1. Elele nela mhan miẹn nin mhan rẹ dọ ha ribhi agbotu nọnsi Jehova?

 Ọ WO manman re mhan ghọnghọn rẹ ha ribhi agbotu nọnsi Jehova bhi ọne ẹghe ọkike nan nin emhin bha da lẹkhẹ. Beji iẹnlẹn bhi ọne agbọn nan rẹ wo ha kaka bhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, Jehova ne ibhio nin mhan bhi agbotu ne da ha rẹkpa mhan. (Ps. 133:1) Ọle rẹkpa mhan rẹ sabọ ha mhọn azabga-uwa ne eghọnghọn ye. (Ẹfẹ. 5:33–6:1) Ọle yẹ re ọne ẹwanlẹn nin mhan rẹ lẹn ebi mhan ha rẹ re emhin khian yẹ sade emhin kpokpo mhan bhi ọkhọle beji mhan ha da sabọ ha mhọn ọkhọle nọn lọre.

2. Be ọkhẹke nin mhan lu? Bezẹle?

² Ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ wo ha sun rẹkhan Jehova. Bezẹle? Ranmhude ibhio mhan nin mhan ko ga sabọ rẹ lu emhin nọn ha ba mhan bhi egbe. Sẹyẹ, egbe sabọ rẹ lọ mhan ranmhude idobọ nesẹmhan, manman nọn sade mhan gbo kie dọ lu emhin ebe nin mhan ka lu. Ọ dẹ ha mhẹn nin mhan rẹ sẹyẹ sun rẹkhan Jehova sade mhan ke egbe mhan re bhi ene idia ea nan. (1) Sade obhio mhan nin mhan ko ga lu ebe ba mhan bhi egbe, (2) sade ọdọ mhan la amhẹn mhan lu ebe ba mhan bhi egbe, (3) sade idobọ nesẹmhan re egbe lọ mhan. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ọdeọde bhi ene idia nan, sẹyẹ mhan ki zilo nyan ebi mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ ẹbho bhi Baibo ne sun rẹkhan Jehova.

SẸYẸ WO HA SUN RẸKHAN JEHOVA AHARẸMIẸN IBHIO Ẹ NIN BHA KO GA LU EBE KHỌ UWẸ BHI ẸKẸ

3. Ọkakale nela ẹbho nesi Jehova kuẹlo da?

³ Ọnọghọ nọn ribhọ. Asabọmiẹn emhin eso ribhọ nin ibhio mhan nin mhan ko ga guẹ nọn i zẹwẹ yẹẹ mhan. Eso sabọ rẹ re mhan udu ha, la ne mhan lu emhin bhi uwedẹ nọn bha gba. Ene ewanlẹn sabọ rẹ dobọ. Ene emhin nan sabọ re ẹbho eso ha riale si  agbotu nọnsi Jehova gene khọnan. Nin ele rẹ wo deba ibhio ele ha ga Jehova khian, ele ki zobọ bhọ rẹ ha deba ọria nọn re ẹkẹ khọ ele muobọ, la zobọ bhọ rẹ ha ga Jehova. (Zeph. 3:9) Ọnan i zẹwẹ yi emhin ẹwanlẹn. Bha ji mhan fẹ ebi mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ọria ọkpa bhi Baibo nọn kuẹlo da idia nọn sẹ inian.

4. Ọkakale kẹkẹ nela Pọl nin odibo kuẹlo da?

⁴ Ijiẹmhin ọsi ọria bhi Baibo. Pọl nin odibo lẹnmhin ghe ọ bha gba nin ibhio ọle nin ele ko ga. Bhi ọsi ijiẹmhin, beji ọle la munhẹn ha ga Jehova, ẹbho ne bunbun bhi agbotu bha rẹọbhọ ghe, odibo nọnsi Jesu ọle gene khin. (Iwẹnna 9:26) Sẹyẹ, ẹbho eso da ha ta ọta ebe ọle bhi egbe nin ele rẹ riia ọle elin an. (2 Kọr. 10:10) Ẹlo Pọl wo sẹbhọ beji ọwanlẹn ọkpa bhi agbotu lu emhin nọn bha gba nọn ha sabọ dua ẹbho oẹ. (Gal. 2:​11, 12) Sẹyẹ, ọmọẹ Pọl nọn manman sikẹ ọle natiọle Mak da wo re ọle udu ha. (Iwẹnna 15:​37, 38) Pọl ha rẹ sabọ ji ene emhin nan da re ọle miẹn ghe, ọle bha yẹ ha deba ene ibhio ọle ne lu ọle ene emhin nan muobọ. Ọrẹyiriọ, Pọl da yẹ ha re ẹlo esili rẹ ghe ibhio ọle nin ele ko ga, yẹ wo ha sun rẹkhan Jehova. Be rẹkpa Pọl rẹ sabọ wo ha sun rẹkhan Jehova?

