1. Be iJehova lu nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan?

JEHOVA si ọdeọde bhi ẹwẹ mhan kẹ egbe. (John 6:44) Be a re ọnan ta? Jehova da zẹ uwẹ bhi ẹwẹ ẹbho ne bunbun bhi ọne agbọn nan, ranmhude, ọle lẹnmhin ghe, uwẹ dẹ sabọ dọ hoẹmhọn ọlẹn. Ọnan da wo gene ti Jehova bhọ. (1 Chron. 28:9) Jehova manman lẹn uwẹ nọnsẹn. Ọle yẹ wo hoẹmhọn ẹn. Emhin nọn rẹ mhan ghọnghọn wo khọnan.

2. Ijiẹmhin nela Jesu noo rẹ rẹkpa mhan lẹn ghe, ẹmhọn ọdeọde bhi ẹwẹ mhan wo manman rẹtẹ iJehova?

² Ẹmhọn ẹn wo manman rẹtẹ iJehova. Iriọ yẹ nọn rẹji ibhio ẹ nin bha ko ga. Nin mhan rẹ lẹn otọ ọnan nọnsẹn, Jesu da re iJehova rẹ khọkhọ ọsun-ohuan. Be bhọ ọne ọsun-ohuan ha lu yẹ, sade ọkpa bhi ẹwẹ ihuan 100 nesọle yulua? Ọle ki zẹ ene 99 obọ dọ guanọ ọne ukpọkpa nọn yulua. Ọle ha miẹn ọlẹn, ọle ida re obọ oya mun ọlẹn. Sokpan, ọle ki ha ghọnghọn. Be bhọ ọnan man mhan le? Ebe ọnan man mhan le hi, ihuan nesi Jehova wo manman ghan bhi ẹlo nọnsọle. Jesu da yọle: “Ọ iyi emhin nọn yẹẹ Aba mẹn nọn ribhi okhun nin ọkpa bhi ene ibhokhan nan rẹ fuẹn an.”​—Matt. 18:​12-14.

3. Be bhọ mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Mhan ida ha guanọ nin mhan lu emhin soso nọn ha kiẹn idobolo rẹji ibhio mhan nin mhan ko ga. Be bhọ mhan ha rẹ sabọ rẹban emhin ne ha sabọ dua ẹbho oẹ yẹ? Be bhọ mhan ha lu yẹ sade ọria lu mhan emhin nọn ba mhan bhi egbe? Mhan dẹ miẹn ewanniẹn rẹji ene inọnta nan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan. Ọkpakinọn, bha ji mhan ka luẹ ebi ene ibhokhan nan tẹmhọnlẹn bhi Matthew uhọnmhọnlẹn 18 mundia nan.

4. Hela “ene ibhokhan nan”?

⁴ Ene ibhokhan nan mundia nin edibo nesi Jesu rebhe. Ebi ele hi ki rẹ wanre sẹ yẹ, ibhokhan ele khin, ranmhude, ele muegbe nin ele rẹ luẹ emhin bhi obọ iJesu. (Matt. 18:3) Arẹmiẹn agbaẹbho kẹkẹ ele na vae, uwedẹ kẹkẹ ele rẹ lu emhin yẹ rẹ ghe emhin, ele rebhe yẹ mhọn urẹọbhọ da iJesu. Jesu yẹ wo hoẹmhọn ele.​—Matt. 18:6; John 1:12.

5. Be ọ dia iJehova bhi egbe yẹ, sade eria ilu ẹbho nesọle nọnsẹn?

⁵ Ene ibhokhan nan wo manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Nin mhan rẹ lẹn ebi ele ghan bhi ẹlo nọnsọle sẹ yẹ, bha ji mhan ria ẹmhọn ẹlo nin mhan rẹ ghe ibhokhan. Ele wo manman ghan bhi ẹlo mhan. Mhan guanọ nin mhan gbega ele ranmhude, ele bha manman lẹn emhin sẹ bii eria ne wanre. Sẹyẹ, ele bha mhọn ahu bi ẹwanlẹn sẹ bii ele. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ ire imhan ghọnghọn sade ẹbho ilu ibo ele nọnsẹn, manman nọn ibhokhan. Iriọ iJehova yẹ rẹ guanọ nin ọle gbega mhan. Ọ manman ba ọle bhi egbe sade eria lu emhin nọn ha ba ẹbho nesọle bhi egbe!​—Isa. 63:9; Mark 9:42.

