Inian Watch Tower ọsi January 1, 1918 rẹ munhẹn: “Be ha na bhi ukpe 1918 re?” Ọne ẹghe nan, okhọn da sẹyẹ wo ha de bhi otọ iEurope. Ọrẹyiriọ, ẹghe nin ọne ukpe rẹ la munhẹn, ọ da diabe emhin esili dẹ kẹ sunu ji ẹkhẹn Bible Student bi ene ribhi otọ agbọn rebhe.

Bhi January 8, 1918, ẹghe nin ọnọn gbẹloghe otọ U.S. natiọle Woodrow Wilson rẹ ha nin ene mhọn obọ bhi uhi talọ, ọle da tẹmhọn emhin 14 nin ọle riale ọ dẹ sabọ re ọfure ọsaje re. Ọle da tale ghe ọne ọfure dẹ ha ribhọ sade agbaẹbho kẹkẹ ko ha ta ọta ọbhi ekpẹn, sade emhin okhọnlẹn bha yẹ kpọ, bi sade agbaẹbho rebhe ko dọ ha muobọ bọsi usun ọkpa, beji a da miẹn ghe, agbaẹbho ne kpọnọ bi ene bha kpọnọ ki sabọ ha miẹn elele. Akizẹbue, ene emhin 14 nin ọle tẹmhọnlẹn, ele a ki noo rẹ mun otu natiọle League of Nations gbọ. Ọle a yẹ noo bhi akovẹn nan rẹ kpẹn okhọn nọn khua (World War 1). Agbaẹbho natiọle Versailles, ọle agbaẹbho kẹkẹ da kugbe ve ọne akovẹn nan.

Ranmhude ebi emhin rẹ khian yẹ bhi ikolo ọsi Watch Tower Bible and Tract Society, ọ da wo diabe ọfure bu ekhẹn Bible Students arẹmiẹn bhi ukpe nọn gbera, okhọnlẹn bi ozughu wo ha ribhi ije rebhe. *

Bhi Ọne ikolo ọsi Watch Tower Bible and Tract Society nan do bhi ọne ukpe nan, ẹbho eso ne rẹ ha ribhi ihe nan khu sibhi Bẹtẹ re, da ha khu ọbhọ nan miẹn ghe ele ki re ọne agbotu nan khian. Obhio mhan nin Richard H. Barber, ọle re erọnmhọn rẹ mun ọne ikolo hẹn. A ki rẹman ọrebhe fo, ebi a rẹ re emhin khian yẹ ukpe nọn gbera, a da munhẹn ha zẹ ẹbho nan ha ne ọbhi ihe beji a luọle ukpukpe. Obhio mhan nin Barber da zẹ Joseph Rutherford bi ibhio mhan nin ikpea ehan. Lọya nọn deba ene ha ne agbotu gbegbe da yẹ zẹ itue ihinlọn. Ene ẹbho nan khu bhi Bẹtẹ deba ene ọle zẹ. Ọkpakinọn, emhanmhan nin ele ha mhọn bha kiẹọnlẹn, ranmhude, Rutherford bi ibhio mhan ehan ebhebhe ne mundia bhi oga nọnsẹn, ele ẹbho ne bunbun re obọ ele bhi ikeke nin ele ha re agbotu khian.

Ibhio mhan ne bunbun ne ha ribhi ọne ikolo da tale ghe, ọnan ikolo nọn mhẹn nẹ nin ele sẹ yo. Ọkpakinọn, ọ bha sẹ bue gbe, ọne eghọnghọn nan nin ele ha mhọn da kẹa.

Ekhẹn iBible Students wo re uki ne bunbun rẹ gha ebe natiọle The Finished Mystery nin ẹbho. Ẹbho ne mhọn ọkhọle esili da wo miẹn ẹmhọanta nọn ribhi ọne ebe ọbhi egbe.

