1. Be iPaul nin odibo tayẹ rẹji egbe ọle?

PAUL nin odibo taman mhan ghe, ọle mhọn eji ọle da wẹghẹ. Ọle da tale ghe, ọria nin ọle khin bhi efun le kua, ghe ọle dọnmhegbe kaka nin ọle rẹ lu emhin nọn mhẹn. Ọle da yẹ tale ghe ẹgheso, Jehova bha wanniẹn erọnmhọn nọnsọle beji ọle rẹ mun ọkhọle ọi. (2 Cor. 4:16; 12:​7-9; Rom. 7:​21-23) Paul yẹ tale ghe ene ha kpokpo ọle da ha ghe ọle bii ọria nọn wẹghẹ a. * Ọrẹyiriọ, ọle bha ji egbe da lọ ọle ranmhude uwedẹ nin ẹbho rẹ ha ghe ọle la ranmhude ọle mhọn eji ọle da wẹghẹ.​—2 Cor. 10:​10-12, 17, 18.

2. Be iPaul miẹn luẹ bhi ọta nin Jehova taman ọlẹn bhi 2 Corinthians 12:​9, 10?

² Paul da dọ lẹn sẹbhọ ghe, ọria nọn wẹghẹ dẹ yẹ sabọ miẹn ahu. (Tie 2 Corinthians 12:​9, 10.) Jehova da taman iPaul yọle, “Ẹghe nin ọria rẹ wẹghẹ, ọle ahu nọnsẹmhẹn rẹ gba fo.” Ọnan rẹman ghe, Jehova dẹ re ahu nin Paul ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin ahu rẹ fo ọle bhọ. Bha ji mhan ka zilo nyan ebezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ha kpokpo egbe sade ẹbho zuọzuọ mhan.

3. Bezẹle nin mhan ha da sabọ ha ghọnghọn sade ẹbho zuọzuọ mhan?

³ Ọria soso iguanọ nan ha zuọzuọ ọle. Ọrẹyiriọ, ahamiẹn mhan ria ẹmhọn ezuọzuọ nin ẹbho zuọzuọ mhan gbe, ọ sabọ rẹ gbe mhan ahu sotọ. (Prov. 24:10) Ẹlo nela ọkhẹke nin mhan  rẹ ha ghe ezuọzuọ? Ọkhẹke nin mhan re egbe khọkhọ iPaul nọn yọle ghe ọ re ọle ghọnghọn “sade a ghunmhun” ọlẹn. (2 Cor. 12:10) Bezẹle nin ọle da ta iriọ? Ranmhude ọnan deba ebe rẹman ghe edibo nesi Jesu mhan khin. (1 Pet. 4:14) Jesu ka tale ghe a dẹ kpokpo edibo nesọle. (John 15:​18-20) Ọnan wo gene sunu ji Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn. Ẹghenin, ẹbho ne ha nyẹnlẹn beji ibhokhan iGreek rẹ nyẹnlẹn da ha ghe iKristiẹn bii eria ne bha lẹn ebe bi eria ne bha lẹn ebi a lu. Sẹyẹ, ibhokhan iJew da ha ghe ele bii eria “khọnkhan ne bha yo isiku.” Ẹlo nọn sẹ inian ele yẹ rẹ ha ghe iPeter bi John. (Acts 4:13) Ibhokhan iKristiẹn gene diabe ẹbho ne wẹghẹ a, ranmhude, ele bha deba otu efinẹfi soso la usun eyokhọnlẹn. Sẹyẹ, ele ideba lu emhin rebhe nan lu bhi agbaẹbho nin ele ye.

