1. Be a re “oga ẹmhọanta” ta?

“BE UWẸ rẹ miẹn oga ẹmhọanta yẹ?” “Ẹkẹ oga ẹmhọanta a da be bẹẹ uwẹ wanre?” “Eka ikpe uwẹ sẹ gbe bhi oga ẹmhọanta?” Ọria be sẹ nọọn uwẹ ene inọnta nin khẹ, la uwẹ sẹ ka nọọn ọria ene inọnta? Be a re “oga ẹmhọanta” ta? Mhan ha sounun bhi “oga ẹmhọanta,” ebi mhan tẹmhọn ọlẹn hi, emhin nin mhan rẹọ, uwedẹ nin mhan rẹ ga Osẹnobulua, bi uwedẹ nin mhan rẹ nyẹnlẹn. Eria ne ribhi oga ẹmhọanta lẹn iman-emhin ne ribhi Baibo. Ele dọnmhegbe rẹ ha nyẹnlẹn rẹkhan emhin nin ele luẹle bhọ. Ranmhude ọnan, ele iyẹ rẹọbhi ohoghe nan rẹ ka ha man ele le bhi otuẹ ohoghe. Ele wo ghọnghọn bhi iẹnlẹn arẹmiẹn ẹkẹ agbọn nin Esu da gbẹloghe ele da nyẹnlẹn.​—John 8:32.

2. Beji John 13:​34, 35 rẹman, emhin nela ẹbho daghe bhi ọsi ọhẹnhẹn nọn zẹle nin ele da vae bhi oga ẹmhọanta?

² Be re uwẹ vae bhi oga ẹmhọanta? Asabọmiẹn uwedẹ esili nin ẹbho nesi Jehova rẹ nyẹnlẹn nin uwẹ daghe, ọle zẹle nin uwẹ da vae. (1 Pet. 2:12) La asabọmiẹn oyẹẹ nin ele rẹman zẹle nin uwẹ da vae. Arẹmiẹn ẹbho eso bha lẹn otọ emhin nan rẹman bhi ikolo ọhẹnhẹn nin ele yo, ele sẹyẹ wo yere oyẹẹ nan rẹman ele bhi enin. Ọ bha han mhan ilo rẹ ha daghe oyẹẹ nọn sẹ iriọ bhi ẹwẹ mhan, ranmhude Jesu yọle ghe, ọne oyẹẹ hi iyaman nin ẹbho ha rẹ lẹn ghe edibo nesọle mhan khin. (Tie John 13:​34, 35.) Ọkpakinọn, nin mhan rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan, emhin eso ribhọ nọn khẹke nin mhan lu.

3. Be ha sabọ sunu ji urẹọbhọ nọnsẹmhan sade oyẹẹ nin mhan daghe bhi ẹwẹ ene ga Osẹnobulua ọkpa zẹle nin mhan da ga ọle?

³ Ọ iyi oyẹẹ nin mhan daghe bhi ẹwẹ ẹbho nesi Jehova ọkpa ha rẹ mhan ha mhọn urẹọbhọ. Bezẹle? Ji a man yọle ghe  ọwanlẹn bhi agbotu, ọkanẹfan la ọria ọbhebhe bhi agbotu lu olukhọ nọn manman kaka, la ọria bhi agbotu lu emhin nọn re ẹkẹ khọ uwẹ, la ọria nọn de sibhi oga re da ha yọle ghe oga ohoghe mhan ga, be uwẹ ha lu yẹ? Uwẹ dẹ be ji ene emhin nan soso de uwẹ idobolo rẹ sẹbhọ ghe uwẹ ki zobọ bhi oga nọnsi Jehova? Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ahamiẹn ghe mhan ho nin mhan ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn da iJehova, ọkhẹke nin mhan deba ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ẹmhọanta nọn ghe oyẹẹ nin uwẹ mhọn da iJehova bi ẹbho nesọle dẹ rẹkpa uwẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ. Sokpan, ọkhẹke nin uwẹ manman ha luẹ iBaibo nọnsẹn, rẹọbhi ebi uwẹ luẹ, yẹ manman guanọ otọ ẹmhọn fẹghe nin uwẹ da manman ziẹn urẹọbhọ nin uwẹ mhọnlẹn ghe, ẹmhọanta ọle ebi uwẹ luẹ rẹji Jehova khin.​—Rom. 12:2.