Ọbhio mhan nin E. F. Crist nọn lu iwẹnna ọfẹotughe bhi Canada, da tẹmhọn okhuo bi ọdọ ọkpa ne re uki isẹn ọkpa rẹ tie ọne ebe nan yẹ rẹọbhi emhin nin ele tiele. Ọne obhio mhan da yọle: “Ọne okhuo bi ọdọ nan regbe guẹ nin Jehova. Ele yẹ wo lu re alo bhi oga.”

Okpea ọkpa nọn miẹn ọne ebe nan da re ẹjẹje gha ọle nin imọẹ ọle. Ebe ọle tie bhi ọne ebe wo rẹ so ọle. Ọle da yọle: “Ẹghe nin mẹn rẹ ha khian bhi uwedẹ natiọle Third Avenue, emhin da degbe mẹn bhi ijanbọ, mẹn da ha riale ghe udo degbe mẹn. Ọkpakinọn, ọ da han mẹn ilo ghe ebe natiọle ‘The Finished Mystery’ degbe mẹn. Mẹn da re ọle ha khian uwa, mẹn da tie ebe ribhọ rebhe. . . . Akizebue, mẹn da dọ lẹn sẹbhọ ghe, ipastor ọkpa, . . . ọle re ohu fi ọne ebe dagbare bhi iwindow. Mẹn rẹọbhọ ghe, ọne ebe nin ọle re fi fia nan sẹ wo  rẹkpa ẹbho ne bunbun dọ ha mhọn ikhuaẹloghe ọsaje gbera ọta nin ọle ta. . . . Mhan ki ga Osẹnobulua nian ranmhude ohu ọsi ọne ipastor nan.”

Ọiyi ọne pastor nan ọkpa ha miẹn ohu ranmhude ọne ebe nan. Bhi February 12, 1918, ene gbẹloghe bhi Canada da tale ghe, ọne ebe nan dẹ re ẹbho ha mhọn akan-ehọ da ene gbẹloghe, ọ dẹ yẹ re ele ne abọ sibhi ẹmhọn okhọn re. Bhiriọ, ele da yọle ele iyẹ guanọ nin ọria soso ha mhọn ọne ebe. Ọbha bue gbe, ene gbẹloghe bhi United States da yẹ lu iriọ. Ẹbho nin ene gbẹloghe je da vae bhi Bẹtẹ bi ọfisi nesẹmhan ne ribhi New York, Pennsylvania, bi California. Ele da dọ ha guanọ emhin nin ele ha rẹ re orẹsin sin ene ibhio mhan ne re agbotu khian. Bhi March 14, 1918, ene mhọn obọ bhi uhi bhi U.S. da yọle nan hẹi yẹ gha The Finished Mystery nin ẹbho. Ele da yọle ghe ọne ebe si ẹbho obọ re ikeke bhi ẹmhọn okhọnlẹn. Ghe ọ gbobọ ra uhi natiọle Espionage Act.

Bhi May 7, 1918, a da re obọ ọbhọ nin ene mhọn obọ bhi uhi dọ mun ibhio mhan ne re agbotu khian khue. Ene ibhio mhan hi: Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, bi Clayton Woodworth. Ele da tale ghe ranmhude ene ibhio mhan nan, ẹbho eso iyẹ ka re obọ ọbhi iwẹnna egbanegbe bhi United State. A da munhẹn ha gui ọne ẹmhọn bhi June 3, 1918. Ọkpakinọn, edandan bha ha ribhọ ghe a ida fan ele fia. Bezẹle?

Lọya nọn kokhun nẹ bhi United States da tale ghe, ọne uhi nin ele gbobọ ra, ọle a rẹ khọn ọta ne iyi ẹmhọanta nin ẹbho ta rẹ hiẹ ibo ele. Bhi May 16, 1918 ene mhọn obọ bhi uhi bha ka fi ọne uhi nan denọ beji ẹbho eso rẹ ha guanọ. Ẹbho eso da ha guanọ nan fi ọne uhi denọ, nọn da sabọ ha gbega eria ne rẹ ọkhọle esili rẹ gbẹn ọta ẹmhọanta dagbare. The Finished Mystery ele wo manman tẹmhọnlẹn ẹghe nin ele rẹ ha gbe ọne ugan. Ene mhọn obọ bhi uhi bhi U.S. da gbẹn rẹji ọne ebe yọle: “Ebe natiọle ‘The Finished Mystery,’ ọle khọ nẹ bhi ene ọta ne iyi ẹmhọanta nan rẹ hiẹ ẹbho. . . . Ranmhude ọne ebe nan, egbanegbe nesẹmhan iyẹ da ha re obọ rẹkhan emhanmhan nesẹmhan. . . . Ọ ki yẹ re ẹbho ha mhọn akan ehọ sade a tie ele nin ele dọ deba egbanegbe.