4. Be iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn lu yẹ ẹghe nin ẹbho rẹ ha zuọzuọ ele?

⁴ Ene iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn bha ji ezuọzuọ da re ele zobọ bhi oga. Bhi ọsi ijiẹmhin, Peter bi John da ha ghe ọle bii ekpẹn nan rẹ ha kpokpo ele ranmhude ele rẹkhan iJesu yẹ wewe iman-emhin nesọle. (Acts 4:​18-21; 5:​27-29, 40-42) Emhin soso iribhọ nọn ha zẹ nin ele ha da ji ẹkhọle ha lo ele. Arẹmiẹn ene ẹbho bha mun ekpẹn nin ene iKristiẹn, emhin esili nin ene iKristiẹn ha lu, ọle ẹbho ne bunbun da miẹn urẹkpa gbera obọ ẹbho ne ha kpokpo ene iKristiẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ebe bhi Baibo nin Jehova noo eso bhi ene iKristiẹn rẹ gbẹn, sẹyẹ wo rẹkpa ẹbho ne bunbun yẹ re ikhuaẹloghe nin ele rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan. Sẹyẹ, Agbejele nin ele ha tẹmhọn ọlẹn munhẹn ha gbẹloghe bhi okhun fo. Bhi ẹghe nọn bha ree gbe nian, ọ ki yẹ ha gbẹloghe ọne otọ nan. (Matt. 24:14) Ene ugbẹloghe rebhe ne ha kpokpo iKristiẹn ẹghenin gbẹlo, rẹ sẹbhọ ghe, a iyẹ họn ẹmhọn ele ẹlẹnan. Sokpan, ene iKristiẹn nan ha kpokpo ẹghenin kiẹn ijie bhi okhun ẹlẹnan nian. Sẹyẹ, ene ha kpokpo ele ẹghenin yuno. Ahamiẹn ghe Jehova riọ ele kpanọ bhi idin, ele ki ha ribhi odotọ ugbẹloghe nin ẹbho nin ele ha kpokpo ha tẹmhọnlẹn.​—Rev. 5:10.

5. Beji John 15:19 rẹman, bezẹle nin ẹbho da re ẹlo gbe ẹbho nesi Jehova a?

⁵ Ẹlẹnan nian sẹyẹ, ẹbho eso yẹ zuọzuọ mhan nin Esali Jehova ranmhude ele ghe mhan bii ẹbho ne bha lẹn eji a ye, ne yẹ wẹghẹ a. Bezẹle nin ele da re inian ghe mhan? Ranmhude mhan bha re obọ ọbhi uwedẹ iẹnlẹn nọnsele. Arẹmiẹn ẹbho ne dẹgbọ, ene tẹngbemun, bi ene mhọn okpẹhio ẹbho wo khue rẹkhan, mhan dọnmhegbe nin mhan rẹ ha yi eria ne mhọn idegbere, ẹkẹ omẹnhiẹn, bi ene re obọ rẹkhan uhi. Sẹyẹ, mhan ideba eyokhọnlẹn la ha lu ilọnmhọn ọfinẹfi. Ranmhude mhan bha kiẹn eria nin ọne agbọn nan guanọ nin kiẹn, ele ki ha re ẹlo gbe mhan an.​—Tie John 15:19; Rom. 12:2.

6. Be iJehova sẹ noo ẹbho nesọle rẹ lu ẹlẹnan?

⁶ Jehova wo noo mhan rẹ lu emhin ne bunbun ẹlẹnan arẹmiẹn ẹbho ne ribhi ọne agbọn nan re ẹlo gbe mhan an. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle noo mhan rẹ wewe ẹmhọn Agbejele nọnsọle bhi uwedẹ nan bha sẹ ka rẹ lu ọle khẹ. Ebe nin mhan gbẹn dagbare, ele hi ebe nan ki sẹ zedu ọle yẹ gha nẹga nẹ bhi ọne otọ nan ẹlẹnan. Sẹyẹ, mhan noo iBaibo rẹ rẹkpa ẹbho rẹ dia iẹnlẹn nọnsele. Jehova mhan re ekhuẹnmhẹn nan bhi ene emhin nan rebhe, ranmhude, arẹmiẹn mhan diabe usun ẹbho ne wẹghẹ, ọle sẹyẹ wo noo mhan rẹ lu emhin ne kpọnọ ẹlẹnan. Ọdeọde bhi ẹwẹ mhan kii? Jehova dẹ be sabọ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ahu? Be imhan ha lu yẹ nin mhan rẹ sabọ miẹn ọne ahu nan? Bha ji mhan zilo nyan emhin ea nin mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Paul nin odibo.

