1, 2. (a) Emhin nela uwẹ hoẹmhọnlẹn nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹ? (b) Ẹmhọanta nela mhan manman hoẹmhọnlẹn, bezẹle? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

EMHIN nela uwẹ hoẹmhọnlẹn nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹ? Uwẹ dẹ sabọ khiẹn ọlẹn rẹ dẹ emhin nọn bha ghan sẹ bii ọle? Rẹji mhan ne ga iJehova, ọne inọnta nan ida nọghọ mhan rẹ wanniẹn. Ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn, ọle mhan hoẹmhọnlẹn nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan, mhan ida ji ọle yulu mhan. Sẹyẹ, ẹmhọanta nin mhan luẹ bhi Baibo yẹ wo ghan bhi ẹlo mhan ranmhude, ọle zẹle nin mhan da sabọ deba Aba mhan nọn ribhi okhun mun obọ.—Col. 1:9, 10.

² Jehova hi ọnọn man mhan emhin. Ọle hi ọnọn man mhan ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ọle rẹkpa mhan lẹn elin nọnsọle bi ebi ọne elin mundia nan. Ọle yẹ tẹmhọn ikpẹ nesọle man mhan. Ọle da yẹ ji mhan lẹn ghe, oyẹẹ nin ọle mhọn da mhan zẹle nin ọle da ji Ọmọn nọnsọle nọn dọ yu nin mhan. Ọle yẹ taman mhan ẹmhọn Agbajele nọnsọle. Ọle re ikhuaẹloghe nin enanzẹle ghe ele dẹ dọ nyẹnlẹn bhi okhun. Ọle da yẹ re ikhuaẹloghe nin usun nekẹle ne ga ọle ghe, ele dẹ nyẹnlẹn bhi otọ ọfubhegbe. (John 10:16) Jehova yẹ man mhan ebi mhan ha rẹ ha nyẹnlẹn nọnsẹn yẹ. Ene emhin rebhe nin Jehova man mhan le wo manman ghan bhi ẹlo mhan, ranmhude ele rẹkpa mhan rẹ sikẹ ọle nọnsẹn. Ele  yẹ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ikhuaẹloghe bhi iẹnlẹn.

3. Emhin nela Jehova iguanọ bhi obọ mhan?

³ Osẹnobulua nọn zẹ emhin bhi obọ iJehova khin. Ọle ire emhin esili he nin ẹbho ne ho nin ele lẹn ẹmhọanta. Jehova zẹ emhin bhi obọ sẹ, ọle da je Ọmọn nọnsọle, nin ọle manman hoẹmhọnlẹn, nin ọle dọ yu nin mhan. Osẹnobulua iguanọ nin mhan dọ ha ọle osa ọkuẹsẹ ọle man mhan ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Bhi ọsi ijiẹmhin, okpea ọkpa natiọle Simon nin Baibo tẹmhọnlẹn da re igho nin Peter, nin Peter re ahu nanlẹn nin ọle da sabọ ha re ahu ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua nin ẹbho. Peter da de vanhiẹn ọne okpea yọle, “Uwẹ bi siliva nọnse dẹ ko fuẹan, ranmhude, uwẹ riale ghe uwẹ dẹ sabọ re igho rẹ dẹ ẹse ọhẹ nin Osẹnobulua re nin ọria.” (Acts 8:18-20) Be bhọ a re ọle ta nan rẹ: “Dẹ ẹmhọanta”?

4. Inọnta nela mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

⁴ Tie Proverbs 23:23. Mhan ha dọnmegbe guanọ ẹmhọanta ne ribhi Baibo, ọle mhan ha da sabọ miẹn ele. Ọkhẹke nin mhan lu emhin rebhe nin mhan ha sabọ lu nan da miẹn ghe mhan lẹn ene ẹmhọanta nan. Mhan ha ki lẹn ene ẹmhọanta nan fo, ọ yẹ khẹke nin mhan fẹkẹle nan da miẹn ghe, mhan bha khiẹn ele, la mhan bha ji ele yulu mhan. Be a re ọle ta nan rẹ ha dẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo? Eka a rẹ dẹ ọle? Mhan ha lẹn ewanniẹn rẹji ene inọnta nan, ẹmhọanta ne ribhi Baibo ki manman kie ha ti mhan bhọ. Sẹyẹ, mhan ki mun ọlẹn mhọn nọnsẹn nin ọle hẹi yulu mhan. Mhan ki dọ daghe ebezẹle nin ẹmhọanta nin Jehova man mhan le da ghan gbera emhin rebhe.

