1. Emhin eso nela re ofẹn mun mhan?

 BHA ji mhan zilo nyan emhin nin Esali Jehova eso kuẹlo da. Nestor bi okhuo ọle nin María da ha guanọ nin ele dọ ga bhi eji a da guanọ urẹkpa bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. b Nin ele da sabọ lu ọnan, ọ da khẹke nin ele de obọ re bhi iẹnlẹn. Ọkpakinọn, ele da ha mun ofẹn ghe, iriọ a ha da miẹn ele ida manman ha ghọnghọn sade ele bha miẹn igho rẹ manman ha gbẹloghe egbe. Ẹghe nin Biniam rẹ kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova fo bhi agbaẹbho nan da ha kpokpo mhan, ọle da dọ lẹn sẹbhọ ghe a dẹ sabọ kpokpo ọle nin ọle rẹ yi ọkpa bhi ẹbho nesi Osẹnobulua. Ọnan da wo re ofẹn ha mun ọlẹn. Ọkpakinọn, ọnọn re ofẹn ha mun ọlẹn nẹ hi, ebi azagba-uwa nọnsọle ha lu yẹ sade ele kere ghe ọle kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova. Valérie da ha khọnmhọn emianmhẹn Kansa nọn manman kaka. Ọle da manman dọnmhegbe rẹ guanọ idọkitọ nọn ha hinmhin ọlẹn nọn ida noo aranlẹn. Ofẹn dẹ wo ha mun ọlẹn ghe, ọle sabọ rẹ yu.

2. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ khọn ofẹn ne mun mhan?

² Emhin ne sẹ iriọ be sẹ re ofẹn mun uwẹ khẹ? Ọ sẹ ka re ofẹn mun ene bunbun bhi ẹwẹ mhan khẹ. Ahamiẹn mhan ji ofẹn ha mun mhan gbe, mhan sabọ rẹ dọ zẹ emhin ne imhẹn rẹ lu ne ha wẹghẹ ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn an. Ọnan hi ebi Esu guanọ. Ọle yẹ dọnmhegbe rẹ noo ofẹn ne mun mhan rẹ re imhan gbogbọrauhi nesi Jehova, rẹ sẹbhi ẹmhọn Osẹnobulua nan yọle nin mhan dọ ta. (Rev. 12:17) Ọria ọbe Esu khin. Ọle izẹwẹ mhọn itohan. Sẹyẹ, ọle manman mhọn ahu. Ọkpakinọn, uwẹ dẹ sabọ gbega egbe ẹ bhi eji ọle ye. Be uwẹ ha rẹ sabọ lu iriọ yẹ?

3. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ khọn ofẹn ne mun mhan?

 ³ Ahamiẹn mhan rẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn mhan, ghe ọle dẹ ha rẹkpa mhan, Esu ida sabọ re ofẹn mun mhan. (Ps. 118:6) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọria nọn gbẹn Psalm 118 da miẹn emhin eso ne re ọle ha kpokpo egbe. Ọle da wo ha mhọn eghian ne bunbun, rẹ sẹbhi ẹbho nan manman hẹnmhọn ele (ulọnlẹn (nọnzi 9 bi 10). Ẹgheso, ọle da ha ribhi idia nọn bha lẹkhẹ (ulọnlẹn (nọnzi 13). Sẹyẹ, Jehova da re adia nọn kaka nanlẹn (ulọnlẹn (nọnzi 18). Ọrẹyiriọ, ọle da sẹyẹ so illo rẹ yọle: “Ofẹn ida ha mun mẹn.” Be rẹkpa ọle rẹ sabọ lu ọnan arẹmiẹn ọle ribhi ọnọghọ? Ọle lẹnmhin ghe Aba ọle nọn ribhi okhun nin Jehova wo manman hoẹmhọn ọlẹn, arẹmiẹn ọle re adia nanlẹn. Ọle da rẹọbhọ ghe, idia nọn hi ki rẹ khin nin ọle kuẹlo da, Osẹ nọnsọle nọn mhọn oyẹẹ wo muegbe nin Ọle rẹ ha rẹkpa ọle.—Ps. 118:29.

