹ nin Devid rẹ re izebhudu ha sun ibhokhan Izrẹl yo okhọnlẹn, ọrebhe bhi ọne agbaẹbho da ha ho nin ele re ọle kiẹn ojie. (1 Chron. 11:​1, 2) Jehova Devid wo ha mun udu nyan nọn rẹkpa ọle rẹ sabọ khọn eghian ọle. (Ps. 28:7; tie Psalm 138:3.) Zedọk yẹ wo miẹn emhin luẹ bhi obọ ikpea ebhebhe ne ha mhọn izebhudu—ikpea bii Jehoada bi ọmọn nọnsọle nọn manman guẹ ebi a rẹ khọn yẹ natiọle Bẹnaya, bi bhi obọ ene ekhamhọn 22 ne re iyobọ nin Devid. (1 Chron. 11:​22-25; 12:​26-28) Ene ikpea nan wo muegbe nin ele rẹ re Devid kiẹn ojie, yẹ gbega ọle.

7. (a) Ijiẹmhin ọsi ẹbho nela ribhọ ẹlẹnan ne re izebhudu man nin mhan ha sabọ dọ luẹ ẹmhọnlẹn? (b) Beji a rẹman bhi ọne ividio, be uwẹ miẹn luẹ bhi okha ọsi obhio mhan nin Nsilu?

 ⁷ Ahamiẹn mhan ria eria nyan ijiẹmhin ọsi ẹbho ne re izebhudu man, nin ele rẹ sabọ sun rẹkhan Jehova yẹ re obọ ọbhi ẹmhọn Agbejele nọnsọle, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn izebhudu. Jesu Kristi nin Ojie mhan bha re obọ ọbhi ẹmhọn efinẹfi ọsi ọne agbọn Esu nan beji ọle ribhi ọne otọ nan. (Mat. 4:​8-11; Jọni 6:​14, 15) Jehova ọle wo ha mun udu nyan nọn rẹkpa ọle rẹ sabọ ha lu ebe mhẹn. Ẹlẹnan nian, mhan yẹ wo mhọn ijiẹmhin ọsi ibhio mhan nin usẹn ikpea ne bha ka deba bhi okhọnlẹn, la bhi ẹmhọn ahinmhin-ibo. Uwẹ sabọ rẹ dọ fẹ okha nọnsele ghe bhi jw.org. a

HA RẸKPA IBHIO Ẹ

8. Ẹghela ene ewanlẹn ha rẹ ha guanọ izebhudu nin ele da sabọ re urẹkpa nin ibhio ele nin ele ko ga?

⁸ Ọ wo ti ẹbho nesi Osẹnobulua bhọ rẹ ha rẹkpa ibhio ele. (2 Kọr. 8:4) Nin ele rẹ sabọ lu ọnan ẹgheso, ọkhẹke nin ele ha mhọn izebhudu. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn okhọn zegbere, ene ewanlẹn lẹnmhin ghe, ibhio ele nin ele ko ga dẹ ha guanọ ikoudure, urẹkpa, emhin eso ne khẹke nin ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe, bi emhin ne ha rẹkpa ele rẹ sabọ ha ziẹn urẹọbhọ nọnsele. Ranmhude ene ewanlẹn hoẹmhọn ibhio ele, ele muegbe rẹ ne emhin nin ele guanọ je ele, aharẹmiẹn ele dẹ mun iẹnlẹn nọnsele ọbhi okhẹnan rẹ sabọ lu iriọ. (Jọni 15:​12, 13) Ele ha lu iriọ, Zedọk ele re egbe khọkhọ bhi uwedẹ nin ele rẹ re izebhudu man.

9. Beji 2 Samuel 15:​27-29 rẹman, emhin nela Devid yọle nin Zedọk lu? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁹ Mhan fẹ ebi Zedọk rẹ rẹkpa ibhio ọle yẹ bhi ẹghe ọkakale. Ọmọn ọsi Devid natiọle Absalọm da muegbe nin ọle rẹ gbe Devid a beji ọle ha da kiẹn ojie. (2 Sam. 15:​12, 13) Ọ da khẹke nin Devid nẹgbe sibhi Jerusalẹm re ẹjẹje. Ọle da taman eguọmhandia nesọle yọle: “Bha kpanọ nin mhan kuoẹ bhi unẹ, mhan i da miuhọnmhọn sade Absalọm ke mhan re!” (2 Sam. 15:14) Beji  ele rẹ nẹ khian, Devid da dọ kere ghe, ọkhẹke nin otuọnkpa bhi ẹwẹ ele debhi Jerusalẹm an beji ọle ha da ha taman ọlẹn emhin nin Absalọm mhanmhan. Bhiriọ, ọle da taman Zedọk bi ohẹn ebhebhe nin ele fikie diọbhi Jerusalẹm dọ ha baba Absalọm beji ele ha da sabọ lẹn emhanmhan nesọle. (Tie 2 Samuel 15:​27-29.) Ọ da khẹke nin ele re ẹwanlẹn ha lu ọnan. Ọne emhin nan nin Devid yọle nin ele lu dẹ sabọ si okhẹnan ji ele, la bhọ miẹn ele iẹnlẹn. Ọria esusu, ọria eku, bi ọria nọn khu ọsi egbe ọle ọkpa Absalọm ha khin. Ria ẹmhọn ebi ọle ha rẹ lu Zedọk bi ene ohẹn nekẹle yẹ sade ọle dọ lẹn ghe ele baba ọle beji ele ha da sabọ gbega Devid.