5. Be rẹkpa Pọl rẹ wo sun rẹkhan ibhio ọle nin ele ko ga? (Kolose 3:​13, 14) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁵ Pọl wo hoẹmhọn ibhio ọle nin ele ko ga. Oyẹẹ nin Pọl ha mhọn da ele da rẹkpa ọle rẹ denọ ẹlo ọbhi ikpẹ esili nọnsele, ọ i yi eji ele i da lu nọnsẹn. Oyẹẹ nin ọle ha mhọn da rẹkpa ọle rẹ lu ebi ọle tobọle gbẹn bhi Kolose 3:​13, 14. (Tie ọle.) Mhan fẹ ebi ọle rẹ re ọnan man yẹ bhi egbe Mak. Arẹmiẹn Mak zẹ Pọl obọ bhi okhian ọhẹnhẹn nin ele ko yo, Pọl bha re ọne ẹmhọn ọbhi ọkhọle. Akizẹbue beji ọle gbẹn ilẹta ji agbotu nọn ribhi Kolose, ọle da wo gẹn Mak bhi uwedẹ nin ele rẹ ko wẹnna kugbe, yẹ khuẹnmhẹn ọlẹn bhi uwedẹ nin ọle rẹ ‘manman ha re ikoudure nanlẹn.’ (Kol. 4:​10, 11) Beji Pọl ha ribhi ighan bhi Rom, ọle da je nan re Mak re nin ọle dọ rẹkpa ọle. (2 Tim. 4:11) Bhi ọsi ẹmhọanta, Pọl bha ji egbe ibhio ọle da lọ ọle. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ Pọl?

6-7. Be ha rẹkpa mhan rẹ sẹyẹ ha re oyẹẹ man ibhio mhan nin mhan ko ga arẹmiẹn ọ bha gba nin ele? (1 Jọni 4:7)

⁶ Ebi mhan luẹ bhọ. Jehova guanọ nin mhan wo dọnmhegbe ha re oyẹẹ man ibhio mhan nin mhan ko ga. (Tie 1 Jọni 4:7.) Ahamiẹn ibhio mhan nin mhan ko ga bha ne mhan lu emhin bhi uwedẹ nọn khẹke nin Kristiẹn rẹ ha nin egbe lu emhin, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe ele man lu ọle nin ele rẹ re ohu re mhan, ọkpakinọn, mhan ha yere ghe ele dọnmhegbe nin ele rẹ ha lu ebe gbale bhi ẹlo nọnsi Jehova. (Prov. 12:18) Osẹnobulua wo hoẹmhọn ẹbho ne ga ọle nọnsẹn arẹmiẹn ọ bha gba nin ele. Ọle i fikekegbe mhan  sade mhan lu emhin ebe, sẹyẹ ọle i re ọne emhin gbanọ ọbhi ẹkẹ. (Ps. 103:9) Ọ manman wo khẹke nin mhan re egbe khọkhọ Aba mhan bhi uwedẹ nin ọle rẹ rẹhunmhan!—Ẹfẹ. 4:32–5:1.

