1. Inọnta nela mhan ha sabọ nọọn egbe mhan le?

UKPUDU be hian uwẹ ẹgheso sade uwẹ ria eria nyan emhin ne ha sunu bhi ẹghe odalo​—emhin bọsi, ugbekhuelo ọsi oga ohoghe, okhọnlẹn ọsi Gog ọsi Magog, bi okhọnlẹn ọsi Armageddon? Uwẹ be sẹ nọọn egbe uwẹ ọne inọnta nan khẹ, ‘Ahamiẹn ene emhin nan rebhe sunu, mẹn dẹ be yẹ sabọ sun rẹkhan iJehova?’ Ahamiẹn uwẹ sẹ re inian ria eria khẹ, ọta nin Jesu tale nọn mun ọne uhọnmhọn-ọta nan mhọnlẹn dẹ sabọ rẹkpa uwẹ. Jesu da taman edibo nesọle yọle: “Hẹi ji ọkhọle ha kpokpo bha. [Ha] Mhọn urẹọbhọ.” (John 14:1) Urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn ha rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe sotọ sade ene emhin nan sunu.

2. Be imhan ha rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan yẹ ẹlẹnan? Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin sade mhan miẹn edọnmhẹn ẹlẹnan dẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi mhan ha lu rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan, beji mhan ha da sabọ ziẹngbe ekpokpo nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo. Ahamiẹn mhan ria eria nyan uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin sade mhan miẹn edọnmhẹn nian, mhan ki lẹn eji ọ da kẹ mhan re nin mhan da ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan. Beji mhan ha rẹ ha ziẹngbe edọnmhẹn nin mhan miẹn, iriọ urẹọbhọ nọnsẹmhan ha rẹ ha ziẹn ọbhọ. Bhiriọ, ọnan ki rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe edọnmhẹn nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ọnọghọ enẹn nin edibo nesi Jesu kuẹlo da nọn rẹman ghe, ọkhẹke nin ele manman ha mhọn urẹọbhọ. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ ziẹngbe ọnọghọ ne sẹ iriọ yẹ ẹlẹnan, bi ebi ele ha rẹ mun mhan egbe khẹ ebe ha sunu bhi ẹghe odalo yẹ.

3. Beji Matthew 6:30, 33 rẹman, be iJesu guanọ nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle?

³ Emhin nin ọdafẹn-uwa guanọ nin ọle lu hi, nin ọle rẹ guanọ  eji ene ribhi azagba-uwa nọnsọle ha dia, yẹ ne ebale bi ukpọn ne ele. Ọnan bha lẹkhẹ nan rẹ lu bhi ọne ẹghe nin mhan da nyẹnlẹn nan. Bhi ọsi ijiẹmhin, ibhio mhan eso iyẹ mhọn iwẹnna. Ele rẹ dọnmhegbe guanọ ọbhebhe, ele bha miẹn. Eso rẹ miẹn iwẹnna, ele bha ka lu ọle, ranmhude ọ bha khẹke iKristiẹn. Ahamiẹn mhan ribhi idia ne sẹ inian, ọkhẹke nin mhan wo ha mhọn urẹọbhọ ghe, Jehova dẹ rẹkpa mhan nin mhan da sabọ gbẹloghe azagba-uwa nọnsẹmhan. Jesu da rẹkpa edibo nesọle lẹn ọnan bhi Ọta Ogbakha nin ọle ta bhi Uke Oke. (Tie Matthew 6:30, 33.) Ahamiẹn mhan wo rẹọbhọ ghe Jehova ida fikeke gbe mhan, mhan ki sabọ denọ ẹlo ọbhọ oga nin mhan ga iJehova. Beji mhan ha rẹ ha daghe uwedẹ nin Jehova rẹ gbẹloghe mhan, mhan ki manman ha sikẹ ọle. Bhiriọ, urẹọbhọ nin mhan mhọn da ọle ki ha ziẹn ọbhọ.

4-5. Be rẹkpa azagba-uwa ọkpa rẹ sabọ ziẹngbe ẹghe nin emhin rẹ kaka mun ele?

