IKPẸ nọn sabọ ko mhan udu re, nọn yẹ ti mhan bhọ ifuẹkẹ khin. Mhan ha lẹn ghe ẹmhọn mhan ti ọria bhọ ranmhude ifuẹkẹ nin ọle mhọn da mhan, ọ rẹ mhan ghọnghọn. Ranmhude ọ ti mhan bhọ sade ọria re ifuẹkẹ nin mhan lu emhin, ọ dẹ yẹ ha ti ele bhọ sade mhan re ifuẹkẹ nin ele lu emhin. Be imhan ha rẹ sabọ ha mhọn ọne ikpẹ nan yẹ?

Ebe a re ifuẹkẹ ta hi, nan rẹ gene ha mhọn ẹmhọn ẹbho bhi ọkhọle. Ọta nan ta, bi uwedẹ nan rẹ lu emhin, ọle a rẹ sabọ re ọnan man. Ọi yi unun mhan ha rẹ gheghe ha tale ghe mhan mhọn ifuẹkẹ, ọkhọle ọnan vae. Oyẹẹ bi ẹjẹjẹ, ọle ifuẹkẹ ọsaje diẹn mun. Sẹyẹ, ifuẹkẹ deba ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale nọn khẹke nin Kristiẹn ha mhọnlẹn. (Gal. 5:22, 23) Bha ji mhan zilo nyan uwedẹ nin Jehova bi Jesu sẹ rẹ re ifuẹkẹ man, bi uwedẹ nin mhan ha rẹ regbe khọkhọ ele yẹ.

Jehova mhọn ifuẹke bi ẹjẹjẹ da ẹbho rebhe rẹsẹbhi ene imhẹn. (Luke 6:35) Bhi ọsi ijiẹmhin, “ọle ji ovuẹn da zẹ nyan ọria nọn mhẹn bi ọria ọbe. Sẹyẹ, ọle ji amẹn da rọ nyan ọria nọn khiale bi ọria nọn bha khia.” (Matt. 5:45) Bhiriọ, eria ne bhọ bha rẹọbhọ ghe Osẹnobulua man ele, yẹ sabọ re emhin nin Osẹnobulua manlẹn rẹ sọnyẹnmhẹn bhi iẹnlẹn. Asabọ miẹn ele bhọ zẹwẹ ghọnghọn bhi iẹnlẹn.

Ẹghe nin Adam bi Eve rẹ gbobọ ra uhi nọnsi Jehova fo, ele da sẹ ebe kugbe nin ele rẹ gue egbe. Ọkpakinọn, Jehova lẹn sẹbhọ ghe ọkhẹke nin Adam bi Eve yọ ukpọn nọn mhẹn, ranmhude igbẹn bi ikhiakọ ki ha jẹre bhi ọne otọ nan, ẹghe nin Jehova rẹ fi ọne otọ unun. Bhiriọ, Jehova da re ohian rẹ sẹ ukpọn nọn taanlẹn nin ele. Ifuẹke nọn khua ọnan khin nin Jehova mhọn da Adam bi Eve.—Gen. 3:7, 17, 18, 21.

Arẹmiẹn ghe Jehova mhọn ifuẹkẹ da ene mhẹn bi ene imhẹn, ene ga ọle nọnsẹn ọle muegbe guanọ nin ọle re ifuẹkẹ man. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi ẹghe Zechariah nin ohẹn akhasẹ, ọ da ha ba ẹhi ọkpa bhi egbe ghe a mun idobolo ọbhi uwa oga nan kie ha bọn bhi Jerusalem. Jehova da ka ọne ẹhi nan ehọ nọnsẹn yẹ re ifuẹkẹ ta ọta man ọlẹn ne ha ko ọle udu re. (Zech. 1:12, 13) Iriọ Jehova yẹ rẹ nin ohẹn akhasẹ natiọle Elijah lu emhin. Ẹghe ọkpa, ahu da wo fo Elijah bhọ. Ọle da taman iJehova ghe, nin Jehova miẹn ọle iẹnlẹn nọnsọle. Jehova daghe ebe emhin dia Elijah bhi egbe yẹ. Bhiriọ, Jehova da je ẹhi bu ọle nọn dọ ziẹn ọle udu. Sẹyẹ, Jehova da taman Elijah ghe, a bha fi ọle ehọ a. Elijah ki họn ene ọta nan fo, yẹ miẹn urẹkpa ọsi ọne ẹhi ọbhi egbe, ọle da miẹn ahu nin ọle ha rẹ lu iwẹnna nin Jehova mun nanlẹn. (1 Ki. 19:1-18) Bhi ẹwẹ ene ga iJehova, họla sẹ regbe khọkhọ ọle nẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ifuẹkẹ man?