Bhi June 20, 1918, ọria nin ene gbẹloghe je nin ọle dọ kaehọ ọne ẹmhọn bhi ikotu da yọle ghe, ẹmhọanta, ọle ene orẹsin rebhe nan rẹ sin ene ibhio mhan khin. Ẹdẹ ki we, ọria nọn mhọn obọ bhi ibhohiẹn da bhu ọne ohiẹn. Ọle da yọle: “Ene ọta ne iyi ẹmhọanta nin ene ẹbho nan re egbe rebhe rẹ gha nẹga, ele khọ mhan bhi egbe gbera usun egbanegbe ọsi Germany. . . . Ranmhude ọnan, ọkhẹke nin oya nan ha re nin ele manman kaka.” Uzana eva ki gbera, a da mun ene ibhio mhan elẹnlẹn nan ha khian ighan bhi Atlanta, Georgia. Ikpe 10 rẹsẹbhi 20, ọle a yọle nin ele gbe bhi ighan.

Ọne ẹghe nan, ekhẹn iBible Students da wo ha miẹn ekpokpo. Ẹkhẹn Federal Bureau of Investigation (FBI) da manman gẹlokotọ ha fẹ iwẹnna nọnsẹle ghe, ele da yẹ ha gbẹn ebi ele miẹn ọbhi otọ. Ebe nin ele gbẹnlẹn da wo bunbun. Emhin nin ele gbẹn da wo rẹman ghe  ibhio mhan wo mun egbe nin ele sẹyẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua.

Ọria nọn mhọn obọ bhi post ọfisi bhi agbaẹbho natiọle Orlando bhi Florida da gbẹn ji FBI yọle: “Ene Bible Students nan wo sẹyẹ na bhi uwa rẹsẹbhi uwa khian tẹmhọn Osẹnobulua. Ọsasọn bhọ ele rẹ manman luọle, . . .  Ọ diabe ele sẹyẹ wo guanọ nin ele ha re ohu re ẹbho ranmhude ọne ilọnmhọn nọnsele nan.”

Ọkpea ọkpa nọn kokhun nẹ bhi ẹwẹ ene eyokhọn, nọn wẹnna bhi ọfisi ne mhọn obọ bhi ẹmhọn okhọn da yẹ gbẹn ebe ji FBI. Ọle da taman ele iwẹnna rebhe nin obhio mhan nin Frederick W. Franz, lu. Akizẹbue, Frederick W. Franz, da dọ kiẹn ọkpa bhi Otu Nọn Sun Oga. Ọne okpea da gbẹn yọle: “F. W. Franz . . . sẹyẹ wo manman khiẹn ọne ebe natiọle ‘The Finished Mystery’”

Obhio mhan ọbhebhe natiọle Charles Fekel, nọn yẹ dọ kiẹn ọkpa bhi Otu Nọn Sun Oga da yẹ wo miẹn edọnmhẹn nọn kaka. Ene gbẹloghe da mun Charles Fekel khue ranmhude ọle da ha gha ọne The Finished Mystery nin ẹbho. Ele da yẹ ha do tie ebe nan gbẹn ji Charles ọkuẹsẹ ọle miẹn ọlẹn. Agbaẹbho natiọle Baltimore bhi Maryland, ọle ele da mun ọlẹn khue bhi ighan. Uki ọkpa ọle gbe bhi ọne ighan. Ele da yẹ ha tie ọle “oghian nọn na bhi Austria vae.” Ẹghe nin ene mun ọlẹn khue ki rẹ ha nọọn ọlẹn ọta, ọle da re izebhudu rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ele. Ọle da yere emhin nin Paul tale bhi 1 Corinthians 9:16, ghe ọbalo hi ọsi ọle sade ọle bha wewe ẹmhọn Osẹnobulua. *

