1. (a) Ikhuaẹloghe nela Jehova re nin mhan? (b) Be a re ọle ta nan rẹ “mun udu nyan Jehova”? (Fẹ “Ọta Nan Re Otọle Man Nọnsẹn” ghe.)

 JEHOVA re ikhuaẹloghe nọn mhẹn an nin ọrebhe ne hoẹmhọn ọlẹn. Bhi ẹghe nọn bha yẹ ree gbe, ọle dẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi emianmhẹn, akhiẹ, bi uu. (Rev. 21:3, 4) Ọle dẹ rẹkpa ẹbho ne mhọn ẹkẹ-omẹnhiẹn ne mun udu nyan ọlẹn rẹ re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe. (Ps. 37:9-11) Sẹyẹ, ọle ki lu ọle nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan deba ọle ha mhọn ikolu nọn ha mhẹn gbera ọne imhan deba ọle mhọnlẹn nian. Ikhuaẹloghe nọn mhẹn an wo khọnan! Ọkpakinọn, be re imhan rẹọbhọ ghe ive nesi Osẹnobulua dẹ munsẹ? Jehova wo mun ive nesọle sẹ. Bhiriọ, mhan mhọn emhin esili nọn ha re imhan “mun udu nyan Jehova.” b (Ps. 27:14) Mhan re ọnan man beji mhan ha rẹ ha ziẹngbe, yẹ re eghọnghọn ha khẹ ẹghe nin Osẹnobulua nọnsẹmhan ha rẹ mun ive nesọle sẹ.—Isa. 55:10, 11.

2. Emhin nela Jehova sẹ lu?

² Jehova ka rẹman ghe, ọle mun ive nesọle sẹ. Bha ji mhan fẹ ọne ijiẹmhin nan ghe. Bhi ebe ọsi Revelation, Jehova da ve ghe bhi ẹghe nọnsẹmhan, ọle dẹ si ẹbho koko bhi agbaẹbho bi urolo rebhe nin ele dọ re okugbe ha ga ọle. Ẹlẹnan nian, ọne usun ẹbho kpataki nan hi “usun ẹbho ne bunbun.” (Rev. 7:9, 10) Arẹmiẹn ikpea, ikhuo, bi ibhokhan ne na bhi ọne otọ agbọn nan rebhe vae ribhi ọne usun nan, ele wo ha ga kugbe bọsi azagba-uwa ọkpa. (Ps. 133:1; John 10:16) Ẹbho ne ribhi ọne usun nan, wo yẹ re ọhubhudu tẹmhọn Osẹnobulua. Ele yẹ  wo muegbe rẹ tẹmhọn ikhuaẹloghe nin ele mhọn ọsi agbọn ọfubhegbe man ọria nọn ki rẹ khin nọn muegbe rẹ kaehọ. (Matt. 28:19, 20; Rev. 14:6, 7; 22:17) Ahamiẹn uwẹ deba ọne usun ẹbho ne bunbun, edandan iribhọ ghe ikhuaẹloghe ọsi emhin esili ne da sunu bhi ẹghe odalo wo manman ghan bhi ẹlo nọnsẹ.

3. Be Esu guanọ nin ọle lu?

³ Esu bha guanọ nin uwẹ ha mhọn iruduba rẹji ẹghe odalo. Ọle guanọ nin ọle re uwẹ rẹọbhọ ghe ẹmhọn uwẹ bha rẹtẹ Jehova. Sẹyẹ, ọle ida mun ive nesọle sẹ. Ahamiẹn mhan re otọ nin Esu rẹ lu ọnan, mhan ida yẹ ha mhọn izebhudu. Sẹyẹ, mhan sabọ rẹ zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova. Mhan dẹ daghe ebi Esu rẹ dọnmhegbe ha guanọ nin ọle re Jobu miẹn ghe, ọle bha yẹ ha mhọn ikhuaẹloghe, yẹ re ọle zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova.

4. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan? (Job 1:9-12)

⁴ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan emhin kẹkẹ nin Esu noolo, nin ọle rẹ re Jobu miẹn ghe, ọle bha yẹ sun rẹkhan Jehova. (Tie Job 1:9-12.) Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Jobu, bi ebezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe Osẹnobulua hoẹmhọn mhan, ghe ọle dẹ yẹ mun ive nesọle sẹ.

5-6. Be sunu ji Jobu bhi obhi ẹghe khere?