Ẹghe nin Jesu rẹ ha lu iwẹnna oga bhi ọne otọ nan, ọle wo ha mhọn ifuẹkẹ da ẹbho. Ọle bha re ohu la ikhọ-ẹkẹ nin ẹbho lu emhin.  Ranmhude ẹkẹ ẹjẹjẹ nin ọle ha mhọn, ọle da yọle: “Bha bu mẹn re, bha rebhe ne loya nan yẹ de nyẹnyẹn, mẹn dẹ re ọfubhegbe nin bha. . . . Oran nọnsẹmhẹn nanrẹ mun ihẹ lẹkhẹ nan rẹ mun.” (Matt. 11:28-30) Ranmhude ọria nọn manman fuẹkẹ iJesu khin, ẹbho ki ha bu ọle re bhi agbaẹbho nọn iki rẹ khin nin ọle diọ. Ranmhude itohan nin ọle yẹ ha mhọn, Jesu da re uwedẹ ọhan-ilo rẹ re ebale nin ele, ọle da re egbe daan ene khọnmhọn. Sẹyẹ, ọle da man ele ẹmhọn Osẹnobulua.—Mark 6:34; Matt. 14:14; 15:32-38.

Uwedẹ ọbhebhe nin Jesu rẹ rẹman ghe ọle mhọn ifuẹkẹ da ẹbho hi, ọle dọnmhegbe nin ọle lẹn ebe emhin dia ẹbho bhi egbe yẹ, bhiriọ ọle ki lẹn ebe ọle ha rẹ nin ele lu emhin yẹ. Bhi ọsi ẹmhọanta, aharẹmiẹn ọle mhọn emhin ne bunbun nin ọle lu bhi obọ, ẹbho ha bu ọle re, ọle ki yẹ re ifuẹkẹ miẹn ele ọbhi egbe. (Luke 9:10, 11) Bhi ọsi ijiẹmhin, Jesu bha re ohu nin okhuo nọn re obọ so ukpọn nọnsọle lu emhin, arẹmiẹn ọne okhuo mhọn emianmhẹn. (Lev. 15:25-28) Ranmhude ẹkẹ ẹjẹjẹ nin ọle ha mhọn da ọne okhuo nan, ọle da taman ọlẹn yọle: “Ọmọn, urẹọbhọ nọnsẹ re egbe daan uwẹ. Ha khian bhi ọfure. A hinmhin uwẹ bhi emianmhẹn oya nin uwẹ khọnmhọn.” (Mark 5:25-34) Ifuẹkẹ tee wo gene khọnan!

Bhi ene ijiẹmhin nin mhan sẹ tẹmhọnlẹn nan, mhan dọ kere ghe, uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin ha rẹman si mhan mhọn ifuẹkẹ ọsaje. Okha ọsi okpea nọn nabhi Samaria vae nin Jesu tẹmhọnlẹn yẹ wo re ọnan man. Arẹmiẹn ibhokhan iJew bi ibhokhan iSamaria iko lu emhin kugbe, ọne okpea da mhọn itohan da obhokhan iJew nin oyi gbe bhi uwedẹ. Ifuẹkẹ nin ọne okpea iSamaria ha mhọnlẹn zẹle nọn da rẹkpa ọne obhokhan iJew. Ọ da rẹkpa ọne okpea yẹ mun ọlẹn ha khin uwa nin ene khian okhian da nowẹ. Ọle da re igho nin ene ribhi enin, nin ele rẹ gbẹloghe ọne okpea. Ọle da taman ele ghe, ahamiẹn ọne igho fo, ọle muegbe nin ọle rẹ kie ha ọbhebhe.—Luke 10:29-37.

