1. Be re ẹmhọn Daniẹl ha ti ibhokhan Babilọn bhọ?

 USẸN okpea Daniẹl nin akhasẹ ha khin beji ibhokhan Babilọn mun ọlẹn ha khian agbaẹbho nọnsele nọn manman ree bhi eji ọle na vae. Arẹmiẹn obhokhan Daniẹl ha khin, ẹmhọn ọlẹn da wo ha ti ene ẹbho ne mun ọlẹn nan bhọ. Ẹle daghe ọle ghe Daniẹl manman mhọn-ose, sẹyẹ azagba-uwa kpataki ọle na vae. (1 Sam. 16:7) Ranmhude ọnan, ibhokhan Babilọn da man ọle emhin beji ọle ha da ha ga bhi ẹguare ọsi ọnojie.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Be Jehova ghe Daniẹl yẹ? (Ezekiel 14:14)

² Ọ iyi ranmhude ghe Daniẹl mhọn-ose la ribhi ihe kpataki bhi ẹguare ọsi ọnojie zẹle Jehova hoẹmhọn ọlẹn. Ọkpakinọn, ranmhude unan ọria nin ọle zẹ rẹ ha khin zẹle Jehova hoẹmhọn ọlẹn. Bhi ọsi ẹmhọanta, asabọmiẹn ikpe 20 Daniẹl ha ye bhi ẹghe nin Jehova rẹ yọle ghe inian ọle diabe Noa bi Jobu. Bhiriọ arẹmiẹn Daniẹl bha sẹ manman wanre, ẹlo nọn khiale nin Jehova rẹ ha ghe ene ikpea nan, ọle yẹ rẹ ha ghe Daniẹl. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; tie Ezekiel 14:14.) Sẹyẹ, Jehova da wo ha re oyẹẹ man Daniẹl bhi ẹdangbọn iẹnlẹn nọnsọle rebhe.—Dan. 10:11, 19.

3. Be imhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

³ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan eva bhi ikpẹ nin Daniẹl ha mhọnlẹn nọn re ọle ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. Mhan dẹ ka zilo nyan ọdeọde bhi ene ikpẹ, yẹ zilo nyan idia kẹkẹ nin ọle da re ọle man. Sẹyẹ mhan ki zilo nyan ebe rẹkpa Daniẹl rẹ sabọ ha mhọn ene ikpẹ nan. Bhi ọkike ọle, mhan ki zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ọle yẹ. Arẹmiẹn ene usẹn a gbẹn ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan rebhe dẹ yẹ miẹn emhin luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Daniẹl.

4. Be Daniẹl rẹ re izebhudu man yẹ? Re ijiẹmhin ọbhọ.

⁴ Ofẹn sabọ rẹ ha mun ẹbho ne mhọn izebhude ẹgheso, ọkpakinọn, ele iji ọle da re ele miẹn ghe ele bha yẹ lu emhin nọn gbale. Okpea nọn manman mhọn izebhudu Daniẹl ha khin. Mhan fẹ idia eva ghe nin ọle da re izebhudu man. Asabọmiẹn ikpe eva beji ibhokhan Babilọn dunmhun Jerusalẹm an fo, ọle ẹghe ọhẹnhẹn nin Daniẹl re izebhudu man. Nẹbukadnẹza nin Ojie ọsi Babilọn da bhohiẹ ebhohiẹ nọn re ofẹn ha mun ọlẹn. Bhi ọne ebhohiẹ, ọle da daghe udede amanzẹ. Nẹbukadnẹza da yọle ghe, ọle dẹ gbono ohẹn nesọle rebhe a rẹ dọ sẹbhi Daniẹl sade ele bha sabọ taman ọlẹn ebi ọle bhohiẹ, bi ebi ọne ebhohiẹ mundia nan. (Dan. 2:3-5) Ọ da khẹke nin Daniẹl jẹje lu emhin. Ọle bha da lu iriọ, ẹbho ne bunbun dẹ re uhọnmhọn bhọ. Daniẹl da bu ọne ojie yẹ taman ọlẹn ghe nin ọle re ẹghe nanlẹn rẹ taman ọlẹn ebi ọne ebhohiẹ mundia nan. (Dan. 2:16) Ọnan rẹman ghe, Daniẹl wo mhọn izebhudu bi urẹọbhọ. Be ọ rẹ yi iriọ yẹ? Ije soso iribhi Baibo nọn rẹman Daniẹl sẹ ka tare ebi ebhohiẹ mundia nan khẹ. Ọle da taman ibo ọle nin ibhokhan Babilọn hẹ ele Shẹdrak, Mẹshak bi Abẹdnigo nin ele bhii ji Osẹnobulua bhi ọne ẹmhọn nan nin ọle mhọn itohan da ele. (Dan. 2:18) Jehova da wo wanniẹn erọnmhọn nọnsele. Osẹnobulua da rẹkpa Daniẹl rẹ sabọ tare ebi ebhohiẹ ọsi Nẹbukadnẹza mundia nan. Bhiriọ, a bha yẹ gbe Daniẹl bi imọẹ ọle a.

