1, 2. (a) Bezẹle nin iziẹngbe ọsi ibhio mhan ne tẹmhọn Osẹnobulua bhi eji ẹbho ida manman ka ehọ da ziẹn mhan udu? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.) (b) Be iJesu tayẹ rẹji itẹmhọn Osẹnobulua bhi agbaẹbho nọnsọle? (Fẹ ebe a gbẹn ọbhi otọle ghe.)

OKHUO BI ỌDỌ, ọle Sergio bi Olinda khin. Agbaẹbhọ natiọle United States ele ye. Ele sẹyẹ lu iwẹnna ọkanẹfan arẹmiẹn ghe ele wanre gbera ikpe 80. Ejayenan nian, ọ ki nọghọ ele rẹ khian nẹga ranmhude eranmhẹn nọnsele. Ọrẹyiriọ, beji ele sẹ lu nanbhi ikpe ne bunbun, ele ki re eranmẹn khian diọ bhi eje ẹbho manman ye bhi ọne agbaẹbho. Agogo ihinlon ọsewewiẹ ele rẹ sẹbhọ. Ele ki guanọ eje ele ha dia bhi egbegbe eji ẹbho da mundia khẹ bus. Ele ki ha gha ebe nesẹmhan nin ẹbho ne gbera. Ẹbho ne bunbun izẹwẹ ka ele ehọ. Ọrẹyiriọ, ọne okhuo bi ọdọ nan ki sẹyẹ wo diọbhi eje ele da re ebe nesẹmhan wa, yẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho ne gbera. Ọsodanmhẹn ha ki sẹ , ele ki fẹke ha khian uwa. Ẹdẹ ha gbo we, ele ki sẹyẹ wo re agogo ihinlọn rẹ sẹbhi enin. Bhi ọsi ẹmhọanta, igba ehan bhi uzana, ọle ọne okhuo bi ọdọ nan rẹ tẹmhọn Osẹnobulua ọsewewiẹ. Iriọ ele rẹ lu ọle uzana-uzana.

² Beji ọ rẹ sunu ji Sergio bi Olinda, ibhio mhan ne bunbun sẹyẹ wo tẹmhọn Osẹnobulua bhi agbaẹbho nin ẹbho ne bunbun ida ka  ehọ, arẹmiẹn ikpe ne bunbun ele sẹ rẹ tale. Ahamiẹn ọnan sunu ji uwẹ, mhan yi uwẹ obulu bhi iziẹngbe nin uwẹ mhọnlẹn. * Ọne iziẹngbe nan nin uwẹ rẹ ga iJehova wo dọ ha re izebhudu nin ibhio mhan ne bunbun, rẹ dọ sẹbhi ibhiọ mhan ne sẹ ga nanbhi ikpe ne bunbun. Nin mhan sounu bhi ọta eso nin ọfẹotughe eso tale. Ele da yọle: “Mẹn ha deba ene ibhio mhan ne sẹ nian wẹnna bhi itẹmhọn Osẹnobulua, ijiẹmhin nọnsele ki wo re ahu nin mẹn.” “Urẹọbhọ nọnsele wo rẹ izebhudu nin mẹn rẹ ha rẹtẹ bhi iwẹnna oga nin mẹn lu.” “Ijiẹmhin nọnsele wo rẹ mẹn ghọnghọn.”

3. Inọnta ea nela mhan ha zilo nyan? Bezẹle nin mhan ha da zilo nyan ele?

³ Ewanniẹn nin mhan ha re ọbhi ene inọnta ea nan, dẹ sabọ mun mhan ziẹn rẹ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin Jesu mun nin mhan ha lu. Ene inọnta hi: Be ha sabọ re egbe itẹmhọn Osẹnobulua lọ mhan? Be iJesu re ọle ta nan rẹ ha mọn ikpẹ? Be ha rẹkpa mhan rẹ ha re iziẹngbe rẹ tẹmhọn Osẹnobulua?