6. Beji 1 Corinthians 1:​26-29 rẹman, ẹlo nela ẹbho bhi ọne agbọn nan rẹ ghe edibo nesi Jesu?

⁶ Uwedẹ ọbhebhe nela edibo nesi Jesu rẹ diabe ibhokhan? Hela ẹbho bhi ọne agbọn nan ghe bii okpọria? Ẹbho ne manman fe, nan yẹ manman họn ẹmhọn ele, bi ẹbho ne ribhi ihe. Ọkpakinọn, ranmhude edibo nesi Jesu bha dia iriọ, ẹbho bhi ọne agbọn nan ki ha re ẹlo gbe ele a, yẹ ghe ele bii ibhokhan. (Tie 1 Corinthians 1:​26-29.) Ọkpakinọn, ọ iyi ọne ẹlo nan Jehova rẹ ghe ele.

7. Ẹlo nela Jehova guanọ nin mhan rẹ ha ghe ibhio mhan nin mhan ko ga?

⁷ Jehova wo hoẹmhọn eguọmhandia nesọle rebhe, aharẹmiẹn ghe, ọ ki ree nin ele mọn da ga ọle, la ele la munhẹn ha ga ọle. Ẹlo nọn ghanlẹn Jehova rẹ ghe ibhio mhan rebhe. Bhiriọ, ọ yẹ khẹke nin mhan re ẹlo nọn ghanlẹn ha ghe ele. Ọkhẹke nin mhan ha mhọn oyẹẹ da ibhio mhan ne ribhi ọne otọ agbọn nan rebhe, ọ iyi eso bhi ẹwẹ ele ọkpa. (1 Pet. 2:17) Ọkhẹke nin mhan lu emhin nin mhan ha sabọ lu rẹ ha gbega ele, yẹ ji ẹmhọn ele rẹtẹ mhan. Ahamiẹn mhan lu emhin nọn khọ ele bhi ẹkẹ, ọ bha khẹke nin mhan gheghe re ẹlo gbera ọle a. Mhan ida ha riale ghe, ẹkẹ kẹ khọ ele gbe, ghe ele dẹ tobele rẹhunmhan mhan. Bezẹle nin emhin da kẹ ba ẹbho eso bhi egbe? Ranmhude uwedẹ nan rẹ bẹẹ ibhio mhan eso wanre, ele ki ha riale ghe, ele bha sẹ emhin soso bhi eji ẹbho ye. Ranmhude eso la vae bhi agbotu, ele bha sẹ lẹn ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nan rẹ ha rẹhunmhan. Aharẹmiẹn imhan lu emhin nọn re ẹkẹ khọ ọria, la ọria lu emhin nọn re ẹkẹ khọ mhan, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha khu ọbhi ọfure. Sẹyẹ, ahamiẹn ọria nin ẹkẹ kẹ khọ uwẹ khin, dọnmhegbe nin uwẹ rẹ khọn ọne ikpẹ nan nọn imhẹn. Ọkhẹke nin uwẹ lu ọnan nin uwẹ da sabọ ha mhọn ọkhọle nọn lọre, yẹ deba ibhio ẹ nin bha ko ga ha ribhi ọfure.

8. Uwedẹ nela ẹbho rẹ ha lu emhin ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan nọn rẹso edibo nesọle?

⁸ Bezẹle nin Jesu da tẹmhọn “ene ibhokhan nan”? Edibo nesi Jesu da ka nọọn ọlẹn yọle: “Họla hi ọnọn gene kpọnọ nẹ bhi Agbejele nọn ribhi okhun?” (Matt. 18:1) Ibhokhan iJew ne bunbun da ha guanọ nin ẹbho ha ghe ele bii okpọria. Okpea ọkpa nọn gbẹn ebe da yọle: “Emhin nọn lu uhọnmhọn emhin nẹ rẹji eria hi, nin ele rẹ ha miẹn ogẹn bhi obọ eria, bi nan rẹ manman ha họn ẹmhọn ele bhi ije rebhe.”