5. Idia ọbhebhe nela ọ da khẹke nin Daniẹl re izebhudu man?

⁵ Ẹgheso ki gbera beji Daniẹl tare ebi ebhohiẹ ọsi ọne ojie mundia nan fo, emhin da gbo sunu nọn da khẹke nin Daniẹl manman re izebhudu man. Nẹbukadnẹza da gbo bhohiẹ oji ebhohiẹ ọbhebhe. Bhi ọne ebhohiẹ, ọle da daghe udede okpora. Daniẹl da re izebhudu taman ọne ojie ebi ọne ebhohiẹ mundia nan. Ọle bhọ da taman ọne ojie ghe ọle dẹ mhẹnmhẹn, sẹyẹ a dẹ miẹn ọle ugbẹloghe bhi ẹgheso. (Dan. 4:25) Ọne ojie ha rẹ sabọ ranmhude ene ọta nan ha ghe Daniẹl bii oghian ọlẹn, yẹ yọle nan gbe ọle a. Ọkpakinọn, Daniẹl da re izebhudu man, yẹ taman ọne ojie ebi ọne ebhohiẹ mundia nan.

6. Emhin nela a ha sabọ miẹn ọ rẹkpa Daniẹl rẹ ha mhọn izebhudu?

⁶ Emhin nela a ha sabọ miẹn ọ rẹkpa Daniẹl rẹ ha mhọn izebhudu bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle rebhe? Edandan iribhọ ghe aba ọle bi inẹn ọle wo re ijiẹmhin esili ọbhi otọ nanlẹn beji ọle ribhi obhokhan. Ele wo re obọ rẹkhan  uhi nin Jehova gbe nin ibhokhan Izrẹl ne biẹ imọn. Ele da man ọmọn nọnsele ẹmhọn uhi nesi Osẹnobulua. (Deut. 6:6-9) Ọ iyi ene Uhi Igbe nin Jehova na bhi obọ Mozis gbe nin ibhokhan Izrẹl ọkpa Daniẹl lẹn, sokpan ọle manman lẹn otọ ene Uhi. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle lẹn ebale nọn khẹke nin obhokhan Izrẹl le, bi ọnọn bha khẹke nin ọle le. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Sẹyẹ, Daniẹl manman lẹn okha ọsi ẹbho nesi Osẹnobulua, bi ebe sunu ji ele sade ele fikeke gbe uhi nesọle. (Dan. 9:10, 11) Emhin kẹkẹ ne sunu bhi iẹnlẹn ọsi Daniẹl rẹkpa ọle rẹ ha mhọn ọne izebhudu ghe, emhin nọn hi ki rẹ khin nọn sunu, Jehova bi ẹhi nesọle dẹ ha rẹkpa ọle.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Emhin ọbhebhe nela rẹkpa Daniẹl rẹ ha mhọn izebhudu? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁷ Daniẹl re ẹghe ọbhi otọ rẹ luẹ otọ emhin kẹkẹ nin akhasẹ nesi Osẹnobulua gbẹn, rẹ dọ sẹbhi ene Jerimaya nin akhasẹ gbẹn. Emhin nin ọle luẹle da rẹkpa ọle rẹ lẹn ghe ibhokhan Ju dẹ kẹ sibhi imun nin ele mọn da ye bhi Babilọn re. (Dan. 9:2) Ọta akhasẹ ne ribhi Baibo nin Daniẹl daghe ele munsẹ da wo kie re ọle manman mun udu nyan Jehova. Sẹyẹ bọsi Daniẹl, ẹbho ne manman mun udu nyan Osẹnobulua dẹ sabọ manman ha mhọn izebhudu. (Yẹ fẹ Romans 8:31, 32, 37-39 ghe.) Ọnọn manman lu uhọnmhọn-emhin nẹ hi, Daniẹl da wo ha bhii ji Aba ọle nọn ribhi okhun ẹghe rebhe. (Dan. 6:10) Ọle da tẹmhọn emhin ebe nesọle man Jehova bhi erọnmhọn, yẹ taman ọlẹn ebi emhin dia ọle yẹ bhi egbe. Sẹyẹ, Daniẹl da bhii Jehova nin ọle rẹkpa ọle. (Dan. 9:4, 5, 19) Ọria bii mhan Daniẹl ha khin, bhiriọ, ọle bha wo re osukpa ha mhọn izebhudu. Ọkpakinọn, ọle da dọ sabọ ha mhọn izebhudu beji ọle rẹ ha luẹ Baibo, ha nan erọnmhọn yẹ mun udu nyan Jehova.

8. Be imhan ha rẹ sabọ ha mhọn izebhudu yẹ?

⁸ Be ọkhẹke nin mhan lu beji mhan ha da sabọ ha mhọn izebhudu? Ene biẹ mhan sabọ rẹ taman mhan nin mhan ha mhọn izebhudu, ọkpakinọn, ele ida sabọ re ọle nin mhan bọsi emhin uku nọn khẹke azagba-uwa. Nin ọria rẹ sabọ ha mhọn izebhudu, inian ọ diabe ọria luẹ emhin ọgbọn. Uwedẹ ọkpa nin uwẹ ha rẹ sabọ guẹ iwẹnna nin uwẹ luẹ hi, nin uwẹ rẹ gbẹlokotọ bhi uwedẹ nin ọria nọn man uwẹ le rẹ ha lu ọle, yẹ ha re egbe khọkhọ ọle. Iriọ yẹ nọn, mhan dẹ sabọ ha mhọn izebhudu sade mhan manman gbẹlokotọ bhi uwedẹ nin ẹbho rẹ re ọle man, yẹ dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ ele. Bhiriọ, be imhan sẹ luẹ bhi obọ Daniẹl? Bọsi Daniẹl, ọkhẹke nin mhan manman lẹn Ọta nọnsi Osẹnobulua nọnsẹn. Ọkhẹke nin mhan deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Mhan dẹ sabọ lu ọnan sade mhan nan erọnmhọn ji ọle ẹghe rebhe, yẹ taman ọlẹn ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan mun udu nyan Jehova, ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ wo ha rẹkpa mhan. Ẹghenin, a ha ki miẹn emhin dọnmhẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan, mhan ki sabọ ha mhọn izebhudu.