⁷ Lẹn sẹbhọ ghe ọ wo khẹke nin mhan ha sikẹ ibhio mhan nin mhan ko ga beji ọkpẹnlẹn rẹ manman ha sire, sẹyẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe a dẹ wo manman ha kpokpo mhan. A bhọ sabọ rẹ mun mhan bhi ighan ranmhude emhin nin mhan rẹọ i. Ọnan ha sunu, mhan dẹ wo ha guanọ urẹkpa ọsi ibhio mhan nin mhan ko ga gbera ọnikhẹ. (Prov. 17:17) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan natiọle Josep a ghe, nọn nyẹnlẹn bhi Spain. Ọwanlẹn bhi agbotu ọne obhio mhan nan khin. A da mun ọlẹn bi ibhio mhan ebhebhe ọbhi ighan ranmhude nin ele bha rẹ deba ibo soso. Ọne obhio mhan da yọle: “Ranmhude ije ọkpa mhan rebhe ko ha ye bhi ighan, ẹgheso, mhan lu emhin nọn khọ egbe bhi ẹkẹ. Ọ da khẹke nin mhan ha re iziẹngbe rẹ ne egbe lu emhin, yẹ re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan egbe. Ọnan da rẹkpa mhan rẹ ha mhọn okugbe, yẹ ji ẹmhọn egbe mhan da ha rẹtẹ mhan. Ẹbho ne i ga Jehova mhan deba ha ribhi ighan. Ẹghe ọkpa ribhọ nin mẹn rẹ khuẹn obọ, sẹyẹ a da re emhin gbanọ ọlẹn, bhiriọ, mẹn bha yẹ sabọ ha re ọle lu emhin soso. Ọkpakinọn, ọkpa bhi ene ibhio mhan da ne mẹn họ ikpọn nesẹmhẹn yẹ gbẹloghe mẹn bhi uwedẹ kẹkẹ. Mẹn da wo gene miẹn oyẹẹ ọsaje bhi egbe bhi ẹghe nin mẹn rẹ manman guanọ ọlẹn tee.” Ọnan rẹkpa mhan rẹ daghe ebezẹle ọkhẹke nin mhan ha rẹ ha re ẹmhọn nin mhan bi ibhio mhan ko mhọn ọi nọnsẹn nian.

SẸYẸ WO HA SUN RẸKHAN ỌDỌ Ẹ LA AMHẸN ẸN AHARẸMIẸN EBE ỌLE LU BHA YẸẸ UWẸ

8. Ọkakale nela okhuo bi ọdọ kuẹlo da?

⁸ Ọnọghọ nọn ribhọ. Ọdọ bi amhẹn i ribhọ nọn wo gba nan. Baibo bhọ yọle ghe okhuo bi ọdọ “dẹ miẹn ekpokpo bhi egbe.” (1 Kọr. 7:28) Bezẹle? Ranmhude ọ bha gba nin okhuo bi ọdọ soso. Uwedẹ kẹkẹ ele rẹ lu emhin, sẹyẹ, emhin kẹkẹ yẹẹ ele. Asabọmiẹn ije kẹkẹ ele na vae, sẹyẹ uwedẹ kẹkẹ a rẹ lu emhin bhi eji ele na vae. Beji ẹghe ha rẹ ha khian, ele sabọ rẹ dọ ha re ikpẹ eso man nin ọne ọdọ la nin ọne amhẹn bha rẹ ka lẹn ọne okhuo la ọne ọdọ mhọn ọkuẹsẹ ele bọ egbe. Ene emhin nan sabọ rẹ ha si ẹmhọn re. Nin ele rẹ ko dọnmhegbe re ọne ẹmhọn ọi nọnsẹn, ele sabọ rẹ dọ ha mun ọne ẹmhọn gbe egbe arẹmiẹn ọdeọde bhi ẹwẹ ele mhọn ọnọn ọle si bhọ. Ele bhọ sabọ rẹ dọ ha ria ẹmhọnlẹn nin ele rẹ zẹ egbe obọ la sọebea. Ọnan da be gene re ele ha ghọnghọn? b Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi okhuo ọkpa bhi Baibo nọn yẹ wo sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn ọdọ ọle bha re emhin lẹkhẹ nanlẹn.

9. Ọnọghọ nela Abigẹ kuẹlo da?

⁹ Ijiẹmhin ọsi ọria bhi Baibo. Neba nin Baibo yọle ghe ọ manman wo to, nọn i yẹ re ẹwanlẹn lu emhin, ọle Abigẹ bọ bhi ọdọ. (1 Sam. 25:3) Edandan i ribhọ ghe ọ i da zẹwẹ lẹkhẹ nin Abigẹ rẹ deba okpea nọn sẹ iriọ ha nyẹnlẹn. Abigẹ be miẹn isẹhoa nin ọle rẹ sibhi ọne ibọdọ bi ireokhuo re? Ehe. Ọne isẹhoa nan wo zegbere bhi ẹghe nin Devid nọn da ha yi Ojie ọsi Izrẹl rẹ ha ho nin ọle gbe ọdọ ọle a, ranmhude nin ọle rẹ re unun ji ọle bi ikpea nesọle. (1 Sam. 25:​9-13) Abigẹ ha rẹ sabọ nẹgbe, yẹ re otọ nin Devid rẹ gbe Neba an. Ọkpakinọn, ọle bha lu iriọ, ọle da dọ bhii Devid nin ọle zẹ ọdọ ọle obọ. (1 Sam. 25:​23-27) Be re ọle lu ọnan?

