Okhuo ọkpa natiọle iSara * da yọle: “Ọria nin ẹkhọle lo mẹn khin. Ofẹn kẹ yẹ wo mun mẹn. Ranmhude ọnan, ọ iyẹẹ mẹn rẹ ha ribhi ẹwẹ ẹbho ne to, ne yẹ kẹ miẹn ohu. Ọkpakinọn, ahamiẹn mẹn ribhi ẹwẹ ẹbho ne mhọn idegbere, egbe ki wo fu mẹn re. Ẹbho ne dia inian ọ yẹẹ mẹn rẹ ta ọta egbe mẹn man. Eria ne dia inian mẹn zẹ bhi imọẹ.”

Ọta nin Sara tale rẹman ghe, ọ dẹ wo ha ti ẹbho bhọ rẹ ha sikẹ mhan sade mhan mhọn ẹkẹ nọn fu. Ọ yẹ re iJehova ghọnghọn sade mhan mhọn ọne ikpẹ nan. Bhi Baibo, ọle taman mhan ghe nin mhan ha mhọn ẹkẹ nọn fu. (Col. 3:12) Be bhọ hi ẹkẹ nọn fu? Be iJesu rẹ re ọne ikpẹ nan man yẹ? Be ọne ikpẹ nan ha rẹ sabọ rẹkpa mhan miẹn eghọnghọn yẹ bhi iẹnlẹn?

Ahamiẹn mhan yi ọria ọfure, ọle mhan ha da sabọ ha mhọn ọne ikpẹ nan. Ọria nọn mhọn ẹkẹ nọn fu re ifuẹkẹ bi obọ nọn lẹkhẹ rẹ ne ẹbho lu emhin. Sẹyẹ, ọle sabọ mun egbe ọbhi ibẹẹ yẹ de ọkhọle re aharẹmiẹn ẹbho lu ebe ha khọ ọle bhi ẹkẹ.

Ọria nọn mhọn ẹkẹ nọn fu iyi ọria nọn wẹghẹ. Bhi urolo iGreek, ukpọta nan rẹ tẹmhọn ọria nọn mhọn ẹkẹ nọn fu, ọle a yẹ rẹ khọkhọ akasi ẹwẹ nan man ọle emhin. Arẹmiẹn ọne akasi sẹyẹ wo manman mhọn ahu, ọle sabọ muegbe ọbhi ibẹẹ ranmhude emhin nan man ọle le. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan. Ahamiẹn mhan mhọn ẹkẹ nọn fu, mhan ki sabọ ha khọn uwẹghẹmhin nọnsẹmhan yẹ deba ẹbho nyẹnlẹn bhi ọfure.

Mhan sabọ ha riale yọle, ‘A bha biẹ mẹn bi ọkhọle nọn fu.’ Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ dẹ sabọ ha nọghọ mhan rẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu, ranmhude agbọn nin ẹbho da fibhẹlo mhan da nyẹnlẹn. (Rom. 7:19) Ọnan rẹman ghe, mhan dẹ wẹnna kaka nin mhan da sabọ ha mhọn ẹkẹ nọn fu. Ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Jehova dẹ rẹkpa mhan beji mhan rẹ dọnmhegbe rẹ ha mhọn ọne ikpẹ nan. (Gal. 5:​22, 23) Bezẹle nọn da khẹke nin mhan dọnmhegbe ha mhọn ẹkẹ nọn fu?

Ahamiẹn mhan mhọn ẹkẹ nọn fu, ẹbho ki ha sikẹ mhan. Beji ọ dia iSara nin mhan ka tẹmhọnlẹn bhi egbe, mhan rebhe guanọ nin mhan ha ribhi ẹwẹ eria ne mhọn ẹkẹ nọn fu. Jesu hi ọria nọn mun ọkalo bhi ẹwẹ eria ne mhọn ifuẹkẹ bi ẹkẹ nọn fu. (2 Cor. 10:1) Ibhokhan ne bhọ bha manman lẹn ọlẹn gbudu ha sikẹ ọle.​—Mark 10:​13-16.