9. Elele nela mhan miẹn sade mhan re izebhudu man?

⁹ Mhan manman wo miẹn elele bhọ sade mhan re izebhudu man. Mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Ben ghe. Ọrebhe ne ribhi isiku nin ọle yo bhi Germany rẹọbhọ ghe, emhin ne nyẹnlẹn tobele zegbere, sẹyẹ, ohoghe ebi Baibo tale rẹji uwedẹ nan rẹ man emhin khin. Ẹdọkpa, a da re isẹhoa nin Ben rẹ dọ man ọrebhe nin ele ko ribhi klass ebezẹle nin ọle da rẹọbhọ ghe, Aman ribhọ nọn man emhin. Ọle da re izebhudu rẹ taman ele ebi ọle rẹọ ọi. Be ki nabhọre? Ben da yọle: “Ọman-emhin nọnsẹmhan da wo kaehọ nọnsẹn. Sẹyẹ, ọle da dọ printi ebe nin mẹn noo rẹ tẹmhọn ebi mẹn rẹọ ọi dagbare, yẹ gha ọle nin ẹbho nin mhan ko ribhi klass.” Be ene bi Ben ko ribhi klass ki rẹ lu emhin yẹ? Ben da yọle: “Ene bunbun bhi ẹwẹ ele da wo ka mẹn ehọ, sẹyẹ ele da  yọle ẹmhọn mẹn ti ele bhọ.” Beji ijiẹmhin ọsi Ben rẹman, ẹbho manman mun ekpẹn nin ẹbho ne mhọn izebhudu, sẹyẹ, ele dẹ sabọ rẹkpa ọria nọn mhọn ọkhọle esili rẹ dọ lẹn Jehova. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan wo mhọn emhin ne bunbun ne ha rẹ mhan ha mhọn izebhudu.

10. Be bhọ hi asun-rẹkhan?

¹⁰ Bhi Baibo, ọne ukpọta Hibru nan zedu ọle diọbhi “asun-rẹkhan,” la “ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe,” a kẹ noo ọle rẹ tẹmhọn ahoẹmhọn-egbe nọn ziẹnlẹn nin Osẹnobulua mhọn da eguọmhandia nesọle. A sẹyẹ noo ọne ukpọta rẹ tẹmhọn oyẹẹ nọn ribhi ẹwẹ eguọmhandia nesi Osẹnobulua. (2 Sam. 9:6, 7) Asun-rẹkhan nin mhan mhọn dẹ sabọ manman ha ziẹn ọbhọ beji ẹghe ha rẹ ha gbera. Mhan fẹ ebi ọnan rẹ sunu yẹ bhi egbe ọsi Daniẹl.

11. Be Daniẹl rẹ rẹman yẹ ghe ọle mhọn asun-rẹkhan beji ọle ki wanre? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọle ghe.)

¹¹ Emhin wo dọnmhẹn asun-rẹkhan nin Daniẹl ha mhọn da Jehova bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle. Ọkpa bhi emhin nọn manman dọnmhẹn asun-rẹkhan nọnsọle da sunu beji ọle gbera ikpe 90. Bhi ọne ẹghe nan, ibhokhan Mẹdis bi Pẹsia da khọn Babilọn miotọ. Sẹyẹ Derayọs nin Ojie ki ha gbẹloghe. Ene ekhamhọn bi ikpea kẹkẹ ne ribhi ihe bhi ugbẹloghe ọsi Derayọs bha hoẹmhọn Daniẹl. Sẹyẹ, ele imun ekpẹn nin Osẹnobulua nin ọle ga. Bhiriọ, ele da mhanmhanlẹn nin ele rẹ gbe Daniẹl a. Ele da lu ọle nin ọne ojie re obọ obhi uhi ọkpa. Ọne uhi nan dẹ rẹman si Daniẹl dẹ sun rẹkhan Osẹnobulua nọnsọle, la si ọle dẹ sun rẹkhan ọne ojie. Emhin nin Daniẹl ha lu nin ọle rẹ rẹman ọle mhọn asun-rẹkhan da ọne ojie, yẹ rẹ re egbe khọkhọ ẹbho nekẹle hi, nin ọle rẹ zobọ bhọ rẹ ha bhii ji Jehova bhi ikpẹdẹ 30. Ọkpakinọn, Daniẹl bha ka lu ọnan. Ranmhude ọnan, a da mun ọlẹn fiọbhi uhio ọsi oduma. Ọkpakinọn, Jehova da re ihaosa nin Daniẹl bhi asun-rẹkhan nin ọle rẹman. Ọle da hinmhin ọlẹn bhi unun ọsi ene oduma. (Dan. 6:12-15, 20-22) Be imhan ha rẹ sabọ ha mhọn asun-rẹkhan nọn sẹnian yẹ nin Daniẹl rẹman?