7. Emhin nela mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Paul?

⁷ Emhin ọkpa nin mhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Paul nin odibo hi: Beji mhan rẹ ga iJehova, ọ bha khẹke nin mhan ha mun udu nyan ahu nọnsẹmhan. Emhin nin Paul guẹle bi emhin nin ọle ha lu wo ha ti ẹbho bhọ. Bhiriọ, ọ ha rẹ wo lẹkhẹ nanlẹn rẹ ha tẹngbemun yẹ mun udu nyan ahu nọnsọle. Agbaẹbho nan manman lẹn natiọle iTarsus, bhi otọ iRome, ọle iPaul da wanre. Obọ okpea ọkpa nin ẹbho manman mun ekpẹn nan natiọle Gamaliel, ọle iPaul da luẹ emhin. (Acts 5:34; 22:3) Ẹghe ribhọ nin Paul rẹ kiẹn ọria kpataki nan mun ekpẹn nan bhi ẹwẹ ibhokhan iJew. Paul da tale ghe ọle wo ha re ọyaya rẹ lu re alo gbera ibo ọle bhi oga ohoghe nin ọle ka ha ye. (Gal. 1:​13, 14; Acts 26:4) Sokpan, Paul bha ha mun udu nyan egbe ọle ẹghe nin ọle ki rẹ kiẹn iKristiẹn.

8. Beji Philippians 3:8 rẹman, ẹlo nela Paul rẹ ha ghe emhin nin ọle fi ikeke gbe? Bezẹle nin ọle da sẹyẹ ha ghọnghọn bhi ẹghe nin ọle rẹ wẹghẹ?

⁸ Paul da fi ikeke gbe ene emhin ne re ẹbho ne ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan ha ghe ọle bii okpọria. Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin ọsi ọne agbọn nan nin ọle ka rẹ ha mhọn khẹ, ọle da ha ghe ele bii iku. (Tie Philippians 3:8) Paul wo miẹn ọnọghọ ranmhude ọle kiẹn iKristiẹn. Ẹbho nesọle bhọ da he ọle. (Acts 23:​12-14) Ibhokhan iRome da gbe ọle yẹ mun ọlẹn khue bhi ighan. (Acts 16:​19-24, 37) Rẹ deba enan rebhe, Paul da dọ daghe ghe ọle yẹ mhọn eji ọle da wẹghẹ. (Rom. 7:​21-25) Arẹmiẹn ọle miẹn ekpokpo bhi obọ ẹbho yẹ ha mhọn eji ọle da wẹghẹ, ọle bha ji egbe da lọ ọle. Ọle da ha ghọnghọn ẹghe nin ọle rẹ wẹghẹ, ranmhude, ẹghe nin ọle rẹ wẹghẹ ọle rẹ daghe ahu nọnsi Jehova bhi egbe ọle.​—2 Cor. 4:7; 12:10.

