1. Be Adam bi Eve lu? Emhin nela ki nabhọre?

HỌLA ọkhẹke nọn ha tare ebe mhẹn bi ebe imhẹn? Ẹghe nin Adam bi Eve rẹ le bhi ọne oran nin Osẹnobulua yọle nin ele hẹi le, ele da rẹman ghe ele bha mun udu tẹ iJehova bi adia nesọle. Ele da ha ho nin ele tobele ha tare ebe mhẹn bi ebe imhẹn. (Gen. 3:22) Ranmhude ọnan, ele bha yẹ sabọ kiẹn imọẹ iJehova. Ele bha yẹ ha mhọn isẹhoa rẹ nyẹnlẹn bhi ighegheghe. Sẹyẹ, olukhọ bi uu, ọle imọn nesele ki miẹn bhi obọ ele. (Rom. 5:12) Emhin nin Adam bi Eve lu da si ọbalọ re bhi ọne agbọn nan.

2-3. (a) Be ọne okpea nọn wẹnna bhi ẹguare ọsi Ethiopia lu ẹghe nin Philip rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ọlẹn? (b) Erọnmhọn nela sẹ mhan obọ sade mhan mianmẹn? Inọnta nela mhan ha zilo nyan?

² Okpea nin Philip tẹmhọn Osẹnobulua man, nọn wẹnna bhi ẹguare ọsi Ethiopia, bha lu emhin bhi uwedẹ nin Adam bi Eve rẹ lu emhin. Ọne okpea da ji ebi Philip man ọle da rẹso ọle. Ranmhude emhin nin Jehova bi Jesu lu nanlẹn ti ọle bhọ, ọle da re ẹjẹje mianmẹn. (Acts 8:34-38) Beji ọne okpea nan lu, ọkhẹke nin mhan re egbe guẹ nin Jehova, yẹ dọ mianmẹn. Ọnan ki rẹman ghe emhin rebhe nin Jehova bi Jesu lu nin mhan gene wo ti mhan bhọ. Mhan ki yẹ rẹman iJehova ghe ọle mhan mun udu tẹ, ghe ọle ọkpa ọkhẹke nọn ha tare ebe mhẹn bi ebe imhẹn.

³ Re ọkhọle ria ẹmhọn erọnmhọn rebhe nin mhan miẹn bhi oga nọnsi Jehova! Bhi ọsi ọhẹnhẹn, mhan mhọn ikhuaẹloghe ghe, mhan dẹ kie miẹn emhin rebhe nin Adam bi Eve rẹ ha mhọnlẹn ọkuẹsẹ ele lu khọlọ, bọsi iẹnlẹn ọsi ighegheghe. Ranmhude mhan mhọn urẹọbhọ da iJesu Kristi, Jehova rẹhunmhan olukhọ nọnsẹmhan. Bhiriọ, ọkhọle nọnsẹmhan ida ha gbe mhan asan. (Matt. 20:28; Acts 10:43) Azagba-uwa nọnsi  Jehova mhan yẹ ye. Bhiriọ, emhin esili dẹ sẹ mhan obọ bhi odalo. (John 10:14-16; Rom. 8:20, 21) Arẹmiẹn mhan gene daghe ene elele nan bhi oga nọnsi Jehova, ẹbho eso ne dọ lẹn iJehova ki sẹyẹ ha si egbe re ikeke nin ele hẹi mianmẹn. Emhin eso nela zẹle nin ele da si egbe re ikeke? Be bhọ ele ha rẹ sabọ khọn ene emhin nan miẹn otọ yẹ?

4-5. Ọnọghọ nela obhio mhan nin Avery bi Hannah miẹn?

⁴ Ofẹn mun ẹbho eso ghe, ele ida sabọ lu ilọnmhọn nin ene mianmẹn lu bhi oga. Obhio mhan ọkpa natiọle Avery, Esali Jehova ene biẹ ọle khin. Aba Avery wo ha lu nọnsẹn bhi azagba-uwa bi bhi ihe ọsi ọwanlẹn nin ọle ye bhi ẹkẹ agbotu. Ọrẹyiriọ, Avery bha ka dọ mianmẹn. Bezẹle? Avery da yọle: “Mẹn da ha riale ghe mẹn ida sabọ mhẹn sẹ bii aba mẹn. Ofẹn da ha mun mẹn ghe a dẹ ha tie mẹn nin mẹn dọ nan erọnmhọn bhi eji ẹbho ye, nin mẹn dọ re ọta man, la nin mẹn dọ sun ẹbho ne vae bhi itẹmhọn Osẹnobulua.” Ọnan rẹman ghe ofẹn gene wo ha mun Avery, ghe, a dẹ ha tie ọle nin ọle dọ miẹn ẹsọn kẹkẹ sade ọle mianmẹn.