12. Be Daniẹl rẹ sabọ ha mhọn asun-rẹkhan nọn ziẹn da Jehova yẹ?

¹² Nin mhan rẹ sabọ sun rẹkhan Jehova, ọkhẹke nin mhan ha mhọn oyẹẹ nọn ziẹn da ọle. Daniẹl da wo sabọ sun rẹkhan Jehova ranmhude ọle wo manman hoẹmhọn ọlẹn. Daniẹl sabọ ha mhọn oyẹẹ nọn ziẹn da Jehova ranmhude ọle wo re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha ria ẹmhọn ikpẹ nesọle,  bi uwedẹ nin ọle rẹ re ele man. (Dan. 9:4) Daniẹl da yẹ ria eria nyan emhin esili kẹkẹ nin Jehova lu nanlẹn bi ẹbho nesọle, yẹ ji ene emhin ha ti ọle bhọ.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Edọnmhẹn nela elasẹre kuẹlo da nọn ha sabọ rẹso asun-rẹkhan nin ele mhọn? Re ijiẹmhin man. (Yẹ fẹ ifoto ghe.) (b) Beji a rẹman bhi ọne ividio, be uwẹ ha tayẹ sade ọria nọọn uwẹ si Esali Jehova re obọ bhọ nin okpea rẹ ha re okpea, la nin okhuo rẹ ha re okhuo?

¹³ Bọsi Daniẹl, ẹwẹ ẹbho ne imun ekpẹn nin Jehova bi uhi nesọle elasẹre nesẹmhan da nyẹnlẹn. Ẹbho ne sẹnian sabọ rẹ he ọria nọn hi ki rẹ khin nọn hoẹmhọn Osẹnobulua. Eso bhi ẹwẹ ele bhọ ki ha sua elasẹre nesẹmhan ọbhọ nin ele rẹ gbobọrauhi nọnsi Jehova. Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan fẹ ebe sunu ji obhio mhan nin usẹn okpea natiọle Graeme nọn nyẹnlẹn bhi Australia. Ọle wo kuẹlo da ọnọghọ nọn manman kaka beji ọle ha ribhi isiku. Ọman-emhin nọnsele da nọọn ele ebe ele ha lu yẹ sade ọmọẹ ele taman ele ghe, ẹmhọn ikpea bii ibo ele, la ẹmhọn ikhuo bii ibo ele ti ele bhọ. Ọne ọman-emhin da yẹ yọle ghe, ene re obọ ọbhi ilọnmhọn nọn sẹnian diọbhi obọ ọkpa, ene bha re obọ bhọ ha diọbhi obọ nọnkẹle. Graeme da yọle: “Imẹn bi Ọsali Jehova nin mhan ko ribhi klass ọkpa ha ribhi ibo ọsi ẹbho ne bha re obọ bhọ.” Ọne idia da wo kie ha khọ bhọ. Ọ da khẹke nin Graeme rẹman si ọle dẹ sun rẹkhan Jehova. Graeme da yọle: “Ọman-emhin nọnsẹmhan bi ibo mhan nin mhan ko ribhi klass da noo ẹghe rebhe nọn ki rẹ kẹre nan rẹ man mhan emhin rẹ ha re mhan zojiẹ. Mẹn da dọnmhegbe ku egbe ọi, yẹ rẹ ẹwanlẹn rẹ ji ele lẹn ebi mẹn rẹọ ọi. Ọkpakinọn, ele bha re ehọ bhi ọta soso nin mẹn ta.” Be ọne emhin nọn sunu nan rẹ rẹso Graeme yẹ? Ọle da yọle: “Ọ iyẹẹ mẹn nin ẹbho rẹ re inian ha zuọzuọ mẹn. Ọkpakinọn, mẹn da wo manman ha ghọnghọn ranmhude mẹn sabọ sun rẹkhan Jehova yẹ tẹmhọn ebi mẹn rẹọ ọi man ele.” c