9. Uwedẹ nela ọkhẹke nin mhan rẹ ha re emhin ne rẹ mhan wẹghẹ khian?

⁹ Ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe, ahu nọnsẹmhan, isiku nin mhan yo, eji mhan na vae, la ẹfe nin mhan mhọnlẹn ha zẹ nin Jehova ha da re ahu nin mhan. Ranmhude ọ iyi ene emhin nan re ọria ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Bhi ọsi ẹmhọanta, ene bunbun bhi ẹwẹ ẹbho ne ga iJehova bha yo isiku, eso bhi ẹwẹ ele bhọ bha fe. Baibo taman mhan ghe, eria nan  re ẹlo gbe a bhi ẹkẹ ọne agbọn, ele iJehova zẹle ne ha ga ọle. (1 Cor. 1:​26, 27) Bhiriọ, hẹi ha riale ghe ranmhude uwẹ bha yo isiku, la uwẹ imhọn igho, la egbe bha dan uwẹ, ghe, uwẹ ida sabọ ga iJehova. Ha ghe idia nin uwẹ da ke egbe uwẹ re bii udede isẹhoa nin Jehova ha rẹ re ahu nin uwẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ofẹn mun uwẹ ranmhude ẹbho re unun gbe uwẹ ranmhude urẹọbhọ nọnsẹ, bhii Jehova nin ọle re ọne izebhudu nin uwẹ rẹ sẹyẹ ha tẹmhọn ebi uwe rẹọ man ẹbho. (Eph. 6:​19, 20) Ahamiẹn ghe emianmhẹn nin uwẹ khọnmhọn bha ji uwẹ da zẹ-obọ zẹ-oẹ, bhii Jehova nin ọle re ọne ahu nin uwẹ rẹ lu eka nin uwẹ ha sabọ lu bhi oga nọnsọle. Ahamiẹn uwẹ gbẹlokotọ nin uwẹ daghe uwedẹ kẹkẹ nin Jehova rẹ rẹkpa uwẹ, urẹọbhọ nọnsẹ ki ha ziẹn ọbhọ.

10. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha luẹ ijiẹmhin ọsi ẹbho nan tẹmhọnlẹn bhi Baibo?

¹⁰ Paul wo ha yi ọria nọn rẹ ẹghe ọbhi otọ rẹ luẹ ọta nọnsi Osẹnobulua. Ọle wo ha miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ẹbho nan tẹmhọnlẹn bhi Baibo. Ẹghe nin ọle rẹ ha gbẹn ebe ji ibhokhan iJew ne ki kiẹn Kristiẹn, ọle da sounun bhi ẹbho ne bunbun nan gbẹn ọbhi Baibo, yẹ taman ele nin ele ria eria nyan ijiẹmhin nọnsele. (Tie Hebrews 11:​32-34.) Ọkpa bhi ene ẹbho nan hi David nin Ojie. Ọ iyi obọ eghian ọlẹn ọkpa David da miẹn ekpokpo. Ọle yẹ miẹn ekpokpo bhi obọ ẹbho ne ka ha yi imọẹ ọle. Beji mhan ha rẹ ha zilo nyan ijiẹmhin ọsi David nian, mhan ki dọ daghe ebezẹle nin ọne ijiẹmhin da sabọ rẹkpa iPaul ẹghe nin ọle rẹ ha ria eria nyan ọlẹn. Mhan ki yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ iPaul yẹ.

11. Be re iDavid diabe ọria nọn wẹghẹ a? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

¹¹ Goliath nin ọkakulo da ha ghe iDavid bii ọria nọn wẹghẹ a. Ẹghe nin Goliath rẹ daghe iDavid, ọle da wo re ẹlo gbe ọle a. Bezẹle? Ranmhude ọle kpọnọ nẹ iDavid, ọle mhọn emhin okhọnlẹn nẹ iDavid, yẹ lẹn ẹlo okhọn nanlẹn. Ọkpakinọn, David da ha yi usẹn obhokhan nọn bha lẹn ẹlo okhọnlẹn. Sẹyẹ, ọle bha ha mhọn emhin okhọnlẹn. Ọrẹyiriọ, David da mun udu tẹ iJehova. Bhiriọ, ọle da sabọ re ahu man arẹmiẹn ọle wẹghẹ.​—1 Sam. 17:​41-45, 50.

12. Ọnọghọ ọbhebhe nela David miẹn bhi egbe?

¹² David miẹn ọnọghọ ọbhebhe nọn re ahu fo ọle bhọ. David wo re ọkhọle rebhe sun rẹkhan iSaul nin Ojie ranmhude Jehova hi ọnon re iSaul mundia nin ọle ha yi Ojie. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, Saul da wo ha lu iDavid nọnsẹn. Akizẹbue, ranmhude okpẹhio nin Saul ha mhọnlẹn, ọle da ha mhọn ikhu da iDavid. Ọle da ha lu iDavid khọlọ rẹ sẹbhọ ghe ọle da ha guanọ nin ọle gbe David a.​—1 Sam. 18:​6-9, 29; 19:​9-11.