4. (a) Be ọ dia Paul yẹ bhi egbe, ẹghe nin ibhokhan iJew ne bunbun bha rẹ miẹn ẹmhọn Osẹnobulua ọbhi egbe? (b) Bezẹle nọn da diriọ ha ba iPaul bhi egbe?

⁴ Beji ọ rẹ sunu ji Paul nin odibo, egbe sabọ rẹ lọ uwẹ sade uwẹ tẹmhọn Osẹnobulua bhi eji ẹbho ida manman kaehọ. Paul da noo ebe sẹbhi ikpe 30 rẹ rẹkpa ẹbho ne bunbun dọ kiẹn odibo nọnsi Jesu. (Acts 14:21; 2 Cor. 3:2, 3) Ọrẹyiriọ, ọiyi ibhokhan Jew rebhe ọle sabọ rẹkpa dọ ga iJehova. Bhi ọsi ẹmhoanta, eso da he iPaul yẹ ha kpokpo ọle. (Acts 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Be bhọ uwedẹ nin ibhokhan iJew rẹ nin Paul ha lu emhin dia ọle yẹ bhi egbe? Paul da yọle: “Ẹmhọanta ọsi Jesu Kristi, ọle mẹn taman bha . . . ghe ọbalọ bi akhiẹ mẹn ye bhi ẹkẹ egbe.” (Rom. 9:1-3) Bezẹle nọn da dinian ha ba iPaul bhi egbe? Ranmhude ọkhọle rebhe ọle rẹ ha lu ọne iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ranmhude ẹmhọn ene iJew nin ọle ha mhọn bhi ọkhọle, ọle da wo dọ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ele. Bhiriọ, ọ da wo ba ọle bhi egbe a ghe ele bha miẹn ọlẹn ọbhi egbe.

5. (a) Ebela rẹ mhan tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho? (b) Bezẹle nọn bha da han ilo ghe, ẹghe eso egbe ki lọ mhan sade ẹbho bha ka mhan ehọ?

⁵ Bọsi Paul, ranmhude mhan mhọn ẹmhọn ẹbho bhi ọkhọle zẹle nin mhan da tẹmhọn Osẹnobulua mhan ele. (Matt. 22:39; 1 Cor. 11:1) Mhan lẹn elele kẹkẹ ne ha si ene ga iJehova obọ. Bhiriọ, mhan da ha ria ẹmhọn ẹbho nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua man, mhan ki ha taman egbe mhan, ‘Mẹn dẹ dọnmhegbe rẹ rẹkpa ele, beji ele ha da yẹ miẹn ene elele nan.’ Bhiriọ, mhan ki ha ziẹn ele udu nin ele dọ luẹ ẹmhọanta nọnsi Jehova bi iho nesọle rẹji mhan nin eria. Inian ọ diabi mhan taman ọria nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua man yọle: ‘Ẹsele nọn mhẹn, ọle mẹn re ji uwẹ, huẹan miẹn mẹn le.’ Ahamiẹn ọne ọria bha ka miẹn mhan ọne ẹsele, ọ manman ba bhi egbe. Ranmhude ọ ba mhan bhi egbe bha rẹman ghe urẹọbhọ nọnsẹmhan wẹghẹa. Ọkhọle rebhe nin mhan rẹ lu ọne iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nan, ọle zẹle ọ ba mhan bhi egbe. Bhiriọ, a ha rẹ miẹn egbe lọ mhan ẹghe eso, mhan ki sẹyẹ ri iziẹngbe rẹ rẹtẹ. Obhio mhan ọkpa natiọle Elena nọn ki sẹ lu iwẹnna ọkanẹfan nanbhi ikpe 25 da yọle: “One iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nan nọghọ mẹn. Ọrẹyiriọ, iwẹnna ọbhebhe iribhọ nọn ti mẹn bhọ sẹbi ọnan.”

