1. Be manman ti ẹbho ne bunbun bhọ sade ele vae bhi ikolo oga nọnsẹmhan bhi ọsi ohẹnhẹn? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

 RIA ẸMHỌN okhuo bi ọdọ ọkpa ne vae bhi ikolo oga ọsi Esali Jehova bhi ọsi ọhẹhẹn. Uwedẹ nan rẹ miẹn ele ọbhi egbe bhi ọne ikolo, bi oyẹẹ nin ele daghe bhi ẹwẹ ene ibhio mhan da wo manman rẹso ele. Beji ele ki khian uwa, ọne okhuo da taman ọdọ ọle yọle, ‘Ene ẹbho nan wo dikẹ bhi ẹbho nekẹle nin mhan sẹ miẹn, mẹn wo manman sọnyẹnmhẹn bhi ẹghe nin mẹn deba ele gbe.’

2. Be re ẹbho eso zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova?

² A imiẹn emhin nan rẹ khọkhọ oyẹẹ nọn ribhi ẹwẹ ẹbho nesi Jehova. Ọrẹyiriọ, ọ bha gba nin Esali Jehova fo. (1 John 1:8) Bhiriọ, beji mhan ha rẹ manman ha sikẹ ibhio mhan bhi agbotu, iriọ mhan ha rẹ fẹkẹ dọ ha daghe eje ele ida lu nọnsẹn. (Rom. 3:23) Ọ ba bhi egbe a ghe, eso zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova ranmhude idobọ ọsi ẹbho.

3. Emhin nela a rẹ lẹn ene gene rẹkhan Jesu? (John 13:34, 35)

³ Bha ji mhan kie fẹ ọne Baibo nọn mun ọne uhọnmhọn-ọta nan mhọn ghe. (Tie John 13:34, 35.) Emhin nela a ha rẹ lẹn ene gene rẹkhan Jesu? Oyẹẹ nọn. Baibo bha yọle ọ dẹ gba nin ele. Yẹ gbẹlokotọ bhi ebi Jesu tale. Ọle bha yọle: ‘Ọnan uwẹ ha rẹ lẹn ghe edibo nesẹmhẹn bha khin.’ Sokpan ọle da yọle: “Ọnan ẹbho rebhe ha rẹ lẹn ghe edibo nesẹmhẹn bha khin.” Jesu da re ọnan rẹ rẹman ghe, ọ iyi edibo nesọle ọkpa ha sabọ lẹn ene gene rẹkhan ọlẹn, sokpan ọrebhe bhi ọne agbọn nan dẹ lẹn ele ranmhude oyẹẹ ọsaje nin ele rẹ man egbe.

4. Be ẹbho eso ha sabọ ha ho nin ele lẹn rẹji ene gene rẹkhan Jesu?

⁴ Ẹbho eso ne iyi Esali Jehova sabọ rẹ ha riale: ‘Be oyẹẹ ha rẹ rẹkpa mhan yẹ rẹ lẹn ene gene rẹkhan Jesu? Be Jesu rẹ re oyẹẹ man etuegbe nesọle yẹ? Sẹyẹ, be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkho Jesu yẹ ẹlẹnan?’ Ọkhẹke nin mhan nin Esali Jehova yẹ ria eria nyan ene inọnta nan. Mhan ha lu iriọ, ọ ki rẹkpa mhan rẹ ha re oyẹẹ man, manman nọn sade ibhio mhan lu ebe ba mhan bhi egbe.—Eph. 5:2.

5. Gbotọ ẹmhọn nin Jesu tale bhi John 15:12, 13 fanọn an.

⁵ Jesu da yọle ghe unan oyẹẹ kpataki a ha rẹ lẹn ene gene rẹkhan ọlẹn. (Tie John 15:12, 13.) Gbẹlokotọ ghe, Jesu taman edibo nesọle yọle: “Bha hoẹmhọn ibo bha beji mẹn rẹ hoẹmhọn bha.” Be a rẹ ọnan ta? Beji Jesu re otọle man, ọle hi, nin ọria rẹ hoẹmhọn ẹbho nekẹle gbera egbe ọle, la unan oyẹẹ nọn ha re ọria muegbe nin ọle rẹ yu nin obhio ọle nin ele ko ga sade idia zegbere nọn ha da khẹke nin ọle lu iriọ. b