10. Be Zedọk bi ẹbho ne rẹkhan ọlẹn re gbega Devid yẹ?

¹⁰ Devid da ha mhọn emhanmhan nin Zedọk bi ọmọẹ ọle natiọle Hushai nọn yẹ wo ha sun rẹkhan ọlẹn ha nanlẹn munsẹ. (2 Sam. 15:​32-37) Hushai da dọ man ha lu bọsi ghe ibo ọsi Absalọm ọle ki ye, yẹ dọ ha re adia nanlẹn rẹji ebe ele ha rẹ mun okhọn bu Devid yẹ. Ọne emhanmhan nan dẹ re otọ nin Devid rẹ muegbe ọbhi otọ khẹ ọne okhọn. Hushai ki lu ọnin fo, ọle da tẹmhọn ọne emhanmhan man Zedọk bi Abayata. (2 Sam. 17:​8-16) Bhiriọ, ene ikpea veva nan da je ọne uhọnmhunje bu Devid. (2 Sam. 17:17) Ranmhude urẹkpa nọnsi Jehova, Zedọk bi ene ohẹn nekẹle da sabọ lu emhin kpataki rẹ gbega iẹnlẹn nọnsi Devid.—2 Sam. 17:​21, 22.

11. Be mhan ha rẹ sabọ rẹ egbe khọkhọ Zedọk yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re izebhudu man sade mhan rẹkpa ibhio mhan nin mhan ko ga?

¹¹ Ahamiẹn a yọle nin mhan dọ re urẹkpa nin ibhio mhan bhi ẹghe ọkakale, be mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Zedọk yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re izebhudu man? (1) Re obọ rẹkhan adia. Bhi idia nọn sẹ inian, ọ manman lu uhọnmhọn emhin nin mhan rẹ re obọ rẹkhan adia beji okugbe ha da ha ribhi ẹwẹ mhan. Ọkhẹke nin mhan re obọ rẹkhan adia nin Bẹtẹ nọn ribhi eji mhan ye ha re nin mhan. (Hib. 13:17) Ọkhẹke nin ene ewanlẹn ha fẹ adia rẹji ebi a rẹ muegbe ọbhi otọ khẹ emhin idunmhunre yẹ ẹghe rebhe, bi ebi ọkhẹke nin ele lu sade emhin idunmhunre sunu.  (1 Kọr. 14:​33, 40) (2) Ha mhọn izebhudu, ọkpakinọn uwẹ ha noo ẹwanlẹn. (Prov. 22:3) Manman ria eria dinmhin ọkuẹsẹ uwẹ zẹ ebi uwẹ ha lu. Hẹi dọ ha lu emhin ne ha si uwẹ ọbhi okhẹnan. (3) Mun udu nyan Jehova. Yere ghe Jehova guanọ nin uwẹ bi ibhio ẹ ha mhọn ugbega. Ọle dẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ re ẹwan-ẹwan rẹ rẹkpa ibhio ẹ nin bha ko ga.

12-13. Be uwẹ miẹn luẹ bhi okha ọsi Viktor bi Vitalii? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹² Bha ji mhan fẹ okha ọsi Viktor bi Vitalii ghe. Ewanlẹn ene ibhio mhan nan khin bhi agbotu, sẹyẹ ele wo wẹnna kaka rẹ ha muno ebale bi amẹn nin ibhio ele bhi Ukraine. Viktor da yọle: “Mhan da wo ha guanọ ebale na bhi ije rebhe khian. Beji mhan rẹ miẹn ọne ẹsọn nan, mhan wo ha hẹnmhọn osisi nan fino nẹga bhi eji mhan ye. Obhio mhan nin okpea da muno ebale nin mhan bhi stọ nọnsọle. Ene ebale ibhio mhan ne bunbun ki wo miẹn le bhi ẹkẹ ẹghe nọn tanlẹn. Beji mhan ha muno ene ebale ọbhi moto, a da je bọmbu re bhi egbegbe eji mhan ye. Rẹ nabhi eji ọne bọmbu ha ye rẹ sẹbhi eji mhan ye bha ree gbe, ọkpakinọn ọne bọmbu bha de. Bhi ọne ukpẹdẹ nin rebhe, mẹn da wo ha bhii Jehova nọn re izebhudu nọn khẹke nin mẹn, yẹ rẹ sabọ ha re urẹkpa nin ene ibhio mhan.”