⁴ Fẹ ebi azagba-uwa ọkpa bhi Venezuela rẹ miẹn urẹkpa ọsi Jehova yẹ bhi ẹghe nin emhin rẹ kaka mun ele. Azagba-uwa ọsi Castro da wo ha miẹn emhin bhi ugbo nin ele mun rẹ ha gbẹloghe egbe. Akizẹbue, ikpea eso da re osisi khu ele sibhi otọ nin ele rẹ mun ugbo re, yẹ miẹn ele ọne otọ. Miguel nọn yi ọdafẹn ọsi azagba-uwa ọsi Castro da yọle: “Obhi otọ khere nin mhan mọnmọn mhan ki da mun ugbo. Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ mẹn rẹ nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle re ebi mhan ha rẹ gbẹloghe egbe bhi ọne ukpẹdẹ nin, nin mhan.” Arẹmiẹn emhin bha lẹkhẹ nin azagba-uwa nọnsi Castro, ele da yẹ wo ha mun udu nyan Jehova ghe, ọle dẹ ha gbẹloghe ele. Ele wo vae bhi ikolo oga ẹghe rebhe, yẹ yo inẹbho. Ele wo mun iwẹnna oga kalo bhi iẹnlẹn nọnsele. Sẹyẹ, Jehova ne ebi ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe nin ele.

⁵ Bhi ẹkẹ ene ọkakale nan rebhe, Miguel bi okhuo ọle nin Yurai, da wo denọ ẹlo ọbhi ebi Jehova rẹ ha gbẹloghe ele yẹ. Ẹgheso, Jehova noo ibhio mhan bhi agbotu rẹ ne emhin je ele rẹ ha gbẹloghe egbe, yẹ rẹkpa Miguel guanọ iwẹnna. Sẹyẹ, Jehova yẹ noo iBẹtẹ nọn ribhi enin rẹ ne ebi ele ha rẹ ha gbẹloghe egbe ne ele. Jehova bha miẹn ẹghe nin ọle rẹ zẹ ele obọ. Bhiriọ, ele da dọ daghe ebi urẹọbhọ nọnsele rẹ ha ziẹn ọbhọ yẹ. Ẹghe nin ọmọn okhuo nọnsele nin Yoselin rẹ ha tẹmhọn ebi Jehova rẹ rẹkpa ele yẹ, ọle da yọle: “Ọ da wo re izebhudu nin mẹn rẹ daghe ebi Jehova rẹ ha rẹkpa mhan. Mẹn ghe ọle bii ọmọẹ mẹn nin mẹn ha sabọ mun udu nyan nọn rẹkpa mẹn.” Ọle da yẹ yọle: “Ọnọghọ nin azagba-uwa mhan ziẹngbe ọle, mun mhan egbe khẹ ọkakale nin mhan ha miẹn bhi ẹghe odalo.”

6. Be uwẹ ha rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ yẹ sade uwẹ bha miẹn ebi uwẹ ha rẹ gbẹloghe egbe?

⁶ Ọ be nọghọ uwẹ rẹ miẹn ebi uwẹ ha rẹ ha gbẹloghe egbe? Ahamiẹn iriọ nọn, ọne ẹghe nan bha lẹkhẹ nin uwẹ. Ọrẹyiriọ, ebi emhin hi ki rẹ kaka sẹ yẹ, uwẹ dẹ sabọ noo ọne ẹghe nan rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ. Nan erọnmhọn ji Jehova. Uwẹ ha yẹ tie ọta ne ribhi Matthew 6:25-34, yẹ ria eria nyan ele. Ha ria eria nyan ijiẹmhin ọsi ibhio mhan ẹlẹnan ne rẹman ghe, Jehova wo gbẹloghe eria ne mun ilọnmhọn oga kalo bhi iẹnlẹn. (1 Cor. 15:58) Uwẹ ha lu iriọ, ọ ki ziẹn  urẹọbhọ nọnsẹ ghe, beji Aba ẹ nọn ribhi okhun rẹ rẹkpa ele, ọle dẹ yẹ lu iriọ da uwẹ. Ọle lẹn ebi uwẹ guanọ bhi iẹnlẹn. Sẹyẹ, ọle lẹn ebi ọle ha rẹ ne ele nin uwẹ yẹ. Beji uwẹ ha rẹ ha daghe ebi Jehova rẹ rẹkpa uwẹ yẹ bhi iẹnlẹn, urẹọbhọ nọnsẹ ki ha ziẹn ọbhọ. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ ziẹngbe edọnmhẹn nin uwẹ ha miẹn bhi ẹghe odalo.​—Hab. 3:17, 18.