4. Ofẹn nela mhan ha sabọ khọn sade mhan rẹọbhọ ghe Osẹnobulua hoẹmhọn mhan?

⁴ Ọkhẹke nin mhan rẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn mhan. Mhan ha mhọn ọnan bhi ọkhọle, ọ ki rẹkpa mhan rẹ sabọ khọn ene emhin ea nan ne kẹ re ofẹn mun mhan, (1) ofẹn ghe mhan ida sabọ gbẹloghe azagba-uwa nọnsẹmhan, (2) ofẹn eria, bi (3) ofẹn uu. Ene ibhio mhan ea nin mhan sounun ele beji mhan mun ọne uhọnmhọn-ọta nan hẹn, da sabọ khọn ofẹn nọn mun ele ranmhude ele rẹọbhọ ghe Osẹnobulua hoẹmhọn ele.

5. Idia eso nela ha sabọ re ọdafẹn-uwa ha kpokpo egbe? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

⁵ Obhio mhan nọn yi ọdafẹn-uwa re obọ rẹkhan ebi Baibo tale nin ọle rẹ gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle. (1 Tim. 5:8) Ahamiẹn ọdafẹn-uwa uwẹ khin, bhi ẹghe emianmhẹn COVID-19, uwẹ sabọ rẹ ha kpokpo egbe ghe, uwẹ ida yẹ ha mhọn iwẹnna. Uwẹ sabọ rẹ ha kpokpo egbe ghe, uwẹ ida yẹ sabọ re ebale nin azagba-uwa nọnsẹ le, la ha osa uwa. Uwẹ sabọ yẹ rẹ ha mun ofẹn ghe, ahamiẹn uwẹ iyẹ mhọn iwẹnna, uwẹ ida yẹ sabọ miẹn ebhebhe. La, bọsi Nestor bi María nin mhan ka tẹmhọnlẹn, uwẹ sabọ rẹ ha riale uwẹ ida sabọ noo obhi igho khere rẹ ha gbẹloghe egbe. Esu sẹ wo lu ọle nin ẹbho ne bunbun hẹi yẹ ga Jehova ranmhude ene emhin nan ne re ofẹn ha mun ele.

6. Be Esu guanọ nin mhan rẹọ ọi?

⁶ Esu dọnmhegbe nin ọle rẹ re imhan rẹọbhọ ghe, Jehova bha hoẹmhọn mhan, ghe ọle ida rẹkpa mhan rẹ gbẹloghe azagba-uwa mhan. Bhiriọ, mhan sabọ rẹ ha riale ghe ọkhẹke nin mhan lu emhin nọn hi ki rẹ khin beji a ha da miẹn a bha khu mhan bhi isi iwẹnna, aharẹmiẹn ebi mhan ha lu dẹ gbuhi ne ribhi Baibo a.

7. Emhin nela Jesu ho nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle?

⁷ Jesu nọn lẹn Aba mhan nọn ribhi okhun gbera ọnọn hi ki rẹ khin ji mhan lẹn ghe, Osẹnobulua nọnsẹmhan “ki ka lẹn emhin nin [mhan] guanọ, ọkuẹsẹ [mhan] dọ bhii ọle.” (Matt. 6:8) Sẹyẹ, Jesu lẹnmhin ghe, Jehova muegbe nin ọle rẹ ne emhin nin mhan guanọ nin mhan. Ranmhude Kristiẹn mhan khin, mhan deba azagba-uwa nọnsi Osẹnobulua. Ranmhude Jehova hi ọdafẹn ọsi azagba-uwa nọnsẹmhan, mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe ọle dẹ lu rẹkhan adia nin ọle re nin ọdafẹn-uwa rebhe bhi 1 Timothy 5:8.

8. (a) Be ha rẹkpa mhan rẹ khọn ofẹn nọn mun mhan ghe mhan ida sabọ gbẹloghe azagba-uwa nọnsẹmhan? (Matthew 6:31-33) (b) Beji a rẹman bhi ifoto, be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ọne okhuo bi ọdọ ne mun ebale ji obhio mhan nin okhuo yẹ?

