1. Be bhọ Jehova taman Ebraham nọn re ikoudure nanlẹn?

 EBRAHAM bha yelea ghẹdẹ ẹmhọn nin ọle bi Osẹnobulua ko zilo ọle. Osẹnobulua da noo ẹhi rẹ taman ọlẹn ghe, ọle dẹ dunmhun agbaẹbho ọsi Sodọm bi Gomorra a sẹsẹsẹ. Ọnan ki da re ọle ha kpokpo egbe, bhiriọ ọle da nọọn yọle: “Uwẹ dẹ gene fuẹn eria ne khiale a deba eria ọbe? . . . Ọbhuohiẹn ọsi ọne otọ nan rebhe ida be lu emhin nọn diale?” Jehova da rẹkpa Ebraham rẹ luẹ emhin kpataki, ọne emhin hi: A i da miẹn ebe ha re Osẹnobulua fuẹn ẹbho ne khiale a. Mhan dẹ yẹ miẹn ikoudure bhi ene ẹmhọn nan nin Jehova taman Ebraham.—Gen. 18:​23-33.

2. Be mhan rẹ lẹn yẹ ghe uwedẹ nin Jehova rẹ bhuohiẹn gbamhin, sẹyẹ ọle mhọn itohan?

² Be imhan rẹ lẹn yẹ ghe uwedẹ nin Jehova rẹ bhuohiẹn wo gba, sẹyẹ ọle re itohan man sade ọle bhuohiẹn? Mhan lẹn ọnan ranmhude Jehova daghe “ẹkẹ ọkhọle” ọsi eria. (1 Sam. 16:7) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle lẹn ebi ọdeọde ria bhi ọkhọle. (1 Ki. 8:39; 1 Chron. 28:9) Ẹmhọanta kpataki wo khọnan. Ọria i ribhọ nọn ha wo gene sabọ lẹn uwedẹ nin Jehova rẹ bhuohiẹn tee. Ọnan zẹle nin Pọl nin  odibo da ta ọnan rẹji Jehova yọle: “Mhan ida sabọ lẹn uwedẹ nin ọle rẹ bhuọhiẹn!”—Rom 11:33.

3-4. Emhin nela mhan ha sabọ ha ria ẹmhọn ọlẹn ẹgheso? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan? (Jọni 5:​28, 29)

³ Ọrẹyiriọ, bọsi Ebraham, mhan sabọ yẹ rẹ ha mhọn inọnta eso. Mhan sabọ rẹ ha riale: ‘Ẹbho nin Jehova fuẹn an bhi ẹghe ẹdẹlẹ bọsi ibhokhan Sodọm bi Gomorra dẹ be riọkpanọ? Ele dẹ be deba “ene bha khia” nin Jehova ha riọkpanọ?’—Iwẹnna 24:15.

⁴ Bha ji mhan kie fẹ emhin eso ghe nin mhan lẹn rẹji ariọkpanọ nọn ha sunu bhi ẹghe odalo. Ọ bha sẹ bue gbe nan kie gbotọ ẹmhọn ariọkpanọ ọsi ẹbho ne ha “riọkpanọ dọ ha nyẹnlẹn,” bi ene ha “riọkpanọ dọ miẹn ibhuohiẹn” fanọn an man mhan. a (Tie Jọni 5:​28, 29.) Emhin eso kie ribhọ nin mhan ho nin bha lẹn rẹji ọne ẹmhọn nan. Mhan dẹ zilo nyan ọlẹn bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan bi ọnọn rẹkhan ọlẹn. Bha ji mhan ka zilo nyan emhin nin mhan bha lẹn rẹji uwedẹ nọn gbale nin Jehova rẹ bhuohiẹn, ọkuẹsẹ mhan zilo nyan emhin nin mhan lẹn.

EMHIN NIN MHAN BHA LẸN

5. Be bhọ ebe nesẹmhan sẹ ta rẹji ẹbho nan fuẹn bhi agbaẹbho ọsi Sodọm bi Gomorra?

⁵ Bhi ẹghe nọn gbera, ebe nesẹmhan da tẹmhọn ebe ha sunu ji ẹbho nin Jehova ha bhu ele ohiẹn bii ẹbho ne bha khia. Mhan da ka rẹ yọle ghe, ẹbho nin Jehova fuẹn an bhi agbaẹbho ọsi Sodọm bi Gomorra i da riọkpanọ bhi ẹghe odalo. Ọkpakinọn, mhan ki dọ nan erọnmhọn yẹ manman gua otọ ọne ẹmhọn fẹghe, mhan da dọ kere ghe, mhan bha lẹn si iriọ ọ da gene dia. Be re mhan ta iriọ?