7. Beji Matthew 8:23-26 rẹman, be efi nọn manman ha fi rẹ dọnmhẹn urẹọbhọ ọsi edibo nesi Jesu yẹ?

⁷ Ẹghe nin Jesu bi edibo nesọle rẹ ha ribhi okọ bhi okpẹdẹ, efi da ha fi. Bhiriọ, Jesu da noo emhin nọn sunu bhi ọne ẹghe nan rẹ rẹkpa edibo nesọle lẹn ghe ọkhẹke nin ele ziẹn urẹọbhọ nọnsele. (Tie Matthew 8:23-26.) Beji ọne efi rẹ ha fi, amẹn da ha na bhi ẹkẹ ọne okọ. Ọrẹyiriọ, Jesu da wo ha re owe fia. Bhiriọ, edibo nesọle nin ofẹn ha mun da dọ riọ ọle bhi owe, yẹ taman ọlẹn nin ọle miẹn ele fan. Ọkpakinọn, Jesu da re adia nin ele yọle: “Bezẹle nin ofẹn da ha mun bha, ibha ne mhọn obhi urẹọbhọ khere?” Ọ rẹ khẹke nin ene edibo lẹn sẹbhọ ghe, Jehova dẹ sabọ gbega Jesu bi ene rẹkhan ọlẹn sade ele ribhi okhẹnan. Be bhọ mhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ebi mhan miẹn luẹ bhọ hi, urẹọbhọ nọn deziẹn dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe emhin idunmhuri, la ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin nin mhan kuẹlo da.

8-9. Ọnọghọ nela Anel miẹn? Be rẹkpa ọle rẹ sabọ ziẹngbe?

⁸ Fẹ ebi obhio mhan nọn bha sẹ bọ ọdọ natiọle Anel nọn na bhi Puerto Rico vae, rẹ dọ ha mhọn urẹọbhọ nọn deziẹn yẹ ranmhude ọle sabọ ziẹngbe ọkakale. Emhin idunmhuri, ọle hi ebe sunu ji ọle. Bhi ukpe 2017, udede efi da fi yẹ dunmhun ọle uwa a. Ranmhude ọne efi nan nọn fi, ọle bha yẹ ha mhọn iwẹnna. Anel da yọle: “Bhi ọne ẹghe nan, mẹn da wo ha kpokpo egbe. Ọkpakinọn, mẹn da mun udu nyan Jehova yẹ ha nan erọnmhọn ji ọle ẹghe rebhe. Mẹn bha ji ebe sunu da gbe imẹn ahu sotọ rẹ lu ebe khẹke.”

⁹ Anel da yẹ tale ghe, ranmhude ọle bha mhọn akan-ehọ, ọle da sabọ ziẹngbe ọnọghọ nin ọle miẹn. Ọle da yọle: “Ọkhọle mẹn da wo dere ranmhude mẹn re obọ rẹkhan adia nin agbotu re ọbhi otọ. Jehova da yẹ noo ibhio mhan nin mhan ko ga rẹ rẹkpa mẹn. Ele da re izebhudu nin mẹn, yẹ ne emhin nin mẹn rẹ ha gbẹloghe egbe.” Ọle da yẹ yọle: “Jehova da ne emhin ne bunbun nin mẹn. Sẹyẹ, urẹọbhọ nọnsẹmhẹn da manman deziẹn.”