6. Be Baibo rẹ rẹman yẹ ebi oyẹẹ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ?

⁶ Baibo rẹman ghe emhin nọn manman lu uhọnmhọn emhin oyẹẹ khin. Bhi ọsi ijiẹmhin, rẹji ẹbho ne bunbun, enan ulọnlẹn eso bhi Baibo nọn manman ti ele bhọ: “Osẹnobulua hi ahoẹmhọn-egbe.” (1 John 4:8) “Bha hoẹmhọn ibo bha, beji bha rẹ hoẹmhọn egbe nọnsẹbha.” (Matt. 22:39) “Ahoẹmhọn-egbe, ọle gue olukhọ ne bunbun.” (1 Pet. 4:8) “Ahoẹmhọn-egbe ida fo ghẹdẹ.” (1 Cor. 13:8) Ene ulọnlẹn nan bi ulọnlẹn nekẹle bhi Baibo, wo re otọle man ebi ọ lu uhọnmhọn emhin sẹ yẹ nin mhan rẹ ha mhọn oyẹẹ, yẹ ha re ọle man.

7. Bezẹle nọn bha da fo Esu rẹ man ẹbho ebi ele ha rẹ ha re oyẹẹ man yẹ, yẹ mhọn okugbe?

 ⁷ Ẹbho ne bunbun ki ha nọọn yọle: ‘Be imẹn ha rẹ sabọ lẹn oga ẹmhọanta yẹ? Otuẹ rebhe ẹlẹnan yọle ghe, ẹmhọanta nọn ribhi Baibo ele man. Ọkpakinọn, emhin kẹkẹ ọdeọde bhi ene otuẹ nan man rẹji ọria nin Osẹnobulua khin.’ Esu wo zẹ oga ohoghe kẹkẹ egbe dagbare, nin ọle rẹ re ọle nọghọ ẹbho rẹ sabọ lẹn ene gene ga Osẹnobulua bhi uwedẹ ẹmhọanta. Ọkpakinọn, ọle ida sabọ si ẹbho ne na bhi eje kẹkẹ vae bhi ọne otọ agbọn nan kugbe, nin ele ha re oyẹẹ man egbe. Jehova ọkpa ha sabọ lu ọnan. Mhan lẹn ọnan, ranmhude obọ Jehova ọkpa ahoẹmhọn-egbe ọsaje na vae. Ẹbho ne mhọn ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Jehova, nin ọle yẹ nan erọnmhọn nan, ele ọkpa ha sabọ ha mhọn ahoẹmhọn-egbe ọsaje da egbe. (1 John 4:7) Ọnan zẹle nin Jesu da yọle ghe, ene rẹkhan ọlẹn ọkpa ha sabọ ha re ọne oyẹẹ ọsaje nan man egbe.

8-9. Be oyẹẹ nọn ribhi ẹwẹ Esali Jehova sẹ rẹ rẹso ẹbho ne bunbun yẹ?

⁸ Beji Jesu tale, ẹbho ne bunbun ẹlẹnan dọ lẹn ene gene rẹkhan ọlẹn ranmhude oyẹẹ nin ele rẹ man egbe. Bhi ọsi ijiẹmhin, obhio mhan nin okpea natiọle Yan yẹ wo ye usikoko nọn nẹ nin ọhẹnhẹn nin ọle yo re, nan do bhi udede stediọm nan da gbe gemu nọn sikẹ eji ọle ye. Uki eso ọkuẹsẹ a do ọne usikoko, Yan ka ye enin dọ ghe gemu. Ọle da yọle: “Uwedẹ nin ẹbho nin mẹn miẹn bhi ọne usikoko rẹ lu emhin wo manman dikẹ bhi uwedẹ nin ẹbho nin mẹn ka deba ghe gemu bhi enan rẹ lu emhin. Ene Esali Jehova da wo muegbe nọnsẹn, yẹ wo ha re ekpẹn lu emhin. Iriọ imọn nesele yẹ rẹ wo mun ekpẹn ọbhi egbe.” Ọle da yẹ yọle: “Ọnọn ke okhun nẹ hi, ene ẹbho da diabe ẹbho ne mhọn ikhọnlẹn bi ọfure bhi iẹnlẹn—ọnan bhọ emhin nin mẹn mọn da guanọ bhi iẹnlẹn. Arẹmiẹn mẹn bha yẹ ye ọta soso re nan rẹman bhi ọne usikoko ẹdẹnin, mẹn yẹ wo yere uwedẹ esili nin Esali Jehova rẹ lu emhin.” c Bhi ọsi ẹmhọanta, oyẹẹ ọsaje nin mhan mhọn da egbe zẹle nin mhan da re inian nin egbe lu emhin. Ranmhude mhan hoẹmhọn ibhio mhan nin mhan ko ga, mhan re ekpẹn bi ifuẹkẹ rẹ nin ele lu emhin.