6. Sounun bhi ijiẹmhin ne rẹman ebi Jehova rẹ bhu ẹbho ne bha khia ohiẹn yẹ bhi ẹghe ẹdẹlẹ.

⁶ Bha ji mhan fẹ idia eso ghe nọn ha yẹ rẹ mhan ha mhọn inọnta eso. Ije kẹkẹ wo ribhọ bhi Baibo ne tẹmhọn ebi Jehova rẹ fuẹn ẹbho ne bha khia a yẹ, bọsi ẹbho ne bunbun nan i da sabọ ka ne yu bhi ẹghe nin Jehova rẹ re Okpamẹn fuẹn ẹbho a bhi ẹghe ọsi Noa. La ene agbaẹbho ihinlọn ne ribhi ọne otọ nin Jehova ve nin ibhokhan Izrẹl nin ọle yọle nin ele fuẹn an, la eyokhọnlẹn ọsi ibhokhan Asiria ne bun sẹbhi 185,000 nin ẹhi ọkpa fuẹn an bhi ukpasọn ọkpa. (Gen. 7:23; Deut. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37) Baibo be gbotọle fanọn an man mhan ghe, ene ẹbho nan nin Jehova fuẹn an i da yẹ riọkpanọ, ghe ọsele wo fo sẹsẹsẹ? Eye, ọ bha ta iriọ man mhan. Bezẹle nin mhan da ta iriọ?

7. Emhin nela mhan lẹn rẹji ene ẹbho nan fuẹn an bhi ọne Okpamẹn, la ene ẹbho nan fuẹn an bhi otọ Kenan? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọle ghe.)

⁷ Mhan bha lẹn ebi Jehova ha rẹ bhu ọdeọde ohiẹn yẹ; sẹyẹ, mhan bha lẹn si ẹbho nan fuẹn an bhi ẹghe ẹdẹlẹ zẹwẹ miẹn ọne isẹhoa rẹ luẹ ẹmhọn Jehova yẹ fidenọ. Bhi ẹghe nin Jehova rẹ ha ho nin ọle re Okpamẹn rẹ fuẹn ẹbho a, Baibo da ji mhan lẹn ghe, Noa wo “ha taman ẹbho uwedẹ nọn gbale nọnsi Osẹnobulua.” (2 Pita 2:5) Ọkpakinọn, ọ bha yọle ghe Noa wo tẹmhọn Osẹnobulua man ọrebhe bhi ọne otọ nan beji ọle ha kanọ ọne udede okọ. Mhan bha lẹn si ene agbaẹbho kẹkẹ ne i mhẹn ne ribhi otọ Kenan nin Jehova taman ibhokhan Izrẹl nin ele fuẹn an miẹn ọne isẹhoa rẹ luẹ ẹmhọn Jehova yẹ fidenọ.

8. Be bhọ mhan lẹn rẹji ibhokhan Sodọm bi Gomorra?

⁸ Be bhọ ha ki sunu ji ibhokhan Sodọm bi Gomorra nan fuẹn an? Lọti nọn yi okpea nọn khiale wo nyẹnlẹn bhi ẹwẹ ele. Ọkpakinọn, mhan be lẹn si Lọti tẹmhọn Osẹnobulua man ele rebhe? Eye. Ene ẹbho wo ha lu emhin ebe ne kaka. Ọkpakinọn, ele be lẹn ikẹkẹ bhi ẹwẹ emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn? Yere ghe usun ikpea ne bunbun bhi ọne agbaẹbho rẹ ha ho nin ele re idudu rẹ nin erunmhunyẹn ne dọ tuẹ Lọti nowẹ. Baibo yọle ghe, ene usẹn rẹ dọ sẹbhi ewanlẹn wo ha ribhi ẹwẹ ene ẹbho nan ne i mhẹn. (Gen. 19:4; 2 Pita. 2:7) Mhan bhọ gene lẹn si ele i da riọkpanọ bhi ẹghe odalo, ghe Osẹnobulua nọnsẹmhan  nọn mhọn itohan dẹ wo gbe ele khuelo sẹsẹsẹ? Jehova da taman Ebraham ghe itue igbe ne khiale bhọ i ribhi ọne agbaẹbho. (Gen. 18:32) Bhiriọ, ẹbho ne bha khia ele ha khin. Ranmhude ọnan, Jehova da fuẹn ele a. Mhan dẹ be gene sabọ yọle ghe, ọria i da zẹwẹ ha ribhi ẹwẹ ele nan ha riọkpanọ deba “ene bha khia”? Eye, mhan i da wo sabọ ta iriọ!