10. Be uwẹ ha lu yẹ sade uwẹ loya ranmhude ọkakale nin uwẹ ye?

¹⁰ Uwẹ be mhọn ọnọghọ nin uwẹ kuẹlo da bhi iẹnlẹn? Uwẹ sabọ rẹ ha loya ranmhude emhin idunmhuri nọn sunu. La, asabọmiẹn emianmhẹn ọbe uwẹ ne dan nọn wo re egbe iẹnlẹn lọ uwẹ sẹsẹsẹ. Sẹyẹ, uwẹ bha lẹn ebi uwẹ ha khian yẹ. Ene emhin nan sabọ rẹ ha kpokpo uwẹ bhi ọkhọle ẹgheso. Ọkpakinọn, hẹi ji ọle kpokpo uwẹ bhi ọkhọle sẹbhọ ghe, uwẹ bha yẹ mun udu nyan iJehova. Wo ha nan erọnmhọn ji ọle ẹghe rebhe nin uwẹ da manman sikẹ ọle. Ha ria eria nyan ebi Jehova rẹ rẹkpa uwẹ yẹ bhi ẹghe nọn gbera. Ọnan ki re urẹọbhọ nin uwẹ  mhọn da ọle deziẹn. (Ps. 77:11, 12) Ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, emhin soso iribhọ nọn ha re iJehova zẹ uwẹ obọ ghẹdẹ.

11. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan wo ha re obọ rẹkhan adia nin ene mun ọkalo bhi ẹwẹ mhan re nin mhan?

¹¹ Emhin ọbhebhe nela ha sabọ rẹkpa mhan ziẹngbe ọnọghọ? Beji Anel tale, ọ bha khẹke nin mhan ha mhọn akan-ehọ. Dọnmhegbe ha gbaẹkẹ ẹbho nin Jehova bi Jesu gbaẹkẹ ele. Ẹgheso, ibhio mhan ne mun ọkalo bhi ẹwẹ mhan sabọ rẹ re adia nin mhan nọn bha mun mhan ẹlo kore. Ọrẹyiriọ, ahamiẹn mhan re obọ rẹkhan ọne adia, Jehova dẹ nan erọnmhọn nin mhan. Ijiẹmhin eso bhi Baibo, bi okha ọsi eguọmhandia nesi Osẹnobulua ne sun rẹkhan ọlẹn rẹman ghe, mhan dẹ miẹn iẹnlẹn nọnsẹmhan fan sade mhan bha mhọn akan-ehọ. (Ex. 14:1-4; 2 Chron. 20:17) Ha ria eria nyan ijiẹmhin ne sẹ iriọ. Ọnan ki rẹkpa uwẹ rẹ ha re obọ rẹkhan adia nin agbotu re nin mhan nian, bi ọnan ha re nin mhan bhi ẹghe odalo. (Heb. 13:17) Bhiriọ, uwẹ ida ha mun ofẹn ekpokpo nọn khua nọn ha kẹ vae bhi ẹghe odalo.​—Prov. 3:25.