5, 6. (a) Mhan dẹ be sabọ re igho dẹ ẹmhọanta? Re ijiẹmhin man. (b) Be ọta nọnsi Osẹnobulua ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

⁵ Aharẹmiẹn ọsọhẹ emhin khin, ọnan bha rẹman ghe mhan ida zẹwẹ lu emhin soso rẹ miẹn ọlẹn. Ukpọta natiọle “dẹ” bhi urolo Esan, ebi ọ mundia nan bhi urolo Hebrew hi, nan rẹ “re” emhin. (Proverbs 23:23) Ọne ọta nan rẹman ghe ọria dẹ lu emhin ọkuẹsẹ ebi ọle guanọ sẹ ọle obọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ji a man yọle ghe ọria taman uwẹ nin uwẹ dọ miẹn ọghẹdẹ ọsọhẹ. Ene ọghẹdẹ dẹ wo tobọle bu uwẹ re? Eye. Uwẹ dẹ dọnmhegbe bu ọne ọria nin uwẹ da sabọ miẹn ọle ene ọghẹdẹ. Bhiriọ, arẹmiẹn ghe ọsọhẹ ene ọghẹdẹ khin, uwẹ dẹ noo ẹghe nọnsẹ bi emhin ebhebhe, nin ene ọghẹdẹ da sabọ sẹ uwẹ obọ. Iriọ yẹ nọn rẹji ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ọiyi igho mhan ha noo rẹ dẹ ele. Ọkpakiọn, mhan ha dọnmhegbe rẹ guanọ ele, ọle ọkpa mhan ha da miẹn ele.

⁶ Tie Isaiah 55:1-3. Ọta nin Jehova taman Isaiah wo manman gbe otọ ọle fanọan ebi a rẹ dẹ ẹmhọanta yẹ. Bhi eji mhan tiẹle nan bhi Baibo, Jehova da re amẹn, miliki, bi anyọn rẹ khọkhọ ọta nọnsọle. Beji amẹn rẹ re egbe nọnsi ọria lọre, iriọ ọta nọnsi Osẹnobulua yẹ rẹ sabọ ko ọria udu re. Sẹyẹ, beji miliki rẹ re ahu nin ọria yẹ rẹkpa ibhokhan rẹ wanre, iriọ ọta nọnsi Osẹnobulua rẹ rẹkpa mhan nin ikolu nin mhan bi ọle ko mhọnlẹn da manman deziẹn. Jehova yẹ re anyọn rẹ khọkhọ ọta nọnsọle ranmhude, Baibo taman mhan ghe anyọn re ọria ghọnghọn. (Ps. 104:15) Bhiriọ, mhan ha re obọ rẹkhan ebi ọle tale, mhan ki ha ghọnghọn. (Ps. 19:8) Ene uwedẹ nan nin Jehova rẹ khọkhọ ọta nọnsọle dẹ rẹkpa mhan lẹn elele nin mhan ha miẹn sade mhan rẹ obọ rẹkhan ele. Bhiriọ, bha ji mhan zilo nyan emhin isẹn nin mhan ha rẹ sabọ dẹ ẹmhọanta.

7, 8. (a) Bezẹle nin mhan ha da noo ẹghe rẹ dẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo? (b) Be okhuo ọkpa lu nin ọle da sabọ dẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo? Elele nela ọle ki miẹn bhọ?