9. Be bhọ mhan bha lẹn si ọ dẹ sunu ji Solomọn?

⁹ Bhi obọ nọnkẹle, mhan sẹ tie okha ọsi ẹbho eso bhi Baibo ne ha yi eria ne khiale, akizẹbue, ele da dọ lu emhin ebe. Ijiẹmhin ọsi Solomọn nin Ojie wo re ọnan man. A wo man ọle ẹmhọn Osẹnobulua, sẹyẹ, Osẹnobulua da wo nan erọnmhọn nanlẹn; ọrẹyiriọ, ọle da dọ ha ga ẹbọ. Ranmhude ọnan, ẹkẹ ọle da ha khọ Jehova, sẹyẹ, ibhokhan Izrẹl da loya bhi ikpe ne bunbun ranmhude emhin ebe nin Solomọn lu. Ẹmhọanta nọn ghe, beji ọle yu a da re ọle tọ ba aba ọle nin odede. Ọkpa bhi ẹwẹ ele da yi Devid nin Ojie nọn ga Jehova nọnsẹn. (1 Ki. 11:​5-9, 43; 2 Ki. 23:13) Ranmhude a re ọle tọ ba aba ọle nin odede ki be rẹman ghe a dẹ riọ ọle kpanọ? Baibo bha taman mhan. Ẹbho eso sabọ rẹ ha riale ghe, “ọria ha yu, a ki gbe olukhọ nesọle kua.” (Rom 6:7) Mhan lẹnmhin ghe ẹmhọanta ọnan khin, ọkpakinọn, ọ bha rẹman ghe, ọria ha yu, ọle ki wo re osukpa ha mhọn iruduba ọsi ariọkpanọ bhi ẹghe odalo. Ẹsele nọn na obọ Osẹnobulua vae iruduba ọsi ariọkpanọ khin. Ẹbho nin ọle guanọ nin ele ga ọle sẹbhi ighegheghe ọle re ọne isẹhoa nan nan. (Job 14:​13, 14; Jọni 6:44) Solomọn dẹ be ha mhọn ọne isẹhoa nan? Mhan bha lẹn. Jehova ọkpa lẹn ọnin. Ebi mhan lẹn hi, Jehova dẹ lu emhin nọn gbale.

EMHIN NIN MHAN LẸN

10. Be ọ dia Jehova bhi egbe yẹ rẹ fuẹn ẹbho a? (Ezekiel 33:11) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁰ Tie Ezekiel 33:11. Jehova ji mhan lẹn ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe rẹji uwedẹ nin ọle rẹ bhu ẹbho ohiẹn. Jehova da re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa Pita nin odibo rẹ kie gbẹn ẹmhọn nin Ẹzikiẹ nin akhasẹ ka gbẹn. Ọle da yọle: “[Jehova] bha guanọ nin ọria soso miẹn ugbekhuelo.” (2 Pita 3:9) Ọne ọta ikoudure nan rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, ọ i yi nin Jehova rẹ wo re ẹjẹje fuẹn ẹbho a emhin nin ọle mun kalo, sokpan, ọle manman mhọn itohan, yẹ rẹ ọle man sade ọkhẹke.

11. Ẹbho nela a i da riọkpanọ? Be mhan rẹ lẹn ọnan yẹ?

¹¹ Be imhan lẹnlẹn rẹji ẹbho nan i da riọkpanọ? Baibo da sounun bhi ikpeta ẹbho nan i da riọkpanọ. b Jesu da yọle ghe Judas Iskarọt i da riọkpanọ. (Mak 14:21; yẹ fẹ Jọni 17:12 bi study note ghe.) Judas wo taan ẹlo a sọtẹ da Jehova bi Jesu. (Fẹ Mak 3:29 bi study note ne ribhọ ghe.) Jesu da yẹ yọle ghe, eso bhi ẹbho ne mun ọkalo bhi oga ne nanlẹn ha suan, i da ha mhọn irudaba ọsi ariọkpanọ. (Mat. 23:33; fẹ Jọni 19:11 bi study note nọn yọle “the man” ghe.) Pọl nin odibo da yẹ yọle ghe, ẹbho ne de sibhi oga re ne bha fidenọ i da riọkpanọ.—Hib. 6:​4-8; 10:29.