10. Be bhọ a ha sabọ miẹn ọ rẹkpa Abigẹ rẹ sẹyẹ ha ziẹngbe bhi ibọdọ bi ireokhuo nọnsọle arẹmiẹn emhin bha lẹkhẹ nanlẹn?

¹⁰ Abigẹ wo hoẹmhọn Jehova, sẹyẹ, ẹlo nọn  ghanlẹn nin Jehova rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo ọle rẹ ghe ọle. Asabọmiẹn ọle lẹn ẹmhọn ebi Osẹnobulua taman Adamu bi Ivi bhi ẹghe nin ọle rẹ mun ibọdọ bi ireokhuo gbọ. (Gen. 2:24) Abigẹ lẹnmhin ghe, emhin nọn ghanlẹn ibọdọ bi ireokhuo khin rẹji Jehova. Ọle da ha ho nin ọle lu ebe ha ti Osẹnobulua bhọ. Ọnan bhọ re ọle muegbe rẹ lu ebe ọle ha sabọ lu rẹ gbega azagba-uwa nọnsọle rẹ dọ sẹbhi ọdọ ọle. Ọle da re ẹjẹje lu emhin beji a ha da miẹn ghe Devid bha gbe ọdọ ọle a. Sẹyẹ ọle da muegbe nin ọle rẹ bhii ọbhi olukhọ nin ọle bha lu. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova wo hoẹmhọn ọne okhuo nan nọn wo mhọn izebhudu, nọn bha ha khu ọbhi ọsi egbe ọle ọkpa. Be ene ọdọ bi ene amhẹn ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ Abigẹ?

11. (a) Be Jehova guanọ bhi obọ okhuo bi ọdọ? (Ẹfẹsọs 5:33) (b) Be uwẹ miẹn luẹ bhi uwedẹ nin Carmen rẹ dọnmhegbe rẹ gbega ibọdọ bi ireokhuo nọnsọle? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹¹ Ebi mhan luẹ bhọ. Jehova guanọ nin okhuo bi ọdọ sẹyẹ ko ha nyẹnlẹn kugbe aharẹmiẹn uwedẹ nin ọkpa bhi ẹwẹ ele rẹ lu emhin i zẹwẹ mhẹn hiehie. Ria ẹmhọn ebi ọ ha rẹ re Osẹnobulua ha ghọnghọn yẹ, sade ọle daghe okhuo bi ọdọ wẹnna kaka nin ele rẹ re ẹmhọn nọn sunu ọi nọnsẹn, yẹ ha re oyẹẹ ọsaje bi ekpẹn rẹ ne egbe lu emhin. (Tie Ẹfẹsọs 5:33.) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Carmen ghe. Ikpe ehan beji Carmen bọ ọdọ fo, ọle da munhẹn deba Esali Jehova ha luẹ Baibo, akizẹbue, ọle da mianmẹn. Carmen da yọle: “Ọnan bha zẹwẹ ha yẹẹ ọdọ mẹn. Ẹkẹ Jehova da wo ha khọ ọle. Ọle ki ha ghunmhun mẹn, yẹ yọle ghe ọle dẹ zẹ mẹn obọ.” Ọrẹyiriọ, Carmen da wo ha ziẹngbe bhi ibọdọ bi ireokhuo nọnsọle. Bhi ẹkẹ ikpe 50, ọle da wo manman wẹnna kaka rẹ ha re oyẹẹ bi ekpẹn rẹ ne ọdọ ọle lu emhin. Ọle da yọle: “Beji ẹghe rẹ ha gbera, mẹn da fẹkẹ luẹ rẹ dọ ha re ẹwanlẹn rẹ ne ọdọ mẹn lu emhin, yẹ re ekpẹn rẹ ha nanlẹn talọ. Beji a miẹn mẹn lẹnmhin ghe ibọdọ bi ireokhuo wo manman ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova, mẹn da dọnmhegbe rẹ lu eka nin mẹn ha sabọ lu rẹ gbega ọle. Ranmhude mẹn hoẹmhọn Jehova, ẹghe bha ha ribhọ nin mẹn rẹ ha riale nin mẹn rẹ zẹ ọdọ mẹn obọ.” c Ahamiẹn ọnọghọ zegbere bhi ibọdọ bi ireokhuo nọnsẹ, ha mhọn ọne izebhudu ghe, Jehova dẹ rẹkpa uwẹ, yẹ re ahu nin uwẹ rẹ sabọ ziẹngbe.