4. Beji Matthew 13:​3-6, 20, 21 rẹman, be sunu ji urẹọbhọ ọsi ẹbho eso sade ele miẹn edọnmhẹn?

⁴ Jesu tale ghe, ẹbho eso dẹ wo re eghọnghọn miẹn ẹmhọanta ọbhi egbe. Ọkpakinọn, ahakizẹbue, urẹọbhọ nọnsele ki wẹghẹ a sade ele miẹn edọnmhẹn. (Tie Matthew 13:​3-6, 20, 21.) Asabọmiẹn ene ẹbho nan bha ha riale ghe ele dẹ miẹn edọnmhẹn sade ele kiẹn edibo nesi Jesu. (Matt. 16:24) La ele riale ghe, ele ha kiẹn iKristiẹn, iẹnlẹn ki wo mhẹn nin ele, ghe ele ida ha miẹn ọnọghọ hiehie. Ọkpakinọn, a ida sabọ miẹn ọria bha miẹn ọnọghọ bhi ọne agbọn Esu nan. Emhin eso dẹ sabọ fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan ne ha sabọ si ọbalọ ji mhan.​—Ps. 6:6; Eccl. 9:11.

5. Be ibhio mhan ne bunbun rẹ rẹman ghe oga ẹmhọanta ele ye?

⁵ Ibhio mhan ne bunbun wo rẹman ghe ele rẹọbhọ ghe oga ẹmhọanta ele ye. Be ele rẹ re ọnan man yẹ? Urẹọbhọ nọnsele sẹyẹ wo deziẹn aharẹmiẹn obhio mhan bhi ẹkẹ agbotu lu ebe khọ ele bhi ẹkẹ, la lu olukhọ nọn manman kaka. (Ps. 119:165) Beji ele rẹ ziẹngbe edọnmhẹn kẹkẹ, iriọ urẹọbhọ nọnsele yẹ rẹ wo ziẹn ọbhọ. (Jas. 1:​2-4) Be uwẹ ha lu nin uwẹ da sabọ ha mhọn urẹọbhọ nọn sẹ inian?

6. Be re iKristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn ha mhọn urẹọbhọ?

⁶ Iman-emhin nesi Jesu, bi emhin nin Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn luẹle bhi ebenọnkhiale zẹle nin ele da ha mhọn urẹọbhọ. (Gal. 2:5) Enan hi iman-emhin nin Kristiẹn yẹ mhọn ẹlẹnan. Eso bhi ene iman-emhin hi, ẹmhọn izọese nọnsi Jesu bi uriọkpanọ nin ọle riọ kpanọ bhi uu. Paul nin odibo yẹ wo rẹọbhọ ghe ẹmhọanta ene iman-emhin khin. Be imhan rẹ lẹn yẹ? Ranmhude ọle da wo ha noo Ebenọnkhiale rẹ “rẹman [ẹbho] ghe ọkhẹke nin Kristi loya, yẹ riọkpanọ bhi uu.” (Acts 17:​2, 3) Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn wo miẹn emhin nan ha man ele le ọbhi egbe, ele da mun udu tẹ Osẹnobulua nọn re ẹlinmhin nọn khiale nin ele rẹ lẹn otọ Ọta nọnsọle nọnsẹn. Ele da ha fẹ otọ emhin kẹkẹ ghe nan ha man ele le, nin ele da sabọ tobele ziẹn urẹọbhọ nọnsele ghe, ele miẹn ẹmhọanta. (Acts 17:​11, 12; Heb. 5:14) Ele bha wo ha ga iJehova ranmhude emhin esili nin ele daghe, la ranmhude ọ ti ele bhọ rẹ ha ribhi ẹwẹ ene ga iJehova. Ẹmhọanta nin ele luẹle, ọle zẹle nin ele da mhọn urẹọbhọ yẹ ga iJehova.​—Col. 1:​9, 10.

