1-2. Be imhan ha sabọ ha ria bhi ọkhọle rẹji erọnmhọn nesẹmhan?

 UWẸ be sẹ ka riale khẹ ghe si Jehova wanniẹn erọnmhọn nesẹ? Ahamiẹn iriọ nọn, ọ iyi uwẹ ọkpa re inian riale. Ibhio mhan ne bunbun sẹ wo re inian ria eria, manman nọn sade ele kuẹlo da ọkakale. Ahamiẹn mhan ribhi ẹkẹ ọnọghọ, ọ sabọ rẹ re ọle manman ha nọghọ mhan rẹ daghe ebi Jehova rẹ ha wanniẹn erọnmhọn nesẹmhan yẹ.

² Bha ji mhan fẹ ebezẹle nin mhan ha da sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe Jehova wanniẹn erọnmhọn ọsi eguọmhandia nesọle. (1 John 5:15) Sẹyẹ, mhan ki re ewanniẹn ọbhi ene inọnta nan: Ẹgheso, be ha sabọ re ọle diabe ghe Jehova iwanniẹn erọnmhọn nesẹmhan? Uwedẹ eso nela Jehova rẹ wanniẹn erọnmhọn nesẹmhan ẹlẹnan?

3. Bezẹle nin Jehova da guanọ nin mhan ha bhii ji ọle?

³ Baibo ji mhan lẹn ghe, Jehova manman hoẹmhọn mhan, sẹyẹ mhan ghan bhi ẹlo nọnsọle. (Hag. 2:7; 1 John 4:10) Ọnan zẹle nin ọle da yọle nin mhan ha nan erọnmhọn ji ọle rẹ taman ọlẹn emhin nin mhan guanọ. (1 Pet. 5:6, 7) Ọle guanọ nin ọle rẹkpa mhan rẹ sikẹ ọle, yẹ rẹkpa mhan khọn ọnọghọ kẹkẹ nin mhan kuẹlo da.

4. Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe Jehova wanniẹn erọnmhọn ọsi eguọmhandia nesọle? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁴ Bhi Baibo, mhan dọ kere ghe, Jehova wo wanniẹn erọnmhọn ọsi eguọmhandia nesọle. Uwẹ dẹ sabọ ria ẹmhọn ọria bhi Baibo nin Jehova wanniẹn erọnmhọn nọnsọle? Ọkpa bhọ hi Devid nin Ojie. Bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle rebhe, ọle wo ha mhọn eghian  ne bunbun. Bhiriọ, ẹghe-ẹghe ọle wo rẹ ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa ọle. Bhi ẹghe ọkpa, ọle da bhii yọle: “Eo Jehova, kaehọ erọnmhọn nọnsẹmhẹn; kaehọ emhin nin mẹn bhii uwẹ le. Ka mẹn ehọ ranmhude Osẹ nọn gbale, nọn ifikeke gbe ọria uwẹ khin.” (Ps. 143:1) Jehova da wanniẹn erọnmhọn ọsi Devid. (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25) Ranmhude ọnan, Devid da sabọ re izebhudu yọle: “Jehova sikẹ ọrebhe ne sotie ọle.” Mhan dẹ yẹ sabọ ha mhọn izebhudu nọn sẹnian.—Ps. 145:18.

5. Ẹghe rebhe Jehova be rẹ wanniẹn erọnmhọn ọsi eguọmhandia nesọle bhi ẹghe nọn gbera beji ele rẹ ha guanọ ọlẹn? Re ijiẹmhin ọbhọ. (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁵ Asabọmiẹn Jehova ida re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹmhan beji mhan rẹ ha guanọ. Ọnan hi ebe sunu ji Pọl nin odibo. Ọle da bhii Osẹnobulua nin ọle re ọnọghọ nin ọle ha ye kie. Igba ea Pọl tẹmhọn ọne ọkakale man Jehova bhi erọnmhọn. Jehova be wanniẹn erọnmhọn ọsi Pọl? Ehe, ọkpakinọn ọ iyi beji Pọl rẹ ha mhọn bhi ọkhọle. Ọle bha re ọne ọkakale kie beji Pọl rẹ ha guanọ, sokpan, ọle da re ahu nọn khẹke nanlẹn beji ọle ha da sabọ ha ga ọle khian.—2 Cor. 12:7-10.

6. Ẹgheso, bezẹle nọn ha da sabọ diabe ghe Jehova bha wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan?