⁸ Ahamiẹn mhan rẹọbhọ ghe Jehova hoẹmhọn mhan bi azagba-uwa nọnsẹmhan, mhan ki rẹọbhọ ghe mhan dẹ ha miẹn emhin nin mhan rẹ ha gbẹloghe egbe. (Tie Matthew 6:31-33.) Jehova guanọ nin ọle ne ebi mhan guanọ nin mhan. Ọle yẹ wo mhọn oyẹẹ, yẹ zẹ  emhin bhi obọ. Ẹghe nin ọle rẹ man ọne otọ nan, ọ iyi emhin ne ha re imhan ha nyẹnlẹn ọkpa ọle ne nin mhan. Ọle da ne emhin ne bunbun ọbhi ọne otọ nan ne ha re imhan ha sọnyẹnmhẹn. (Gen. 2:9) Aharẹmiẹn ebi mhan gene ha guanọ ọkpa mhan miẹn ẹgheso, ọkhẹke nin mhan yere ghe, ranmhude Jehova re nin mhan zẹle nin mhan da ha mhọn ọlẹn. (Matt. 6:11) Ọkhẹke nin mhan ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, a ida re emhin nọn hi ki rẹ khin nin mhan fikeke gbe, rẹ khọkhọ ebi Osẹnobulua ha lu nin mhan nian, bi bhi ẹghe odalo. Ọnan hi emhin nin Nestor bi María dọ lẹn.—Isa. 65:21, 22.

9. Be uwẹ ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Nestor bi María?

⁹ Nestor bi María ka wo ha mhọn uwa nọn mhọn-ose, bi iwẹnna ne re igho re bhi Colombia. Ele da yọle: “Mhan da ha guanọ nin mhan de obọ re bhi iẹnlẹn, yẹ manman lu gbera eka nin mhan lu bhi iwẹnna oga. Ọkpakinọn, ofẹn da ha mun mhan ghe mhan ida ha ghọnghọn sade mhan bha manman yẹ miẹn igho rẹ ha gbẹloghe egbe.” Be rẹkpa ele rẹ sabọ khọn ofẹn nọn ha mun ele? Ele da ria eria nyan uwedẹ ne bunbun nin Jehova rẹ re oyẹẹ man ele. Ranmhude ele rẹọbhọ ghe, ọle dẹ wo ha gbẹloghe ele, ele da zobọ bhi iwẹnna nan da ha ha ele udede igho. Ele da khiẹn uwa nọnsele, yẹ diọbhi eji a da guanọ urẹkpa bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bhi agbaẹbho nọnsele. Be ele ghe ebi ele zẹ rẹ lu yẹ? Nestor da yọle: “Mhan wo daghe ebi Matthew 6:33 rẹ munsẹ yẹ bhi egbe mhan. Ẹghe iribhọ nin mhan bha rẹ miẹn ebi mhan ha rẹ gbẹloghe egbe. Mhan wo manman ha ghọnghọn nian.”

10. Bezẹle nin ẹbho da mun ofẹn eria?

¹⁰ Ọ iyi ẹlẹnan eria munhẹn ha si ikuan-egbe ji ibo ele. (Eccl. 8:9) Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹbho re ihe nin ele ye rẹ denyẹnyẹn ẹbho nekẹle. Ekhẹn oyi wo ha lu emhin ọbe kẹkẹ. Ibhokhan isiku eso wo kpokpo, yẹ zuọzuọ ibo ele nin ele ko ribhi klassi. Sẹyẹ, ẹbho eso yẹ re obọ oya rẹ mun ene ribhi azagba-uwa nesele. Bhiriọ, ọ ida han mhan ilo ghe, ẹbho wo ha mun ofẹn eria bii ele! Be bhọ Esu guanọ nin mhan ha lu ranmhude ofẹn eria?

11-12. Be Esu rẹ noo ofẹn eria da mhan yẹ?

¹¹ Esu dọnmhegbe nin ọle rẹ lu ọle nin ofẹn eria mun mhan sẹbhọ ghe, mhan ki zobọ bhọ rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua, la ha lu emhin nekẹle nin Jehova yọle nin mhan lu. Esu noo ekhẹn gọvamẹnt rẹ mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan, yẹ kpokpo mhan. (Luke  21:12; Rev. 2:10) Bhi ọne agbọn Esu nan, ẹbho ne bunbun wo bha Esali Jehova ohoghe kẹkẹ. Ẹbho ne rẹọbhi ene ohoghe nan, sabọ rẹ ha zuọzuọ mhan, la ha kpokpo mhan. (Matt. 10:36) Ene emhin nan nin Esu noo be han mhan ilo? Hiehie. Ọle ka ha noo ele bhi ore nin ọhẹnhẹn.—Acts 5:27, 28, 40.