7. Be urẹọbhọ nin mhan mhọn ghe ẹmhọanta iman-emhin ne ribhi Baibo khin ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

⁷ Ẹmhọanta ne ribhi Baibo ifidenọ. (Ps. 119:160) Bhi ọsi ijiẹmhin, ele ida fidenọ sade obhio mhan nin mhan ko ga re ẹkẹ khọ mhan la lu olukhọ nọn kaka. Sẹyẹ, ene ẹmhọanta nan ida fidenọ sade mhan ribhi ọnọghọ. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan manman lẹn otọ ẹmhọanta ne ribhi Baibo, yẹ rẹọbhọ ghe ẹmhọanta ele khin. Ahamiẹn mhan re inian rẹọbhi ẹmhọanta ne ribhi Baibo, urẹọbhọ nọnsẹmhan ki deziẹn  sade mhan ribhi ekpokpo. Be imhan ha rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan yẹ ghe ẹmhọanta mhan luẹ bhi Baibo?

8. Beji 2 Timothy 3:​14, 15 rẹman, be iTimothy rẹ lẹn yẹ ghe ẹmhọanta ọle luẹle?

⁸ Timothy wo rẹọbhọ ghe ẹmhọanta emhin nin ọle luẹle khin. Be ọle rẹ lẹn yẹ ghe ẹmhọanta ọle luẹle? (Tie 2 Timothy 3:​14, 15.) Inẹn ọlẹn bi odede ọle hi ene ka man ọle emhin eso bhi ẹkẹ ebenọnkhiale. Sokpan, ọle tobọle da re ẹghe ọbhi otọ rẹ tobọle yẹ ha luẹ ene emhin nan. Bhiriọ, ọle da sabọ dọ rẹọbhọ ghe, ẹmhọanta ọle ha luẹ. Akizẹbue, Timothy, inẹn ọlẹn, bi odede ọle da dọ kiẹn iKristiẹn. Edandan iribhọ ghe oyẹẹ nọn ha ribhi ẹwẹ ene rẹkhan iJesu wo ha ti Timothy bhọ. Ọle wo ha guanọ nin ọle deba ele ha ga, lu emhin kugbe yẹ rẹkpa ele. (Phil. 2:​19, 20) Ọrẹyiriọ, ọ iyi oyẹẹ nin ọle ha mhọn da ẹbho zẹle nin ọle da ha mhọn urẹọbhọ. Sokpan, emhin nin ọle luẹle bhi ebenọnkhiale zẹle nin ọle da ha mhọn urẹọbhọ da Osẹnobulua yẹ sikẹ ọle. Iriọ ọ yẹ khẹke nin uwẹ lu. Ọkhẹke nin uwẹ luẹ iBaibo, uwẹ ha yẹ tobuwẹ guanọ otọ ebi uwẹ luẹ fẹghe nin uwẹ da sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ ghe ẹmhọanta uwẹ luẹle.

9. Iman-emhin ea nela ọkhẹke nin uwẹ ka rẹọ?

⁹ Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọkhẹke nin uwẹ guanọ otọ ene iman-emhin ea nan fẹghe nin uwẹ da sabọ rẹọbhọ ghe ẹmhọanta ele khin. Ọhẹnhẹn, ọkhẹke nin uwẹ rẹọbhọ ghe Jehova man emhin rebhe. (Ex. 3:​14, 15; Heb. 3:4; Rev. 4:11) Ọzeva, ọkhẹke nin uwẹ rẹọbhọ ghe, ọta nọnsi Osẹnobulua, ọle iBaibo khin. (2 Tim. 3:​16, 17) Ọzea, ọkhẹke nin uwẹ rẹọbhọ ghe Jehova mhọn agbotu bhi ọne otọ nan, ghe, agbotu ọsi Esali Jehova, ọle hi ọne agbotu nan. Jesu ọle re mundia nọn ha sun ọlẹn. (Isa. 43:​10-12; John 14:6; Acts 15:14) Ọ bha khẹke nin uwẹ lẹn iBaibo gbe ẹrere a ọkuẹsẹ uwẹ sabọ lẹn otọ ene iman-emhin ea nan. Ebi ọkhẹke nin uwẹ lu hi, uwẹ ki noo ahu iria-eria nọnsẹ rẹ guanọ otọ ebe ha re uwẹ rẹọbhọ ghe, ẹmhọanta emhin nin uwẹ luẹle khin.​—Rom. 12:1.