14. Uwedẹ ọkpa nela mhan ha rẹ sabọ ha mhọn asun-rẹkhan nọn ibeghe da Jehova?

¹⁴ Bọsi Daniẹl, mhan dẹ sabọ ha mhọn asun-rẹkhan nọn ibeghe da Jehova sade mhan mhọn oyẹẹ nọn dinmhin da ọle. Mhan dẹ sabọ ha mhọn oyẹẹ nọn dinmhin da Jehova sade mhan luẹ ẹmhọn ikpẹ nesọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan sabọ rẹ ha luẹ ẹmhọn emhin nin ọle manlẹn. (Rom. 1:20) Ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ ziẹn oyẹẹ bi ekpẹn nin uwẹ mhọn da Jehova, uwẹ sabọ rẹ dọ tie usun ọne uhọnmhọn-ọta natiọle “Was It Designed?” la ghe ene ividio. Uwẹ sabọ yẹ rẹ dọ tie ọne ebe natiọle Was Life Created? bi The Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Mhan fẹ ebi obhio mhan nin okhuo natiọle Esther nọn na bhi Denmark vae tale rẹji ene ebe veva nan. Ọle da yọle: “Ẹwanlẹn wo ribhi ẹmhọn ne ribhi ẹkẹ ọle. Ele wo ze ẹmhọanta egbe dagbare. Ọria ha tobọle zẹ si ọle dẹ rẹọbhi ebe ribhi ẹkẹ ọle.” Ben nin mhan ka tẹmhọnlẹn da yọle: “Ẹmhọn ne ribhi ẹkẹ ọle wo ziẹn mẹn urẹọbhọ. Ọ da rẹkpa mẹn rẹ lẹn ghe, Osẹnobulua man iẹnlẹn.” Ahamiẹn uwẹ luẹ ene ebe nan, asabọmiẹn uwẹ dẹ rẹọbhi ebi Baibo ta ẹghe nọn rẹ yọle: “Jehova nin Osẹnobulua mhan, uwẹ ọkhẹke nọn ha miẹn ọne uyi, ọghọ bi ahu, ranmhude uwẹ man emhin rebhe.”—Rev. 4:11. d

