BHI ẹghe ẹdẹlẹ, ibhokhan Izrẹl da ha re igho re, nin ele rẹ ha rẹkpa bhi ilọnmhọn oga. Ọkpakinọn, ranmhude igho uhọnmhọn kẹkẹ nin ibhokhan iJew ha ha ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọ da wo re iẹnlẹn ha nọghọ ele.

Uwedẹ ọkpa nin ibhokhan iJew rẹ ha rẹkpa bhi uwa oga hi, a da taman ene wanre bhi ẹwẹ ele nin ele ha ha ukhiọnmhẹn shekel (drachmas eva). Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, a da ha re ọne igho nan rẹ dẹ emhin nan noo rẹ zọese, yẹ re ọle gbẹloghe uwa oga nin Herod bọn. Ibhokhan iJew eso da nọọn Peter si Jesu ha igho uhọnmhọn nọn sẹ inian. Jesu bha tale ghe emhin ọbe nọn nin ẹbho rẹ ha ha igho uhọnmhọn nọn sẹ inian. Ọle bhọ da taman iPeter nin ọle dọ guanọ igho isene nin ọle rẹ ha ọne igho uhọnmhọn nan.​—Matt. 17:​24-27.

A da yẹ taman ẹbho nesi Osẹnobulua ẹghenin ghe nin ele ha ha tithe. Ọnan rẹman ghe, ele dẹ ha zẹ obọ ọkpa bhi igbe bhi emhin nin ele kọ. (Lev. 27:​30-32; Num. 18:​26-28) Ene mun ọkalo bhi oga da yọle ghe, ele dẹ ha ha tithe bhi ẹfọ nọn hi ki rẹ khin nin ele kọ rẹ dọ sẹbhi ọne mint, ọne dill bi ọne cumin. Jesu bha yọle ghe, emhin ọbe nọn nan rẹ ha ha tithe. Sokpan, ọle da yọle ghe, uwedẹ nin ene iscribe bi Pharisee rẹ ha noo ọne uhi nan nọn rẹtẹ tithe bha gba.​—Matt. 23:23.

Bhi ọne ẹghe nin, ibhokhan iJew da ha ha igho uhọnmhọn kẹkẹ ji ibhokhan iRome ranmhude, ele hi ene ha gbẹloghe ẹghenin. Bhi ọsi ijiẹmhin, ene mhọn otọ ki ha re igho la emhin ebhebhe nin ele mhọn rẹ ha igho uhọnmhọn ji ele. Ahamiẹn a wa emhin 100 a bhi ijianlẹn enẹn, ele ki ha obọ ọkpa bhọ ji ele. Igho ọbhebhe ribhọ nin ọdeọde bhi ibhokhan iJew yẹ ha ha. Ẹmhọn ọne igho uhọnmhọn nan ibhokhan Pharisee ha nọọn iJesu le. Jesu da rẹman ẹlo nọn khẹke nin mhan rẹ ha ghe igho uhọnmhọn nan ha. Bhiriọ ọle da yọle: “Bha ha emhin nesi Caesar fikie ji Caesar, sokpan, ha emhin nesi Osẹnobulua ji Osẹnobulua.”​—Matt. 22:​15-22.

Igho ọbhebhe yẹ ribhọ nin ẹbho ha ha ọkuẹsẹ ele muno emhin nin ele dẹ na ọbhi ọne agbaẹbho, la ọkuẹsẹ ele muno emhin nin ele dẹ sibhi ọne agbaẹbho re. Ijeso nin ele da miẹn ẹbho ọne igho nan hi, eji okọ da mundia, eji a da fan ukhuo ra, eji a da nabhi ene agbaẹbho, la eji a da nabhi ẹki.

Ene igho nan kẹkẹ nin ẹbho ha ha ji ibhokhan iRome da kpọnọ nin ele gbe. Obhokhan iRome natiọle Tacitus nọn gbẹn ebe da yọle ghe, ẹghe nin Tiberius nin Ojie rẹ ha gbẹloghe bhi ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, “agbaẹbho ọsi Syria bi Judæa da ha bhii nan re sibhi igho nin ele ha ha re, ranmhude ọ kpọnọ nin ele gbe.”

Uwedẹ nan rẹ ha miẹn ẹbho ene igho uhọnmhọn nan da wo re ọle ha nọghọ ene ẹbho. Ọria nọn ha igho nọn kpọnọ nẹ rẹ guanọ iwẹnna ọsi ẹbho ne koko igho uhọnmhọn, ọle a ne ọbhi ene iwẹnna nan. Ọne ọria ki dọ guanọ ẹbho ebhebhe ne ha deba ọle koko ene igho uhọnmhọn nan. Ele ki ha hian ba igho nan yọle nin ele ha miẹn ẹbho le beji ele ha da miẹn ọsi ele bhi ẹkẹ ọle. Asabọmiẹn Zacchaeus nọn koko igho uhọnmhọn ha mhọn ẹbho ne ha wẹnna nanlẹn. (Luke 19:​1, 2) Ọne emhin nan nin ele ha lu da re ẹkẹ ha khọ ẹbho. Bhiriọ, ene ẹbho bha ha mun ekpẹn nin ele.