⁶ Ẹgheso, uwedẹ nin Jehova ha rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan sabọ yẹ rẹ dikẹ bhi ebi mhan rẹ ha mhọn bhi ọkhọle. Mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe Jehova lẹn uwedẹ nọn mhẹn nẹ nin ọle ha rẹ rẹkpa mhan. Ọle bhọ dẹ sabọ “lu gbera emhin rebhe nin mhan nọọn ọle le, la nin mhan mhọn bhi ọkhọle.” (Eph. 3:20) Ranmhude ọnan, ọle sabọ rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan bhi ẹghe bi uwedẹ nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi.

7. Bezẹle nọn ha da khẹke nin mhan fi emhin nin mhan bhii bhi erọnmhọn denọ ẹgheso? Re ijiẹmhin ọbhọ.

⁷ Asabọmiẹn ọ dẹ khẹke nin mhan fi ebi mhan bhii bhi erọnmhọn denọ beji mhan ha rẹ manman ha daghe iho nọnsi Jehova. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan natiọle Martin Poetzinger ghe. Ọ bha sẹ bue nin ọne obhio mhan nan re okhuo beji a mun ọlẹn khue bhi ighan ọsi Nazi bhi Germany. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọle da bhii Jehova nin ọle lu ọle nan fan ọlẹn fia, beji ọle ha da dọ gbẹloghe okhuo ọle, yẹ kie dọ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpakinọn, uzana eva rẹ gbera, ọle bha zẹwẹ daghe emhin soso nọn re ọle diabi ghe Jehova lu emhin beji a ha da fan ọlẹn fia. Bhiriọ, ọle da munhẹn ha bhii yọle: “Jehova, huẹan, rẹman mẹn emhin nin uwẹ guanọ nin mẹn lu.” Ọle da munhẹn ha ria ẹmhọn ọkakale nin ibhio mhan nekẹle ne ribhi ọne ighan kuẹlo da. Ene bunbun bhi ẹwẹ ele yẹ wo ha kpokpo egbe ranmhude amhẹn ele, bi imọn nesele nin ele fi ya. Bhiriọ,  obhio mhan nin Poetzinger ki da bhii ji Jehova yọle: “Jehova, huẹan rẹkpa mẹn rẹ sabọ re ikoudure bi izebhudu nin ibhio mhẹn. Obulu bhi ọne iwẹnna ọgbọn nan nin uwẹ mun nin mhẹn.” Ọnan ọle wo ha lu bhi ene ikpe isinlin nin ọle gbe bhi ighan!

8. Emhin kpataki nela ọkhẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle sade mhan nan erọnmhọn?

⁸ Ọkhẹke nin mhan yere ghe Jehova mhọn emhanmhan nin ọle ha munsẹ, bi ẹghe nin ọle rẹyi nin ọle ha rẹ mun ele sẹ. Emhin eso nin ọle mhanmhanlẹn rẹ lu hi, nin ọle rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ene emhin kẹkẹ ne rẹ mhan loya ẹlẹnan. Emhin bii emianmhẹn, uu, bi emhin idunmhunri. Agbejele nọnsọle ọle ha rẹ mun ene emhanmhan se. (Dan. 2:44; Rev. 21:3, 4) Ọkpakinọn, ọkuẹsẹ ẹghenin, Jehova wo re ẹghe nin Esu rẹ ha gbẹloghe ọne agbọn nan. b (John 12:31; Rev. 12:9) Ahamiẹn ghe Jehova re ọkpẹnlẹn bhi ọkakale nọnsi eria nian, ọ ki diabe ghe Esu wo ha gbẹloghe nọnsẹn. Arẹmiẹn mhan dẹ mundia khẹ ẹghe nin Jehova ha rẹ mun ive rebhe nesọle sẹ, ọnin bha rẹman ghe Jehova fikeke gbe mhan, ghe ọle irẹkpa mhan. Bha ji mhan fẹ uwedẹ eso ghe nin Jehova rẹ rẹkpa mhan.

9. Be Jehova ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ sade mhan ho nin mhan zẹ ebi mhan ha lu? Re ijiẹmhin ọbhọ.