6. Inọnta nela mhan ha re ewanniẹn ọn? Be imhan ha zilo nyan nin mhan da sabọ miẹn ọne ewanniẹn?

⁶ Bezẹle nin mhan da rẹọbhọ ghe, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu dẹ kiẹọnlẹn  a ha rẹ miẹn ẹbho ikaehọ bhi eji mhan da tale? Nin mhan rẹ wanniẹn ọne inọnta nan, bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin eva nin Jesu tẹmhọnlẹn. Bhi ene ijiẹmhin nan, ọle da yọle ọ khẹke nin mhan ha mọn ikpẹ. (Matt. 13:23) Okporan ọle ka tẹmhọnlẹn.

7. (a) Họla hi; ọria nọn kọ ọne oran, ọne oran tobọle bi ikpabọ ọsi ọne oran? (b) Inọnta nela mhan ha wanniẹn nian?

⁷ Tie John 15:1-5, 8. Yaman bhi ọne ọta nan nin Jesu taman edibo nesọle: “Ọ wo re ogẹn ji Aba mẹn sade bha mọn ikpẹ ne bun, bi sade bha wo rẹman ghe odibo nọnsẹmẹn bha khin.” Jesu da yọle ghe, Jehova ọria nọn kọ ọne oran, ọle nin Jesu hi ọne oran, edibo nesọle, ele ikpabọ ọsi ọne oran. * Be bhọ ki ọne ikpẹ nọn khẹke nin edibo nesi Jesu mọn? Bhi ọne ijiẹmhin nan, Jesu bha muegbe sounu bhi ọne ikpẹ. Ọkpakinọn, emhin nin ọle tẹmhọnlẹn bhi ọne ijiẹmhin dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi ọne ikpẹ khin.

8. (a) Bezẹle nin ikpẹ nin Jesu sounu ọlẹn bhi ọne ijiẹmhin nan bha da mundia nin ẹbho nin mhan sabọ rẹkpa dọ ha ga Osẹnobulua? (b) Emhin nela Jehova taman mhan nin mhan lu?

⁸ Jesu da talọ rẹji Aba ọle yọle: “Ikpabọ rebhe nin mẹn mhọn nei mọn ikpe, ọle ki ne ele kie.” Ọnan rẹman ghe, ebe ha re Osẹnobulua ka mhan ba ene ga ọle hi sade mhan mọn ikpẹ. (Matt. 13:23; 21:43) Bhiriọ, ọne ikpẹ nọn khẹke nin Kristiẹn ha mhọnlẹn ida sabọ ha yi ẹbho ọgbọn nin ele sabọ rẹkpa kiẹn odibo nọnsi Jesu. (Matt. 28:19) Mhan ha yọle ghe odibo ọgbọn ọne ikpẹ mundia nan, ibhio mhan ne tẹmhọn Osẹnobulua bhi eji ẹbho ida manman kaehọ, ele ki diabi ene ikpabọ oran ne bha mọn ikpẹ bhi ọne ijiẹmhin. Ọiyi ọnan ọne ijiẹmhin mundia nan hiehie! Be imhan rẹlẹn yẹ? Ranmhude, ọiyi ahu man ọ ye nin ọria rẹ dọ kiẹn ọnọn ga Osẹnobulua. Jehova ida re oya nin ene ga ọle ranmhude ele bha sabọ lu emhin nin ahu nọnsele bha gbe. Ebe ahu mhan ha gbe ọkpa Jehova taman mhan nin mhan lu.—Deut. 30:11-14.

9. (a) Iwẹnna nela ọne ikpẹ mundia nan? (b) Ijiẹmhin nela mhan ha zilo nyan nian? Bezẹle nin mhan ha da zilo nyan ọlẹn?

⁹ Be bhọ ọne ikpẹ nọn khẹke nin mhan mọn mundia nan? Ọne ikpẹ nan mundia nin iwẹnna nin mhan rebhe ha sabọ deba lu. Iwẹnna nela Osẹnobulua mun nin ọrebhe ne ga ọle? Itẹmhọn agbejele nọnsi Osẹnobulua. * (Matt. 24:14) Ijiẹmhin ọsi okpea nọn kọ emhin nin Jesu yẹ tẹmhọn ọlẹn rẹman ghe, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, ọle ọne ikpẹ gene mundia nan. Bha ji mhan yẹ zilo nyan ọne ijiẹmhin.