¹² Ọ iyi ofẹn ghe ekhẹn gọvamẹnt dẹ ha kpokpo mhan ọkpa Esu noo. Ẹbho eso mun ofẹn ebi azagba-uwa nọnsele ha rẹ lu emhin yẹ sade ele kiẹn Esali Jehova. Ẹgheso, ofẹn ọnan mun ele gbera nan rẹ gbe ele. Ele wo manman hoẹmhọn ene ribhi azagba-uwa nọnsele. Sẹyẹ, ele guanọ nin ele dọ lẹn Jehova yẹ hoẹmhọn ọlẹn. Ọ ba ele bhi egbe rẹ họn ghe, ene ribhi azagba-uwa nọnsele ta ọta ne imhẹn rẹji Osẹnobulua bi eguọmhandia nesọle. Ẹgheso, ene ribhi azagba-uwa nọnsele ne rẹ ha kpokpo ele ki dọ ha ga Jehova. Ọkpakinọn, ahamiẹn ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan zẹ imhan obọ ranmhude nin mhan rẹ dọ ha ga Jehova kii? Be imhan ha lu yẹ?

13. Ahamiẹn mhan rẹọbhọ ghe Osẹnobulua hoẹmhọn mhan, be ọ ha rẹ rẹkpa mhan yẹ ahamiẹn ene ribhi azagba-uwa mhan he mhan? (Psalm 27:10)

¹³ Mhan dẹ sabọ miẹn ikoudure bhi ọta ne mhẹn an nan gbẹn ọbhi Psalm 27:10. (Tie ọle.) Ahamiẹn mhan yere ebi Jehova rẹ manman hoẹmhọn mhan yẹ, ofẹn ida ha mun mhan sade mhan kuẹlo da ekpokpo. Mhan yẹ lẹn sẹbhọ ghe, ọle dẹ nan erọnmhọn nin mhan nin mhan rẹ ziẹngbe. Gbera ọria nọn hi ki rẹ khin, Jehova dẹ gbẹloghe mhan, ọle dẹ ko mhan udu re, yẹ re imhan ha ghọnghọn. Sẹyẹ, ọle dẹ rẹkpa mhan rẹ sikẹ ọle. Ọnan hi ebi Biniam nin mhan ka tẹmhọnlẹn dọ luẹ kere.

14. Be uwẹ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Biniam?

¹⁴ Biniam da kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova arẹmiẹn ọle lẹnmhin ghe, a sabọ rẹ kpokpo ọle. Fẹ ebi Biniam rẹ sabọ khọn ofẹn eria yẹ, ranmhude ọle lẹn sẹbhọ ghe Jehova hoẹmhọn ọlẹn. Ọle da yọle: “Ekpokpo nin mẹn miẹn da khọ gbera ọne imẹn rẹ ha mhọn bhi ọkhọle. Ekpokpo nin mẹn miẹn bhi obọ azagba-uwa nọnsẹmhẹn bhọ re ofẹn mun mẹn gbera ọne imẹn miẹn bhi obọ ekhẹn gọvamẹnt. Mẹn da ha mun ofẹn ghe, ranmhude nin mẹn rẹ zẹ rẹ kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova, ọ dẹ re aba mẹn nọn iga Jehova miẹn ghe ọle bha yẹ ha ghọnghọn. Sẹyẹ, ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhẹn ida yẹ ha mun ekpẹn nin mẹn.” Ọrẹyiriọ, Biniam da rẹọbhọ ghe Jehova dẹ wo ha gbẹloghe ẹbho nin ọle hoẹmhọnlẹn. Ọle da yọle: “Mẹn da ria eria nyan ebi Jehova rẹ rẹkpa ẹbho ziẹngbe yẹ ne bha manman  miẹn igho rẹ gbẹloghe egbe, ẹbho nan zọn, bi ẹbho nin usun ẹbho re oya nan. Mẹn lẹnmhin ghe mẹn ha sun rẹkhan Jehova, ọle dẹ nan erọnmhọn nin mẹn. Ẹghe nan rẹ mun mẹn khue igba ne bunbun yẹ re oya nin mẹn, mẹn da daghe ebi Jehova rẹ rẹkpa mhan yẹ ẹghe nin mhan rẹ guanọ urẹkpa, sade mhan sun rẹkhan ọlẹn.” Jehova da kiẹn Aba ọsaje rẹji Biniam. Sẹyẹ, ẹbho nesọle da kiẹn azagba-uwa ọsaje rẹji ọle.