10. Rẹ deba ẹmhọanta nin mhan luẹ, be ọ yẹ khẹke nin mhan lu?

¹⁰ Ahamiẹn uwẹ rẹọbhọ ghe ẹmhọanta ene iman-emhin rẹji Osẹnobulua, Baibo, bi Esali Jehova khin, ọ yẹ khẹke nin uwẹ luẹ ebi uwẹ ha rẹ ha rẹkpa ẹbho lẹn ene ẹmhọanta yẹ. Bezẹle? Ranmhude ẹsọn nọnsi Kristiẹn nọn nin ele rẹ man ẹbho ẹmhọanta nin ele luẹ. * (1 Tim. 4:16) Beji mhan rẹ gbotọ iman-emhin ne ribhi Baibo fanọn an man ẹbho, urẹọbhọ nin mhan mhọn da ene iman-emhin ki ha deziẹn.

11. Ijiẹmhin nela Paul nin odibo re ọbhi otọ nin mhan ha sabọ re egbe khọkhọ?

¹¹ Ẹghe nin Paul nin odibo rẹ ha man ẹbho emhin, ọle da wo ha noo ebi a gbẹn ọbhi uhi nọnsi Moses, bi ebi ene akhasẹ tale rẹ ha man ẹbho ẹmhọn iJesu. (Acts 28:23) Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ iPaul yẹ sade mhan man ẹbho iBaibo? Hẹi wo gheghe ha taman ele ebi Baibo tale. Rẹkpa ele ha ria eria nyan ebi ele luẹ bhi Baibo. Mhan iguanọ nan miẹn ghe ranmhude ẹmhọn mhan yẹẹ ele zẹle nin ele da miẹn ene ẹmhọanta nan ọbhi egbe. Sokpan, mhan guanọ nin ele tobele ria eria nyan ebi ele luẹ, nin ele da sabọ rẹọbhọ ghe, ẹmhọanta iman-emhin nin ele luẹ rẹji Osẹnobulua khin.

12-13. Be ene biẹ ọmọn ha rẹ sabọ rẹkpa imọn nesele rẹ mun oga ẹmhọanta mhọn yẹ?

¹² Ene ga iJehova ne mhọn imọn guanọ nin imọn nesele ha ribhi oga ẹmhọanta. Ele sabọ ha riale ghe, ahamiẹn imọn nesele mhọn imọẹ esili bhi ẹkẹ agbotu, ele ki ha lu re alo bhi oga. Ọkpakinọn, ahamiẹn ibha guanọ nin imọn nesẹbha rẹọbhọ ghe ẹmhọanta emhin nin ele luẹ bhi Baibo khin, ọ iyi imọẹ esili ọkpa ọkhẹke nin ele ha mhọnlẹn. Ọ yẹ khẹke nin ele tobele deba iJehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn yẹ rẹọbhọ ghe ẹmhọanta emhin nin ele luẹ bhi Baibo khin.

