1, 2. (a) Be ha sabọ sunu ji mhan sade iẹnlẹn nọnsẹmhan fidenọ? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.) (b) Be Psalm 131 tale ghe ọ dẹ rẹkpa mhan nin ọkhọle nọnsẹmhan lọre?

LLOYD bi ALEXANDRA bha ha ghọnghọn ẹghe nan rẹ taman ele nin ele sibhi Bẹtẹ re dọ ha lu ilọnmhọn oga ebhebhe. Ikpe 25 ele sẹ gbe bhi Bẹtẹ ọkuẹsẹ a taman ele nin ele kpanọ. Lloyd da yọle: “Bẹtẹ bi iwẹnna nin mẹn lu bhi enin ki wo manman guẹ mẹn egbe. Arẹmiẹn ebezẹle nan da yi mhan kpanọ mun mẹn ẹlo kore, ẹghe eso, mẹn ki wo diabe ọria nan fi ikeke gbe.” Ọne obhio mhan nan da tale ghe, ẹghe eso, ọkhọle nọnsọle ki lọre, ghe a ha ki zẹ bue ọ ki gbo ha ba ọle bhi egbe.

² Ẹghe eso, iẹnlẹn nọnsẹmhan sabọ rẹ fidenọ bhi ọsi ẹjẹje. Ọnan ha sunu ji mhan, ọ dẹ sabọ ha re ọfẹn mun mhan, la ọ de sabọ re ahu fo mhan bhọ. (Prov. 12:25) Ọsabọ ha nọghọ mhan rẹ miẹn ene ufidenọ ọbhi egbe. Ọrẹyiriọ, be ha sabọ rẹkpa mhan nin ọkhọle mhan da lọre? (Tie Psalm 131:1-3.) Bha ji mhan zilo nyan ebi ẹbho eso nin Baibo tẹmhọnlẹn, bi ebi ibhio mhan eso ẹlẹnan rẹ ji ọkhọle nọnsi ele lọre yẹ, arẹmiẹn iẹnlẹn nọnsele fidenọ.

3. Idia nela iJoseph da ki egbe ọle re?

³ Ikpe 17 Joseph khin ẹghe nin ibhio ọle rẹ khiẹn ọlẹn nin ọle do ha yi igbọn. Joseph, ọle aba ele hoẹmhọn ọlẹn nẹ. (Gen. 37:2-4, 23-28) Joseph da ha yi igbọn bhi Egypt, akizẹbue, a da yẹ mun ọlẹn fi ọbhi ighan. Ikpe 13 ọle rẹ le ọne oya nan. Bhi ene ikpe nan, ọle bha miẹn aba ọle nin ọle hoẹmhọn ọlẹn. Be rẹkpa iJoseph nin ọle bha da ha kiẹ-egbe, bi nin ọle bha da ji ẹkẹ ha khọ ọle?

4. (a) Be iJoseph denọ ọkhọle ọ ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ighan? (b) Be iJehova rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsi Joseph yẹ?

⁴ Asabọ miẹn uwedẹ nin Jehova rẹ ha rẹkpa ọle, ọle Joseph denọ ọkhọle ọ ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ighan. (Gen. 39:21; Ps. 105:17-19) Asabọ yẹ miẹn ghe, ebi ọle bhohiẹ miẹn ẹghe nin ọle rẹ ha yi obhokhan rẹkpa ọle lẹn ghe, Jehova rẹ ẹlo esili ghe ọle. (Gen. 37:5-11) Sẹyẹ, asabọ miẹn ghe, ẹghe rebhe ọle rẹ wọ ha taman iJehova emhin ne ribhi ọkhọle nọnsọle. (Ps. 145:18) Jehova da wanniẹn erọnmhọn nọnsi Joseph. Jehova da rẹkpa ọle lẹn ghe ọle dẹ rekpa ọle bhi idia nọn ki rẹ khin nin ọle yẹ.—Acts 7:9, 10. *