⁵ Iẹnlẹn wo mhẹn nin Jobu. Ọle da deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ọle da ha mhọn azagba-uwa nọn kpọnọ, nin eghọnghọn yẹ ye. Ọle da wo yẹ manman fe. (Job 1:1-5) Ọkpakinọn, khere kẹre nin ọle bha rẹ re ẹlo miẹn emhin nesọle rebhe a bhi ukpẹdẹ ọkpa. Afe nọnsọle da ka yulu ọle. (Job 1:13-17) Sẹyẹ, imọn nesọle rebhe nin ọle manman hoẹmhọnlẹn da yuno. Ria ẹmhọn ọne ọkakale nan nọn sunu ji Jobu. Ọ manman ba enebiọmọn bhi egbe sade ọkpa bhi imọn nesele yu. Bhiriọ, ria ẹmhọn ọbalọ nin Jobu bi okhuo ọle da ha ye, ẹghe nin ele rẹ lẹn ghe imọn igbe nesele rebhe re osukpa yu. Edandan iribhọ ghe ọnan zẹle nin Jobu da sọnọ ikpọn nesọle a, yẹ de ọbhi otọ ha viẹ!—Job 1:18-20.

⁶ Esu da yẹ mun emianmhẹn ọbe gbe Jobu. (Job 2:6-8; 7:5) Ọkuẹsẹ ọne ẹghe nan, ẹbho wo ka manman ha mun ekpẹn nin Jobu bhi agọ nin ọle ha ye. Ẹbho ka ha bu ọle re nin ọle re adia nin ele. (Job 31:18) Sokpan bhi ejayenan nian, ele iyẹ sẹ eji ọle ye. Ibhio ọle, imọẹ ọle ne manman sikẹ ọle, bi eguọmhandia ne bhọ ribhi uwa nọnsọle da he ọle!—Job 19:13, 14, 16.

7. (a) Họla Jobu ha mhọn bhi ọkhọle ghe ọ si iloya ji ọle? Be bhọ ọle bha ka lu? (b) Be iKristiẹn ha rẹ sabọ kuẹlo da ọnọghọ nọn diabe ọnan rẹman bhi ifoto yẹ?

⁷ Esu da ha guanọ nin Jobu rẹọbhọ ghe, ranmhude Jehova khọẹkẹ ọle zẹ nin ọle da ha loya. Bhi ọsi ijiẹmhin, Esu da noo efi nọn manman kaka rẹ dunmhun uwa a, nin imọn igbe nesi Jobu rebhe da ko ha le ebale kugbe. (Job 1:18, 19) Ọle da yẹ lu ọle nin eranlẹn na bhi okhun vae dọ fuẹn elanmhẹn nesi Jobu a, bi eguọmhandia nesọle ne ha gbẹloghe ele. (Job 1:16) Ranmhude okhun ọne efi, bi ọne eranlẹn na vae, Jobu da ha riale ghe Jehova si ọle. Bhiriọ, Jobu da rẹọbhọ ghe, iriọ a da miẹn ọle lu emhin nọn re ẹkẹ khọ Jehova. Ọrẹyiriọ, Jobu bha ka ghunmhun Aba ọle nọn ribhi okhun. Jobu lẹnmhin ghe, ọle wo miẹn emhin esili ne bunbun bhi obọ Jehova bhi ikpe ne bunbun ne gbera. Bhiriọ, ọle da riale ghe, ahamiẹn ọle miẹn emhin esili ọbhi egbe, ọ yẹ khẹke nin ọle muegbe rẹ miẹn emhin ọbe ọbhi egbe. Bhiriọ, ọle da yọle nan  wo ha gẹn elin nọnsi Jehova. (Job 1:20, 21; 2:10) Arẹmiẹn afe bi imọn nesi Jobu yulu ọle, egbe bha yẹ daan ọlẹn, ọle da sẹyẹ sun rẹkhan Jehova. Ọkpakinọn, Esu bha yẹ ji egbe da fu ọle re.

8. Emhin nela Esu kie lu da Jobu?

⁸ Esu da yẹ noo eria ea ne yọle imọẹ Jobu ele khin rẹ re ọle ha riale ghe, ọle bha sẹ emhin soso. Ene ikpea nan da yọle emhin ebe ne bunbun nin Jobu lu zẹ nin ọle da ha loya. (Job 22:5-9) Ele da yẹ ha guanọ nin ele re ọle rẹọbhọ ghe, aharẹmiẹn ọle iyi ọria ọbe, ebi ọle hi ki rẹ dọnmhegbe sẹ yẹ nin ọle ha lu emhin ne ti Osẹnobulua bhọ, bha rẹtẹ Ọle hiehie. (Job 4:18; 22:2, 3; 25:4) Ele da ha guanọ nin ele re Jobu rẹọbhọ ghe Osẹnobulua bha hoẹmhọn ọlẹn, ghe ọle ida gbẹloghe ọle. Sẹyẹ, elele iribhọ sade mhan ga ọle. Ene ọta nin ele ha ta ha rẹ sabọ re Jobu ha riale ghe, ọle imhọn iruduba soso bhi idia nin ọle ye.