⁷ Ẹghe. Ẹghe ọria ha noo rẹ tie iBaibo la ebe nesẹmhan. Ọle ọria ha yẹ noo rẹ kaehọ  ẹmhọn Agbejele, rẹ muegbe ikolo oga ọbhi otọ, yẹ rẹ yo ene ikolo oga. Ọkhẹke nin ọria fi ikeke gbe emhin eso beji ọle ha da miẹn ẹghe rẹ lu enan rebhe. (Tie Ephesians 5:15, 16, yẹ fẹ ebi a gbẹn ọbhi otọle ghe.) Bhiriọ, eka ẹghe ọ ha gbe ọkuẹsẹ mhan sabọ lẹn iman-emhin ne ribhi Baibo? Ọiyi ẹghe ọkpa ọrebhe ko gbe rẹ lẹn otọ iBaibo. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ida sabọ lẹn otọ ẹwanlẹn, iwẹnna obọ, bi uwedẹ nesi Jehova fo. (Rom. 11:33) Ebe ọkhẹugbe ọhẹnhẹn nan gbẹn dagbare ẹghe ẹdẹlẹ da re aroro rẹ khọkhọ ẹmhọanta kẹkẹ ne ribhi Baibo. Ọ da tale ghe nin mhan hẹi ji aroro ọsi ẹmhọanta ukpọkpa khọn mhan, ghe nin mhan ha guanọ ene bunbun, ranmhude ẹmhọanta ne bunbun, ọle ribhi ẹkẹ iBaibo. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan, ‘Eka ẹmhọanta mẹn ki sẹ sabọ koko?’ Ahamiẹn mhan nyẹnlẹn bhi ighegheghe, mhan ida sabọ luẹ ẹmhọn iJehova fo. Emhin nin mhan ha dọnmegbe ha lu nian hi, nin mhan ha noo ẹghe nọnsẹmhan rẹ luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi ọria ọkpa ghe nọn ha guanọ nin ọle luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo.

⁸ Okhuo ọkpa natiọle Mariko, * agbaẹbho natiọle Japan ọle na vae. Ọle da ha khian isiku bhi agbaẹbho ọbhebhe natiọle New York, nọn ribhi U.S.A. Ẹdẹ ọkpa, obhio mhan ọkpa nọn lu iwẹnna ọkanẹfan ki ha tẹmhọn Osẹnobulua, ọle da sẹbhi uwa ọsi Mariko dọ tẹmhọn Osẹnobulua man ọlẹn. Arẹmiẹn Mariko mhọn oga nin ọle deba, ọle da ji ọne obhio mhan da dọ ha man ọle iBaibo. Ranmhude ebi ọle ha luẹ bhi Baibo manman ti ọle bhọ, ọle da taman ọne obhio mhan nin ọle ha vae igba eva bhi uzana dọ ha man ọlẹn iBaibo. Arẹmiẹn Mariko imanman mhọn ẹghe ranmhude isiku bi iwẹnna nin ọle lu, ọle da sẹyẹ ha dọnmhegbe rẹ yo ikolo oga. Ọle da yẹ zẹ obọ bhi emhin eso nin ọle rẹ re egbe re ahoho beji ọle ha da miẹn ẹghe rẹ ha luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ranmhude uwedẹ nin ọle rẹ wo dọnmhegbe, ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn da wo manman si diẹn. Ọbha sẹ sẹbhi ukpe nin ọle munhẹn ha luẹ iBaibo, ọle da mianmẹn. Ọ ki ha ribhi uki ehan nin ọle mianmẹn fo, ọle da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan bhi ukpe 2006. Ọle sẹyẹ wo lu iwẹnna ọkanẹfan rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan.

9, 10. (a) Ẹlo nela ọria nọn lẹn ẹmhọanta nọn ribhi Baibo rẹ ghe ẹfe? (b) Emhin nela okhuo ọkpa natiọle Maria fi ikeke gbe? Be ọnan dia ọle yẹ bhi egbe?

⁹ Emhin nin mhan mhọn. Asabọ miẹn mhan dẹ fi ikeke gbe iwẹnna nọnsẹmhan, la emhin eso nin mhan re iẹnlẹn nọnsẹmhan khuọ, beji mhan ha da sabọ luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ẹghe nin Jesu rẹ tie Peter bi Andrew nin ele dọ ha yi edibo nesọle, ele da wo zi emhin nin ele rẹ gbe ehẹn obọ rẹkhan ọlẹn. (Matt. 4:18-20) Ọnan bha rẹman ghe uwẹ ha luẹ ẹmhọanta, uwẹ ki wo zi iwẹnna nọnsẹ obọ, ranmhude, Baibo yọle nin ọria gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle. (1 Tim. 5:8) Ọkpakinọn, ọkhẹke nin ẹbho ne dọ luẹ ẹmhọanta fi ebi ele re iẹnlẹn nọnsele khu denọ. Ọnan iJesu ha tẹmhọnlẹn ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Hẹi yẹ ne emhin ne ghanlan nesẹ ya bhi ọne otọ nan, . . .  Ọkpakinọn, ha ne emhin ne ghanlan ya nin egbe ẹ bhi okhun.” (Matt. 6:19, 20) bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi ọmamhẹn ọkpa natiọle Maria.