SẸYẸ WO HA SUN RẸKHAN JEHOVA AHARẸMIẸN UWẸ LU EMHIN EBE NỌN MANMAN KAKA

12. Ọnọghọ nela mhan ha sabọ ha mhọnlẹn sade mhan lu emhin ebe nọn kaka?

¹² Ọnọghọ nọn ribhọ. Egbe sabọ rẹ wo manman lọ mhan sade mhan lu emhin ebe nọn manman kaka. Baibo yọle ghe, emhin ebe nesẹmhan dẹ sabọ wanọ mhan udu a. (Ps. 51:17) Obhio  mhan nin okpea natiọle Robert wo wẹnna kaka bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun nin ọle rẹ sabọ dọ ha ga bhi ihe ọsi ene zẹ sikẹ ene ewanlẹn. Ọkpakinọn, ọle da dọ lu emhin ebe nọn manman kaka, yẹ dọ lẹn sẹbhọ ghe ọle rahiẹ Jehova. Ọle da yọle: “Mẹn ki dọ ria ẹmhọn emhin ebe nin mẹn lu, ọkhọle mẹn da ha gbe mẹn asan, sẹyẹ, ẹkẹ egbe mẹn da wo ha khọ mẹn. Mẹn da wo viẹ bu Jehova bhi erọnmhọn. Mẹn da dọ ha riale ghe Jehova i da yẹ kaehọ erọnmhọn nesẹmhẹn ranmhude mẹn lu ebe ba ọle bhi egbe.” Ahamiẹn mhan lu emhin ebe nọn kaka, ọ ki wo re egbe lọ mhan, rẹ sẹbhọ ghe mhan ki munhẹn ha riale ghe Jehova fikekegbe mhan, sẹyẹ emhin i yẹ ribhọ nin mhan ha lu nọn ha ti ọle bhọ. (Ps. 38:4) Ahamiẹn inian emhin dia uwẹ bhi egbe, ria ẹmhọn ijiẹmhin ọsi ọria bhi Baibo nọn sẹyẹ wo ha sun rẹkhan Jehova arẹmiẹn ọle lu emhin ebe nọn manman kaka.

13. Emhin ọbe nọn kaka nela Pita lu? Emhin ne bha gba nela ọle lu ọkuẹsẹ ọle lu ọne emhin ebe?

¹³ Ijiẹmhin ọsi ọria bhi Baibo. Bhi ọne asọn ọkuẹsẹ a gbe Jesu a, Pita da wo dobọ igba ne bunbun, ọnan da re ọle lu emhin ebe nọn kaka. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọle da dẹgbọ ghe, ọle dẹ sun rẹkhan Jesu aharẹmiẹn edibo nekẹle fikekegbe ọle. (Mak 14:​27-29) Ọzeva, beji ele ha ribhi ogba ọsi Gẹtsẹmani, Pita da wẹ fia bhi igba ne bunbun, ọle bha yẹ ha babegbe beji Jesu taman ele. (Mak 14:​32, 37-41) Ọzea, beji ene ẹbho vae dọ mun Jesu, Pita da nẹgbe ze Jesu obọ. (Mak 14:50) Bhi ọkike ọle, Pita da tale igba ea ghe ọle bha lẹn Jesu, ọle bhọ da ve ihẹn ọbhi ọnan. (Mak 14:​66-71) Be Pita ki rẹ lu emhin yẹ bhi ọne ẹghe nan beji ọle ki dọ kere ghe ọle wo manman lu emhin ebe? Ọle da deọbhi otọ yẹ gbeviẹ a. Asabọmiẹn ọkhọle da ha gbe ọle asan. (Mak 14:72) Ria ẹmhọn ebi Pita ha rẹ manman ha lu akhiẹ yẹ bhi ẹghe nan rẹ gbe Jesu a beji akizẹbue. Pita sabọ rẹ dọ ha riale ghe, ọle i yẹ mhọn ebi a ha ji a rẹ lu.