9. Be rẹkpa Jobu rẹ ha mhọn izebhudu yẹ ziẹn?

⁹ Ria ẹmhọn ọnan ghe. Jobu da wo ha ribhi ọbalọ beji ọle debhi ẹkẹ ẹmọn an. (Job 2:8) Ene eria ne yọle imọẹ Jobu ele khin da wo ha yọle ghe, ọle iyi ọria esili, ghe ọle bha sẹ miẹn emhin nọn mhẹn nin ọle lu. Ọnọghọ nin ọle ha ye da wo gbe ọle ahu sotọ. Sẹyẹ, ọle da wo manman ha lu akhiẹ ranmhude imọn nesọle ne yu. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, Jobu da wo huẹan. (Job 2:13–3:1) Ọkpakinọn, ahamiẹn ene ikpea ne yọle imọẹ Jobu ele khin riale ghe, ranmhude Jobu bha talọ rẹman ghe ọle dẹ fikeke gbe Jehova, ohoghe ele wo bha. Asabọmiẹn Jobu da khua uhọnmhọn okhun ghe ene eria nan ne yọle imọẹ ọle ele khin, yẹ taman ele yọle: “Mẹn dẹ re ọkhọ nọnsẹmhẹn rebhe ha mhọn asun-rẹkhan rẹ sẹbhi ukpẹdẹ uu!” (Job 27:5) Be rẹkpa Jobu rẹ ha mhọn izebhudu, yẹ ziẹn arẹmiẹn ọle kuẹlo da ene oya nan rebhe? Arẹmiẹn egbe lọ ọle, ọle bha zobọ bhọ rẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, Osẹnobulua  nọnsọle nọn mhọn oyẹẹ dẹ rẹkpa ọle. Ọle lẹnmhin ghe, aharẹmiẹn ọle yu, Jehova dẹ riọ ọle kpanọ.—Job 14:13-15.

10. Be okha ọsi Jobu man mhan le?

¹⁰ Okha ọsi Jobu man mhan le ghe, Esu ida sabọ sua mhan ọbhọ rẹ fikeke gbe Jehova. Sẹyẹ, Jehova lẹn emhin rebhe ne sunu ji mhan. Emhin ne sunu ji Jobu dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ manman lẹn otọ ẹmhọn nọn ribhi otọ. Bha ji mhan zilo nyan emhin eso nin mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ Jobu.

11. Be bhọ ha nabhọre sade mhan bha zobọ bhọ rẹ ha mun udu nyan Jehova? (James 4:7)

¹¹ Ijiẹmhin ọsi Jobu rẹman ghe, ahamiẹn mhan mun udu nyan Jehova, mhan dẹ sabọ ziẹngbe ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin, yẹ sabọ ne Esu suan. Be ha nabhọre sade mhan lu iriọ? Baibo ji mhan lẹn ghe mhan ha lu iriọ, Esu ki nẹ zẹ imhan obọ.—Tie James 4:7.

12. Be iruduba ọsi ariọkpanọ bhi uu rẹ rẹkpa Jobu rẹ sabọ ziẹngbe yẹ?

¹² Ọkhẹke nin mhan ha ziẹn iruduba nin mhan mhọn da ariọkpanọ bhi uu. Beji a tale bhi uhọnmhọn-ọta nọn gbera, Esu wo dọnmhegbe ha noo ofẹn uu nin ọle rẹ re imhan miẹn ghe mhan bha yẹ sun rẹkhan Jehova. Esu da yọle ghe Jobu dẹ lu emhin nọn hi ki rẹ khin nin ọle rẹ miẹn iẹnlẹn nọnsọle fan, aharẹmiẹn ọ dẹ re ọle zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova. Ohoghe ọle wo bha. Jobu da sẹyẹ sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn ọle riale ghe ọle dẹ yu. Emhin esili kikẹ nin Jehova sẹ lu nanlẹn, bi urẹọbhọ nin ọle mhọn ghe Ọle dẹ re emhin ọi nọnsẹn, da rẹkpa ọle rẹ sabọ ziẹngbe. Jobu da ha mhọn ọne urẹọbhọ ghe, ahamiẹn Jehova bha rẹkpa ọle beji ọle sẹyẹ nyẹnlẹn, Ọle dẹ riọ ọle kpanọ bhi ẹghe odalo. Jobu wo rẹọbhọ ghe ariọkpanọ dẹ gene sunu. Ahamiẹn mhan rẹọbhọ ghe ariọkpanọ bhi uu dẹ gene sunu, ofẹn uu bhọ ida sabọ re imhan zobọ bhọ rẹ sun rẹkhan Jehova.

13. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan gbẹlokotọ bhi ene emhin nin Esu noo da Jobu?

¹³ Ọkhẹke nin mhan gbẹlokotọ bhi ene emhin nin Esu noo da Jobu, ranmhude, ọle yẹ noo ele da mhan ẹlẹnan. Esu da yọle: “Ọria [ọ iyi Jobu ọkpa] dẹ zẹ emhin rebhe nin ọle mhọn obọ, ranmhude iẹnlẹn nọnsọle.” (Job 2:4, 5) Bhiriọ, Esu da yọle ghe mhan bha gene hoẹmhọn Jehova, ghe mhan dẹ fikeke gbe ọle ahamiẹn ọnin ha miẹn iẹnlẹn nọnsẹmhan fan. Esu da yẹ yọle ghe Osẹnobulua bha hoẹmhọn mhan. Sẹyẹ, ọle ida daghe ebi mhan rẹ ha dọnmhegbe yẹ nin mhan rẹ lu emhin ne ti ọle bhọ. Ranmhude mhan lẹn ebi Esu guanọ nin ọle lu, imhan irẹọbhi ohoghe nesọle.

14. Be ọnọghọ ha sabọ rẹman rẹji mhan?

¹⁴ Ọkhẹke nin mhan ha ghe ọnọghọ nin mhan miẹn bii isẹhoa nin mhan rẹ lẹn unan ọria nin mhan khin. Ọnọghọ nin Jobu miẹn da rẹkpa ọle rẹ lẹn eji ọle da wẹghẹ kẹkẹ, yẹ dia ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da luẹ ghe ọkhẹke nin ọle manman ha mhọn idegbere. (Job 42:3) Bọsi Jobu, ọnọghọ nin mhan kuẹlo da rẹkpa mhan rẹ lẹn eji mhan da wẹghẹ. Obhio mhan nin okpea natiọle Nikolay, c nan mun khue bhi ighan arẹmiẹn ọle mhọn emianmhẹn ne kaka kẹkẹ bhi egbe da yọle: “Ẹghe nin mẹn gbe bhi ighan da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ikpẹ ne khẹke nin mẹn ha mhọnlẹn.” Mhan ha daghe eji mhan da wẹghẹ, mhan ki sabọ dọnmhegbe rẹ dia ele.

15. Họla ọkhẹke nin mhan ka ọle ehọ? Bezẹle?

¹⁵ Jehova ọkhẹke nin mhan hẹnmhọn nan, ọ iyi eghian mhan. Jobu da manman gbehọkotọ ẹghe nin Jehova rẹ ha nanlẹn talọ. Inian  ọ diabe Osẹnobulua nin Jobu ha zilo yọle: ‘Uwẹ be daghe iwẹnna nesẹmhẹn? Mẹn daghe emhin rebhe ne sunu ji uwẹ. Uwẹ be riale imẹn ida sabọ gbẹloghe uwẹ?’ Jobu da re idegbere rẹ wanniẹn Jehova, yẹ rẹman ghe emhin esili nin Ọle lu nanlẹn manman ti ọle bhọ. Ọle da yọle: “Mẹn ka sẹ re ehọ nọnsẹmhẹn họn ẹmhọn ẹn, ejayenan nian, mẹn re ẹlo nọnsẹmhẹn daghe ẹ.” (Job 42:5) Asabọmiẹn ẹkẹ ẹmọn ọle da dotua, itẹ yẹ vuọn ọle egbe, sẹyẹ, ọle yẹ ha lu akhiẹ ranmhude imọn nesọle ne yuno ẹghe nin ọle rẹ ta ene ọta nin. Ọrẹyiriọ, Jehova da rẹman ghe Ọle hoẹmhọn Jobu, yẹ ji ọle lẹn ghe Ọle re ẹlo esili ha ghe ọle.—Job 42:7, 8.