⁹ Inian emhin yẹ dia obhio mhan nin John le ẹghe nin ọle rẹ munhẹn ha vae bhi ikolo oga nesẹmhan. Ọle da yọle: “Uwedẹ nin ele rẹ ne egbe ele ha lu emhin . . . da wo manman ti mẹn bhọ. Ọnan da re mẹn ha riale ghe, ọ wo gba nin ele. Oyẹẹ ọsaje nọn ribhi ẹwẹ ele da re mẹn rẹọbhọ ghe mẹn miẹn oga ẹmhọanta.” d Ene ijiẹmhin nan bi ijiẹmhin ebhebhe gene wo rẹman ghe, Kristiẹn ọsaje ẹbho nesi Jehova khin.

10. Ẹghela mhan ha rẹ manman rẹman ghe mhan hoẹmhọn ibhio mhan nin mhan ko ga? (Yẹ fẹ ebi a gbẹn ọbhi otọle ghe.)

¹⁰ Beji mhan ka tẹmhọnlẹn, ọ bha gba nin ọsoso bhi ẹwẹ mhan. Ẹgheso, ibhio mhan dẹ ta ọta, la lu emhin nọn ha sabọ re ẹkẹ khọ mhan. e (Jas. 3:2) Bhi idia nọn sẹ inian, mhan dẹ sabọ rẹman ghe mhan gene hoẹmhọn ibhio mhan bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ nin ele talọ, la nin ele lu emhin. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nin Jesu re ọbhi otọ bhi ọne ẹmhọn nan?—John 13:15.

11. Ikpẹ ne imhẹn nela Jemisi bi Jọni rẹman? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹¹ Jesu bha re ẹlo ọbhọ ghe edibo nesọle ida zẹwẹ dobọ. Ọkpakinọn, ọle da rẹkpa ele rẹ wẹnna ọbhi eji ele ida lu nọnsẹn, beji ele ha da sabọ ha lu emhin ne ti Jehova bhọ. Bhi ẹghe  ọkpa, eva bhi etuegbe nesi Jesu, Jemisi bi Jọni da taman inẹn ele nin ọle ne ele bhii Jesu beji ọle ha da ne ele ọbhi ihe kpataki bhi ọne Ejele. (Matt. 20:20, 21) Emhin nin Jemisi bi Jọni lu da rẹman ghe ele mhọn okpẹhio, sẹyẹ ele ho nin ele khua okhun gbera ẹbho nekẹle.—Prov. 16:18.

12. Jemisi bi Jọni ọkpa be re ikpẹ nọn imhẹn man? Gbotọle fanọn an.

¹² Ọ iyi Jemisi bi Jọni ọkpa re ikpẹ ne imhẹn man bhi ọne ẹghe nan. Fẹ ebi ene etuegbe nekẹle rẹ lu emhin yẹ: “Ẹghe nin edibo igbe nekẹle rẹ họn ọnan, ẹkẹ Jemis bi Jọni da ha khọ ele.” (Matt. 20:24) Mhan dẹ sabọ ria ẹmhọn ebi ene etuegbe nekẹle ha rẹ ha nin Jemisi bi Jọni van yẹ. Asabọmiẹn ene etuegbe nekẹle dẹ ta ọta nọn sẹ inian man Jemisi bi Jọni: ‘Họla bha riale bha khin nin bha da dọ ha bhii nan ne ibha ọbhi ihe kpataki bhi ọne Ejele? Ọ iyi bha ọkpa ẹbho ne deba Jesu wẹnna kaka. Ọne ihe nin ibha guanọ nan yẹ wo khẹke mhan!’ Ebi ọ hi rẹ khin nin ele ta la lu bhi ọne ẹghe nan, ene etuegbe da yelea ghe ọkhẹke nin ele ha re oyẹẹ bi ifuẹkẹ rẹ nin egbe lu emhin.