12. Be imhan lẹn rẹji uwedẹ nin Jehova rẹ re itohan man? Re ijiẹmhin man.

¹² Ọrẹyiriọ, be bhọ mhan lẹn rẹji uwedẹ nin Jehova rẹ re itohan man? Be bhọ ọle sẹ rẹ rẹman yẹ ghe, “ọle bha guanọ nin ọria soso miẹn ugbekhuelo?” Bha ji mhan fẹ ebi ọle rẹ re itohan man ẹbho ne lu olukhọ nọn manman kaka yẹ. Devid nin Ojie wo lu emhin ebe ne manman kaka. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle da gboghẹ yẹ gbugbe, sokpan, ọle ki fidenọ, Jehova da mhọn itohan da ọle yẹ rẹhunmhan ọlẹn. (2 Sam. 12:​1-13) Manasẹ nin Ojie yẹ wo lu emhin ebe ne kaka. Arẹmiẹn ọle wo gbi bhi ọkhọle, Jehova da sẹyẹ rẹhunmhan ọlẹn yẹ mhọn itohan da ọle beji ọle ki fidenọ. (2 Chron. 33:​9-16) Ene ijiẹmhin nan rẹkpa mhan rẹ lẹn ghe, Jehova dẹ sabọ mhọn itohan da ọria sade ọle daghe emhin nọn ha re ọle lu iriọ. Ọle dẹ riọ ene eria nan kpanọ bhi ẹghe odalo ranmhude ele rẹ lu emhin ebe ne kaka, ele da fidenọ.

13. (a) Bezẹle nin Jehova da mhọn itohan da ibhokhan Nenivẹ? (b) Be Jesu tale rẹji ibhokhan Nenivẹ beji akizẹbue?

 ¹³ Mhan yẹ wo lẹn ebi Jehova rẹ re itohan man ibhokhan Nenivẹ yẹ. Osẹnobulua da taman Jona yọle: “Ẹlo mẹn daghe emhin ebe nin ele lu.” Ele ki fidenọ, Jehova da rẹhunmhan ele. Ọle da re itohan man ele gbera Jona. Osẹnobulua da fẹkẹ rẹkpa Jona nọn ka rẹ ha khọẹkẹ rẹ lẹn ghe, ene ibhokhan Nenivẹ bha lẹn ikẹkẹ bhi emhin nọn mhẹn bi emhin nọn i mhẹn. (Jonah 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Akizẹbue, Jesu da noo ọne ijiẹmhin nan rẹ tẹmhọn ebi Jehova rẹ mhọn itohan yẹ, bi ebi ọle rẹ lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale yẹ. Jesu da yọle ghe, ene ibhokhan Nenivẹ ne fidenọ “dẹ riọkpanọ bhi ukpẹdẹ ibhuohiẹn.”—Mat. 12:41.

14. Be bhọ a re ọle ta nin ibhokhan Nenivẹ rẹ “riọkpanọ bhi ukpẹdẹ ibhuohiẹn”?

¹⁴ Be bhọ a re ọle ta nin ibhokhan Nenivẹ rẹ “riọkpanọ bhi ukpẹdẹ ibhuohiẹn”? Jesu yọle ghe, ẹbho dẹ riokpanọ bhi ẹghe odalo dọ miẹn ibhuohiẹn. (Jọni 5:29) Ẹghe Ikpe Ulin nin ọle ha rẹ gbẹloghe ọle ha talọ je, ẹghe nan ha rẹ “riọ ene khiale bi ene bha khia kpanọ bhi uu.” (Iwẹnna 24:15) Rẹji ẹbho ne bha khia, ariọkpanọ nọnsele ki ha yi ariọkpanọ ọsi “ibhuohiẹn.” Ebi ọnan mundia nan hi, a ha riọ ele kpanọ fo, Jehova bi Jesu ki gbẹlokotọ bhi egbe ele, nin ele rẹ fẹghe si ele re obọ rẹkhan emhin nan man ele le. Ahamiẹn obhokhan Nenivẹ nan riọkpanọ bha lu rẹkhan uwedẹ nin Jehova guanọ nan rẹ ha ga ọle, ibhuohiẹn nọnsọle ki ha yi nan rẹ gbe ọle khuelo sẹsẹsẹ. (Isa. 65:20) Ọkpakinọn, ẹbho ne muegbe nin ele rẹ ha ga Jehova bhi uwedẹ nin ọle guanọ ki miẹn ibhuohiẹn esili bhi egbe. Ele ki miẹn ọne isẹhoa rẹ nyẹnlẹn rẹ sẹbhi ighegheghe!—Dan. 12:2.