13. Be David lu yẹ ẹghe nin Saul rẹ ha lu ọle khọlọ?

¹³ Arẹmiẹn Saul wo re inian ha lu iDavid khọlọ, David da sẹyẹ ha mun ekpẹn nọn khẹke nanlẹn ranmhude ojie nin Jehova zẹle ọle khin. (1 Sam. 24:6) David bha ha khọ ẹkẹ iJehova ranmhude uwedẹ nin Saul rẹ nanlẹn ha lu emhin. Sokpan, ọle da mun udu tẹ iJehova nin ọle re ahu nanlẹn rẹ ziẹngbe ọne ọnọghọ nan.​—Ps. 18:1.

14. Ọnọghọ nela iPaul miẹn nọn diabe ọsi iDavid?

¹⁴ Paul nin odibo yẹ wo miẹn ọnọghọ nọn diabe ọne iDavid miẹn. Eghian ọlẹn wo manman mhọn ahu gbera ọle. Ene ha gbẹloghe ne bunbun da he ọle. Igba ne bunbun, ele da je nan gbe ọle yẹ mun ọlẹn fi ọbhi ighan. Bọsi David, eria ne khẹke ne ha yi imọẹ iPaul da ha lu ọle khọlọ. Ẹbho eso bhi agbotu bhọ bha ha si ọle kẹ egbe. (2 Cor. 12:11; Phil. 3:18) Ọkpakinọn, Paul da sabọ khọn ọne ọnọghọ nan miotọ. Be ọle rẹ lu ọnan yẹ? A rẹ ha  kpokpo ọle, ọle bha zobọ bhọ rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua. Ọle da sẹyẹ wo ha deba ene ele ko ga muobọ arẹmiẹn eso bha si ọle kẹ egbe. Ọnọn ke okhun nẹ hi, ọle da sabọ ga Osẹnobulua sẹbhi ọkpẹnlẹn. (2 Tim. 4:8) Paul sabọ ziẹngbe ene ọnọghọ nan ranmhude ọle mun udu nyan iJehova, ọ iyi ranmhude ọle mhọn ahu.

15. Be ọ khẹke nin mhan lu yẹ sade eria lu mhan khọlọ? Be imhan ha rẹ sabọ lu iriọ yẹ?

¹⁵ Uwẹ be miẹn ezuọzuọ la ekpokpo bhi obọ ene ibha ko yo isiku, ene ibha ko wẹnna, la bhi obọ ene iga iJehova ne ribhi azagba-uwa nọnsẹ? Ọria nin bha ko ga be sẹ ka lu uwẹ khọlọ khẹ? Ahamiẹn ehe hi ewanniẹn nọnsẹ, ọkhẹke nin uwẹ ji ijiẹmhin ọsi David bi Paul rẹkpa uwẹ yere ghe, uwẹ dẹ sabọ “re emhin esili rẹ khọn ọbe miotọ.” (Rom. 12:21) Ahamiẹn ẹbho kpokpo mhan, mhan ida ne ele khọnlẹn beji David rẹ khọn iGoliath. Sokpan, mhan ki sẹyẹ ha rẹkpa ele luẹ ẹmhọn Osẹnobulua. Bhiriọ, mhan ki ha re emhin esili rẹ khọn emhin ọbe miotọ. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade Baibo mhan noo rẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta nin ẹbho nọọn, sade ekpẹn bi ifuẹkẹ mhan rẹ ne ẹbho ne lu mhan khọlọ lu emhin bi sade mhan lu emhin esili ne ẹbho rebhe rẹ sẹbhi eghian mhan.​—Matt. 5:44; 1 Pet. 3:​15-17.

16-17. Be iPaul bha yele a ghẹdẹ?