12. Beji Luke 18:1-8 rẹman, be urẹọbhọ ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ sade a bha lu mhan nọnsẹn?

¹² Jesu lẹnmhin ghe, ahamiẹn a bha lu edibo nesọle nọnsẹn, ọ dẹ sabọ dọnmhẹn urẹọbhọ nọnsele. Nin ele da sabọ ziẹngbe, ọle da noo arẹkhọkhọ ọkpa nan gbẹn ọbhi ebe ọsi Luke rẹ rẹkpa ele. Jesu da tẹmhọn okha ọsi okhuo ọkpa nọn iyẹ mhọn ọdọ, nọn wo ha viẹ bu ọbhohiẹn ọkpa nọn bha hoẹmhọn iJehova, nin ọle rẹkpa ọle bhohiẹn ọria nọn bha lu ọle nọnsẹn. Ọle da wo ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, ọne ọbhohiẹn dẹ rẹkpa ọle sade ọle wo ha bhii ọle nin ọle rẹkpa ọle. Akizẹbue, ọne ọbhohiẹn da gene ka ọle ehọ yẹ rẹkpa ọle. Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Jehova ilu emhin nọn bha gba. Ọnan zẹle nin Jesu da yọle: “Bhiriọ, sẹyẹ, Osẹnobulua ida be lu ọle nan lu ene ọle zẹle nọnsẹn ne wo ha viẹ bu ọle re asọn bi odanmhẹn nin ọle rẹkpa ele, beji ọle rẹ ha mhọn iziẹngbe da ele?” (Tie Luke 18:1-8.) Jesu da yẹ yọle: “Ẹghe nin Ọmọn nọnsi okpea ha rẹ vae, ọle dẹ miẹn ọne urẹọbhọ nan bhi ọne otọ nan?” Ahamiẹn a bha lu mhan nọnsẹn, ọkhẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe, yẹ ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan. Ọnan ki rẹman ghe mhan mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn bọsi ọne okhuo nọn iyẹ mhọn ọdọ nin. Ahamiẹn mhan mhọn urẹọbhọ nọn sẹ iriọ, mhan ki ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, Jehova dẹ rẹkpa mhan. Ọkhẹke nin mhan yẹ rẹọbhọ ghe, erọnmhọn dẹ sabọ rẹkpa mhan. Ẹgheso, mhan sabọ rẹ miẹn ewanniẹn rẹji erọnmhọn nọnsẹmhan bhi uwedẹ nin mhan bha re ẹlo ọi.

13. Be erọnmhọn rẹ rẹkpa azagba-uwa ọkpa yẹ?

¹³ Ria eria nyan ebe sunu ji obhio mhan nin okhuo natiọle Vero nọn nyẹnlẹn bhi Democratic Republic of Congo. Obhio mhan nin Vero, ọdọ ọle nọn iyi Ọsali Jehova bi ọmọn okhuo nọnsele nọn yi ikpe 15 da nẹ sibhi agọ nọnsele re, ẹghe nin ekhẹn eyokhọnlẹn rẹ mun okhọn re. Ẹghe nin ele rẹ nẹ khian, ele da miẹn ekhẹn eyokhọnlẹn bhi uwedẹ ne mun ele mundia. Ele  da yẹ taman ele ghe, ele dẹ gbono ele a. Ẹghe nin Vero ki rẹ munhẹn ha viẹ, ọmọn okhuo nọnsọle da ha nan erọnmhọn dagbare beji a ha da miẹn ofẹn bha yẹ ha mun inẹn ọlẹn. Ọle da wo ha sounun bhi elin nọnsi Jehova bhi ọne erọnmhọn. Ọle ki nan erọnmhọn fo, ọwanlẹn ọsi ene eyokhọnlẹn da nọọn ọlẹn yọle, “Ọmọn, họla man uwẹ ebi a rẹ nan erọnmhọn yẹ?” Ọle da wanniẹn ọlẹn yọle, “Inẹn mẹn man mẹn le. Ijiẹmhin nọn ribhi Matthew 6:9-13 ọle lu rẹkhan.” Ọne ọwanlẹn ọsi ene eyokhọnlẹn da taman ọlẹn yọle, “Ọmọn, bha ha khian. Bha hẹi ji ofẹn mun bha. Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha dẹ gbẹloghe bha!”

14. Be ha sabọ dọnmhẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan? Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe?

¹⁴ Okha ne sẹ inian rẹkpa mhan lẹn ghe, erọnmhọn wo manman lu uhọnmhọn emhin. Ọkpakinọn, be uwẹ ha lu yẹ sade Osẹnobulua bha re ẹjẹje re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹ? Beji okhuo nọn iyẹ mhọn ọdọ nin Jesu tẹmhọnlẹn lu, wo sẹyẹ ha nan erọnmhọn. Ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe Osẹnobulua ida fi uwẹ ehọ a, ghe ẹdẹ-ọkpa-ẹdẹ-ọkpa, ọle dẹ re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹ bhi uwedẹ nin uwẹ bha mun ẹlo ọi. Wo ha bhii Jehova nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin uwẹ. (Phil. 4:13) Yere ghe, Jehova dẹ kẹ manman nan erọnmhọn nin uwẹ rẹ sẹbhọ ghe, uwẹ ki yelea oya nin uwẹ le bhi ẹghe nọn gbera. Beji Jehova ha rẹ ha rẹkpa uwẹ ziẹngbe ọnọghọ nian, ọnan ki re uwẹ deziẹn nọnsẹn beji uwẹ ha da sabọ ziẹngbe ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin bhi ẹghe odalo.​—1 Pet. 1:6, 7.