9. Emhin nela ọkhẹke nin edibo nesi Jesu lu?

⁹ Jesu lẹnmhin ghe, ibhokhan iJew ne bunbun wo ha khu ọbhọ nin ele rẹ mhẹn gbera ẹbho nekẹle. Bhiriọ, ọ da khẹke nin edibo nesọle  wẹnna kaka nin ele rẹ rẹban iria-eria nọn sẹ iriọ. Ọle da taman ele yọle: “Bha ji a miẹn ghe ọnọn khua okhun nẹ bhi ẹwẹ bha ki diabe ọnọn khere nẹ. Sẹyẹ, ji ọnọn re ẹbho khian diabe ọnọn ga ẹbho nekẹle.” (Luke 22:26) Mhan dẹ sabọ rẹman ghe imhan “khere nẹ” sade mhan riale ghe, “ẹbho nekẹle mhẹn gbera” mhan. (Phil. 2:3) Ahamiẹn mhan mhọn ọnan bhi ọkhọle, mhan ida kẹ ha lu emhin nọn ha re ẹkẹ ha khọ ẹbho, la nin mhan kẹ ha re ohu.

10. Adia ọsi Paul nela ọkhẹke nin mhan re ọbhi ọkhọle?

¹⁰ Ibhio mhan nin mhan ko ga mhọn eji ele da mhẹn gbera mhan. Mhan dẹ wo kẹ sabọ daghe ọnan sade mhan ghe eji ele da lu nọnsẹn. Ọkhẹke nin mhan re adia nin Paul nin odibo re nin Kristiẹn ne ha ribhi Corinth ọbhi ọkhọle. Ọle da taman ele yọle: “Họla re uwẹ dikẹ bhi ẹwẹ ibo uwẹ? Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin soso be ribhọ nin uwẹ mhọnlẹn nan bha re nin uwẹ? Ahamiẹn a gene re ọle nin uwẹ, bezẹle nin uwẹ da dẹgbọ bọsi ghe a bha re ọle nin uwẹ?” (1 Cor. 4:7) Bhiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha lu emhin nọn ha re ẹbho ha gẹn mhan, la nin mhan ha riale ghe, imhan mhẹn gbera ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn obhio mhan nin okpea nọn manman sabọ re ọta man uwẹ khin, la, obhio mhan nin okhuo nọn guẹ ebi a rẹ manman ne ọria talọ yẹ bhi inẹbho uwẹ khin, ọkhẹke nin uwẹ ha re ogẹn ji Jehova bhi ene emhin nan nin uwẹ sabọ lu.

11. Be ijiẹmhin ọsi ojie bi igbọn nin Jesu tẹmhọnlẹn man mhan le?

¹¹ Jesu ki sekha nin ene rẹkhan ọlẹn nin ele hẹi dua ẹbho oẹ fo, ọle da tẹmhọn ijiẹmhin ọsi ojie bi igbọn nọnsọle man ele. Arẹmiẹn udede osa ọne igbọn nan ha mhọn ọne ojie nan le, ọne ojie da yọle nin ọle zẹ ọne osa obọ. Akizẹbue, ọne igbọn nan bha ka zẹ obhi osa khere nin igbọn bii ọle mhọn ọle obọ. Akizẹbue, ọne ojie nan da mun ọne igbọn nọn imhọn itohan fiọbhi ighan. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Jesu da yọle: “Aba mẹn nọn ribhi okhun dẹ yẹ re iriọ ne bha lu emhin sade ọdeọde bhi ẹwẹ bha bha da ka re ọkhọle rebhe rẹhunmhan obhio ọle.”​—Matt. 18:​21-35.

12. Be imhan ha rẹ sabọ si ọbalọ ji ẹbho yẹ sade mhan ika rẹhunmhan?

¹² Uwedẹ nin ọne igbọn nan rẹ lu emhin bha si ọbalọ ji egbe ọle ọkpa. Ọle da yẹ si ọbalọ ji ẹbho ebhebhe. Ọhẹnhẹn, ọle bha mhọn itohan da igbọn nọnkẹle nọn mhọn ọle osa. Ọle da mun ọlẹn fiọbhi ighan, ọ kuẹ sẹ ọ sabọ ha ọle osa nin ọle mhọn ọle le. Ọzeva, ọle da yẹ si ọbalọ ji igbọn nekẹle ne daghe emhin nin ọle lu. Ẹghe nin igbọn nekẹle rẹ daghe emhin nin ọle lu, ọ da wo manman ha ba ele bhi egbe. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin yẹ rẹso ẹbho nekẹle. Ahamiẹn ọria lu mhan emhin nọn manman ba mhan bhi egbe nin mhan bha da ka rẹhunmhan ọlẹn, be ha sabọ sunu? Ọhẹnhẹn, ọ dẹ ba ọne ọria bhi egbe ranmhude mhan bha ka rẹhunmhan ọlẹn, yẹ rẹman ghe ẹmhọn ọlẹn rẹtẹ mhan. Ọzeva, ọ dẹ yẹ ba ibhio mhan bhi egbe sade ele daghe ọle ghe, mhan bi ọne ọria iko ribhi ọfure.