5. Be ọfure nọnsi Jehova rẹ rẹkpa mhan yẹ?

⁵ Ọkakale nọn iki rẹ khin nin mhan ye ẹlẹnan, mhan dẹ yẹ sabọ miẹn ọfure nọnsi Jehova. Ọne ọfure ki re ahu nin mhan yẹ ko mhan udu re. (Tie Philippians 4:6, 7.) Bhiriọ, ahamiẹn mhan miẹn edọnmhẹn la mhan ribhi ẹkẹ ekpokpo, ọkhẹke nin mhan bu iJehova re. Jehova ki re ọfure nọnsọle nin mhan. Ọne ọfure ki re ahu nin mhan yẹ ziẹn mhan udu nan da miẹn ghe egbe bha lọ mhan bhi oga nọnsi Jehova. Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi ibhio mhan eso ẹlẹnan nin Jehova re ọfure nọnsọle rẹ rẹkpa.

6, 7. Elele nela mhan ha miẹn sade mhan sounun bhi emhin nin mhan guanọ tee man iJehova bhi erọnmhọn? Re ijiẹmhin man.

⁶ Juliette bi Ryan, okhuo bi ọdọ ele khin. Iwẹnna ọkanẹfan kpataki ele ka ha lu. Ẹghe nan ki rẹ taman ele ghe ele iyẹ da ha lu ọne iwẹnna ọkanẹfan, ọ da ha ba ele bhi egbe. Ryan da yọle, “Ẹjẹje, mhan da nan erọnmhọn ji Jehova taman ọlẹn ebe sunu. Mhan ilẹmhin ghe, isẹnan ọkhẹke nin mhan rẹ mun udu nyan iJehova. Mhan da nan erọnmhọn ji Jehova bhii ọle ghe, nin ọle rẹkpa mhan re ijiẹmhin esili nin ene ribhi agbotu nọnsẹmhan, ranmhude, ene bunbun bhi ẹwẹ ele la dọ deba mhan bhi oga ẹmhọanta.”

⁷ Be iJehova rẹ wanniẹn erọnmhọn nọnsi ele yẹ? Ryan da yọle, “Mhan ki wo nan erọnmhọn fo, ọkhọle bha yẹ zẹwẹ ha kpokpo mhan. Ọfure nọn nin obọ osi Osẹnobulua vae da gbega ọkhọle-umueria nọnsẹmhan. Mhan da dọ lẹn sẹbhọ ghe, mhan dẹ sẹyẹ wo ji Jehova ha noo sade mhan mun udu tẹ ọle.”

8-10. (a) Be ẹlinmhin nọn khiale ha rẹ rẹkpa mhan ziẹngbe ọnọghọ yẹ? (b) Uwedẹ nela iJehova ha rẹ rẹkpa mhan sade oga nọnsọle mhan denọ ẹlo ọ?

⁸ Ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua dẹ sabọ ko mhan udu re, yẹ rẹkpa mhan ye ije kẹkẹ re bhi Baibo ne ha rẹkpa mhan denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga. (Tie John 14:26, 27.) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Philip bi Mary ghe ne ga bhi Bẹtẹ na bhi ikpe 25. Bhi ẹkẹ uki enẹn, inẹn Philip bi inẹn Mary da yu. Obhio Philip da yẹ yu. Bhiriọ, ọ da ha yi ẹsọn nọnsele nin ele rẹ dọ ha gbẹloghe aba iMary, nọn ha mhọn emianmhẹn ọbe.

⁹ Philip da yọle: ‘Mẹn da wo ha riale ghe mẹn wo ha ziẹngbe nọnsẹn. Ọkpakinọn mẹn bha lẹn ghe ọ mhọn eji ọ da kẹ mẹn re. Ẹghe  nin mẹn rẹ ha tie ebe Ọkhẹughe nan luẹ bhi ikolo oga, men da miẹn Colossians 1:11. Mẹn da dọ kere ghe iziẹngbe nọnsẹmhẹn bha sẹ gba. Ọ da khẹke nin mẹn re eghọnghọn ha ziẹngbe. Ọne eji mẹn tie bhi Baibo nan da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ghe, urẹkpa nọnsi ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua, ọle ha sabọ ha re imẹn ghọnghọn, ọi wo gheghe yi beji emhin dia yẹ bhi iẹnlẹn.’