15. Beji Matthew 17:19, 20 rẹman, ọkakale nela edibo nesi Jesu kuẹlo da?

¹⁵ Jesu da rẹkpa edibo nesọle lẹn ghe, urẹọbhọ nin ele mhọnlẹn ha rẹkpa ele ziẹngbe ọkakale. (Tie Matthew 17:19, 20.) Ẹghe ọkpa ribhọ nin ele bha rẹ sabọ khu ẹlinmhin ebe sibhi egbe ọsi ọria re, arẹmiẹn ele ka sabọ lu iriọ khẹ. Be ki zẹ nin ele bha da sabọ lu ọnan nian? Jesu da taman ele ghe ọkhẹke nin ele manman ha mhọn urẹọbhọ. Ọle da taman ele ghe, ahamiẹn ele manman mhọn urẹọbhọ, ele ki sabọ ziẹngbe ọkakale nin ele hi ki rẹ miẹn, aharẹmiẹn ọ diabe udede oke! Ẹlẹnan nian, mhan sabọ rẹ kuẹlo da ọnọghọ nọn kaka sẹbhọ ghe, ọ ki diabe mhan ida sabọ ziẹngbe ọle.

16. Be urẹọbhọ nin Geydi ha mhọnlẹn rẹ rẹkpa ọle ẹghe nan rẹ gbe ọdọ ọle a?

¹⁶ Bha ji mhan tẹmhọn okha ọsi obhio mhan natiọle Geydi nọn na bhi Guatemala vae. Ẹbho da gbe ọdọ ọle nin Edi a, bhi ẹghe nin ele rẹ ha na bhi ikolo oga vade. Be urẹọbhọ nin Geydi mhọnlẹn rẹ rẹkpa ọle rẹ ziẹngbe ọne ọbalọ nan yẹ? Ọle da yọle: “Mẹn da wo ha taman iJehova bhi erọnmhọn ọbalọ nin mẹn ye. Ọnan da re ọkhọle mẹn lọre. Jehova da yẹ noo azagba-uwa nọnsẹmhẹn bi imọẹ mẹn bhi agbotu rẹ rẹkpa mẹn. Mẹn da yẹ manman ha lu eka ne bunbun bhi ilọnmhọn oga. Ọnan da rẹkpa mẹn nin mẹn hẹi yẹ manman ha lu akhiẹ, la manman ha kpokpo egbe gbe. Ọne emhin nọn sunu ji mẹn re imẹn lẹn ghe, edọnmhẹn nọn hi ki rẹ khin nin mẹn ha miẹn bhi ẹghe odalo, mẹn dẹ sabọ ziẹngbe  ọle, ranmhude urẹkpa nin Jehova, Jesu bi agbotu ha re nin mẹn.”