13. Be uwẹ miẹn luẹ bhi okha ọsi obhio mhan ọkpa nọn lu iwẹnna ọkanẹfan?

¹³ Mhan bi ẹbho nekẹle dẹ miẹn elele sade mhan rẹhunmhan ibhio mhan. Ọnan hi ebe sunu ji obhio mhan nin okhuo natiọle Crystal nọn lu iwẹnna ọkanẹfan. Obhio mhan nin okhuo bhi agbotu da lu emhin nọn ba ọle bhi egbe. Crystal da yọle: “Uwedẹ nin ọne obhio mhan nan rẹ ne mẹn talọ, da wo diabe, ọria re ọghale rẹ ha mẹn. Bhiriọ, mẹn bha zẹwẹ ha guanọ nin mẹn deba ọle ha yo inẹbho. Ọ bha yẹ manman ha yẹẹ mẹn rẹ ha yo iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Sẹyẹ, mẹn bha yẹ ha ghọnghọn. Crystal da ha riale ghe, emhin nin ọne obhio mhan nan lu ọle le sẹ emhin nọn ha re ẹkẹ ha khọ ọle. Ọkpakinọn, ọle bha re ọne ẹmhọn gbanọ bhi ẹkẹ la ha kiọya. Sokpan, ọle da re idegbere  rẹkhan adia nin ọle miẹn bhi uhọnmhọn-ọta nọn ribhi ọne Watchtower ọsi October 15, 1999 nọn yọle: “Forgive From Your Heart.” Ọle da rẹhunmhan obhio ọle. Crystal da yọle: “Mẹn dọ lẹn sẹbhọ ghe, imhan rebhe wo dọnmhegbe nin mhan rẹ ha fi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin denọ. Sẹyẹ, Jehova wo muegbe nin ọle rẹ ha rẹhunmhan mhan ẹdẹdẹ. Ọ wo diabe, a mun ihẹ nọn ribhi ọne agbọn nan rebhe si mẹn bhi ijianbọ re. Mẹn da wo kie dọ ha ghọnghọn.”

14. Beji Matthew 18:​21, 22 rẹman, ọnọghọ nela Peter nin odibo sabọ ha mhọnlẹn? Be uwẹ miẹn luẹ bhi ebi Jesu taman ọlẹn?

¹⁴ Mhan lẹnmhin ghe, ọkhẹke nin mhan wo ha rẹhunmhan. Ọkpakinọn, ọnan iyi emhin nọn lẹkhẹ. Asabọmiẹn ọ yẹ wo ha nọghọ iPeter nin odibo rẹ ha rẹhunmhan ẹgheso. (Tie Matthew 18:​21, 22.) Be ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ha rẹhunmhan? Ọhẹnhẹn, ha ria eria nyan uwedẹ nin Jehova rẹ rẹhunmhan uwẹ. (Matt. 18:​32, 33) Arẹmiẹn mhan bha sẹ eria nin Jehova ha rẹhunmhan, ọle sẹyẹ wo rẹhunmhan mhan. (Ps. 103:​8-10) Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Ọkhẹke nin mhan hoẹmhọn ibo mhan. Bhiriọ, mhan ida ha yọle ghe, ọ ha ghọn mhan, mhan ha da rẹhunmhan. Ọkhẹke nin mhan ha rẹhunmhan ibhio mhan. (1 John 4:11) Ọzeva, ha ria eria nyan elele nọn ha sabọ nabhọre sade mhan rẹhunmhan. Mhan sabọ rẹ rẹkpa ọne ọria nọn rahiẹ mhan, yẹ ha tuẹn okugbe nọn ribhi agbotu okhun. Sẹyẹ, mhan ki gbega ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn. Ọkhọle mhan ki yẹ lọre. (2 Cor. 2:7; Col. 3:14) Ha nan erọnmhọn je Osẹnobulua nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ha rẹhunmhan. Hẹi ji Esu mun idobolo ọbhi ikolu nin uwẹ bi ibhio ẹ ko mhọnlẹn. (Eph. 4:​26, 27) Ọkhẹke nin mhan ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan rẹ sabọ deba ibhio mhan ha ribhi ọfure bhi ẹkẹ agbotu.