¹⁰ Ranmhude Philip bi Mary bha denọ ẹlo sibhi oga nọnsi Jehova re, Jehova da nan erọnmhọn nin ele bhi uwedẹ ne bunbun. Ọbha sẹ bue gbe nin ele sibhi Bẹtẹ re, ele da miẹn ẹbho eso ne ji ele da vae dọ ha man ele iBaibo. Ene ẹbho da ha guanọ nin Philip bi Mary ha vae dọ ha man ele iBaibo igba ne bunbun bhi uzana. Mary da yọle, “Mhan ha daghe ene ẹbho nan, mhan ki ha ghọnghọn. Ele iJehova rẹ ha taman mhan ghe, emhin rebhe dẹ dia nọnsẹn.”

11, 12. (a) Be iJoseph lu nin Jehova miẹn nan erọnmhọn nan? (b) Elele nela iJoseph miẹn ranmhude iziẹngbe nọnsọle?

¹¹ Ahamiẹn iẹnlẹn nọnsẹmhan wo fidenọ, ofẹn sabọ ha mun mhan ranmhude mhan bha lẹn ebi iẹnlẹn nọnsẹmhan da diayẹ bhi ẹghe odalo. Joseph bha ji ofẹn da re inian ha mun ọlẹn. Ọkpakinọn, ọle da ha dọnmegbe lu eka nin ọle ha sabọ lu. Bhiriọ, ọle da lu emhin nin Jehova ha miẹn nan erọnmhọn nan. Arẹmiẹn ighan ọle ha ye, ọle da ha wẹnna kaka nin ọle rẹ miẹn ẹsọn nin ọnọn gbẹloghe ighan mun nanlẹn, beji ọle ka ha lu bhi uwa nọnsi Potiphar.—Gen. 39:21-23.

¹² Ẹdẹ ọkpa, a da mun ikpea eva ne ka ha wẹnna bhi ẹguare ọsi Fero ha khian ighan. Bhi ọne ighan, a da taman iJoseph nọn ha gbẹloghe ele. Ranmhude ifuẹkẹ nin Joseph rẹ ha nin ele lu emhin, ele da sabọ taman ọlẹn emhin nọn kpokpo ele bhi ọkhọle, bi ebhohiẹ nin ele bhohiẹ miẹn. (Gen. 40:5-8) Joseph bha sabọ lẹn ghe, ebi ọle bi ene ikpea ko zilo nyan dẹ fi emhin denọ nanlẹn bhi ọsi eghọnhọn. Arẹmiẹn ikpe eva gbera fo nin ọle deba ene ikpea nan zilo ọkuẹsẹ a fan ọlẹn fia, ọle da sẹyẹ ziẹngbe. Ọne ukpẹdẹ nan fan ọlẹn fia, Fero da re Joseph ọbhi ihe nin Joseph ha yi ọnọn zẹ sikẹ ọle bhi Egypt rebhe.—Gen. 41:1, 14-16, 39-41.

13. Be ọkhẹke nin mhan lu bhi idia nọn irẹ khin nin mhan ye?

¹³ Bọsi Joseph, asabọ miẹn mhan ida sabọ fi oya nọn lo mhan denọ. Ọkpakinọn, mhan ha ziẹngbe yẹ ha lu eka nin mhan ha sabọ lu, mhan ki sabọ lu emhin nin Jehova ha miẹn nan erọnmhọn nan. (Ps. 37:5) Ẹmhọanta nọn ghe, ọkhọle sabọ ha kpokpo mhan ẹghe eso, ọkpakinọn, beji Paul tale, Jehova ida zẹ mhan obọ bhi ẹkẹ ọne ekpokpo. (2 Cor. 4:8; ftn.) Mhan ha denọ ẹlo ọbhi oga nọnsi Jehova, ene ọta nesi Paul nan ki munsẹ bhi egbe mhan.