17. Be imhan ha lu sade mhan kuẹlo da ọnọghọ ne diabe udede oke?

¹⁷ Uwẹ be ha lu akhiẹ ranmhude ọria nọnsẹ nọn yu? Ahamiẹn iriọ nọn, re ẹghe ọbhi otọ rẹ ziẹn urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da ive ọsi ariọkpanọ bhi uu. Uwẹ dẹ sabọ lu ọnan sade uwẹ tie okha ọsi ẹbho nan riọkpanọ bhi uu nin Baibo tẹmhọnlẹn. Uwẹ be ha lu akhiẹ ranmhude a khu ọria nọnsẹ bhi agbotu? Ha luẹ iBaibo nin uwẹ da manman rẹọbhọ ghe, uwedẹ nin Osẹnobulua rẹ gbe ọria bhi esankan, ọle mhẹn nẹ. Ọnọghọ nọn hi ki rẹ khin nin uwẹ miẹn, ha ghe ọle bii isẹhoa nin uwẹ ha rẹ sabọ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ. Wo taman iJehova ebi emhin dia uwẹ yẹ bhi egbe tee. Hẹi ha si egbe kie bhi eji ibhio ẹ ye. Ọkpakinọn, deba ele ha lu imọẹ. (Prov. 18:1) Ha lu emhin ne ha rẹkpa uwẹ ziẹngbe ọnọghọ nin uwẹ ye, aharẹmiẹn ọ dẹ re uwẹ ha viẹ sade uwẹ ye ebe sunu ji uwẹ re. (Ps. 126:5, 6) Wo ha yo ikolo oga, bi inẹbho. Uwẹ ha yẹ wo ha tie iBaibo ẹghe rebhe. Sẹyẹ, wo ha ria ẹmhọn emhin esili kẹkẹ nin Jehova ve ọle dẹ lu nin uwẹ bhi ẹghe odalo. Beji uwẹ ha rẹ ha daghe ebi Jehova rẹ ha rẹkpa uwẹ nian, urẹọbhọ nin uwẹ mhọn da ọle ki wo ha ziẹn ọbhọ.

18. Be bhọ uwẹ ha sabọ lu sade uwẹ kere ghe urẹọbhọ nọnsẹ bha ziẹn sẹ?

¹⁸ Ahamiẹn ọnọghọ nin uwẹ sẹ miẹn rẹman ghe urẹọbhọ nọnsẹ bha ziẹn sẹ, hẹi ji egbe lọ uwẹ. Ha ghe ọnan bii isẹhoa nin uwẹ rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ. Bhii Jehova nin ọle ‘re urẹọbhọ ba uwẹ urẹọbhọ,’ beji edibo nesi Jesu yẹ rẹ bhii ọle. (Luke 17:5) Sẹyẹ, ria eria nyan ijiẹmhin kẹkẹ nin mhan sounun ọlẹn bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan. Bọsi Miguel bi Yurai, ha ye ẹghe rebhe re nin Jehova rẹ rẹkpa uwẹ. Beji ọmọn okhuo ọsi Vero bi Anel lu, wo ha nan erọnmhọn ẹghe rebhe ji Jehova, manman nọn sade uwẹ kuẹlo da ọkakale. Sẹyẹ, bọsi Geydi, lẹn sẹbhọ ghe, Jehova sabọ rẹ noo ene ribhi azagba-uwa nọnsẹ, bi imọẹ ẹ rẹ rẹkpa uwẹ. Ahamiẹn uwẹ ji Jehova da rẹkpa uwẹ ziẹngbe edọnmhẹn nin uwẹ miẹn nian, uwẹ ki ha mhọn ọne urẹọbhọ ghe ọle dẹ rẹkpa uwẹ ziẹngbe edọnmhẹn nin uwẹ ha miẹn bhi ẹghe odalo.

19. Emhin nela Jesu mhọn bhi ọkhọle? Be uwẹ ha sabọ ha mhọn bhi ọkhọle?

¹⁹ Arẹmiẹn Jesu rẹkpa edibo nesọle rẹ lẹn eji urẹọbhọ nọnsele bha da ziẹn sẹ, ọle bha ha mhọn edandan si ele dẹ sabọ ziẹngbe edọnmhẹn nin ele ha miẹn bhi ẹghe odalo. Ọle lẹnmhin ghe Jehova dẹ rẹkpa ele. (John 14:1; 16:33) Ọle rẹọbhọ ghe, usun ẹbho ne bunbun dẹ miuhọnmhọn bhi ekpokpo nọn khua, ranmhude urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn nin ele mhọnlẹn. (Rev. 7:9, 14) Uwẹ dẹ be ha ribhi ẹwẹ ele? Bhi ahu iJehova, uwẹ dẹ sabọ sade uwẹ noo isẹhoa rebhe nin uwẹ mhọnlẹn nian rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ!​—Heb. 10:39.