14. Be rẹkpa Pita rẹ sẹyẹ wo ha ga Jehova? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọle ghe.)

¹⁴ Emhin ne bunbun wo ribhọ ne rẹkpa Pita rẹ sẹyẹ sabọ sun rẹkhan Jehova. Ọle bha dọ ha ribhi ọsọle; ọle da bu edibo nekẹle, sẹyẹ ele da ko ọle udu re. (Luk 24:33) Rẹ deba ọnin, beji Jesu riọ kpanọ, ọle da zegbere man Pita. Asabọmiẹn ọle lu ọnan nin ọle rẹ ko Pita udu re. (Luk 24:34; 1 Kọr. 15:5) Jesu bha dọ ha re unun riia Pita a ranmhude ebi ọle lu, ọkpakinọn ọle da ji ọle lẹn ghe, ọle dẹ mun ẹsọn nọn manman kpọnọ nanlẹn. (Jọni 21:​15-17) Pita lẹnmhin ghe, ọle wo lu olukhọ, ọkpakinọn ọle bha ji ọnan gbe ọle ahu sotọ. Bezẹle? Ranmhude, ọle lẹn sẹbhọ ghe, Jesu nin Ebeanlẹn ọlẹn sẹyẹ wo hoẹmhọn ọlẹn. Sẹyẹ ene edibo nin ele ko ga da wo ha re izebhudu nanlẹn. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ Pita?

15. Emhin nela Jehova guanọ nin mhan lẹn? (Psalm 86:5; Rom 8:​38, 39) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

 ¹⁵ Ebi mhan luẹ bhọ. Jehova ho nin mhan lẹn ghe ọle hoẹmhọn mhan, sẹyẹ ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan. (Tie Psalm 86:5; Rom 8:​38, 39.) Ọ ba mhan bhi egbe sade mhan lu emhin ebe. Emhin nọn mhẹn wo khọnan. Ọkpakinọn, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe, Jehova i da yẹ sabọ hoẹmhọn mhan, la rẹhunmhan mhan. Nin mhan rẹ ha mhọn ọkhọle nọn sẹ inian, ọkhẹke nin mhan jẹje dọ guanọ urẹkpa. Ghe ebi Robert nin mhan ka tẹmhọnlẹn tale. Ọle da yọle: “Ranmhude nin mẹn rẹ ha riale ghe imẹn dẹ sabọ tobọmẹn khọn edọnmhẹn, ọle hi emhin nọn re mẹn dọ lu emhin ebe.” Ọle da kere ghe ọkhẹke nin ọle dọ nin ene ewanlẹn talọ. Ọle da yọle: “Beji mẹn dọ nin ene ewanlẹn talọ, ele da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ghe Jehova sẹyẹ hoẹmhọn mẹn. Ṣeyẹ, ene ewanlẹn bha ji egbe mẹn lọ ele, ele da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ghe Jehova bha fikekegbe mẹn.” Mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, Jehova wo manman hoẹmhọn mhan, sẹyẹ ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan sade mhan fidenọ bhi olukhọ nesẹmhan, sade mhan dọ guanọ urẹkpa, yẹ manman dọnmhegbe rẹ rẹban ọne emhin ebe. (1 Jọni 1:​8, 9) Nin mhan rẹ lẹn ọnan, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ sẹyẹ wo sun rẹkhan Jehova aharẹmiẹn mhan lu emhin ebe.

16. Bezẹle nin uwẹ da muegbe nin uwẹ rẹ wo ha sun rẹkhan Jehova khian?

¹⁶ Uwedẹ nin mhan rẹ dọnmhegbe rẹ ha ga Jehova bhi ọne ẹghe ọkike nan manman wo ti ọle bhọ. Bhi ahu nọnsi Jehova, mhan dẹ yẹ sabọ ha sun rẹkhan ọlẹn aharẹmiẹn mhan dobọ la ẹbho ebhebhe lu mhan emhin nọn ba mhan bhi egbe. Mhan dẹ yẹ wo sabọ ha re oyẹẹ man ibhio mhan nin mhan ko ga, yẹ rẹhunmhan ele aharẹmiẹn ele lu ebe khọ mhan bhi ẹkẹ. Mhan dẹ rẹman ghe mhan manman hoẹmhọn Osẹnobulua, sẹyẹ mhan re ẹlo nọn ghanlẹn rẹ ghe ibọdọ bi ireokhuo, sade mhan dọnmhegbe lu eka nin mhan ha sabọ lu rẹ re ẹmhọn ne zegbere bhi ibọdọ bi ireokhuo nọnsẹmhan ọi nọnsẹn. Ahamiẹn mhan lu emhin ebe, mhan ki dọ guanọ urẹkpa bhi obọ Jehova, rẹọbhọ ghe ọle hoẹmhọn mhan, sẹyẹ ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan. Ọnan ki rẹkpa mhan rẹ wo ha ga ọle khian. Mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, mhan dẹ manman miẹn elele bhọ sade mhan “wo rẹtẹ ha lu emhin nọn mhẹn.”—Gal. 6:9.