14-16. Bi Philip rẹ sẹyẹ denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga yẹ, arẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsọle?

¹⁴ Philip da ha yi ọria nọn wo denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga arẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsọle. Ẹghe nan rẹ la re Philip ọbhi ihe ọsọgbọn, a da munhẹn ha kpokpo ibhokhan iKristiẹn bhi Jerusalem. Ọne ẹghe nan a rẹ gbe Stephen an. * (Acts 6:1-6) Ẹghe nin ene iKristiẹn rẹ nẹ diọbhi ije kẹkẹ, Philip bha wo ku obọ ọbhi egbe. Ọle da ha khian Samaria nin ọle dọ tẹmhọn Osẹnobulua. Ẹghenin, a bha sẹ manman tẹmhọn Osẹnobulua bhi ọne agbaẹbho nin.—Matt. 10:5; Acts 8:1, 5.

¹⁵ Philip wo muegbe nin ọle rẹ diọbhi eji ọ ki rẹ khin nin ẹlimhin nọn khiale dia ọle diọ. Bhiriọ, Jehova da sabọ noo ọle rẹ tẹmhọn ọlẹn mhan ẹbho ne bha sẹ ka họn khẹ. Philip bha ha zọn ibhokhan Samaria beji Jew nekẹle lu. Bhiriọ, ele da wo miẹn Philip ọbhi egbe. Ọnan zẹle nin usun ẹbho bhi Samaria da si koko ka ọle ehọ.—Acts 8:6-8.

¹⁶ Ọnan ki gbera, ẹlinmhin nọn khiale da dia Philip ha khian Ashdod bi Caesarea. Ẹbho ne iyi Jew, ele nyẹnlẹn bhi ene agbaẹbho nan. (Acts 8:39, 40) Ikpe 20 ki gbera nin Philip rẹ ka sẹbhi Samaria bhi ọsi ọhẹnhẹn, emhin da fi denọ bhi iẹnlẹn nọnsọle. Ejayenan nian, ọle ki mhọn azagba-uwa nin ọle gbẹloghe. Bhiriọ, ọle bha yẹ ha nabhi agbaẹbho rẹ sẹbhi agbaẹbho ha tẹmhọn Osẹnobulua. Ọrẹyiriọ, ọle da sẹyẹ wo denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga. Bhiriọ, Jehova da nan erọnmhọn nanlẹn bi azagba-uwa nọnsọle.—Acts 21:8, 9.

17, 18. Ahamiẹn mhan denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga, be ọnan ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ aharẹmiẹn emhin fidẹno bhi iẹnlẹn mhan?

¹⁷ Ibhio mhan eso dọ kere ghe, eghọnghọn nabhọre ahamiẹn ele denọ ẹlo ọbhi iwẹnna oga aharẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsi ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ibhio mhan nin Osborne bi Polite, okhuo bi ọdọ ele khin bhi South Africa. Ẹghe nin ele rẹ sibhi Bẹtẹ re, ele da ha riale ghe, ọ ida nọghọ ele rẹ miẹn iwẹnna bi eji ele ha dia. Ọkpakinọn, Osborne da yọle: “Ọ da ha ba mhan bhi egbe ghe iwẹnna bha kẹ vae beji mhan rẹ ha riale.” Okhuo ọle nin Polite da yọle: “Uki ea rẹ gbera, mhan bha miẹn iwẹnna, igho soso bha ha ne mhan. Emhin da wo ha nọghọ mhan.”

¹⁸ Be bhọ ki rẹkpa Osborne bi Polite? Osborne da yọle: “Ranmhude mhan wo ha deba agbotu nọnsẹmhan dagbare bhi itẹmhọn Osẹnobulua, mhan da sabọ denọ ọkhọle sibhi ọnọghọ nin mhan ye re. Mhan da  wo manmanlẹn ghe, mhan dẹ wo ha sasa bhi itẹmhọn Osẹnobulua, ghe mhan ida dotua ha kiẹ-egbe. Bhriọ, mhan da wo miẹn eghọnghọn. Mhan ki zẹ guanọ iwẹnna nega, mhan da miẹn.”