⁵ Hannah nọn yi ikpe 18, bha zẹwẹ rẹọbhọ ghe, ọle dẹ sabọ lu iwẹnna nan lu bhi ẹkẹ oga. Arẹmiẹn Esali Jehova ene biẹ ọle khin, Hannah bha rẹọbhọ ghe ọle dẹ sabọ lu ebi Jehova guanọ. Bezẹle? Hannah da ha ghe egbe ọle bọsi ọria nọn bha sẹ emhin soso. Ẹghe eso, ahamiẹn ọle bha ha ghọnghọn, ọle ki tobọle ha kuan egbe ọle. Ọnan da re ọbalo nin ọle ha ye kie ha khọ ọbhọ. Hannah da yọle: “Mẹn bha taman ọria soso ebi mẹn lu. Mẹn bhọ bha taman ene biẹ mẹn. Mẹn da ha riale ghe, Jehova imhọn ebi ọle rẹ mẹn lu, ranmhude emhin nin mẹn lu da egbe mẹn.”

6. Emhin nela si Vanessa obọ re ikeke nin ọle bha da sabọ mianmẹn?

⁶ Ebi imọẹ ele lu yẹ rẹso ele. Ikpe 22 Vanessa khin. Ọle da yọle: “Mẹn wo ha mhọn ọmọẹ nin mẹn ne muobọ bhi ikpe ne bunbun.” Ọkpakinọn, ọmọẹ iVanessa bha rẹkpa ọle nin ọle da sabọ mianmẹn. Ọnan da wo ha ba iVanessa bhi egbe. Vanessa da yẹ yọle: “Ọ nọghọ mẹn rẹ nin ẹbho lu ọmọẹ. Bhiriọ, ọ da ha kpokpo mẹn bhi ọkhọle ghe mẹn ha kpẹn ọne ikolu nin mẹn bi ọne ọmọẹ mẹn ko mhọnlẹn nian, mẹn iyẹ da sabọ miẹn ọmọẹ ọbhebhe.”

7. Emhin nela Makayla ha mun ofẹn ọlẹn? Bezẹle?

⁷ Ofẹn mun ẹbho eso ghe ele dẹ dobọ. Ikpe 5 Makayla ha ye ẹghe nan rẹ khu obhio ọle nin ọdiọn bhi agbotu. Ọle ki ha wanre, ọle da daghe ebi ẹmhọn obhio ọle rẹ ha ba ene biẹ ọle bhi egbe yẹ. Makayla da yọle: “Ofẹn da ha  mun mẹn ghe, mẹn ha dọ mianmẹn, emhin sabọ rẹ re imẹn dobọ. Bhiriọ a ki khu mẹn bhi agbotu. Ọnan ki wo kiẹ ha ba ene biẹ mẹn bhi egbe.”

8. Be obhio mhan natiọle Miles ha mun ofẹn ọlẹn?

⁸ Eso mun ofẹn ekpokpo. Obhio mhan nin Miles da tale ghe, ikpe 18 ọle rẹ deba inẹn ọlẹn dia. Inẹn ọlẹn iyi ọkpa bhi Esali Jehova. Ọkpakinọn, Esali Jehova aba ọle bi okhuo nin aba ọle kie re khin. Miles da Yọle: “Ofẹn da ha mun mẹn rẹ taman ọlẹn ghe mẹn ho nin mẹn mianmẹn, ranmhude, ẹlo mẹn sẹbhi ebi ọle rẹ nin aba mẹn lu emhin yẹ ẹghe nin aba mẹn rẹ kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova. Ofẹn da ha mun mẹn ghe ọle dẹ yẹ wo kpokpo mẹn.”