16. Beji Isaiah 49:15, 16 rẹman, be ọkhẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan kuẹlo da ọnọghọ?

¹⁶ Ẹlẹnan nian sẹyẹ, ẹbho sabọ rẹ ha ghunmhun imhan, yẹ ne imhan ha lu emhin bọsi ghe mhan bha sẹ emhin soso. Ele sabọ rẹ ha guanọ nin ele ria mhan elin an, la elin ọsi agbotu, yẹ ha “ta ọta ne imhẹn rẹ bha [mhan] ohoghe.” (Matt. 5:11) Mhan luẹ bhi okha ọsi Jobu ghe, Jehova rẹọbhọ mhan dẹ yẹ sun rẹkhan ọlẹn ahamiẹn mhan kuẹlo da ọnọghọ kẹkẹ. Jehova hoẹmhọn mhan. Sẹyẹ, ọle ida fikeke gbe ẹbho ne mun udu nyan ọlẹn. (Tie Isaiah 49:15, 16.) Hẹi ha re ehọ ọbhi ọta ohoghe nin eghian Osẹnobulua ta! Obhio mhan nin okpea natiọle James nọn na bhi agbaẹbho ọsi Turkey vae, nin azagba-uwa nọnsọle kuẹlo da ọkakale kẹkẹ da yọle: “Mhan dọ lẹn kere ghe, ahamiẹn mhan re ehọ ọbhi ọta ohoghe nin ẹbho ta rẹji ẹbho nesi Osẹnobulua, ọ ki re egbe lọ mhan. Bhiriọ, mhan da denọ ẹlo ọbhi ikhuaẹloghe ọsi  Agbejele nin mhan mhọn, yẹ deba manman ha lu ilọnmhọn oga. Ọnan da rẹkpa mhan rẹ sabọ ha ghọnghọn.” Bọsi Jobu mhan ka Jehova ehọ! Ohoghe nin eghian mhan bha ida re imhan miẹn ghe, mhan bha yẹ ha mhọn ikhuaẹloghe.

17. Be uwẹ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ẹbho ne sun rẹkhan Osẹnobulua nan sounun ele bhi Hebrews uhọnmhọnlẹn 11?

¹⁷ Ọkpa bhi eguọmhandia nesi Jehova nọn re izebhudu man, yẹ ziẹn bhi ẹghe ọkakale Jobu ha khin. Pọl nin odibo da yẹ sounun bhi ẹbho ne bunbun bhi ilẹta nin ọle gbẹn ji ibhokhan Hibru. Ọle da tie ele “esali ne bunbun.” (Heb. 12:1) Ele rebhe wo manman kuẹlo da ọkakale; ọrẹyiriọ, ele da re ẹdagbọn iẹnlen nọnsele rebhe sun rẹkhan Jehova. (Heb. 11:36-40) Iziẹngbe nin ele ha mhọnlẹn, bi uwedẹ nin ele rẹ wẹnna kaka be de ihoho a? Hiehie! Ele da sẹyẹ ha mun udu nyan Jehova arẹmiẹn ive rebhe nin ọle ve bha munsẹ bhi ẹghe nọnsele. Sẹyẹ, ranmhude ele rẹọbhọ ghe Jehova re ẹlo esili ha ghe ele, ele da ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ẹlo ele dẹ sẹbhi ẹghe nin ene ive ha rẹ munsẹ. (Heb. 11:4, 5) Ijiẹmhin nesele dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ muegbe rẹ ha mun udu nyan Jehova.

18. Be uwẹ muegbe rẹ lu? (Hebrews 11:6)

¹⁸ Agbọn nin emhin da wo ha khọ ọbhọ mhan da ha nyẹnlẹn ẹlẹnan. (2 Tim. 3:13) Esu bha sẹ zobọ bhọ rẹ ha dọnmhẹn ẹbho nesi Osẹnobulua. Ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo, bha ji mhan muegbe rẹ manman wẹnna nin Jehova, yẹ rẹọbhọ ghe “Osẹnobulua nọn nyẹnlẹn, ọle mhan mun udu nyan.” (1 Tim. 4:10) Yere ghe, ihaosa nin Jobu miẹn bhi obọ Osẹnobulua rẹman ghe, “Jehova manman mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi itohan.” (Jas. 5:11) Bha ji mhan sẹyẹ ha sun rẹkhan Jehova, yẹ rẹọbhọ ghe ọle dẹ re ihaosa nin “ẹbho ne re ẹkẹ-ata guanọ ọlẹn.”—Tie Hebrews 11:6.