10. (a) Bhi ọne ijiẹmhin nan, be ọne ikpẹ nan ha kọ mundia nan? (b) Emhin nela okporan mọn?

¹⁰ Tie Luke 8:5-8, 11-15. Bhi ọne ijiẹmhin ọsi okpea nọn dọ kọ emhin, ikpẹ nin ọle ha kọ mundia nin ọta nọnsi Osẹnobulua la ẹmhọn Agbejele. Otọ nin ọle da ha kọ ene ikpẹ mundia nin ọkhọle ọsi eria. Ene ikpẹ ne khakha ku ọbhi otọ nọn mhẹn da jẹre, yẹ dọ wanre kiẹn okporan. Ọ da mọn ikpẹ ne manman bunbun. Ikpẹ nela ọne oran ha mọn? Eran ne khere-khere ọle be ha mọn bhi ikpẹ? Eye, ikpẹ ọsọgbọn ọle a mọn. Ene ikpẹ nan dẹ yẹ sabọ wanre kiẹn okporan ọbhebhe. Bhi ọne ijiẹmhin nan, ikpẹ ọkpa nan kọ da wanre dọ mọn ikpẹ ne bunbun. Be bhọ ọnan man mhan le rẹji iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua?

11. (a) Be bhọ ijiẹmhin ọsi okpea nọn kọ emhin rẹ rẹso iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu yẹ? (b) Be imhan rẹ mọn ikpẹ ọsọgbọn yẹ?

¹¹ Ẹghe nin Esali Jehova la ene biẹ mhan rẹ tẹmhọn Agbejele man mhan, ọ da diabi ele kọ ikpẹ ọbhi otọ nọn mhẹn. Ọ da wo ha ti ele bhọ ghe mhan miẹn ọne uhọnmhuje ọbhi egbe bọsi ọne otọ nin Jesu tẹmhọnlẹn. Ọne  ikpẹ da dọ wanrẹ kiẹn okporan nọn ha sabọ mọn ikpẹ. Ọiyi oran ọbhebhe okporan mọn, ikpẹ ọle mọn. Iriọ ọ yẹ dia rẹji mhan, ikpẹ ọsi Agbejele mhan mọn, ọiyi eria nin mhan rẹkpa dọ ha ga Osẹnobulua ọne ikpẹ mundia nan. * Be bhọ mhan rẹ mọn ikpẹ ọsi Agbejele yẹ? Ẹghe rebhe nin mhan rẹ tẹmhọn Agbejele man ẹbho, inian ọ diabi mhan yẹ kọ ikpẹ nan kọ mhan bhi ọkhọle. (Luke 6:45; 8:1) Bhiriọ, mhan da ha tẹmhọn Agbejele, ọle hi mhan re iziẹngbe rẹ ha mọn ikpẹ.

12. (a) Emhin nela mhan ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi okporan, bi ọnọn kọ emhin nin Jesu tẹmhọnlẹn? (b) Bezẹle emhin nin mhan luẹ bhi ene ijiẹmhin nan da ti uwẹ bhọ?

¹² Emhin nela mhan ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi okporan bi ọnọn kọ emhin nin Jesu tẹmhọnlẹn? Ene ijiẹmhin nan ji mhan lẹn ghe, ọiyi uwedẹ nin ẹbho rẹ ne mhan lu emhin sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua da rẹman si mhan de sabọ mọn ikpe. Uwedẹ nin mhan rẹ mun oga nọnsi Osẹnobulua mhọn da rẹman si mhan dẹ sabọ mọn ikpẹ. Ọnan hi emhin nin Paul tẹmhọnlẹn ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Ọdeọde de miẹn ihaosa nọnsọle beji ọle rẹ wẹnna.” (1 Cor. 3:8) Beji Paul ta, mhan dẹ miẹn elele bhi iwẹnna nin mhan lu. Ọiyi emhin nin mhan sabọ re ọne iwẹnna lu ọne elele ha nan vae. Obhio mhan natiọle Matilda nọn ki sẹ lu iwẹnna ọkanẹfan nanbhi ikpe 20 da yọle: “Ọ wo ti mẹn bhọ rẹ lẹn ghe Jehova nan erọnmhọn bhi ẹsọn nin mhan miẹn.”