15. Bezẹle nin mhan da mun ofẹn uu?

¹⁵ Baibo ji mhan lẹn ghe, oghian mhan uu khin. (1 Cor. 15:25, 26) Ẹgheso, ofẹn uu sabọ ha mun mhan sade mhan ria ẹmhọn ọlẹn, manman nọn sade imhan la eria nin mhan hoẹmhọn ele manman ha khọnmhọn. Bezẹle nin ofẹn uu da mun mhan? Ranmhude, Jehova man imhan bhi uwedẹ nin mhan ha da sọnyẹnmhẹn bhi ighegheghe. (Eccl. 3:11) Ọkpakinọn, ofẹn uu dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ gbega iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ dẹ sabọ re imhan ha le ebale ne ha re egbe dan mhan nọnsẹn, yẹ ha lu isasa-egbe. Ọ dẹ yẹ re imhan dọ guanọ urẹkpa bhi obọ idọkitọ, yẹ le ikhunmhun sade ọ khẹke. Sẹyẹ, ọ dẹ re imhan ha rẹban emhin ne ha mun iẹnlẹn nọnsẹmhan ọbhi okhẹnan.

16. Be Esu rẹ dọnmhegbe rẹ noo ofẹn uu nọn mun mhan yẹ?

¹⁶ Esu lẹnmhin ghe, mhan wo hoẹmhọn iẹnlẹn nọnsẹmhan. Ọle yọle ghe mhan dẹ lu emhin nọn hi ki rẹ khin rẹ gbega iẹnlẹn nọnsẹmhan—aharẹmiẹn ọ dẹ rẹso ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn. (Job 2:4, 5) Ọkpakinọn, ohoghe Esu wo bha! Sẹyẹ, ranmhude ọle hi ojie ọsi uu, bi ranmhude ọle lẹnmhin ghe, mhan iguanọ nin mhan yu, ọle ki ha re uu gbe ofẹn mhan bhi ẹkẹ, beji mhan ha da fikeke gbe Jehova. (Heb. 2:14, 15) Ẹgheso, Esu ki noo ẹbho rẹ yọle ghe ele dẹ gbe eguọmhandia nesi Jehova a, sade ele bha zẹ Jehova obọ. Ẹgheso yẹ, Esu sabọ rẹ daghe mhan mhọn emianmhẹn nọn ha re imhan uhọnmhọn. Bhiriọ, ọle sabọ rẹ noo ọle nin ọle rẹ re imhan gbobọrauhi nesi Osẹnobulua. Ekhẹn idọkitọ, la eria bhi azagba-uwa mhan ne iga Jehova, sabọ rẹ ha sua mhan ọbhọ nin mhan si aranlẹn ọbhi egbe, nọn ha re imhan gbuhi nọnsi Osẹnobulua a. La, ọria sabọ rẹ ha sua mhan ọbhọ nin mhan dọ guanọ ikhunmhun bhi ije ọbhebhe nọn ha re imhan gbobọrauhi ne ribhi Baibo.

17. Beji Romans 8:37-39 rẹman, bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ha mun ofẹn uu?

¹⁷ Arẹmiẹn mhan bha guanọ nin mhan yu, mhan lẹnmhin ghe Jehova ida zobọ bhọ rẹ ha hoẹmhọn mhan aharẹmiẹn mhan yu. (Tie Romans 8:37-39.) Imọẹ nesi Jehova ha yu, ele ki ha ribhi arere nọnsọle, bọsi ghe ele yẹ nyẹnlẹn. (Luke 20:37, 38) Ọ wo ghọn ọlẹn rẹ riọ ele kpanọ. (Job 14:15) Jehova ha udede osa beji mhan ha da “ha mhọn iẹnlẹn ọsi ighegheghe.” (John 3:16) Mhan lẹn ebi Jehova rẹ manman hoẹmhọn mhan yẹ, yẹ gbẹloghe mhan. Bhiriọ, nin mhan rẹ fikeke gbe Jehova sade mhan khọnmhọn, la sade a yọle a dẹ gbono mhan an, ọ dẹ ha mhẹn nin mhan mun udu nyan ọlẹn nin ọle re ikoudure, ẹwanlẹn bi ahu nin mhan. Ọnan hi ebi Valérie bi ọdọ ọle lu.—Ps. 41:3.