Uwedẹ nin mhan rẹ nin ẹbho lu emhin bi ọta nin mhan taman ele mhan ha rẹ sabọ re ifuẹkẹ man ele. Baibo taman mhan yọle: “Ekpokpo nọn ribhi ọkhọle nọnsi okpea gbe ọle ahu sotọ. Ọkpakinọn, ọta nọn mhẹn re udu nọnsọle ghọnghọn.” (Prov. 12:25) Mhan dẹ sabọ ha re udu nọnsi eria ghọnghọn sade mhan ta ọta nọn ha ziẹn ele udu ranmhude ifuẹkẹ nin mhan mhọn da ele. * Ele ki lẹn sẹbhọ ghe ẹmhọn ele ti mhan bhọ. Bhiriọ, ele ki miẹn ahu rẹ ziẹngbe ọnọghọ nin ele miẹn bhi iẹnlẹn.—Prov. 16:24.

Ranmhude Osẹnobulua man mhan nin mhan da sabọ ha re egbe khọkhọ ọle, mhan nin eria rebhe dẹ sabọ ha re ifuẹkẹ man. (Gen. 1:27) Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkpa bhi eyokhọnlẹn nọnsi Rome natiọle, Julius, nan re mundia nọn ha gbẹloghe iPaul bhi ighan da re isẹhoa nin Paul rẹ rẹnẹ ji imọẹ ọle bhi agbaẹho natiọle Sidon, ranmhude ifuẹkẹ nin ọle mhọn da Paul. (Acts 27:3) Akizẹbue, ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi agbaẹbho natiọle Malta, da yẹ mhọn ifuẹkẹ da iPaul bi ene deba ọle ha ribhi okọ nọn gberuẹ bhi amẹn. Ele bhọ da fie eranlẹn nin ele ranmhude ulinlin nọn ha gbe ele. (Acts 28:1, 2) Emhin esili ene ẹbho nan wo lu. Ọkpakinọn, ifuẹkẹ iyi ikpẹ nan wo rẹman osukpa.

Osẹnobulua dẹ ha ghọnghọn sade ẹghe rebhe mhan rẹ re ifuẹkẹ man. Ọnan zẹle nin Jehova da taman mhan ghe nin mhan re ifuẹkẹ yọ beji a rẹ re ukpọn yọ. (Col. 3:12) Ọkpakinọn, ẹghe eso, ọ nọghọ mhan rẹ re ọne ikpẹ nan man. Bezẹle nin mhan da ta iriọ? Ẹghe eso ranmhude ẹkhọle nọn lo  mhan, la ranmhude ekpokpo nin ẹbho kpokpo mhan, la ranmhude isiakhan nọn sẹyẹ re imhan bhi ọkhọle, ọ sabọ ha nọghọ mhan rẹ re ifuẹkẹ man. Ọkpakinọn, mhan ha mun udu tẹ ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Jehova, yẹ ha re egbe khọkhọ uwedẹ nin ọle rẹ re ifuẹkẹ man, mhan ki sabọ khọn ene ọnọghọ nan.—1 Cor. 2:12.

Ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Mẹn be gene ka ẹbho ehọ sade ele nin mẹn talọ? Mẹn be gbẹlokotọ nin mẹn da sabọ lẹn ọnọghọ nin ẹbho ye? Mẹn be re ifuẹkẹ man ẹbho ne iyi imọẹ mẹn la ne iyi ibhio mẹn?’ Mhan ha ria eria nyan ene inọnta nan, mhan ki sabọ lẹn eji mhan ha da kie manman ha re ifuẹkẹ man. Bhiriọ, mhan sabọ mhanmhanlẹn ghe, mhan dẹ dọnmhegbe lẹn eria ne nyẹnlẹn sikẹ mhan, manman nọn ene i mhan ko ga. Bhiriọ, mhan ki sabọ lẹn ọnọghọ nin ele ye. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan re ifuẹkẹ ha nin ẹbho lu emhin beji mhan rẹ guanọ nin ele rẹ re ifuẹkẹ ne mhan lu emhin. (Matt. 7:12) Lẹn sẹbhọ ghe, uwẹ ha bhii iJehova nin ọle rẹkpa ẹ ha mhọn ọne ikpẹ nan, ọle muegbe nin ọle rẹ rẹkpa ẹ ha mhọn ọlẹn.—Luke 11:13.