15. Uwedẹ ọbhebhe nela mhan ha rẹ sabọ ha ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova?

¹⁵ Uwedẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ sabọ ha ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova hi, nin mhan rẹ manman ha luẹ ẹmhọn iẹnlẹn nọnsi Jesu. Ọnan hi emhin nin obhio mhan nin okhuo natiọle Samira nọn nyẹnlẹn bhi Germany lu. Ọle da yọle: “Emhin nin mẹn luẹ rẹji Jesu rẹkpa mẹn rẹ manman lẹn Jehova nọnsẹn.” Beji Samira ha ribhi obhokhan, ọ da ha nọghọ ọle rẹ lẹn ebi emhin dia Jehova bhi egbe yẹ. Ọkpakinọn, ọle lẹn ebi emhin dia Jesu bhi egbe yẹ. Ọle da yẹ  yọle, “Mẹn wo hoẹmhọn Jesu ranmhude ọle si ẹbho kẹ egbe, sẹyẹ ọle hoẹmhọn ibhokhan.” Beji ọle rẹ dọ manman ha lẹn Jesu, iriọ ọle rẹ dọ ha lẹn Jehova yẹ hoẹmhọn ọlẹn. Be ọ rẹ yi iriọ yẹ? Ọle da yọle: “Mẹn da fẹkẹ dọ lẹn otọle ghe, Jesu wo re egbe khọkhọ Aba ọle tee bhi emhin rebhe nin ọle lu. Uwedẹ nin ele veva rẹ lu emhin wo khọ egbe. Mẹn riale ghe, ọkpa bhi emhin nọn zẹle nin Jehova da je Jesu re bhi otọ khọnan, nin ọle rẹ re ọle lẹkhẹ nin ẹbho rẹ sabọ lẹn Jehova nọnsẹn.” (John 14:9) Ahamiẹn uwẹ ho nin uwẹ ziẹn oyẹẹ nin uwẹ mhọn da Jehova, re ẹghe ọbhi otọ rẹ manman ha luẹ ẹmhọn Jesu. Uwẹ ha lu iriọ, oyẹẹ bi asun-rẹkhan nin uwẹ mhọn da Jehova ki wo ha ziẹn ọbhọ.

16. Be imhan rẹ miẹn elele bhọ yẹ sade mhan mhọn asun-rẹkhan? (Psalm 18:25; Micah 6:8)

¹⁶ Ahamiẹn mhan mhọn asun-rẹkhan da ẹbho, ọ ki re ọle lẹkhẹ nin mhan rẹ ha mhọn imọẹ ne ha yẹ sun rẹkhan mhan. (Ruth 1:14-17) Sẹyẹ, ahamiẹn mhan mhọn asun-rẹkhan da Jehova, mhan ki ha mhọn ọfure bi ọkhọle nọn lọre. Bezẹle mhan ta iriọ? Ranmhude, Jehova ve ghe, ọle dẹ sun rẹkhan ẹbho ne sun rẹkhan ọlẹn. (Tie Psalm 18:25; Micah 6:8.) Ria ẹmhọn ọnan ghe: Arẹmiẹn inian mhan dia khere bhi eji Osẹnobulua nọn man emhin rebhe ye, ọle ve ghe ọle dẹ wo ha hoẹmhọn mhan. Ọle ha hoẹmhọn mhan, edọnmhẹn bi ekpokpo soso iribhọ nọn ha sabọ ne mhan sibhi oyẹẹ nọnsi Jehova re. Uu bhọ ida sabọ. (Dan. 12:13; Luke 20:37, 38; Rom. 8:38, 39) Ọ wo manman lu uhọnmhọn emhin nin mhan rẹ re egbe khọkhọ Daniẹl yẹ sun rẹkhan Jehova!

17-18. Emhin ebhebhe nela mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ Daniẹl?

¹⁷ Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan zilo nyan eva bhi ikpẹ nin Daniẹl ha mhọnlẹn. Ọkpakinọn, emhin ne bunbun yẹ wo ribhọ nin mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova da re emhin kẹkẹ man ọlẹn bhi imianlo, bi bhi ebhohiẹ, yẹ re ẹwanlẹn nanlẹn rẹ sabọ tare ebi ene emhin nin ọle daghe mundia nan. Ene bunbun bhi ene emhin nin Daniẹl miẹn bhọ munsẹ fo. Enekẹle tẹmhọn emhin kẹkẹ ne da sunu bhi ẹghe odalo nọn ha rẹso ọrebhe bhi ọne otọ nan.

¹⁸ Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ zilo nyan ọta akhasẹ eva nin Daniẹl gbẹn ọbhi otọ. Mhan ha lẹn otọ ene ọta akhasẹ, ọ dẹ rẹkpa mhan rebhe rẹ sabọ ha zẹ emhin ne gbale nian. Ene ọta akhasẹ dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ha mhọn izebhudu yẹ rẹ sun rẹkhan Jehova, beji mhan ha da sabọ muegbe ọbhi otọ khẹ emhin ne da sunu bhi ẹghe odalo.