¹⁰ Gemu ọkpa natiọle golf, ọle Maria wo ha gbe rẹ nanbhi ẹghe nin ọle rẹ ha yi obhokhan ha vade. Ẹghe nin ọle ki rẹ ha ribhi isiku, ọle da manman guẹ ọne igemu nan sẹbhọ ghe, a da yọle nin ọle dọ yo isiku non ke okhun nẹ ọsọhẹ. Ọne igemu ọle wo ha re iẹnlẹn nọnsọle khuọ. Ọle da ha guanọ nin ọle manman guẹ ọle nọn re ọle ha miẹn igho. Akizẹbue, Maria da munhẹn ha luẹ iBaibo. Emhin nin ọle ha luẹ da wo ha yẹẹ ọle, ọle da yẹ wo ha re obọ rẹkhan ele. Bhiriọ, ọle da wo miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Maria da yọle:  “Ranmhude mẹn wo ha fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhẹn yẹ re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo, mẹn da kie wo manman ha ghọnghọn.” Maria da dọ kere ghe ọle ida sabọ ha khu ọbhi ẹmhọn oga yẹ ha khu ọbhi ẹfe. (Matt. 6:24) Bhiriọ, ọle da fi ikeke gbe gemu nin ọle ka ha re iẹnlẹn nọnsọle khu, bi ẹfe nin ọle ha rẹ miẹn bhọ. Ranmhude ọle lu ebe khẹke nin ọle lu nin ọle da miẹn ẹmhọanta, ọle da sabọ ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Ọle da yọle, “ọnan wo re eghọnghọn nọn khua nanlẹn bhi iẹnlẹn.”

11. Be ha sabo sunu ji ikolu nin mhan bi ẹbho ko mhọnlẹn ranmhude mhan re obọ rẹkhan adia nin mhan luẹ bhi Baibo?

¹¹ Ikolu nin mhan bi ẹbho ko mhọnlẹn. Ikolu nin mhan bi ẹbho ko mhọnlẹn sabọ rẹ fidenọ ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo. Bezẹle? Jesu taman mhan ẹghe nin ọle rẹ nan erọnmhọn nin edibo nesọle yọle: “Re ẹmhọanta nọnsẹ rẹ kpe ele khia; ẹmhọanta ọta nesẹ khin.” (John 17:17; ftn.) Nan rẹ “kpe ele khia” sabọ yẹ mundia nin nan rẹ “re ele dikẹ.” Ẹghe nin mhan rẹ miẹn ẹmhọanta ne ribhi Baibo ọbhi egbe, mhan da dikẹ bhi ọne agbọn nan, ranmhude mhan bha yẹ ha lu emhin beji ene ribhi ẹkẹ ọne agbọn nan rẹ lu emhin. Adia ne ribhi Baibo mhan ki re obọ rẹkhan bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Ọnan zẹle nin ẹbho da ghe mhan bii eria ne dikẹ. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan sẹyẹ guanọ nin mhan deba imọẹ mhan bi ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan ha mun obọ. Ọkpakinọn, eso bhi ẹwẹ ele iyẹ da hoẹmhọn mhan ranmhude uwedẹ ọsọgbọn nin mhan rẹ nyẹnlẹn, asabọ miẹn ele ki ha kpokpo mhan. Ọnan bha zẹwẹ han mhan ilo, ranmhude iJesu ka taman mhan yọle: “Gene gene, ẹkẹ azagba-uwa nọnsi ọria, ọle oghian ọlẹn ha nan vae.” (Matt. 10:36) Jesu da yẹ ji mhan lẹn ghe, elele nin mhan ha miẹn bhi ẹmhọanta nin mhan luẹle, dẹ gbera emhin nin mhan fi ikeke gbe ọkuẹsẹ mhan sabọ luẹ ọle.—Tie Mark 10:28-30.