⁹ Ọle re ẹwanlẹn nin mhan. Jehova ve ghe ọle dẹ re ẹwanlẹn nin mhan rẹ sabọ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. Mhan manman wo guanọ ẹwanlẹn nọn na bhi obọ Osẹnobulua vae sade mhan ho nin mhan zẹ emhin nọn ha rẹso ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bọsi nin mhan rẹ zẹ si mhan dẹ bọ ọdọ la re okhuo, la si mhan ida lu iriọ. (Jas. 1:5) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin ohkuo natiọle Maria ghe nọn bha sẹ bọ ọdọ. c Ọle wo re eghọnghọn ha lu iwẹnnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe beji ọle miẹn obhio mhan nin okpea. Ọle da yọle: “Beji mhan rẹ dọ manman ha lẹn egbe, iriọ mhan rẹ dọ manman ha hoẹmhọn egbe. Mẹn lẹnmhin ghe, ọkhẹke nin mẹn zẹ ebi mẹn ha lu. Bhiriọ mẹn da ta ọne ẹmhọn man Jehova bhi erọnmhọn. Mẹn da ha guanọ nin Jehova dia mẹn. Ọkpakinọn, mẹn yẹ lẹn sẹbhọ ghe, ọle ida ne mẹn zẹ ebi mẹn ha lu.” Ọ da wo khia bhi ẹlo nọnsọle ghe Jehova wanniẹn erọnmhọn nọnsọle. Be ọle rẹ wanniẹn ọlẹn yẹ? Ọle ki dọ gua otọ ebe nesẹmhan fẹghe, ọle da miẹn emhin eso ne rẹkpa ọle rẹ miẹn ewanniẹn rẹji inọnta nin ọle ha mhọn. Ọle da yẹ re ehọ ọbhi adia nin inẹn ọlẹn re nanlẹn. Ọne adia nan da rẹkpa ọle rẹ zẹ ebi ọle ha lu. Bhi ọkike ọle, ọle da sabọ zẹ emhin nọn mẹn rẹ lu.

10. Beji Philippians 4:13 rẹman, be Jehova ha lu rẹ rẹkpa ene ga ọle? Re ijiẹmhin ọbhọ. (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁰ Jehova re ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe. Beji ọle lu nin Paul nin odibo, ọle dẹ yẹ re ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale nin mhan kuẹlo da. (Tie Philippians 4:13.) Bha ji mhan fẹ ebi Jehova rẹ rẹkpa obhio mhan nin okpea natiọle Benjamin rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale kẹkẹ yẹ. Beji  ọle ha ribhi usẹn, ọle bi azagba-uwa nọnsọle wo manman gbe ikpe ne bunbun bhi agọ nan muno ẹbho nin emhin idunmhunri sunu je bhi otọ Africa. Benjamin da yọle: “Ẹghe rebhe mẹn rẹ wo ha bhii Jehova nin ọle re ahu nin mẹn rẹ sabọ ha lu ebe ti ọle bhọ. Jehova da wanniẹn erọnmhọn nesẹmhẹn. Ọle da rẹkpa mẹn rẹ ha mhọn ọkhọle nọn lọre, yẹ re izebhudu nin mẹn rẹ sabọ ha tẹmhọn ọlẹn. Ọle da yẹ rẹkpa mẹn rẹ ha mhọn ene ebe kẹkẹ nin agbotu ze ele egbe dagbare, beji mẹn ha da sabọ deziẹn bhi uwedẹ oriọn.” Ọle da yẹ yọle: “Bhi okha ọsi ibhiọ mhan nin mẹn tie, mẹn da daghe ebi Jehova rẹ rẹkpa ele rẹ sabọ ziẹngbe yẹ, bhiriọ, ọnan da rẹkpa mẹn rẹ muegbe rẹ sun rẹkhan Jehova.”

11-12. Be Jehova ha rẹ sabọ noo ibhio mhan nin mhan ko ga rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan yẹ? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹¹ Ọle noo ibhio mhan nin mhan ko ga. Ọne ukpasọn ọkuẹsẹ Jesu re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin mhan, ọle da wo manman nan erọnmhọn ji Aba ọle. Bhi ọne erọnmhọn, ọle da bhii Aba ọle nin ọle re emhin khian beji a ha da miẹn ẹbho bha dọ ha riale ghe, ranmhude ọle imun ekpẹn nanlẹn zẹle nan da ho nan gbe ọle a. Jehova bha wo lu beji Jesu bhii, ọkpakinọn, ọle da je ọkpa bhi ene ẹhi nin ọle dọ re izebhudu nanlẹn. (Luke 22:42, 43) Ẹlẹnan nian, Jehova dẹ yẹ sabọ noo ibhio mhan nin mhan ko ga rẹ rẹkpa mhan. Ele sabọ rẹ rẹnẹ ji mhan, la tie mhan bhi foni rẹ re ikoudure nin mhan. Mhan rebhe dẹ sabọ guanọ isẹhoa nin mhan rẹ ta “ọta nọn mhẹn” man ibhio mhan nin mhan ko ga.—Prov. 12:25.