Ẹkẹ nọn fu dẹ sabọ gbega mhan bi eria ne nẹga mhan. Ahamiẹn mhan mhọn ẹkẹ nọn fu, mhan ida kẹ ha re ohu. Sẹyẹ, mhan ida wo ha re ẹkẹ-khọ-mẹn rẹ lu emhin. (Prov. 16:32) Bhiriọ, ọkhọle ida wo ha gbe mhan asan ghe mhan lu ọria emhin ọbe, manman  nọn, ene imhan hoẹmhọnlẹn. Sẹyẹ, ranmhude mhan ki sabọ mun egbe ọbhi ibẹẹ, mhan ida ha fibhẹlo mun ẹbho ne nẹga mhan, bhiriọ, ele ida miẹn ikuan-egbe bhi obọ mhan.

Arẹmiẹn Jesu wo ha mhọn iwẹnna ne bunbun bhi obọ, ọle sẹyẹ wo ha rẹ ẹkẹ nọn fu rẹ ne ọrebhe lu emhin. Ẹbho ne bunbun wo ha le oya ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan. Ele da wo ha guanọ ọria nọn ha ko ele udu re. Bhiriọ, ele da wo ha ghọnghọn ẹghe nin Jesu rẹ taman ele yọle: “Bha bu mẹn re, . . . ranmhude, ọria nọn ito bi ọria nọn fu bhi ọkhọle mẹn khin”!​—Matt. 11:​28, 29.

Be imhan ha rẹ sabọ ha re ẹkẹ nọn fu rẹ ne ẹbho lu emhin yẹ beji Jesu lu? Mhan ha luẹ iBaibo, mhan ki dọ daghe uwedẹ nin Jesu rẹ ha ne ẹbho lu emhin, bi uwedẹ nin ọle rẹ re ọnọghọ khian. Bhiriọ, ahakimiẹn mhan ke egbe mhan re bhi ọnọghọ, mhan ki dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ iJesu. (1 Pet. 2:21) Bha ji mhan zilo nyan emhin ea ne rẹkpa iJesu ha yi ọria nọn mhọn ẹkẹ nọn fu.

Jesu wo ha yi ọria nọn mhọn idegbere. Jesu yọle ghe, “ọria nọn ito bi oria nọn fu bhi ọkhọle” ọle khin. (Matt. 11:29) Baibo tẹmhọn ene ikpẹ nan veva kugbe, ranmhunde, ọkhọle nọn fu mhọn eji ọ da diẹn mun idegbere. (Eph. 4:​1-3) Bezẹle nọn da ye iriọ?

Idegbere dẹ rẹkpa mhan nin mhan hẹi wo ha khọẹkẹ bhi emhin rebhe nin ọria hi ki rẹ wo ta rẹji mhan. Uwedẹ nela iJesu rẹ lu emhin ẹghe nin ẹbho rẹ ha re orẹsin sin ọlẹn ghe, “okpea nọn le ukpe ebale, nọn yẹ da anyọn khian” ọle khin? Ọle bha ha ne ele gbugan. Sokpan, ọle da re uwedẹ iẹnlẹn nọnsọle rẹ rẹman si ẹmhọanta ene ẹbho ha ta, la si ohoghe ele bhale. Ọle da tale ghe, ebi ọria lu, ọle ha sabọ rẹman si ọne ọria mhọn ẹwanlẹn.​—Matt. 11:19.

Ahamiẹn ghe ọria re unun ji uwẹ ranmhude agbaẹbho nin uwẹ na vae, la ranmhude okpea la okhuo uwẹ khin, ọkhẹke nin uwẹ dọnmhegbe rẹ ẹkẹ nọn fu rẹ wanniẹn ọlẹn. Peter nọn yi ọwanlẹn bhi agbotu ọkpa bhi South Africa da yọle: “Ahamiẹn ghe ebi ọria tale re ẹkẹ khọ mẹn, mẹn ki nọọn egbe mẹn yọle, ‘Be iJesu ha rẹ lu emhin yẹ sade ọle ribhi ọne idia nin mẹn ye nan?’ ” Ọle da yẹ yọle: “Mẹn dọ luẹ kere ghe, ọ iyi emhin rebhe nin ẹbho ta rẹji mẹn ọkhẹke nin mẹn wo ha re ehọ ọi.”