15. Be Colossians 3:13 yọle ọkhẹke nin uwẹ lu ahamiẹn obhio ẹ nin bha ko ga lu emhin nọn ba uwẹ bhi egbe?

¹⁵ Be uwẹ ha lu yẹ, ahamiẹn obhio ẹ nin bha  ko ga manman lu emhin nọn ba uwẹ bhi egbe? Dọnmhegbe rẹ khu ọbhi ọfure. Taman iJehova bhi erọnmhọn ebe emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe. Bhii Jehova nin ọle rẹkpa ọne ọria nọn rahiẹ ẹ. Uwẹ ha yẹ bhii Osẹnobulua nin ọle rẹkpa uwẹ daghe ikpẹ esili nin ọne ọria mhọnlẹn nọn zẹle nin Ọle da hoẹmhọn ọlẹn. (Luke 6:28) Ahamiẹn uwẹ bha sabọ re ẹlo gbera emhin nin obhio ẹ lu uwẹ le, ria ẹmhọn uwedẹ nọn mhẹn nẹ nin uwẹ ha rẹ sabọ nanlẹn talọ. Ọ bha khẹke nin uwẹ ha riale ghe, obhio ẹ wo muegbe lu uwẹ emhin nọn ha ba uwẹ bhi egbe. (Matt. 5:​23, 24; 1 Cor. 13:7) Ahamiẹn uwẹ ne ọle talọ, ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, emhin esili obhio ẹ mhọn bhi ọkhọle da uwẹ. Ahamiẹn ọle bha guanọ nin ibha ko ta ọne ẹmhọn ọbhi ekpẹn kii? Sẹyẹ wo re iziẹngbe ha nanlẹn lu emhin. Hẹi ji egbe obhio ẹ lọ ẹ. (Tie Colossians 3:13.) Ọnọn ke okhun nẹ hi, hẹi re ẹmhọn ọlẹn gbanọ bhi ẹkẹ, ranmhude, ọnan dẹ sabọ riia ikolu nin uwẹ bi Jehova ko mhọnlẹn an. Hẹi ji emhin soso dua uwẹ oẹ. Uwẹ ha lu iriọ, uwẹ ki rẹman ghe, Jehova uwẹ hoẹmhọn ọlẹn gbera emhin nọn hi ki rẹ khin.​—Ps. 119:165.

16. Be ọkhẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ha lu?

¹⁶ Ọ wo ti mhan bhọ ghe mhan mhọn ọne isẹhoa rẹ deba ibhio mhan ha ga iJehova kugbe bọsi “usun ihuan ọkpa” ne mhọn “ọsun-ohuan ọkpa”! (John 10:16) Apapale 165 bhi ebe natiọle Organized to Do Jehovah’s Will da yọle ghe, nin mhan rebhe rẹ sabọ deba ibhio mhan ha ga kugbe bhi ọfure, ọkhẹke nin ọdeọde ha lu emhin nin ọle ha sabọ lu rẹ ha bọn ọne ọfure okhun. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ ha ghe ibhio mhan nin mhan ko ga beji Jehova rẹ ghe ele. Mhan rebhe wo manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọne ẹlo nan ọ yẹ khẹke nin mhan rẹ ha ghe ibhio mhan. Jehova daghe emhin rebhe nin uwẹ lu nin uwẹ rẹ rẹkpa ele. Ọ yẹ ti ọle bhọ sade uwẹ ji ẹmhọn ele da rẹtẹ uwẹ.​—Matt. 10:42.

17. Be imhan muegbe rẹ lu?

¹⁷ Mhan wo hoẹmhọn ibhio mhan nin mhan ko ga. Bhiriọ, mhan ida ha lu emhin nọn ha si idobolo ji ele. (Rom. 14:13) Ọkhẹke nin mhan ha ghe ibhio mhan bii eria ne mhẹn gbera mhan, yẹ ha re ọkhọle rebhe rẹhunmhan ele. Sẹyẹ, ọ bha khẹke nin mhan ji uwedẹ nin ẹbho rẹ lu emhin dua mhan oẹ. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin “mhan ha khu ọbhi emhin ne ha si ọfure re, bi emhin ne ha bọn ọdeọde okhun.”​—Rom. 14:19.