¹³ Ahamiẹn ene biẹ ọmọn guanọ nin imọn nesele luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo, ọkhẹke nin ele re ijiẹmhin esili man bhi uwedẹ nin ele tobele rẹ luẹ iBaibo. Ele a ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ ria eria nyan emhin nin ele luẹ, ele ki sabọ ha man imọn nesele nin ele yẹ ha lu iriọ. Beji ele lu sade ele man ẹbho ebhebhe emhin, ọkhẹke nin ele ha man imọn nesele emhin kẹkẹ nin agbotu zẹ ọle egbe dagbare nan rẹ luẹ iBaibo. Ahamiẹn ele lu inian, ele ki sabọ rẹkpa imọn nesele ha mhọn ekhuẹnmhẹn da iJehova bi “ọguọmhandia nọn mhọn ẹwanlẹn nan gba-ẹkẹ ọle,” nin ọle noo rẹ re ebale oriọn nin mhan. (Matt. 24:​45-47) Ene biẹ ọmọn, ọ iyi emhin ne lẹkhẹ bhi Baibo ọkpa bha ha wo ha man imọn nesẹbha le. Bha ha man ele emhin ne dinmhin nin ele ha sabọ lẹn otọ ọle  beji ele wanre sẹ, nin urẹọbhọ nọnsele da sabọ ziẹn nọnsẹn.​—1 Cor. 2:10.

14. Bezẹlẹ nọn da khẹke nin mhan luẹ akhasẹ ne ribhi Baibo? (Fẹ ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Uwẹ Dẹ Be Sabọ Re Otọ Ene Ọta Akhasẹ Nan Man?”)

¹⁴ Ọta akhasẹ ne ribhi Baibo dẹ yẹ rẹkpa mhan ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn da iJehova. Ọta akhasẹ nela sẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ? Uwẹ sabọ sounun bhi ọta akhasẹ nin Baibo tẹmhọnlẹn rẹji ẹghe “ọkike ọsi ọne agbọn” nan. (2 Tim. 3:​1-5; Matt. 24:​3, 7) Ọta akhasẹ ebhebhe nela sẹ munsẹ ne ha sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ? Bhi ọsi ijiẹmhin, be uwẹ ha rẹ gbotọle fanọn an man ọria ghe, ọta akhasẹ ne ribhi ebe nọnsi Daniel uhọnmhọnlẹn nọnzi 2 la Daniel uhọnmhọnlẹn nọnzi 11 munsẹ bhi ẹghe nọn gbera bi ẹghe nin mhan yẹ nan nian? * Ahamiẹn urẹọbhọ nọnsẹ deziẹn ranmhude ebi uwẹ luẹle bhi Baibo, emhin iribhọ nọn ha sabọ wẹghẹ ọle a. Bhi ọsi ijiẹmhin, arẹmiẹn ibhio mhan ne ha ribhi Germany ẹghe nan rẹ ha khọn okhọn iHitler bha sẹ manman lẹn otọ akhasẹ rẹji ẹghe ọkike nọnsẹn, ele da sẹyẹ wo ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn da ebi ele luẹ bhi Baibo. Ọnan da rẹkpa ele ziẹngbe ekpokpo nin ele miẹn bhi egbe bhi ọne ẹghe nan.

15-17. Be iBaibo nin ibhio mhan luẹle rẹ rẹkpa ele yẹ bhi ẹghe nin ekhẹn iNazi rẹ ha kpokpo ele?

¹⁵ Ẹghe nin ekhẹn iNazi rẹ ha gbẹloghe bhi Germany, a da mun ibhio mhan ne bunbun ha khian ighan. Hitler bi Heinrich Himmler nọn yẹ ribhi ihe nọn khua bhi Germany, wo manman he Esali Jehova. Obhio mhan ọkpa nin okhuo da yọle ghe, Himmler da taman ibhio mhan eso yọle: “Jehova nọnsẹbha sabọ rẹ ha gbẹloghe bhi okhun. Ọkpakinọn, imhan hi ene gbẹloghe bhi ọne otọ nan! Bhi ẹwẹ imhan nin Nazi bi ibha nin Esali Jehova, a dẹ lẹn ọnọn ha tọ nẹ!” Be rẹkpa Esali Jehova bhi ẹkẹ ene ekpokpo nan rebhe?