13. Be Jesu rẹ ne etuegbe nesọle lu emhin yẹ beji ele bha lu nọnsẹn? (Matthew 20:25-28)

¹³ Be Jesu ki lu yẹ bhi ọne ẹghe nan? Ọle bha ji ohu re ọle. Ọle bha yọle ghe ọle dẹ dọ guanọ etuegbe ebhebhe ne mhẹn gbera enan, ikpea ne manman mhọn idegbere, ne ha re oyẹẹ rẹ ha ne egbe lu emhin ẹghe rebhe. Ọkpakinọn, Jesu da re iziẹngbe rẹ nin ele lu emhin, ranmhude ọle lẹnmhin ghe, ele guanọ nin ele lu  emhin nọn mhẹn. (Tie Matthew 20:25-28.) Ọle da yẹ wo re oyẹẹ ha nin ele lu emhin, arẹmiẹn ẹghe-ẹghe edibo nesọle rẹ ha gbugan ẹmhọn ọnọn kokhun nẹ bhi ẹwẹ ele.—Mark 9:34; Luke 22:24.

14. Be eje edibo nesi Jesu da wanre diayẹ?

¹⁴ Jesu lẹnmhin ghe eje ene edibo da wanre rẹso uwedẹ nin ele rẹ ha ria eria. (John 2:24, 25) Bhi eje ele da wanre, ẹmhọn ihe bi ẹmhọn ọnọn ke okhun nẹ ekhẹn scribe bi Farisi wo khu ọi. (Matt. 23:6; sẹyẹ fẹ ọne ividio ghe nọn yọle, The Front Seats in the Synagogue nọn ribhi study note ọsi Matthew 23:6.) Ene ekhẹn scribe bi Farisi riale ghe ele mhẹn gbera ẹbho nekẹle. f (Luke 18:9-12) Jesu lẹnmhin ghe, iria-eria nọn sẹ inian dẹ sabọ rẹso uwedẹ nin ene etuegbe rẹ ha ghe egbe ele bi ẹbho ebhebhe. (Prov. 19:11) Ọle bha ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe edibo nesọle ida zẹwẹ dobọ. Ọkpakinọn, ọle da re iziẹngbe rẹ nin ele lu emhin beji ele bha lu nọnsẹn. Jesu lẹnmhin ghe ele ho nin ele ha lu emhin nọn mhẹn, bhiriọ, ọle da ji ele lẹn ghe, ọkhẹke nin ele manman ha mhọn idegbere, yẹ re oyẹẹ man ẹbho. Ọ iyi nin ele rẹ ha khu ọbhọ nin ele rẹ ha yi ọnọn ke okhun nẹ.

15. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ebi Jemisi, Jọni bi edibo nekẹle lu?

¹⁵ Mhan dẹ manman miẹn emhin luẹ bhi ebi Jemisi bi Jọni lu. Emhin nin ele lu bha gba nin ele rẹ dọ ha bhii nan re ele ọbhi ihe kpataki bhi ọne Ejele. Emhin nin ene etuegbe nekẹle lu bha yẹ gba, nin ele rẹ ji ọne ẹmhọn da si ozughu ọbhi okugbe nọn ribhi ẹwẹ ele. Ọkpakinọn, Jesu da re oyẹẹ bi ifuẹkẹ rẹ nin ene etuegbe 12 lu emhin. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ọ iyi emhin nọn bha gba nin ẹbho nekẹle lu ọkpa wo hi ẹmhọn, sokpan, uwedẹ nin mhan ha rẹ nin ele lu emhin yẹ wo lu uhọnmhọn emhin. Be ha sabọ rẹkpa mhan? Ahamiẹn ẹkẹ obhio mhan nin mhan ko ga khọ mhan, mhan sabọ rẹ nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Bezẹle nin emhin nin ọle lu da wo manman re inian rẹ ẹkẹ khọ mẹn? Ọ be re eji mẹn ida lu nọnsẹn man nọn khẹke nin mẹn wẹnna ọi? Ẹkẹ ọnọghọ ọne ọria nọn re ẹkẹ khọ mẹn be ye? Ahamiẹn emhin nin ọle lu gene sẹ ebi ha rẹ ẹkẹ khọ mẹn, mẹn dẹ be sabọ re oyẹẹ ọsaje man, yẹ rẹhumhan ọlẹn?’ Beji mhan ha rẹ manman ha re oyẹẹ rẹ nin ẹbho lu emhin, ọ ki manman ha rẹman ghe ene gene rẹkhan Jesu mhan khin.