Ẹghe nin Paul nin odibo rẹ ha tẹmhon emhin ne rẹman ghe ọnọn lu iwẹnna Osẹnobulua ọle khin, ọle da sounun bhi ifuẹkẹ. (2 Cor. 6:3-6) Ranmhude Paul wo re ọta nin ọle ta bi uwedẹ nin ọle rẹ nin ẹbho lu emhin rẹman ghe ẹmhọn ele ti ọle bhọ, ele da wo sabọ ha sikẹ ọle. (Acts 28:30, 31) Bhiriọ, ẹbho dẹ sabọ dọ deba mhan bhi oga ẹmhọanta, sade ifuẹkẹ mhan rẹ nin ele lu emhin. Ahamiẹn mhan mhon ifuẹkẹ da ẹbho rẹsẹbhi ene kpokpo mhan, ọnan sabọ rẹkpa ele lọ ohu nọnsele. Bhiriọ, ele iyẹ da manman ha khọ ẹkẹ mhan. (Rom. 12:20) Asabọ miẹn ele bhọ ki dọ miẹn ẹmhọanta nọn ribhi Baibo ọbhi egbe.

Ene bunbun nin Osẹnobulua ha riọ kpanọ bhi idin dẹ ha ghọnghọn ranmhude ifuẹkẹ ọsaje nan ha mhọn da ele. Asabọ miẹn ele bha miẹn ọnọn mhọn ifuẹkẹ da ele ọkuẹsẹ ele yu. Ọ dẹ yẹ ha ti ele bhọ rẹ ha re ifuẹkẹ man. Ahamiẹn ẹbho ne nyẹnlẹn ẹghenin bha re ifuẹkẹ man yẹ ha rẹkpa ẹbho, ele ida sabọ nyẹnlẹn bhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua bhi ighegheghe. Ọkpakinọn, oyẹẹ bi ifuẹkẹ, ọle ẹbho ne ha nyẹnlẹn bhi ighegheghe ha re ha nin ibo ele lu emhin. (Ps. 37:9-11) Bhiriọ, agbọn ọsọgbọn dẹ wo manman fu bhi egbe! Ọkuẹsẹ ọne agbọn ọsọgbọn vae, elele nela mhan ha miẹn nian sade mhan re ifuẹkẹ nin ẹbho lu emhin?

Baibo tale ghe ọria nọn re ifuẹkẹ man dẹ miẹn elele bhi ifuẹkẹ nin ọle rẹ man. (Prov. 11:17) Ẹbho manman sikẹ ọria nọn fuẹkẹ. Ele bhọ ki yẹ ha re ifuẹkẹ nanlẹn lu emhin. Jesu yọle: “Uwedẹ nin bha rẹ maan emhin nin ẹbho, ọle ele da yẹ rẹ maan nin bha.” (Luke 6:38) Bhiriọ, ọi nọghọ ọria nọn fuẹkẹ rẹ miẹn imọẹ esili.

Paul nin odibo da taman ene ribhi agbotu bhi Ephesus ghe, ‘nin ele mhọn ifuẹkẹ da egbe, nin ele yẹ ha mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ, bi nin ele ha rehunmhan egbe.’ (Eph. 4:32) Ahamiẹn ẹbho ne ribhi ẹkẹ agbotu rẹkpa ọdeọde, yẹ mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ bi ifuẹkẹ da egbe, agbotu ki wo ha tuẹn okhun. Ele ida ha re ohu nin ibo ele talọ, la ta ọta nọn bha khẹke mhan ele. Ele ida yẹ ha re unun ria ibo ele a, ọkpakinọn ele ki ha re ọta nin ele ta rẹ ziẹn ẹbho udu. (Prov. 12:18) Bhiriọ, agbotu ki wo ha ziẹn ọbhọ.

Gene gene, ọta nin mhan ta bi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin mhan ha rẹ re ifuẹkẹ man. Ahamiẹn mhan re ifuẹkẹ man, mhan ki ha re egbe khọkhọ iJehova. (Eph. 5:1) Sẹyẹ, agbotu ki deziẹn. Mhan ki yẹ sabọ rẹkpa ẹbho vae bhi oga ẹmhọanta. Bha ji mhan dọnmhegbe ha yi ene re ifuẹkẹ lu emhin!