Jesu lẹn sẹbhọ ghe ọ bha gba nin mhan fo. Edibo nesi Jesu wo ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle rẹ ha lu emhin esili. Sokpan, ẹgheso ọ ki ha nọghọ ele rẹ lu emhin esili nin ele mhọn bhi ọkhọle, ranmhude ọ bha gba nin ele fo. Bhi ọsi ijiẹmhin, ukpasọn ọkuẹsẹ Jesu yu, Peter, James bi John da ha wẹ arẹmiẹn Jesu taman ele nin ele hẹi wẹ bhi ọne ẹghe nọn kakale nan. Ọrẹyiriọ, Jesu da taman ele ghe ọle lẹnmhin ọ re ele bhi ọkhọle rẹ lu beji ọle ta, sokpan, efun nọnsele wẹghẹmhin. (Matt. 26:​40, 41) Jesu bha ha ne edibo nesọle van ranmhude ọle lẹnmhin ghe ọ bha gba nin ele fo.

Obhio mhan nin okhuo natiọle Mandy, eji ẹbho da fiobọdọn ọkpa ọle ha daghe. Sokpan, ẹghe nan nian, ọle wo mhọn ẹkẹ nọn fu bii Jesu. Ọle da yọle, “Mẹn dọnmhegbe rẹ ha yere ghe ọ bha gba fo nin ibhio mhan soso, bhiriọ, eje ele da mhẹn ọkpa mẹn ki denọ ẹlo ọi beji Jehova lu.” Uwẹ dẹ be sabọ re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin ọle rẹ ha re ẹkẹ nọn fu ne ẹbho lu emhin, arẹmiẹn ọ bha gba nin ele fo?

Jesu wo ha zẹ ẹmhọn obọ nin Jehova. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da ziẹngbe oya nin ẹbho ha re nanlẹn. Ẹbho wo ha re ẹlo ebe rẹ ghe ọle, ele da re ẹlo ha gbe ọle a, yẹ manman kpokpo ọle. Ọrẹyiriọ, ọle da zẹ ẹmhọn obọ nin Jehova, yẹ re ẹkẹ nọn fu rẹ ha ne ele lu emhin. (1 Pet. 2:23) Jesu lẹn sẹbhọ ghe, Aba ọle dẹ rẹkpa ọle ziẹngbe yẹ re oya nin ene ẹbho bhi ẹghe nọn khẹke.

Ahamiẹn mhan re ohu lu emhin ranmhude ẹbho lu mhan khọlọ, emhin rebhe dẹ wo sabọ ria a. Ọnan zẹle nin Baibo da taman mhan yọle: “Ohu ọsi okpea ida sabọ mun ikhiakhiale nọnsi Osẹnobulua sẹ.” (Jas. 1:20) Aharẹmiẹn ene ẹbho gene lu mhan emhin nọn ha re ẹkẹ khọ mhan, mhan dẹ sabọ lu emhin bhi uwedẹ nọn bha gba ranmhude ọ bha gba nin mhan fo.

Obhio mhan ọkpa natiọle Cathy nọn nabhi Germany vae da ha riale ghe, ahamiẹn uwẹ bha khọn nin egbe ẹ, ọria soso iribhọ nọn ha khọn nin uwẹ. Sokpan, ọne iria-eria nan da fidenọ ẹghe nin ọle ki rẹ luẹ rẹ ha zẹ ẹmhọn obọ nin Jehova. Ọle da yọle, “Ejayenan inian, mẹn ki wo re ẹkẹ nọn fu lu emhin ranmhude mẹn ki lẹn sẹbhọ ghe, Jehova dẹ re emhin rebhe khian nọnsẹn.” Ahamiẹn ghe ẹbho lu uwẹ khọlọ, ze ẹmhọn obọ nin  Jehova beji Jesu lu. Ọnan ki rẹkpa uwẹ nin ọkhọle nọnsẹ da fure.

Jesu rẹman ghe ẹkẹ nọn fu deba emhin ne ha sabọ rẹ mhan ha ghọnghọn. Ọle da yọle: “Eghọnghọn hi ọsi eria ne fu bhi ọkhọle.” (Matt. 5:5) Bha ji mhan zilo nyan ebi ẹkẹ nọn fu ha rẹ sabọ rẹkpa mhan miẹn eghọnghọn yẹ.