¹⁶ Ọkuẹsẹ Paul nin odibo dọ kiẹn Kristiẹn, ọle da ha yi ọria nọn wo ha kpokpo ene rẹkhan iJesu. Ọle yẹ wo ha yi ọria nọn ire ekpẹn ne ẹbho lu emhin. (Acts 7:58; 1 Tim. 1:13) Saul a tie ọle ẹghenin. Jesu tobọle da mun ọlẹn mhọn nin ọle hẹi yẹ dọ ha kpokpo ene iKristiẹn. Jesu da na okhun ne iPaul talọ yẹ ru ọle ẹlo bhi uhọnmhọn. Ahamiẹn ghe ọle guanọ nin ọle kie sabọ ha daghe, ọ dẹ khẹke nin ọle bu ẹbho nin ọle ka ha kpokpo nin ele rẹkpa ọle. Ọle da re idegbere bu iKristiẹn ọkpa natiọle Ananias nin ọle rẹkpa ọle. Bhiriọ, Osẹnobulua da noo Ananias tan ọle ẹlo a.​—Acts 9:​3-9, 17, 18.

¹⁷ Akizẹbue, Paul da dọ ha yi Kristiẹn nan manman họn ẹmhọn ọlẹn. Emhin nin Jesu man ọle le bhi uwedẹ ẹghe nin ọle rẹ ha khian iDamascus bha si ọle bhi ọkhọle re ghẹdẹ.  Paul da sẹyẹ wo ha yi ọria idegbere. Ọle da wo ha miẹn urẹkpa ọsi ibhio ọle ọbhi egbe. Ọle da tale ghe, ene ibhio ọle wo ha re ikoudure nanlẹn.​—Col. 4:​10, 11.

18. Be ha sabọ re ọle nọghọ ibhio mhan eso rẹ ha miẹn urẹkpa ọbhi egbe?

¹⁸ Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nọnsi Paul? Asabọmiẹn ẹghe nin mhan rẹ la munhẹn ha deba ẹbho nesi Jehova ga, ọ da wo ha yẹẹ mhan rẹ ha miẹn urẹkpa ọsi ibhio mhan ọbhi egbe, ranmhude, mhan lẹnmhin ghe emhin ne bunbun sẹyẹ ribhọ nọn khẹke nin mhan luẹ. (1 Cor. 3:​1, 2) Ejayenan nian kii? Ahamiẹn ọ ki bue nin mhan mọn da ga iJehova, ọ sabọ ha nọghọ mhan rẹ ha miẹn urẹkpa ọbhi egbe, manman nọn sade ọria nọn bha sẹ bue bhi oga guanọ nin ọle rẹkpa mhan. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan yere ghe, Jehova noo ene ibhio mhan rẹ rẹkpa mhan deziẹn. (Rom. 1:​11, 12) Ọkhẹke nin mhan ha mhọn ọnan bhi ọkhọle sade mhan guanọ nin mhan miẹn ahu nin Jehova re nin ene ga ọle.

19. Ijela Paul da miẹn ahu rẹ sabọ lu emhin ne bunbun?

¹⁹ Paul da wo sabọ lu emhin ne bunbun bhi oga ẹghe nin ọle rẹ kiẹn iKristiẹn. Bezẹle nin ọle da sabọ lu ọnan? Ranmhude ọle wo ha mhọn idegbere yẹ mun udu tẹ iJehova. Ọle lẹn sẹbhọ ghe ọ iyi ahu ọsi ọria, eji ọria yo isiku sẹ, la ẹfe nọnsọle ha sabọ rẹkpa ọle bhi iẹnlẹn. Bha ji mhan rebhe re egbe khọkhọ iPaul. Be imhan ha rẹ lu ọnan yẹ? (1) Ha mun udu tẹ iJehova. (2) Ha luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ẹbho ne ribhi Baibo. (3) Ha miẹn urẹkpa ọsi ibhio mhan ọbhi egbe. Mhan ha lu inian, Jehova ki re ahu nin mhan bhi ẹghe nin mhan rẹ wẹghẹ!