Emhin ọbhebhe yẹ ribhọ nin ene ekhẹn iBible Students nan lu. Ele da yẹ wo ha gha ebe nega nin ẹbho rẹ re obọ ọbhọ ghe, nan fan ene ibhio mhan nan fia bhi ighan. Okhuo ọkpa natiọle Anna K. Gardner da ta ebe sunu ẹghenin. Ọ yọle: “Ẹghe rebhe mhan rẹ ha wẹnna. Ẹghe nin ele rẹ mun ene ibhio mhan khue bhi ighan, iwẹnna ọbhebhe nin mhan ha lu hi, mhan da ha guanọ nin ẹbho re obọ ọbhọ nan fan ele fia. Mhan da ha nanbhi uwa rẹsẹbhi uwa khian. Ẹbho ne bunbun wo gene re obọ ọbhọ! Mhan da yẹ ha taman ene ẹbho ghe, ene ibhio mhan nan mun khue, eria esili ele khin, ghe a gheghe mun ele khue. Ele bha lu ọkpa lu eva.”

Bhi ọne ẹghe ọkakale nan, a da wo ha mhanmhan usikoko kẹkẹ rẹ ziẹn ene ribhi agbotu udu. Watch Tower ọsi December 15, 1918, apapale 372 da yọle: “Usikoko ne gbera egbọeva, . . . ọle a do bhi ọne ukpe nan. . . . Mhan wo họn ebi ene usikoko nan rẹ rẹkpa ẹbho yẹ. Ẹghe nin khẹ, uki eso ọkpa a rẹ ha do usikoko. Ọkpakinọn, bhi ọne ukpe nan, uki rebhe a rẹ wo ha do usikoko.”

Ene mhọn ọkhọ esili da sẹyẹ wo ha miẹn ẹmhọanta ọbhi egbe. Bhi usikoko ọkpa nan do bhi agbaẹbho natiọle Cleveland, Ohio, ẹbho ne sẹbhi 1,200, ele vae. Itue 42, ele gbegberuẹ bhi amẹn. Obhokhan ọkpa nin ẹmhọn Osẹnobulua ti ọle bhọ da regbe guẹ nin Jehova yẹ dọ gbegberuẹ bhi amẹn. Ọnan da wo ha yi emhin ẹkhọle rẹji ene wanre ne bha ka dọ ga iJehova.

Beji ukpe 1918 ki rẹ ha fo, ekhẹn iBible Students bha sabọ lẹn ebi ẹghe odalo ha dia ele yẹ, ranmhude a da mun Bẹtẹ nọn kokhun nẹ ha khian Pittsburgh, Pennsylvania. Emhin eso nan ka ha noo bhi Brooklyn, a da ha khiẹn ele. Sẹyẹ, arẹmiẹn ene re agbotu khian ribhi ighan, a da mhanmhanlẹn nan do ikolo nin agbotu do ukpukpe bhi January 4, 1919. Be bhọ ha ki sunu ranmhude enan rebhe?

Ibhio mhan da sẹyẹ wo ha rẹtẹ bhi iwẹnna nin ele lu. Ranmhude ele wo ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe emhin esili dẹ sunu bhi odalo, ele da zẹ Isaiah 54:17 nọn ha yi uhọnmhọn-ọta ọsi ukpe 1919. Enin yọle: “Emhin okhọn nọn irẹ khin nan ho nan rẹ khọn uwẹ ida kiẹọnlẹn hiehie.” Ọbha sẹ bue gbe, emhin da wo fiegbedenọ bhi uwedẹ nọn ha ziẹn urẹọbhọ ọsi ibhio mhan. Ọ da yẹ mun ele ziẹn nin ele da sabọ lu iwẹnna nọn khẹ ele bhi odalo.