18. Be uwẹ ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Valérie?

¹⁸ Ẹghe nin Valérie rẹ ha ribhi ikpe 35, ọle da ha mhọn emianmhẹn Kansa nọn bha manman kpọ, nọn yẹ manman kaka. Bha ji mhan fẹ ebi oyẹẹ rẹ rẹkpa ọle rẹ khọn ofẹn uu nọn ha mun ọlẹn yẹ. Ọle da yọle: “Ọne emianmhẹn nan da wo re osukpa fi iẹnlẹn nọnsẹmhan denọ. Ọ da khẹke nin mẹn lu ọpreshọn beji mẹn ha da miuhọnmhọn. Idọkitọ ne bunbun nin mẹn miẹn da yọle ghe, ele ida lu ọne ọpreshọn sade mẹn bha si aranlẹn ọbhi egbe. Ofẹn da wo ha  mun mẹn. Ọkpakinọn, ranmhude Osẹnobulua bha re obọ ọbhọ, mẹn bha ka si aranlẹn ọbhi egbe! Bhi edagbọn iẹnlẹn nọnsẹmhẹn rebhe, Jehova sẹ wo manman re oyẹẹ man mẹn. Bhi ejayenan nian, mẹn da ha mhọn isẹhoa nin mẹn rẹ rẹman ọlẹn ghe, mẹn hoẹmhọn ọlẹn. Ẹghe nọn ki rẹ khin nin mẹn rẹ họn ọta ne imhẹn, ọ ki re imẹn kie muegbe rẹ re Jehova ha ghọnghọn, ọ iyi Esu. Mẹn da sabọ dọ lu ọne ọpreshọn. Mẹn bha yẹ noo aranlẹn. Arẹmiẹn egbe bha yẹ manman sasa imẹn, Jehova yẹ wo ne ebi mhan guanọ nin mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ikolo oga nin mhan yo ọkuẹsẹ mẹn lẹnmhin ghe, mẹn mhọn emianmhẹn Kansa, mhan da zilo nyan uhọnmhọn-ọta nọn yọle, ‘Ebi Mhan Ha Rẹ Sabọ Re Izebhudu Rẹ Khọn Ọnọghọ Yẹ Ẹlẹnan’ (‘Meeting Today’s Adversities With Courage’). c Ọne uhọnmhọn-ọta nan da wo manman re ikoudure nin mhan. Mhan da wo tie ọle igba ne bunbun. Uhọnmhọn-ọta ne dia inian, bi ilọnmhọn oga nin mhan ha lu da rẹkpa mhan ha mhọn ọkhọle nọn lọre, yẹ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu.”

19. Be ha kẹ sunu?

¹⁹ Jehova rẹkpa ibhio mhan bhi ije kẹkẹ bhi ọne otọ agbọn nan rebhe rẹ sabọ khọn idia ne bha lẹkhẹ miotọ, yẹ ne Ojuu suan. (1 Pet. 5:8, 9) Uwẹ dẹ yẹ sabọ lu iriọ. Bhi ẹghe nọn bha yẹ ree gbe nian, Jehova ki taman Jesu bi ene ha deba ọle gbẹloghe nin ele “gbe iwẹnna nesi Ojuu khuelo.” (1 John 3:8) Ọnin ha ki gbera fo, ẹbho nesi Osẹnobulua ne da ha ga ọle bhi ọne otọ nan ida yẹ ha mun ofẹn emhin soso. (Isa. 54:14; Mic. 4:4) Ọkuẹsẹ ẹghe nin, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe kaka rẹ khọn ofẹn ne mun mhan.

20. Be ha rẹkpa mhan rẹ khọn ofẹn ne mun mhan?

²⁰ Ọkhẹke nin mhan ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan ghe, Jehova hoẹmhọn eguọmhandia nesọle, yẹ gbega ele. Ahamiẹn mhan ria eria nyan ebi Jehova rẹ gbega eguọmhandia nesọle yẹ bhi ẹghe nọn gbera, yẹ tẹmhọnlẹn, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ lu ọnan. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan yẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ebi ọle rẹ rẹkpa mhan khọn idia ne bha lẹkhẹ nin mhan kuẹlo da yẹ. Bhi ahu nọnsi Jehova, mhan dẹ sabọ khọn ofẹn ne mun mhan!—Ps. 34:4.