15. (a) Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ha riale ghe, ọria soso i ribhọ nan ha riọkpanọ bhi ibhokhan Sodọm bi Gomorra? (b) Be imhan ha rẹ sabọ manman lẹn otọ ẹmhọn nan gbẹn ọbhi Jud 7 yẹ? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Be Jud Nin Odibo Ha Tẹmhọnlẹn?”)

¹⁵ Ẹghe nin Jesu rẹ ha tẹmhọn ibhokhan Sodọm bi Gomorra, ọle da yọle ghe, bhi “ukpẹdẹ ibhuohiẹn,” emhin dẹ mhẹn nin ele gbera ẹbho ne he ọle bi iman-emhin nesọle. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luk 10:12) Be bhọ ọle re ọnan ta? Mhan sabọ rẹ ha riale ghe, ariri Jesu wo gheghe ha fi, ọkpakinọn, ọ bha diabe ghe ariri ọle ha fi. Yẹre ghe, ẹghe nin Jesu rẹ yọle ghe, ibhokhan Nenivẹ dẹ “riọkpanọ bhi ukpẹdẹ ibhuohiẹn,” ọle bha gheghe tale, sokpan emhin nọn ha gene sunu ọle ha tẹmhọnlẹn. Bhiriọ, emhin ọkpa ọle re “ukpẹdẹ ibhuohiẹn” talọ je bhi egbe ibhokhan Nenivẹ bi bhi egbe ibhokhan Sodọm bi  Gomorra. Bọsi ibhokhan Nenivẹ, ibhokhan Sodọm bi Gomorra yẹ wo lu emhin ebe ne kaka, ọkpakinọn ibhokhan Nenivẹ da miẹn ọne isẹhoa rẹ fidenọ. Rẹ deba ọnan, ye ebi Jesu tale re rẹji ẹbho ne ha “riọkpanọ dọ miẹn ibhuohiẹn,” ọle da yọle ghe “ene lu emhin ebe” deba bhi ọne usun nan. (Jọni 5:29) Bhiriọ, asabọmiẹn ghe, ọsi ibhokhan Sodọm bi Gomorra bha wo fo. Ọ sabọ rẹ sunu ghe, a dẹ riọ eso bhi ẹwẹ ele kpanọ, sẹyẹ mhan ki miẹn ọne isẹhoa rẹ man ele ẹmhọn Jehova bi Jesu.

16. Be imhan lẹn rẹji emhin nin Jehova fẹghe ọkuẹsẹ ọle riọ ọria kpanọ? (Jeremiah 17:10)

¹⁶ Tie Jeremiah 17:10. Ebi mhan lẹn rẹji uwedẹ nin Jehova rẹ bhuohiẹn ribhi ọne ulọnlẹn nan. Beji ọne ulọnlẹn nin rẹman, Jehova hi ọnọn ‘fẹ ọkhọle ghe, nin ọle rẹ lẹn ebi ọria re otọ ẹkẹ rẹ ria ẹmhọnlẹn.’ Rẹji ariọkpanọ nọn ha sunu bhi ẹghe odalo, ọle hi ọnọn ha “re ihaosa nin ọdeọde beji uwedẹ nesọle dia.” Jehova dẹ re obọ-oya mun ẹbho nọn khẹke nan lu iriọ da, sẹyẹ, ọle dẹ re itohan man bhi eji ọ da khẹke nin ọle lu iriọ. Bhiriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe, a i da riọ ọria kpanọ sade mhan bha lẹn si iriọ ọ ha rẹ gene sunu.