¹⁶ Ene ibhio mhan lẹnmhin ghe Agbejele nọnsi Osẹnobulua munhẹn ha gbẹloghe bhi okhun fo bhi 1914. Ene ekpokpo rebhe nin ele miẹn bha han ele ẹlo. Sẹyẹ, ele lẹn sẹbhọ  ghe, ugbẹloghe nọnsi eria soso iribhọ nọn ha sabọ lu ọle nin emhanmhan nọnsi Jehova hẹi munsẹ. Hitler bha sabọ fuẹn oga nọnsi Jehova sibhi ọne otọ nan re. Ọle bha yẹ sabọ mun ugbẹloghe gbọ nọn ha mhọn ahu gbera Agbejele nọnsi Osẹnobulua. Ene ibhio mhan wo rẹọbhọ ghe bhi ọkike ọle, ugbẹloghe nọnsi Nazi dẹ gbẹlo.

¹⁷ Emhin nin ene ibhio mhan nan rẹọ da wo gene munsẹ. Ikpe eso ki gbera, ugbẹloghe nọnsi Nazi da gbẹlo. Heinrich Himmler nọn yọle, “imhan hi ene gbẹloghe bhi ọne otọ nan,” da re uhọnmhọn ha nẹ. Ẹghe nin ọle ki rẹ ha nẹ khian, ọle da miẹn obhio mhan natiọle Lübke nọn ka ha ribhi ighan. Ọle da sẹyẹ wo ye ọne obhio mhan re. Ranmhude egbe iẹnlẹn lọ ọle, ọle da nọọn obhio mhan nin Lübke yọle, “Bible Student, be ha ki sunu nian?” Lübke da gbotọle fanọn an man ọlẹn ghe, Esali Jehova ka wo lẹn ghe ugbẹloghe nọnsi Nazi dẹ gbẹlo, ghe Jehova dẹ miẹn Esali nesọle fan. Arẹmiẹn Himmler ka wo manman ha re unun gbe Esali Jehova, ejayenan nian, ọle bha yẹ miẹn ọta ta. Ọ bha sẹ bue gbe, ọle da dọ ho a. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ahamiẹn mhan luẹ iBaibo bi ọta akhasẹ ne ribhi ẹkẹ ọle, urẹọbhọ nin mhan mhọn da iJehova ki manman ziẹn, sẹyẹ, mhan ki sabọ ziẹngbe bhi ẹghe ekpokpo.​—2 Pet. 1:​19-21.

18. Beji John 6:​67, 68 rẹman, bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn “ilẹnmhin nọn gbale bi ilẹn-otọ-emhin” nin Paul tẹmhọnlẹn?

¹⁸ Ọkhẹke nin mhan rebhe ha re oyẹẹ man. Ọnan hi iyaman nan ha rẹ lẹn ghe Kristiẹn ọsaje mhan khin. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan yẹ ha mhọn “ilẹnmhin nọn gbale bi ilẹn-otọ-emhin.” (Phil. 1:9) Ahamiẹn mhan imhọn “ilẹnmhin nọn gbale bi ilẹn-otọ-emhin,” ẹbho ki sabọ re ohoghe bi iman-emhin ne bha gba kẹkẹ rẹ hiẹ mhan. (Eph. 4:14) Ẹghe nin edibo eso nesi Jesu rẹ fi ikeke gbe ọle bhi ore nin ọhẹnhẹn, Peter da wo rẹman ghe ọle mhọn urẹọbhọ da iJesu bi iman-emhin nesọle. (Tie John 6:​67, 68.) Arẹmiẹn Peter bha manman lẹn otọ iman-emhin rebhe nesi Jesu fo ẹghenin, ọle da sẹyẹ wo sun rẹkhan ọlẹn ranmhude ọle dọ lẹn ẹmhọanta rẹji Jesu. Uwẹ dẹ yẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da iman-emhin ne ribhi Baibo. Uwẹ ha lu iriọ, urẹọbhọ nọnsẹ ida wẹghẹ a aharẹmiẹn uwẹ miẹn edọnmhẹn. Sẹyẹ, uwẹ ki sabọ rẹkpa ẹbho ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn.​—2 John 1, 2.