9. Elele nela ha sabọ nabhọre sade uwẹ luẹ ẹmhọn ebi Jehova rẹ re oyẹẹ bi iziẹngbe lu emhin yẹ?

⁹ Ranmhude oyẹẹ nin Adam bi Eve ha mhọn da iJehova bha manman ziẹn, ele da zobọ bhi oga nọnsọle. Ọrẹyiriọ, Jehova bha wo re osukpa gbe ele a. Ọle da re ẹghe nin ele rẹ biẹ imọn, yẹ tobele zẹ ebi ele ha rẹ bẹẹ ene imọn wanre yẹ. Emhin kẹkẹ ne ki ha sunu ranmhude Adam bi Eve fi ikeke gbe Osẹnobulua, da rẹman ghe, ẹwanlẹn iribhi ebe ele lu. Ọmọn ọdiọn nọnsele da gbe obhio ọle a nọn bha lu ọkpa-lu-eva. Akizẹbue, igbugbe bi isiakhan da gba ije rebhe. (Gen. 4:8; 6:11-13) Ọkpakinọn, Jehova lẹn ebi ọle ha rẹ hinmhin imọn nesi Adam ne muegbe rẹ ga ọle. (John 6:38-40, 57, 58) Oyẹẹ nin uwẹ mhọn da iJehova dẹ ha ziẹn ọbhọ, sade uwẹ luẹ ẹmhọn ebi Jehova rẹ re iziẹngbe bi oyẹẹ man yẹ. Bhiriọ, uwẹ ida re egbe khọkhọ Adam bi Eve, ọkpakinọn, uwẹ ki re egbe guẹ nin Jehova.

10. Ahamiẹn mhan ria eria nyan Psalm 19:7, be ọ ha rẹ rẹkpa mhan ha ga iJehova nọnsẹn yẹ?

¹⁰ Hẹi zobọ bhọ rẹ ha luẹ ẹmhọn iJehova. Ahamiẹn ghe ẹdẹdẹ uwẹ rẹ luẹ ẹmhọn iJehova, uwẹ ki ha mhọn izebhudu ghe uwẹ dẹ sabọ ga ọle nọnsẹn. Obhio mhan nin Avery nin mhan ka tẹmhọnlẹn da yọle: “Ẹghe nin mẹn ki rẹ tie ive nọn ribhi Psalm 19:7, yẹ ria eria nyan ọlẹn, mẹn da dọ ha mhọn izebhudu.” (Tie Psalm 19:7.) Ẹghe nin ọne obhio mhan nan rẹ daghe ebi Jehova rẹ mun ọne ive nan sẹ yẹ, oyẹẹ nin ọle mhọn da iJehova da kiẹ tuẹn okhun. Gene gene, ọ iyi izebhudu ọkpa mhan  ha miẹn sade oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova manman ziẹn, ọ dẹ yẹ rẹkpa mhan rẹban emhin ne sọnọn ọlẹn, yẹ ha ga ọle nọnsẹn. Hannah, nin mhan ka yẹ tẹmhọnlẹn da yọle: “Ranmhude iBaibo nin mẹn luẹ ẹghe rebhe, mẹn da dọ kere ghe, ọ ba iJehova bhi egbe sade mẹn kuan egbe mẹn.” (1 Pet. 5:7) Hannah da ha re obọ rẹkhan ebi ọle luẹ bhi Baibo. (Jas. 1:22) Elele nela ọle ki miẹn bhọ? Hannah da yọle: “Mẹn ki dọ daghe elele nọn nabhọre sade mẹn hẹnmhọn nin Jehova, oyẹẹ nin mẹn mhọn da ọle da wo kie ziẹn ọbhọ. Ejayenan nian, mẹn rẹọbhọ ghe, Jehova dẹ wo ha gbega mẹn sade mẹn guanọ urẹkpa.” Hannah bha yẹ ha kuan egbe ọle. Ọle da re egbe ọle guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn.

11. Be Vanessa lu nin ọle da sabọ ha mhọn imọẹ ne mhẹn? Be imhan ha miẹn luẹ bhi ọnan?

¹¹ Re ẹwanlẹn ha zẹ imọẹ nesẹ. Vanessa, nin mhan ka tẹmhọnlẹn da dọ lẹn sẹbhọ ghe, ọmọẹ ọle zẹle nin ọle bha da sabọ ha ga iJehova nọnsẹn. Bhiriọ, ọle da zobọ bhi ọne ikolu. Vanessa yẹ lu emhin ọbhebhe. Ọle da dọnmhegbe nin ọle ha mhọn imọẹ ọsọgbọn bhi ẹkẹ agbotu. Ọle da tale ghe ijiẹmhin ọsi Noah bi azagba-uwa nọnsi Noah rẹkpa ọle. Ọle da yọle: “Ẹbho ne iga iJehova wo nega ele. Bhiriọ, ele da wo ha nin egbe ele muobọ bhi azagba-uwa.” Vanessa ki mianmẹn fo, ọle da kiẹn ọkanẹfan. Ọle da yọle: “Ọnan dọ rẹkpa mẹn ha mhọn imọẹ esili bhi ẹkẹ agbotu nọnsẹmẹn bi agbotu nekẹle.” Uwẹ dẹ yẹ sabọ ha mhọn imọẹ esili, sade uwẹ deba ha lu eka ne bunbun bhi iwẹnna nin Jehova mun nin mhan.—Matt. 24:14.