¹² Mhan fẹ okha ọsi obhio mhan nin okhuo natiọle Miriam ghe. Uzana eso ki gbera beji ọdọ ọle yu, ọle ọkpa da ha ribhi uwa. Ahiẹ da wo manman hiẹ mun ọlẹn, sẹyẹ egbe da wo lọ ọle. Ọnan da wo re ọle manman ha viẹ, bhiriọ ọle da ha guanọ ọria nin ọle ha ne talọ. Ọle da yọle: “Mẹn bha ha mhọn ọne ahu nin mẹn rẹ tie ọria soso, bhiriọ, mẹn da bhii ji Jehova. Beji mẹn sẹyẹ nan ọne erọnmhọn yẹ viẹ, ọria da tie mẹn bhi foni. Ọwanlẹn nọn manman sikẹ mhan bhi agbotu tie mẹn.” Miriam da wo miẹn ikoudure bhi obọ ọne ọwanlẹn bi okhuo ọle. Ọle wo rẹọbhọ ghe Jehova lu ọle nin ọne obhio mhan nin okpea tie ọle bhi foni.

13. Sounun bhi ijiẹmhin ọsi ebi Jehova ha rẹ sabọ noo eria ne iga ọle rẹ re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹmhan yẹ.

¹³ Ọle sabọ rẹ noo ẹbho ne iga ọle rẹ wanniẹn erọnmhon nọnsẹmhan. (Prov. 21:1) Ẹgheso,  Jehova noo ẹbho ne iga ọle rẹ re iyobọ nin ẹbho nesọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da lu ọle beji Atazẹzis nin Ojie ha da re otọ nin Nẹhimaya rẹ fikie ha khian Jerusalẹm dọ robọkpa bhi ẹsọn nan rẹ kie ha bọn ọne agbaẹbho. (Neh. 2:3-6) Ẹlẹnan nian, Jehova dẹ yẹ sabọ re obọ so ọkhọle ọsi eria ne iga ọle rẹ re iyobọ nin ẹbho nesọle sade ele guanọ urẹkpa.

14. Be manman ti uwẹ bhọ bhi okha ọsi obhio mhan nin Soo Hing? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁴ Obhio mhan nin okhuo natiọle Soo Hing da daghe ọle ghe Jehova noo dokitọ nọnsọle rẹ rẹkpa ọle. Ọmọn okpea nọnsọle da wo ha khọnmhọn emianmhẹn ẹrere kẹkẹ. Ọne ọmọn ki gbo miẹn acidẹnti, Soo Hing bi ọdọ ọle da zobọ bhi iwẹnna nin ele ha lu beji ele ha da miẹn otọ rẹ ha gbẹloghe ọle. Ranmhude ọnan, ele bha yẹ ha mhọn igho. Soo Hing da yọle ghe ọle ziẹngbe sẹbhi eji ahu nọnsọle sẹ, ghe ọle ida yẹ sabọ ziẹngbe. Ọle da wo taan ọkhọle man Jehova bhi erọnmhọn yẹ bhii ọle nin ọle rẹkpa ọle. Ọne dọkitọ nọn ha gbẹloghe ọmọn nọnsọle da guanọ uwedẹ nin ọle ha rẹ rẹkpa ọle bi azagba-uwa nọnsọle. Ranmhude ọnan, ele da sabọ miẹn iyobọ bhi obọ ekhẹn gọvamẹnt, yẹ miẹn uwa nọn bha manman ghan gbe dia. Soo Hing da yọle: “Mhan wo daghe obọ Jehova bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle gene hi ‘Ọnọn họn erọnmhọn.’ ”—Ps. 65:2.