19-21. (a) Be ha sabọ rẹkpa mhan nin ọkhọle mhan lọ re ahamiẹn mhan ribhi ọnọghọ? (b) Elele nela mhan ha sabọ miẹn aharẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan?

¹⁹ Ene ijiẹmhin nan nin mhan sẹ tẹmhọnlẹn rẹman ghe, ahamiẹn mhan dọnmegbe lu eka nin mhan ha sabọ lu bhi idia nọn irẹ khin nin mhan ye, bi sade mhan mun udu nyan iJehova, ọkhọle nọnsẹmhan ki lọre. (Tie Micah 7:7.) Asabọ miẹn mhan ki dọ kere ghe, ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn wo kie ziẹn ọbhọ arẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Obhio mhan natiọle Polite, nin mhan ka tẹmhọnlẹn, da tale ghe, ẹghe nin ele rẹ sibhi Bẹtẹ re, ọle da dọ gene lẹn ebi a re ọle ta nan rẹ mun udu nyan iJehova, ahamiẹn emhin bha lẹkhẹ. Polite da yẹ yọle: “Ikolu nin mẹn bi Jehova ko mhọnlẹn wo dinmhin.”

²⁰ Mary nin mhan ka yẹ tẹmhọnlẹn sẹyẹ wo lu iwẹnna ọkanẹfan arẹmiẹn ọle gbẹloghe aba ọle. Ọle da yọle: “Mẹn dọ luẹ kere ghe, ahamiẹn emhin kpokpo mẹn bhi ọkhọle, ọkhẹke nin mẹn re ẹghe ọbhi otọ rẹ nan erọnmhọn, yẹ ji udu mẹn lọre. Emhin kpataki ọbhebhe nin mẹn yẹ luẹ hi, nin mẹn ha ze emhin obọ nin Jehova.”

²¹ Lloyd bi Alexandra da yẹ tale ghe, emhin ne fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsi ele da dọnmhẹn urẹọbhọ nọnsele bhi uwedẹ nin ele bha rẹ mun ọkhọle ọ. Ele da yọle: “Ọne edọnmhẹn nan nin urẹọbhọ nọnsẹmhan miẹn dọ rẹkpa mhan lẹn si urẹọbhọ nọnsẹmhan deziẹn nọnsẹn, bi si urẹọbhọ nọnsẹmhan dẹ sabọ ko mhan udu re bhi ẹkẹ ọnọghọ. Ọ yẹ dọ re mhan kie ha mẹn gbera ọnikhẹ.”

22. Be imhan ha miẹn sade mhan sẹyẹ wo lu eka nin mhan ha sabọ lu bhi idia nọn irẹ khin nin mhan ye?

²² Emhin sabọ rẹ fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, iwẹnna oga nin mhan lu sabọ rẹ fidenọ, asabọ miẹn egbe bha ye daan mhan, la esọn nin mhan lu bhi azagba-uwa kie wo re ba egbe. Ọnan ha sunun, mun udu tẹ iJehova ghe, ọle dẹ gbẹloghe ẹ, yẹ rẹkpa ẹ bhi ẹghe nọn khẹke. (Heb. 4:16; 1 Pet. 5:6, 7) Aharẹmiẹn ọne ọnọghọ bha sẹ si egbe kie, dọnmegbe ha lu eka nọn irẹ khin nin uwẹ ha sabọ lu. Ha sikẹ Osẹnobulua nọnsẹn bhi erọnmhọn, uwẹ ha yẹ zi emhin rebhe obọ nanlẹn. Bhiriọ, ọkhọle nọnsi uwẹ ki sabọ lọ re aharẹmiẹn emhin fidenọ bhi iẹnlẹn nọnsi uwẹ.