12. Be sunu ji Aaron ranmhude ẹmhọanta nin ọle luẹle?

¹² Rẹ nin egbe obhokhan ha vade, ọle a rẹ man okpea ọkpa natiọle Aaron ghe, ọbha khẹke nan ha tie elin nọnsi Osẹnobulua. Ọkpakinọn, Aaron da ha guanọ nin ọle lẹn ẹmhọn Osẹnobulua. Ọ da wo ha ti ọle bhọ ẹghe nin Esali Jehova rẹ rẹman ọlẹn ghe, Jehova hi elin nọnsi Osẹnobulua. Ọ da wo re ẹjẹje bu ene mun ọkalo bhi uwa oga natiọle synagogue nin ọle dọ taman ele emhin nin ọle luẹle. Ebi ele rẹ lu emhin yẹ da wo han Aaron ilo. Ele bha zẹwẹ ha deba ọle ghọnghọn ghe ọle lẹn elin nọnsi Osẹnobulua. Ọkpakinọn, ele da gi ẹsẹn ku ọle, yẹ ha nanlẹn lu emhin bii ọria nan sun fia. Ene ribhi azagba-uwa nọnsọle bha yẹ manman si ọle sikẹ egbe. A rẹ lu ọle enan rebhe, ọle da sẹyẹ wo ha luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo. Ọle da wo ha re izebhudu rẹ sọsali nin Jehova rẹ dọ sẹbhi ukpẹdẹ nin ọle yu. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan ẹlẹnan, ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, ikolu nin mhan bi ẹbho ko mhọnlẹn sabọ rẹ fidenọ sade mhan dọ lẹn ẹmhọanta nọn ribhi Baibo.

13, 14. Be ọkhẹke nin mhan lu sade mhan ho nin mhan dẹ ẹmhọanta nọn ribhi Baibo? Re ijiẹmhin man.

¹³ Iria-eria ne bha gba bi ilọnmhọn ne imhẹn. Ọkhẹke nin mhan fi iria-eria nesẹmhan bi ilọnmhọn nesẹmhan denọ, beji mhan ha da sabọ miẹn ẹmhọanta nin mhan luẹle ọbhi egbe, yẹ ha re obọ rẹkhan ọlẹn. Peter da gbẹn yọle: “Bọsi ibhokhan ne hẹnmhọn, bha hẹi yẹ ji ọkhọle nin bha mhọnlẹn ẹghe nin ibha bha sẹ rẹ lẹn emhin soso ha dia bha, ọkpakinọn, . . . bha dọnmegbe rẹ khia bhi ilọnmhọn rebhe nesẹbha.” (1 Pet. 1:14, 15) Iriọ ọ dia rẹji ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi agbaẹbho natiọle Corinth ẹghe ẹdẹlẹ. Ranmhude ẹbho ne nyẹnlẹn bhi ọne agbaẹbho wo ha lu emhin ọbe, ọ da khẹke nin ene nyẹnlẹn bhi enin fi uwedẹ nin ele rẹ nyẹnlẹn denọ, sade ele ho nin ele khia bhi ẹlo  nọnsi Jehova. (1 Cor. 6:9-11) Ẹlẹnan nian yẹ, ẹbho ne bunbun rẹban ilọnmhọn ne imhẹn ranmhude ẹmhọanta nin ele dọ luẹ bhi Baibo. Peter taman ene iKristiẹn ghe, ẹghe nin ele rẹ lu iho ọsi ọne agbọn nan ki gbera. Peter ta ọnan ranmhude ele ka ha lu emhin ẹkhọle, ga ẹbọ, da anyọn gbe egbe, yẹ lu iluemhin bhi uwedẹ nọn bha khẹke. Sẹyẹ, ele bha ha mun egbe ọbhi ibẹẹ.—1 Pet. 4:3.

¹⁴ Bhi ikpe ne bunun, Devynn bi Jasmine da wo ha da anyọn gbegbe. Devynn rẹ ha mhọn iwẹnna obọ, ọle bha sabọ miẹn iwẹnna ranmhude uwedẹ nin ọle da anyọn. Okhuo ọle nin Jasmine, ẹkẹ-ẹkẹ ọkpa wo kẹ khọ ọle. Okhọn-okhọn ọkpa wo re ọle bhi ẹlo. Ẹdẹ ọkpa, Jasmine ki da anyọn gbegbe fo, ọle da miẹn Esali Jehova eva bhi uwedẹ. Misiọnari ele khin. Ene ibhio mhan da taman ọlẹn ghe ele dẹ dọ ha man ọle iBaibo. Ukpẹdẹ nin ele ki sẹbhi isi Devynn bi Jasmine, ene ibhio mhan da kere ele da anyọn bubua. Ele bha rẹ riale ghe ẹmhọn ele dẹ ti ene missiọnari sẹbhọ ghe ele ki vae bhi uwa nọnsele. Ele ki gbo vae ẹdẹ ọbhebhe, ele bha kere ghe Devynn bi Jasmine da anyọn. Ọ da wo ha ti ele bhọ rẹ ha luẹ ẹmhọanta nọn ribhi Baibo. Ele da yẹ wo ha re obọ rẹkhan emhin nin ele luẹ. Ọ bha sẹ sẹbhi uki ea, ele da zobọ bhi anyọn. Ele da yẹ dọ lu ibọdọ bi irie okhuo nọnsele bhi uwedẹ nọn khẹke. Ọrebhe bhi agbaẹbho nọnsele da wo daghe uwedẹ nin ele rẹ fidenọ bhi iẹnlẹn, bhiriọ ene bunbun bhi ẹwẹ ele da yẹ munhẹn ha luẹ iBaibo.