15. Be rẹkpa obhio mhan nin okhuo rẹ lẹn ghe Jehova wanniẹn erọnmhọn nesọle?

¹⁵ Ọ iyi ẹghe rebhe Jehova wo rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan bhi uwedẹ nin mhan rẹ guanọ ọlẹn. Uwedẹ nọn hi ki rẹ khin nin ọle rẹ wanniẹn mhan, mhan lẹn sẹbhọ ghe emhin ne ha sabọ rẹkpa mhan sun rẹkhan ọlẹn nọn. Bhiriọ, ha gbẹlokotọ nin uwẹ rẹ daghe uwedẹ kẹkẹ nin Jehova rẹ wanniẹn erọnmhọn nesẹ. Obhio mhan nin okhuo natiọle Yoko da ha riale ghe Jehova iwanniẹn erọnmhọn nesọle, bhiriọ, ọle da munhẹn ha gbẹn emhin kẹkẹ nin ọle bhii Jehova le ọbhi ebe. Ẹghe eso ki gbera, ọle da dọ fẹ ọne ebe ghe, yẹ kere ghe Jehova wo wanniẹn ene bunbun bhi erọnmhọn nesọle, rẹ dọ sẹbhi ene ọle bhọ rẹ yelea. Rẹ na ẹghe rẹ sẹ ẹghe, ọkhẹke nin mhan ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ ria eria nyan ebi Jehova rẹ ha wanniẹn erọnmhọn nesẹmhan yẹ.—Ps. 66:19, 20.

16. Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe mhan mhọn urẹọbhọ sade mhan nan erọnmhọn? (Hebrews 11:6)

¹⁶ Ọ iyi erọnmhọn nin mhan nan ọkpa mhan rẹ rẹman ghe mhan mhọn urẹọbhọ. Mhan yẹ rẹman ghe mhan mhọn urẹọbhọ sade mhan miẹn uwedẹ nọn hi ki rẹ khin nin Jehova rẹ wanniẹn  erọnmhọn nọnsẹmhan ọbhi egbe. (Tie Hebrews 11:6.) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Mike bi okhuo ọle nin Chrissy ghe. Ele da ha mhọn ọlẹn bhi emhanmhan nin ele rẹ dọ ga bhi Bẹtẹ. Mike da yọle: “Mhan da wo gbẹn vuọn ebe nan rẹ tie ọria bhi Bẹtẹ bhi ikpe ne bunbun yẹ wo ha nan erọnmhọn ji Jehova nan tie mhan. Ọkpakinọn, a bha tie mhan.” Ọrẹyiriọ, Mike bi Chrissy da ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe Jehova lẹn uwedẹ nọn mhẹn nẹ nin ọle ha rẹ noo ele bhi oga nọnsọle. Ele da wo ha lu eka nin ele ha sabọ lu bhi oga nọnsi Jehova. Ele da ha lu iwẹnna ọkanẹfan ọsi ẹghe rebhe bhi eji a da guanọ urẹkpa, yẹ rẹkpa ha bọn uwa oga nesẹmhan. Ẹlẹnan nian, iwẹnna ọfẹotughe ele ki lu. Mike da yọle: “Ọ iyi ẹghe rebhe Jehova rẹ wo ha wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan beji mhan rẹ ha guanọ, ọkpakinọn ọle wo ha wanniẹn ele bhi uwedẹ nọn mẹn nẹ nin mhan bha rẹ re ẹlo ọi.”

17-18. Beji Psalm 86:6, 7 rẹman, be imhan ha sabọ ha mhọn bhi ọkhọle?

¹⁷ Tie Psalm 86:6, 7. Devid rẹọbhọ ghe Jehova họn erọnmhọn nesọle yẹ wanniẹn ele. Uwẹ dẹ yẹ sabọ ha mhọn izebhudu nọn sẹnian. Ene ijiẹmhin kẹkẹ nin mhan zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe Jehova dẹ re ẹwanlẹn bi ahu nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe. Ọle sabọ rẹ noo ibhio mhan nin mhan ko ga, la ẹbho ne bhọ isẹ ga ọle nian rẹ rẹkpa mhan bhi uwedẹ eso.

¹⁸ Arẹmiẹn ọ iyi ẹghe rebhe Jehova ha rẹ wo ha wanniẹn erọnmhọn nọnsẹmhan beji mhan rẹ guanọ ọle, mhan lẹnmhin ghe ọle dẹ wanniẹn ele. Ọle dẹ ne emhin nin mhan guanọ nin mhan, bi bhi ẹghe nin mhan rẹ guanọ ele tee. Bhiriọ, wo ha nan erọnmhọn ji Jehova yẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ ka uwẹ ehọ. Ha mhọn ọne izebhudu ghe Jehova dẹ gbẹloghe uwẹ nian, sẹyẹ, ‘ebe emhin ne nyẹnlẹn rebhe guanọ, ọle dẹ taan obọ nọnsọle a rẹ nin ele’ bhi agbọn ọsọgbọn nọn vade.—Ps. 145:16.