¹³ Vitalii da yọle: “Ọ da wo khẹke nin mhan manman ha mhọn izebhudu. Uriagogo 12 mẹn gbe bhi okhian ọhẹnhẹn nin mẹn yo rẹ dọ deba rẹkpa ibhio mhan. Erọnmhọn mẹn wo ha nan ji Jehova bhi ene ẹghe rebhe nin mhan rẹ khian bhi uwedẹ.” Vitalii wo manman ha mhọn izebhudu, ọkpakinọn ọle yẹ wo ha noo ẹwanlẹn. Ọle da yẹ yọle: “Mẹn da wo ha bhii Jehova nọn re ẹwanlẹn nin mẹn, yẹ rẹkpa mẹn rẹ lẹn eji ọkhẹke nin mẹn lu sẹ. Ukhuo nin ene gbẹloghe yọle nan ha rẹkhan, ele ọkpa mẹn ha hẹn moto na. Ọ da wo manman ziẹn mẹn urẹọbhọ beji mẹn daghe ebi ene ibhio mhan rẹ ha wẹnna kugbe yẹ. Ele da muno iku bi emhin ne denọ ọbhi uwedẹ kie nin mhan, ne mhan muno ebale, ukpọn bi emhin eso ne khẹke koko khẹ mhan, yẹ ne mhan muno ele ọbhi moto. Ele da muno ebale nin mhan ha le nin mhan, yẹ ne mhan mhanmhan ije kẹkẹ nin mhan ha da ha hẹan bhi uwedẹ.”

WO HA SUN RẸKHAN JEHOVA KHIAN

14. Be ọ ha rẹ sabọ rẹso mhan yẹ sade ọria nin mhan hoẹmhọnlẹn zẹ Jehova obọ?

¹⁴ Ọnọghọ ọkpa nọn manman kaka nin mhan ha sabọ kuẹlo da hi, sade ọria bhi azagba-uwa nọnsẹmhan la ọmọẹ mhan nọn manman sikẹ mhan zẹ Jehova obọ. (Ps. 78:40; Prov. 24:10) Ahamiẹn uwẹ manman hoẹmhọn ọne ọria, ọ i da zẹwẹ lẹkhẹ nin uwẹ rẹ ziẹngbe bhi ọne idia nan. Ahamiẹn uwẹ sẹ ka ke egbe ẹ re bhi idia nọn sẹ inian khẹ, uwedẹ nin Zedọk rẹ re asun-rẹkhan man dẹ rẹkpa uwẹ rẹ ziẹngbe.

15. Bezẹle nọn da khẹke nin Zedọk ha mhọn izebhudu nin ọle rẹ sabọ wo ha sun rẹkhan Jehova? (1 Kings 1:​5-8)

¹⁵ Zedọk da zẹ nin ọle rẹ sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn ọmọẹ ọle nọn manman sikẹ ọle nin Abayata zẹ nin ọle rẹ fikekegbe Jehova. Beji ugbẹloghe nọnsi Devid ha bu ọkpẹnlẹn ọnan sunu. Ẹghe nin Devid ki rẹ manman dọmanlẹn, sẹyẹ uu sikẹ ọle, Adonaija nin ọmọn nọnsọle da ha ho nin ọle re egbe ọle kiẹn ojie, arẹmiẹn Solomọn Jehova yọle ghe ọ dẹ gbẹloghe. (1 Chron. 22:​9, 10) Abayata da zẹ nin ọle rẹ deba Adonaija. (Tie 1 Kings 1:​5-8.) Ọ i yi Devid ọkpa Abayata bha yẹ ha sun rẹkhan bhi ọne emhin nan nin ọle lu, sokpan, ọle bha yẹ ha sun rẹkhan Jehova. Ria ẹmhọn ebi ọnan ha rẹ ba Zedọk bhi egbe yẹ, bi ebi ọ ha rẹ re ọle udu ha yẹ. Ọ gbera ikpe ẹgbọ-eva nin ọle bi Abayata mọn da ko ga kugbe bii ohẹn. (2 Sam. 8:17) Ele bhọ ko mun ẹkpẹti akovẹn ọsi Osẹnobulua. (2 Sam. 15:29) Bhi ẹghe ọhẹnhẹn, ele veva ko re obọ ọbhọ nan rẹ re Devid kiẹn ojie, sẹyẹ ele ko miẹnsọn kẹkẹ bhi oga nọnsi Jehova.—2 Sam. 19:​11-14.