12. Ofẹn nela bha ha mun Adam bi Eve? Emhin nela ki nabhọre?

¹² Hẹi ha ji ofẹn ha mun ẹn gbe. Ọkhẹke nin mhan ha mun ofẹn emhin eso. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkhẹke nin mhan ha ji ofẹn ha mun mhan rẹ lu ebe sọnọn iJehova. (Ps. 111:10) Sade Adam bi Eve ji ofẹn nọn dia inian ha mun ele, ele ida sọtẹ da iJehova. Ẹghe nin ele ki rẹ sọtẹ da iJehova fo, ẹlo nọnsele da gbanọan bhi uhọnmhon ghe, ele kiẹn eria olukhọ. Bhiriọ, ranmhude ele dọ lẹn sẹbhọ ghe ele sọtẹ da iJehova, ẹkhọle da ha lo ele ghe ele banọan. Ejayenan nian, olukhọ bi uu ọkpa imọn nesele ha sabọ miẹn bhi obọ ele.—Gen. 3:7, 21.

13-14. (a) Beji 1 Peter 3:21 tale, bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ha mun ofẹn uu? (b) Emhin nela zẹle nin mhan ha da hoẹmhọn iJehova?

 ¹³ Beji mhan ka ta, ọkhẹke nin mhan ji ofẹn ha mun mhan rẹ gbe obọ ra uhi nesi Jehova. Ọkpakinọn, ọbha khẹke nin mhan ha mun ofẹn uu. Jehova tuje uwedẹ a nin mhan ha da sabọ miẹn aribhọ ọsi ighegheghe. Aharẹmiẹn mhan lu khọlọ, Jehova dẹ rẹhunmhan mhan sade mhan gene fidenọ, bi sade mhan mhọn urẹọbhọ da izọese ọsi Ọmọn nọnsọle. Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ rẹman ghe mhan mhọn urẹọbhọ da ọne izọese nan hi, sade mhan re iẹnlẹn nọnsẹmhan guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn.—Tie 1 Peter 3:21.

¹⁴ Mhan mhọn emhin ne bunbun ne zẹle nin mhan ha da hoẹmhọn iJehova. Eso bhọ hi, ọle re emhin esili nin mhan ukpẹdẹ-ukpẹdẹ nin mhan rẹ ha sọnyẹnmhẹn, bi ọle yẹ man mhan ẹmhọn ọlẹn bi iho nesọle. (John 8:31, 32) Ọle tie mhan vae bhi agbotu nọnsọle nin mhan da sabọ miẹn ugbega bi iyobọ bhi iẹnlẹn. Ọle rẹkpa mhan ziẹngbe oya nin mhan miẹn nian. Ọle da yẹ re ikhuaẹloghe nin mhan ghe, bhi ẹghe odalo, mhan dẹ nyẹnlẹn bhi ẹkẹ agbọn ọfubhegbe nin oya iye hiehie. (Ps. 68:19; Rev. 21:3, 4) Oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova dẹ manman ziẹn, sade mhan ria eria nyan ebi Jehova sẹ rẹ rẹman yẹ ghe, ọle hoẹmhọn mhan. Ahamiẹn ghe oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova ziẹnlẹn, ofẹn iyẹ da ha mun mhan gbe. Ọkpakinọn, mhan ki dọ manman ha mun ofẹn rẹ lu ebe sọnọn Osẹnobulua nin mhan manman hoẹmhọnlẹn.

15. Be rẹkpa Makayla khọn ofẹn nọn ha mun ọlẹn?

¹⁵ Makayla nin mhan ka tẹmhọn ọlẹn ki dọ lẹn sẹbhọ ghe Jehova muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan, ofẹn bha yẹ ha mun ọlẹn. Ọle da yọle: “Mẹn da dọ lẹn sẹbhọ ghe, ranmhude ọbha gba nin mhan fo, ọle zẹ nin mhan da fiobọdọn. Ọkpakinọn, Jehova manman hoẹmhọn mhan rẹsẹbhọ ghe, ọle muegbe nin ọle rẹ rẹhunmhan mhan ranmhude izọese nọnsi Jesu.” Ranmhude oyẹẹ nin Makayla mhọn da iJehova, ọle da re egbe guẹ nin Jehova yẹ dọ mianmẹn.