“ỌBHUOHIẸN ỌSI ỌNE OTỌ NAN REBHE” DẸ “LU EMHIN NỌN DIALE”

17. Be bhọ ha sunu ji ẹbho ne yu?

¹⁷ Rẹ na ẹghe nin Adamu bi Ivi rẹ deba Esu sọtẹ da Jehova, eria ne bunbun nan i sabọ ka sẹ yu ranmhude ọnan. “Uu nin oghian” mhan sẹ wo re mhan lu ọle a. (1 Kọr. 15:26) Be bhọ ha sunu ji ene ẹbho nan ne sẹ yu? Itue 144,000 bhi ẹwẹ ele ne wo ha sun rẹkhan Jesu ki riọkpanọ a khian okhun. Bhi enin, ele ki ha mhọn egbe nọn i da wea. (Arẹm. 14:1) Ene bunbun nekẹle ne hoẹmhọn Jehova dẹ deba “ene khiale” nan ha riọkpanọ, sẹyẹ ele ki nyẹnlẹn bhi ọne otọ nan rẹ sẹbhi ighegheghe sade ele wo ha sun rẹkhan Jesu bhi ene Ikpe Ulin nin ọle ha rẹ gbẹloghe, bi bhi ẹghe edọnmẹn nọn kike. (Dan. 12:13; Hib. 12:1) Bhi ọne ẹghe Ikpe Ulin nan sẹyẹ, a dẹ re ọne isẹhoa nin “ene bha khia,” ne yi ẹbho ne bha zẹwẹ miẹn ọne isẹhoa rẹ luẹ ẹmhọn Jehova, la ẹbho “ne lu emhin ebe” rẹ sabọ dọ luẹ ẹmhọn Jehova yẹ fidenọ. (Luk 23:​42, 43) Bhi obọ nọnkẹle, Jehova yọle ghe, ẹbho eso ne wo gbi bhi ọkhọle ne  yẹ wo tan ẹlo a ha sọtẹ da ọle bi iho nọnsọle, i da riọkpanọ ghẹdẹ.—Luk 12:​4, 5.

18-19. (a) Be imhan lẹn ghe Jehova dẹ lu sade ẹghe sẹ nin ọle ha rẹ bhu ẹbho ne yu ohiẹn? (Isaiah 55:​8, 9) (b) Be imhan ha zilo nyan bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe?

¹⁸ Mhan wo mhọn ẹmhin esili ne re mhan rẹọbhọ ghe, ẹghe ha sẹ nin Jehova ha rẹ bhu ọrebhe ohiẹn, ọle dẹ wo lu ọle bhi uwedẹ nọn diale. Beji Ebraham dọ lẹn kere, Jehova hi, “Ọbhuohiẹn ọsi ọne otọ nan rebhe” nọn wo bhuohiẹn bhi uwedẹ nọn gbale, nọn yẹ mhọn ẹwanlẹn bi itohan nẹ. Ọle wo man Ọmọn nọnsọle emhin yẹ mun ọne ẹsọn nanlẹn rẹ bhu mhan rebhe ohiẹn. (Jọni 5:22) Jehova bi Jesu sabọ lẹn ebe ri ọria bhi ọkhọle. (Mat. 9:4) Mhan dẹ sabọ rẹọbhọ ghe, ele dẹ wo “lu emhin nọn diale” sade ẹghe ki sẹ nin ele ha rẹ bhu ọdeọde ohiẹn.

¹⁹ Bha ji mhan rebhe muegbe rẹ wo ha mun udu nyan Jehova, bi emhin rebhe nin ọle zẹ rẹ lu. Mhan lẹnmhin ghe, ọ i ribhi obọ mhan nin mhan rẹ bhu ẹbho ohiẹn, sokpan, Jehova ọkpa mhọn ọne ahu rẹ lu iriọ. (Tie Isaiah 55:​8, 9.) Bhiriọ, bha ji mhan zẹ ibhuohiẹn rebhe obọ nin Jehova bi Ọmọn nọnsọle, nọn yi Ojie nọn re egbe khọkhọ aba ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ re itohan man, yẹ lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale. (Isa. 11:​3, 4) Ọkpakinọn, be bhọ mhan ha sabọ ta rẹji ẹbho nin Jehova bi Jesu ha bhu ele ohiẹn bhi ẹghe ekpokpo nọn khua? Be bhọ mhan bha lẹn? Be bhọ mhan lẹn? Uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe dẹ re ewanniẹn ọbhi ene inọnta nan.