16. Emhin nela a sabọ miẹn ghe ọ rẹkpa Zedọk rẹ wo ha sun rẹkhan Jehova?

 ¹⁶ Zedọk da sẹyẹ zẹ nin ọle rẹ sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn Abayata zẹ nin ọle rẹ fikekegbe Jehova. Devid lẹnmhin ghe ọle dẹ wo sabọ ha gbaẹkẹ Zedọk. Ẹghe nin emhin nin Adonaija ha mhanmhan ki rẹ vẹ dagbare nin ẹbho lẹn, Devid da zẹ Zedọk, Netan, bi Bẹnaya nin ele re Solomọn kiẹn ojie. (1 Ki. 1:​32-34) Asabọmiẹn ijiẹmhin ọsi eria ebhebhe ne wo ha ga Jehova nọnsẹn wo re izebhudu nin Zedọk. Ọkpa bhi ẹwẹ ele da hi Netan nọn wo ha sun rẹkhan Jehova, nọn yẹ re iyobọ nin Devid. (1 Ki. 1:​38, 39) Ẹghe nin Solomọn ki rẹ kiẹn ojie, ọle da re Zedọk nin ohẹn ọbhi ihe ọsi Abayata.”—1 Ki. 2:35.

17. Be uwẹ ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Zedọk yẹ sade ọria nọn sikẹ uwẹ ze Jehova obọ?

¹⁷ Be uwẹ ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Zedọk yẹ? Ahamiẹn ọria nọn sikẹ uwẹ zẹ Jehova obọ, rẹman Jehova ghe ọle uwẹ zẹ nin uwẹ ha sun rẹkhan. (Josh. 24:15) Jehova dẹ re ahu bi izebhudu nọn khẹke nin uwẹ re sabọ lu emhin nọn mhẹn. Ha nan erọnmhọn ji ọle, yẹ ha sikẹ ẹbho ne ga ọle ne wo ha sun rẹkhan ọlẹn. Uwedẹ nin uwẹ rẹ sun rẹkhan Jehova wo ti ọle bhọ, sẹyẹ ọle dẹ ranmhude ọnan re ihaosa nin uwẹ.—2 Sam. 22:26.

18. Be uwẹ miẹn luẹ bhi okha ọsi Marco bi Sidse?

¹⁸ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin Marco bi ọsi okhuo ọle nin Sidse ghe, nin imọn ikhuo eva nesele ne ki wanre zẹ nin ele rẹ zẹ Jehova obọ. Marco da yọle: “Rẹ na bhi ukpẹdẹ nin uwẹ biẹ imọn nesẹ, ọle uwẹ rẹ munhẹn ha hoẹmhọn ele, uwẹ ki dọnmhegbe rẹ lu ebi uwẹ ha sabọ lu rẹ ha gbega ele bhi okhẹnan. Bhiriọ, ele ha zẹ nin ele rẹ zẹ Jehova obọ, emhin nọn rẹ ọria udu ha nọn.” Ọle da yẹ yọle: “Jehova wo ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe. Ọle lu ọle beji a ha da miẹn ghe, ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin egbe rẹ lọ mẹn, okhuo mẹn ki ziẹn, sẹyẹ, egbe ha lọ okhuo mẹn, mẹn ki ziẹn.” Sidse da yọle: “Ọ i rẹ fo mhan rẹ ziẹngbe sade Jehova bha re ahu nọn khẹke nin mhan nọn. Ọ da wo dia mẹn bhi egbe ghe mẹn zẹle nin imọn nesẹmhan da zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova, bhiriọ mẹn da taman Jehova ebi emhin dia mẹn yẹ bhi egbe. Ọ bha bue gbe, obhio mhan nin okhuo nọn ki bue nin mhan miẹn egbe da bu mẹn re. Ọle da re obọ mẹn bhi ijabọ yẹ ghe mẹn ẹlo yọle, ‘Sidse lẹn sẹ ghe ọ i yi uwẹ zẹle!’ Ranmhude urẹkpa nọnsi Jehova, mẹn sẹyẹ wo sabọ ha ghọnghọn beji mẹn rẹ ga ọle.”

19. Be uwẹ muegbe rẹ lu?

¹⁹ Jehova guanọ nin ene ga ọle rebhe ha mhọn izebhudu bii Zedọk. (2 Tim. 1:7) Ọkpakinọn, ọle bha guanọ nin mhan mun udu nyan ahu nọnsẹmhan. Ọle guanọ nin mhan mun udu nyan ọlẹn. Bhiriọ, ahamiẹn uwẹ ke egbe ẹ re bhi idia nọn da khẹke nin uwẹ re izebhudu man, bu Jehova bhi erọnmhọn. Ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, ọle dẹ rẹkpa uwẹ rẹ ha mhọn izebhudu beji Zedọk rẹ ha mhọn ọlẹn!—1 Pita 5:10.