16. Be rẹkpa iMiles khọn ofẹn ekpokpo nọn ha mun ọlẹn?

¹⁶ Obhio mhan nin Miles nọn ha mun ofẹn ghe inẹn ọlẹn dẹ kpokpo ọle ranmhude ọle ho nin ọle mianmẹn, da bu ọfẹotughe nin ọle re adia nanlẹn. Miles da yọle: “Inẹn ọlẹn bha ha ga iJehova. Ọle da rẹkpa mẹn ria ẹmhọn ebi mẹn ha rẹ sabọ taman inẹn mẹn yẹ ghe ọ iyi aba mẹn sua mẹn nin mẹn mianmẹn, ghe ebi mẹn ho nin mẹn lu nọn.” Inẹn Miles bha ha ghọnghọn. Akizebue, ọle da sibhi uwa nọnsi inẹn ọlẹn re. Ọle da sẹyẹ wo mun emhanmhan nọnsọle mhọn nọnsẹn. Ọle da yọle: “Emhin esili nin Jehova sẹ lu nin mẹn da wo rẹso mẹn bhi ọkhọle. Ẹghe nin mẹn rẹ dọ ria ẹmhọn izọese nọnsi Jesu, mẹn da dọ kere ghe, Jehova manman hoẹmhọn mẹn. Ọnan da rẹ mẹn re egbe guẹ nin Jehova yẹ dọ mianmẹn.”

17. Isẹhoa nela mhan rebhe mhọn ẹlẹnan?

¹⁷ Ẹghe nin Eve rẹ le bhi ọne oran nọn ribhi Eden, ọle da rẹman ghe ọle iyẹ guanọ nin iJehova ha yi Aba ọle. Ẹghe nin Adam ki rẹ deba okhuo ọle, Adam da yẹ rẹman ghe emhin esili rebhe nin Jehova lu nanlẹn izẹwẹ ti ọle bhọ. Ẹlẹnan nian, mhan rebhe mhọn isẹhoa nin mhan rẹ rẹman ghe mhan bha re obọ ọbhi emhin nin Adam bi Eve lu. Ahamiẹn mhan rẹọbhọ ghe Jehova ọkpa ọkhẹke nọn ha tare ebe mhẹn bi ebe imhẹn, mhan ida ha si egbe re ikeke nin mhan hẹi mianmẹn. Mhan ki rẹman ghe mhan hoẹmhọn iJehova, ghe ọle mhan yẹ mun udu tẹ.

18. Be ha rẹkpa ẹ nin uwẹ da sabo ha lu ebi Jehova guanọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ?

¹⁸ Ọria ha mianmẹn fo, ebi Jehova guanọ ọkpa ọkhẹke nin ọle dọnmhegbe ha lu ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ọ iyi ebi egbe ọle guanọ. Iriọ ẹbho ne bunbun ne ga iJehova lu. Uwẹ dẹ sabọ diabe ele sade uwẹ dọnmhegbe luẹ iBaibo dinmhin ẹdẹdẹ; sade uwẹ deba ene ga iJehova muobọ ẹghe rebhe; bi sade uwẹ taman ẹbho ebi uwẹ luẹ bhi Baibo. (Heb. 10:24, 25) Ahamiẹn uwẹ mhanmhan ebi uwẹ ha lu, ọkhẹke nin uwẹ re ehọ ọbhi ebi Jehova noo iBaibo bi agbotu nọnsọle rẹ taman ẹn. (Isa. 30:21) Uwẹ ha lu iriọ, emhin ki ha kiọnlẹn nin uwẹ.—Prov. 16:3, 20.

19. Emhin nela ọkhẹke nin uwẹ ha ria ẹmhọnlẹn ẹghe rebhe? Bezẹle?

¹⁹ Oyẹẹ nin uwẹ mhọn da iJehova bi adia nesọle dẹ ha tuẹn okhun, sade ẹghe rebhe uwẹ rẹ ria ẹmhọn elele nin uwẹ sẹ miẹn bhi ugbega nọnsọle. Bhiriọ, Esu ida sabọ re emhin soso si uwẹ sibhi oga nọnsi Jehova re. Ria ẹmhọn ebi iẹnlẹn nọnsẹ ha dia yẹ bhi agbọn ọsọgbọn nọn vade. Uwẹ ha ghe ikeke, uwẹ ki dọ kere ghe, emhin esili uwẹ lu nin uwẹ rẹ mianmẹn!