Ahamiẹn ọnọghọ zegbere bhi azagba-uwa, ẹkẹ nọn fu dẹ sabọ rẹkpa nin emhin da dia nọnsẹn. Robert nin obhio mhan nọn na bhi Australia vae da yọle: “Mẹn sẹ wo dobọ ta emhin ne bunbun ne ba bhi egbe man okhuo mẹn. Ọ ha ki kẹ nin ọria rẹ re ohu ta ọta ne ba bhi egbe fo, ọle iyẹ da sabọ kie su ene ọta lọlọ. Ọ manman wo ha ba mẹn bhi egbe rẹ daghe ebi ọta nin mẹn tale rẹ rẹso okhuo mẹn yẹ.”

Beji Baibo tale, mhan dẹ sabọ “dobọ igba ne bunbun” bhi ọta nin mhan ta. Ọta ne sẹ inian dẹ sabọ si ẹmhọn re bhi azagba-uwa. (Jas. 3:2) Bhi idia nọn sẹ inian, ẹkẹ nọn fu dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ dia ọta nin mhan ta, yẹ de ọkhọle re.​—Prov. 17:27.

Robert da wo dọnmhegbe rẹ sabọ ha muegbe ọbhi ibẹẹ yẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu. Be ọnan sẹ rẹ rẹkpa ọle yẹ? Ọle da yọle: “Ẹlẹnan nian, ahamiẹn ẹmhọn zegbere bhi ẹwẹ imẹn bi okhuo mẹn, mẹn ki dọnmhegbe rẹ ka ọle ehọ nọnsẹn, mẹn ki dọnmhegbe rẹ re ẹkẹ nọn fu talọ. Sẹyẹ, mẹn ki dọnmhegbe nin ohu hẹi manman re mẹn. Ranmhude ọnan, ikolu nin mẹn bi okhuo mẹn ko mhọnlẹn da wo ha mhẹn ọbhọ.”

Ẹkẹ nọn fu rẹkpa mhan rẹ sabọ ha ne ẹbho lu emhin bhi ọfure. Eria nin ẹkẹ kẹ khọ isabọ mhọn imọẹ ne bunbun. Sokpan, ahamiẹn mhan mhọn ẹkẹ nọn fu, mhan ki sabọ deba ibhio mhan ha nyẹnlẹn bhi ọfure. (Eph. 4:​2, 3) Cathy nin mhan ka tẹmhọn ọlẹn, da tale ghe, ẹkẹ nọn fu rẹkpa ọle rẹ sabọ deba ẹbho ha muobọ, arẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ nan rẹ deba ẹbho eso muobọ.

Ẹkẹ nọn fu rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ọkhọle nọn lọre. Baibo rẹman ghe, ẹwanlẹn nọn na obọ Osẹnobulua vae diẹn mun ẹkẹ nọn fu, bi ọfure. (Jas. 3:​13, 17) Beji Baibo tale, ọria nọn mhọn ẹkẹ nọn fu, ọle hi ọria nin ọkhọle nọnsọle lọre. (Prov. 14:30) Martin nọn dọnmhegbe rẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu da yọle, “Ejayenan nian, ọ iyi ebi mẹn tale ọkpa mẹn guanọ nọn munsẹ. Sẹyẹ, ẹkẹ iyẹ kẹ khọ mẹn. Ranmhude ọnan, ọkhọle mẹn wo lọre, sẹyẹ, mẹn manman ghọnghọn.”

Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ bha lẹkhẹ nin mhan rẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu. Obhio mhan ọkpa da yọle: “Rẹ sẹbhi ẹlẹnan, emhin eso ribhọ ne sẹyẹ wọ manman re ẹkẹ khọ mẹn.” Ọrẹyiriọ, Jehova dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ha mhọn ọne ikpẹ nan. (Isa. 41:10; 1 Tim. 6:11) Ọle dẹ sabọ man mhan emhin nọnsẹn, yẹ rẹkpa mhan rẹ mun zeze. (1 Pet. 5:10) Bhiriọ, beji Paul nin odibo lu, mhan ki yẹ sabọ re egbe khọkhọ iJesu bhi uwedẹ nin ọle rẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu bi ifuẹkẹ.​—2 Cor. 10:1.