13, 14. Beji Paul tale bhi Romans 10:​1, 2, bezẹle nin ọle da sẹyẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ene bha ha ka ọle ehọ?

¹³ Emhin nela ha rẹkpa mhan rẹ ha re iziẹngbe mọn ikpẹ? Mhan ka luẹ ghe, ranmhude ibhokhan iJew ne bunbun bha re ehọ bhi ẹmhọn Agbejele nin iPaul mun ji ele, egbe da lọ ọle. Ọrẹyiriọ, ọle da sẹyẹ ha taman ele. Ọle ki ha gbẹn ebe ji ibhokhan Kristiẹn ne ha ribhi Rome, ọle da taman ele ebi ẹmhọn ene iJew dia ọle yẹ bhi egbe. Ọle da gbẹn yọle: “Nin ele miẹn umiẹnfan, ọle mẹn ria bhi ọkhọle, yẹ bhii Osẹnobulua bhi erọnmhọn. Mẹn dẹ sabọ sọsali nin ele ghe, ele guanọ nin ele ga Osẹnobulua, ọkpakinọn, ọbha ki diẹn mun ilẹnmhin nọn  gbale.” (Rom. 10:1, 2) Beji Paul tale, emhin nela zẹle nin ọle da sẹyẹ wo ha tẹmhọn Osẹnobulua?

¹⁴ Ọhẹnhẹn, Paul da tale ebezẹle nin ọle da sẹyẹ ha guanọ nin ọle tẹmhọn Osẹnobulua man ene iJew. Ẹmhọn ele nin ọle ha “ria bhi ọkhọle,” ọle zẹle nin ọle da sẹyẹ ha dọnmhegbe nin ọle rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ele. Ọle da guanọ nin ọle rẹkpa ene ibhokhan iJew miẹn umiẹnfan. (Rom. 11:13, 14) Ọzeva, Paul da yọle ghe ọle da ha “bhii Osẹnobulua bhi erọnmhọn” nin ele. Ọle da bhii Osẹnobulua bhi erọnmhọn ghe, nin ọle rẹkpa ene ibhokhan iJew kẹkẹ rẹ miẹn ọne uhọnmhuje ọsi Agbejele ọbhi egbe. Ọzea, Paul da yẹ yọle: “Ele guanọ nin ele ga Osẹnobulua.” Eji ele da mhẹn ọle ha daghe. Paul tobọle lẹn sẹbhọ ghe, ọria nọn mhọn ọhobhudu nin ọle rẹ ga Osẹnobulua ha miẹn ọria nọn ha rẹkpa ọle, ọle ki sabọ dọ ha yi odibo nọnsi Jesu.

15. Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ iPaul yẹ? Sounu bhi ijiẹmhin ọsi ibhio mhan eso.

¹⁵ Be imhan ha rẹ re egbe khọkhọ iPaul yẹ? Ọhẹnhẹn, mhan dẹ dọnmhegbe rẹ ha mhọn ọkhọle nin mhan rẹ guanọ eria esili ne ha sabọ miẹn nyẹnlẹn ọsi ighegheghe. Ọzeva, mhan ki ha nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle re obọ so ọkhọle ọsi eria esili nin ele da ka mhan ehọ. (Acts 13:48; 16:14) Ọ ki bu ikpe 30 nin obhio mhan nin Silvana ki sẹ da lu iwẹnna ọkanẹfan. Ọle da yọle: “Ọkuẹsẹ mẹn nanbhi uwa soso bhi eji mhan da tẹmhọn Osẹnobulua, mẹn ki ka nan erọnmhọn ji Jehova bhii ọle nin ọle re ọkhọle esili nin mẹn.” Mhan yẹ nan erọnmhọn ji Osẹnobulua nin ọle re ẹhi nesọle rẹ dia mhan bu eria ne mhọn ọkhọ esili. (Matt. 10:11-13; Rev. 14:6) Robert nọn ki sẹ lu iwẹnna ọkanefan gbera ikpe 30 da yọle, “Emhin ọtibhọ nọn nin mhan rẹ deba ẹhi ha wẹnna ranmhude ele lẹn emhin ne sunu bhi iẹnlẹn ọsi ene ẹbho.” Ọzea, eji ene ẹbho da lu nọnsẹn mhan ha dọnmhegbe rẹ ha ghe. Ọki gbera ikpe 50 nin obhio mhan natiọle Carl nọn yi ọwanlẹn bhi agbotu ọkpa ki mianmẹn nian. Ọne ọwanlẹn da yọle: “Mẹn gbẹlokotọ bhi emhin ne khere-khere ne ha rẹman ghe ọne ọria sabọ ha yi ọria esili. Emhin bọsi ojiẹ, ẹlo nin ọne ọria rẹ ghe mhan, la ahamiẹn ọkhọle rebhe ọle rẹ nọọn mhan ọta.” Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan dẹ sabọ ha re iziẹngbe rẹ mọn ikpẹ beji Paul lu.

16, 17. (a) Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi adia nọn ribhi Ecclesiastes 11:6? (b) Be iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu rẹ rẹso ene daghe mhan yẹ?

¹⁶ A ha rẹ miẹn mhan riale ghe ẹbho i miẹn ẹmhọn Agbejele nin mhan taman ele ọbhi egbe, ọbha khẹke nin mhan re ẹlo rẹ gbe ọne iwẹnna nan an. (Tie Ecclesiastes 11:6.) Gene gene, arẹmiẹn ghe ẹbho ne bunbun ika mhan ehọ, ele daghe mhan. Ele daghe uwedẹ esili nin mhan rẹ muegbe, emhin esili nin mhan lu, bi uwedẹ nin mhan rẹ miẹn ẹbho ọbhi egbe. A ha ki zẹbue, ranmhude uwedẹ esili nin mhan rẹ lu emhin, eso sabọ rẹ dọ fidenọ ha re ẹlo esili rẹ ghe mhan. Iriọ ọ rẹ sunu ji Sergio bi Olinda nin mhan ka tẹmhọnlẹn.

¹⁷ Sergio da yọle: “Ranmhude ekhọnmọn, mhan bha yẹ sabọ dọ ha lu itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu bhi eji ẹbho da mundia khẹ bus. Ẹdẹ nin mhan ki sabọ sẹbhi enin, ene gbera da ha nọọn mhan, ‘Be sunu? Ẹlo bha da wo ha nyan mhan.’” Olinda da yọle: “Ene hẹn bus ki ha fieghe obọ nin mhan. Eso ki nanbhi ẹkẹ bus yi mhan, ‘Bha obulu!’ Ele bhọ da yọle nin mhan ne ebe nesẹmhan nin ele.” Ọ da wo han ele ilo ghe okpea ọkpa da bu ele re dọ mun aroro nin ele rẹ yi ele obulu bhi iwẹnna nin ele lu.

18. Bezẹle nin uwẹ da muegbe nian nin uwẹ rẹ ha re iziẹngbe rẹ mọn ikpẹ?

¹⁸ Ahamiẹn mhan bha ji obọ lọ mhan rẹ ha kọ ikpẹ ọsi Agbejele, mhan ki sabọ deba ha sọsali man agbaẹbho rebhe. (Matt. 24:14) Sẹyẹ, mhan ki dọ miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn ranmhude mhan lẹn ghe Osẹnobulua re ẹlo esili ghe mhan. Ẹmhọn eria ne re iziẹngbe rẹ mọn ikpẹ wo ti Osẹnobulua bhọ.