16. Emhin ọbhebhe nela mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Jesu?

¹⁶ Ijiẹmhin nọnsi Jesu yẹ man mhan le ghe, nin mhan dọnmhegbe lẹn ibhio mhan nin mhan ko ga nọnsẹn. (Prov. 20:5) Bhi ọsi ẹmhọanta, Jesu sabọ lẹn ebi ribhi ọkhọle ọsi eria, ọkpakinọn, mhan isabọ lẹn. Ọreyiriọ, mhan dẹ sabọ re iziẹngbe rẹ nin ibhio mhan lu emhin sade ele lu mhan khọ. (Eph. 4:1, 2; 1 Pet. 3:8) Ọ dẹ lẹkhẹ nin mhan rẹ lu ọnan sade mhan manman lẹn ele nọnsẹn. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọkpa ghe.

17. Emhin esili nela nabhọre beji ọfẹotughe ọkpa dọnmhegbe rẹ lẹn obhio mhan nin mhan ko ga nọnsẹn?

¹⁷ Obhio mhan ọkpa nọn lu iwẹnna ọsi ọfẹotughe bhi obọ ọsi East bhi Africa, yẹ wo ye obhio nin okpea re nin ọle miẹn bhi agbotu nin ọle rẹnẹ yo. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọne ọfẹotughe da ha riale ghe ọne obhio mhan nan imhọn ifuẹkẹ. Be ọne ọfẹotughe ki rẹ lu emhin yẹ? Ọle da yọle: “Mẹn bha si egbe kie bhi eji  ọne obhio mhan ye, sokpan, mẹn da dọnmhegbe nin mẹn rẹ lẹn ọlẹn nọnsẹn.” Beji ọne ọfẹotughe ki rẹ dọ ha lẹn ọne obhio mhan nan, ọle da dọ kere ghe uwedẹ nan rẹ bẹẹ ọle wanre zẹle nin ọle da re iriọ nin ẹbho lu emhin. Ọne ọfẹotughe da yẹ yọle: “Ẹmhọn ọlẹn da wo dọ ha ti mẹn bhọ beji mẹn dọ kere ebi ọle sẹ dọnmhegbe sẹ yẹ nin ọle rẹ sabọ fi uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin denọ. Mhan da dọ kiẹn imọẹ.” Bhi ọsi ẹmhọanta, ahamiẹn mhan dọnmhegbe rẹ lẹn ibhio mhan nin mhan ko ga nọnsẹn, ọ ki lẹkhẹ nin mhan rẹ ha re oyẹẹ man ele.

18. Inọnta eso nela mhan ha nọọn egbe mhan le sade obhio mhan nin mhan ko ga lu mhan khọ? (Proverbs 26:20)

¹⁸ Ẹgheso mhan sabọ rẹ ha guanọ nin mhan dọ nin obhio mhan nọn lu mhan khọ talọ. Ọkpakinọn, ọkuẹsẹ mhan lu iriọ, ọ dẹ ha mhẹn sade mhan nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Mẹn bhọ gene lẹn emhin rebhe ne sunu?’ (Prov. 18:13) ‘Ọnọn ọria wo muegbe lu ọle?’ (Eccl. 7:20) ‘Mẹn sẹ ka lu emhin nọn sẹ iriọ khẹ?’ (Eccl. 7:21, 22) ‘Ahamiẹn mẹn bu ọne ọria, ọ dẹ be si ẹmhọn ọbhebhe ba ọnọn ka ribhi otọ khẹ nan ho nan re ọi nọnsẹn?’ (Tie Proverbs 26:20.) Mhan ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ ria eria nyan ene inọnta nan, mhan ki dọ kere ghe oyẹẹ nin mhan mhọn da obhio mhan dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ re ẹlo gbera ọne ẹmhọn an.

19. Be uwẹ muegbe rẹ lu?

¹⁹ Esali Jehova rebhe wo rẹman ghe ene gene rẹkhan Jesu ele khin bhi uwedẹ nin ele rẹ re oyẹẹ man egbe. Ọdeọde bhi ẹwẹ mhan yẹ rẹman ghe ene rẹkhan Jesu ele gene khin bhi uwedẹ nin ele rẹ oyẹẹ ọsaje man egbe, arẹmiẹn ọ bha gba nin ele fo. Mhan da ha lu iriọ, asabọmiẹn ọ dẹ rẹkpa ẹbho nekẹle rẹ lẹn oga ẹmhọanta, yẹ rẹ dọ deba mhan ha ga Jehova nin Osẹ ọsi oyẹẹ. Bha ji mhan dọnmhegbe rẹ wo ha re ọne oyẹẹ nan man, nan rẹ lẹn ene gene rẹkhan Jesu.