15. Emhin nela manman nọghọ ẹbho eso rẹ rẹban ahamiẹn ele dọ luẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo? Bezẹle?

¹⁵ Iluemhin ne bha diẹn mun iBaibo. Ọ sabọ rẹ nọghọ ẹbho eso nin ele rẹ rẹban iluemhin eso arẹmiẹn ghe, ele dọ luẹ kere ghe Osẹnobulua bha re obọ ọbhi ene iluemhin nan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọne a lu rẹ mun ekpẹn nin ene yu. Ebezẹle nọn da nọghọ ele hi, ele riale ghe, ene ele ko wẹnna, la imọe ele, la ene ribhi azagba-uwa nọnsele iyẹ da ha re ẹlo esili ghe ele. (Deut. 14:1) Izebhudu nin eso rẹ rẹban ene iluemhin nan dẹ sabọ ha yi ijiẹmhin esili. Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin esili nin ene ha nyẹnlẹn bhi Ephesus rẹman bhi ore nin ọhẹnhẹn.

16. Be ẹbho eso ne ribhi Ephesus lu ranmhude ẹmhọanta nin ele luẹle?

¹⁶ Emhin idunan ẹbho ne nyẹnlẹn bhi Ephesus wo lu. Bhiriọ, be ibhokhan Ephesus ne ki dọ kiẹn Kristiẹn lu yẹ, ranmhude ẹmhọanta nin ele luẹle? Baibo da taman mhan yọle: “Ẹbho ne bunbun ne lu ilọnmhọn idunan da koko ebe idunan nọnsele kugbe yẹ tuẹ ele a sira ọrebhe. Ele ki lolo ene igho, ọ da ha yi siliva 50,000. Bhiriọ, ọta nọnsi Jehova da wo ha khua okhun bhi uwedẹ nọn kpọnọ.” (Acts 19:19, 20) Arẹmiẹn ene ebe idunan wo manman ha ghan, ene Kristiẹn da yẹ tuẹ ele a. Bhiriọ ele da wo miẹn erọnmhọn bhi obọ iJehova.

17. (a) Emhin eso nela mhan ha lu nin mhan da sabọ dẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo? (b) Inọnta nela mhan ha luẹ bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe?

¹⁷ Emhin nela uwẹ lu, la emhin nela uwẹ rẹban nin uwẹ rẹ sabọ dẹ ẹmhọanta ne ribhi Baibo, yẹ ha re obọ rẹkhan ọlẹn? Mhan rebhe re ẹghe ọbhi otọ rẹ luẹ ene ẹmhọanta nan. Eso rẹban isẹhoa nin ele rẹ ha mhọnlẹn nin ele rẹ fe. Ẹbho ebhebhe fi ikolu nọnsi ele denọ. Eso fidenọ bhi uwedẹ nin ele rẹ ria eria bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin. Eso da yẹ rẹban iluemhin ne bha diẹn mun iBaibo. Emhin nọn iki rẹ khin nin uwẹ lu la nin uwẹ rẹban, lẹn sẹbhọ ghe ẹmhọanta nin uwẹ ki dọ lẹn ghan gbera ene emhin rebhe, ranmhude ọle zẹle uwẹ sabọ deba iJehova mhọn ikolu. Ahamiẹn mhan re ọkhọle rẹ ria ẹmhọn elele kẹkẹ nin mhan miẹn ranmhude ẹmhọanta nin mhan luẹle, mhan ida khiẹn ọlẹn la ji ọle yulu mhan. Ẹmhọanta dẹ be sabọ yulua? Be imhan ha lu nin ene ẹmhọanta hẹi yulu mhan? Mhan dẹ re ewanniẹn ọbhi ene inọnta nan bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe.