1. Bezẹle nin ẹmhọn ẹbho ne re iziẹngbe lu emhin da ti mhan bhọ?

 ẸMHỌN eria ne re iziẹngbe lu emhin ti mhan rebhe bhọ. Bezẹle? Mhan mun ekpẹn nin ẹbho ne sabọ ku egbe ọi arẹmiẹn ebi ele guanọ bha sẹ se ele obọ. Ọ ti mhan bhọ sade ẹbho re iziẹngbe ne mhan lu emhin aharẹmiẹn mhan dobọ. Sẹyẹ, ọ ti mhan bhọ ghe ọria nọn man mhan Baibo re iziẹngbe rẹ ne mhan lu emhin arẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ nin mhan re luẹ emhin, miẹn ọlẹn ọbhi egbe, la re obọ rẹkhan ọlẹn. Ọnọn ke okhun nẹ hi, ọ manman wo ti mhan bhọ ghe Jehova re iziẹngbe rẹ ne mhan lu emhin!—Rom. 2:4.

2. Idia eso nela ọ ha da ha nọghọ mhan rẹ ha mhọn iziẹngbe?

² Arẹmiẹn ẹmhọn ẹbho ne re iziẹngbe man ti mhan bhọ, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan tobọmhan rẹ ha re iziẹngbe man ẹgheso. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan dọ lu emhin bhi eji ẹbho da rẹ gbusun nan miẹn ọ bha kẹ sẹ mhan egbe, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ ziẹngbe, manman nọn sade otua mhan ye. Mhan sabọ re bha-bha mun ọria sade a re ohu re mhan. Sẹyẹ, ẹgheso ọ sabọ re ha nọghọ mhan rẹ ha ziẹngbe khẹ agbọn ọsọgbọn nin Jehova ve. Uwẹ be guanọ nin uwẹ manman ha mhọn iziẹngbe? Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebi a re ọle ta nan rẹ ha ziẹngbe, bi ebezẹle nọn da manman lu uhọnmhọn emhin. Sẹyẹ mhan ki zilo nyan ebe ha rẹkpa mhan rẹ sabọ manman ha mhọn iziẹngbe.

3. Be ọria nọn mhọn iziẹngbe rẹ lu emhin yẹ sade ẹbho re ohu re ọle?

³ Bha ji mhan fẹ idia enẹn ghe nin mhan ha da sabọ re iziẹngbe man. Ọhẹnhẹn, ọria nọn mhọn iziẹngbe ikẹ miẹn ohu. Ọle dọnmhegbe rẹ ku egbe ọi sade ẹbho re ohu re ọle, sẹyẹ ọle ilu haosa. Ọle ibha-bha mun ẹbho sade emhin nyọn mun ọlen. Ẹghe ọhẹnhẹn nan rẹ re inian tẹmhọn iziẹngbe bhi Baibo, ọle ẹghe nan rẹ  ha tẹmhọn Jehova bii “Osẹnobulua nọn mhọn itohan bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ, nin ukpohu ikẹ re, nọn manman mhọn ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe, Osẹ ọsi ẹmhọanta.”—Ex. 34:6.

4. Be ọria nọn mhọn iziẹngbe rẹ lu emhin yẹ sade ọle mundia khẹ emhin?

⁴ Ọzeva, ọria nọn mhọn iziẹngbe ku egbe ọi beji ọle rẹ mundia khẹ emhin. Ahamiẹn emhin nin ọle khẹ bha kẹ sobọ beji ọle rẹ ha mhọn bhi ọkhọle, ọle idọ ha ha-yo-ha-re, la ha fi bhi ẹlo. (Matt. 18:26, 27) Idia ne bunbun ribhọ nọn ha da wo khẹke nin mhan ku egbe ọi. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọkhẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe sade ọria talọ beji a ha da miẹn mhan bha dọ gbọta ọle bhi unun. (Job 36:2) Sẹyẹ, ọ dẹ khẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe sade mhan rẹkpa ọria nin mhan man ọlẹn Baibo rẹ lẹn otọ ẹmhọanta ne ribhi Baibo, la rẹ sabọ khọn emhin nọn imhẹn nọn guẹ ọle egbe.

5. Uwedẹ ọbhebhe nela mhan ha rẹ rẹman ghe mhan mhọn iziẹngbe?

⁵ Ọzea, ọria nọn mhọn iziẹngbe idọ ha lu emhin ghaghagha. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan lẹn sẹ ghe idia eso ribhọ nọn ha da khẹke nin mhan jẹje lu emhin. Ọrẹyiriọ, ọria nọn mhọn iziẹngbe da ha mhọn emhin kpataki nin ọle ho nin ọle lu, ọle wo ire otua-otua san fiọbhọ, la lu ọle fiara-fiara. Ọkpakinọn, ọle rẹ ẹghe nọn tan bhi otọ rẹ mhanmhan emhin nin ọle ho nin ọle lu. Ẹghenin ọle ki lu ọle nọnsẹn.

6. Be ọria nọn mhọn iziẹngbe rẹ lu emhin yẹ sade ọle kuẹlo da ọkakale?

⁶ Ọzenẹn, ọria nọn mhọn iziẹngbe dọnmhegbe nin ọle hẹi ha zanka-zuyọn sade ọle ziẹngbe ọkakale. Ọ iyi emhin ebe sade mhan tẹmhọn ebi ọkakale nin mhan ye dia mhan bhi egbe yẹ man ọmọẹ mhan. Ọrẹyiriọ, ọria nọn mhọn iziẹngbe dọnmhegbe rẹ ha ria eria nyan emhin esili ne sunu ji ọle bhi iẹnlẹn beji ọle rẹ ziẹngbe idia nin ọle ye. (Col. 1:11) Ọkhẹke nin ẹbho nesi Jehova ha re iziẹngbe man bhi ene uwedẹ kẹkẹ nin mhan tẹmhọnlẹn nan. Bezẹle? Bha ji mhan fẹ emhin eso ghe.

7. Beji James 5:7, 8 rẹman, bezẹle nin iziẹngbe da manman lu uhọnmhọn emhin? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁷ Ọkhẹke nin mhan ha mhọn iziẹngbe beji mhan ha da sabọ miuhọnmhọn. Ọkhẹke nin mhan mundia khẹ ẹghe nin Osẹnobulua ha rẹ mun ive nesọle sẹ, beji eguọmhandia nesọle bhi ẹghe nọn gbera lu. (Heb. 6:11, 12) Baibo da re idia nọnsẹmhan rẹ khọkhọ ọsi ọmugbo. (Tie James 5:7, 8.) Ọmugbo wẹnna kaka nin ọle rẹ kọ emhin yẹ ha gbamẹn khakha ọbhọ, ọkpakinọn ọle bha lẹn ẹghe nin ene emhin ha rẹ gene wanre tee. Ọkpakinọn ọne ọmugbo ki wọ ha ziẹngbe, yẹ ha mhọn ọne izebhudu ghe ọle de rọ emhin nin ọle kọ. Iriọ yẹ nọn rẹji mhan, mhan dọnmhegbe rẹ manman ha lu ilọnmhọn oga, arẹmien mhan “bha lẹn ukpẹdẹ nin Ebeanlẹn [mhan] vade.” (Matt. 24:42) Mhan wo ziẹngbe, yẹ mhọn ọne izebhudu ghe, Jehova dẹ mun ive nesọle rebhe sẹ bhi ẹghe nin ọle rẹyi. Ahamiẹn mhan bha yẹ ha ziẹngbe, egbe sabọ rẹ munhẹn ha lọ mhan, yẹ fẹkẹ ha sibhi ibo nọnsi Jehova re. Mhan sabọ rẹ dọ munhẹn ha khu emhin nin mhan riale ghe ele dẹ re eghọnghọn nin mhan nian. Ọkpakinọn ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe, mhan ki sabọ ziẹngbe sẹbhi ọkpẹnlẹn yẹ miuhọnmhọn.—Mic. 7:7; Matt. 24:13.

8. Be iziẹngbe rẹ rẹkpa mhan yẹ sade mhan ne ẹbho lu emhin? (Colossians 3:12, 13)

⁸ Iziẹngbe rẹkpa mhan rẹ deba ẹbho ha nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn mhẹn. Ọ rẹkpa mhan rẹ gbehọkotọ nọnsẹn sade ẹbho talọ. (Jas. 1:19) Sẹyẹ ọ rẹkpa mhan rẹ sabọ deba ẹbho ha ribhi ọfure. Ọ yẹ rẹkpa mhan rẹ ku egbe ọi, yẹ rẹ rẹban ọta ne bha gba sade mhan kuẹlo da ọnọghọ. Sẹyẹ ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe mhan ida kẹ wo ha re ohu sade ọria lu emhin nọn rẹ ẹkẹ khọ mhan. Nin mhan rẹ lu haosa, mhan ki “wo ha re iziẹngbe rẹ ne egbe lu emhin . . . yẹ ha re ọkhọle rebhe rẹ rẹhunmhan ọdeọde.”—Tie Colossians 3:12, 13.

9. Be iziẹngbe rẹ rẹkpa mhan yẹ sade mhan ho nin mhan zẹ emhin nin mhan ha lu? (Proverbs 21:5)

⁹ Iziẹngbe dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ zẹ emhin ne mhẹn rẹ lu. Nin mhan rẹ wo re ẹjẹje zẹ emhin nin mhan ho nin mhan lu, mhan ki re ẹghe ọbhi otọ rẹ gua otọ emhin nin mhan ho nin mhan lu, yẹ zẹ ọnọn ha mhẹn mhan bhi egbe. (Tie Proverbs 21:5.) Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan guanọ iwẹnna, mhan sabọ rẹ ka nin mhan rẹ wo lu ọnọn ọhẹnhẹn nin mhan miẹn aharamiẹn ọ dẹ rẹso oga nin mhan ga Jehova. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe, mhan ki re ẹghe ọbhi otọ fẹghe eji ọne iwẹnna ye, eka ẹghe nọn ha gbe mhan le, ebi ọne iwẹnna ha rẹ rẹso azagba-uwa nọnsẹmhan yẹ, bi ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn. Iziẹngbe dẹ rẹkpa mhan beji a ha da miẹn ghe mhan bha dọ zẹ emhin nọn bha gba.

10. Be Kristiẹn ha rẹ sabọ ha mhọn iziẹngbe yẹ, yẹ wo ha re ọle man?

¹⁰ Bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ manman ha mhọn iziẹngbe. Obọ ọkpa iziẹngbe khin bhi ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khialẹ. (Gal. 5:22, 23) Bhiriọ mhan dẹ sabọ bhii Jehova nin ọle rẹ ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin mhan, yẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ha mhọn ikpẹ ọsi ọne ẹlinmhin. Ahamiẹn mhan ribhi idia nọn da khẹke nin mhan manman re iziẹngbe man, mhan ki bhii Jehova nin ọle rẹ ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe. (Luke 11:9, 13) Sẹyẹ mhan dẹ sabọ bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan rẹ ha ghe emhin bhi uwedẹ nin ọle rẹ ghe ọle. Mhan ha re inian bhii ji Jehova fo, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe rẹ ha re iziẹngbe man ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Beji mhan ha rẹ manman ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan rẹ ha mhọn iziẹngbe, yẹ dọnmhegbe rẹ ha re ọle man, ọle ki rẹkpa mhan rẹ ha mhọn iziẹngbe aharẹmiẹn ọ ka nọghọ mhan khẹ rẹ ha re ọle man.

11-12. Be Jehova sẹ rẹ re iziẹngbe man yẹ?

 ¹¹ Ha ria eria nyan ijiẹmhin ọsi ẹbho bhi Baibo ne re iziẹngbe man. Ijiẹmhin ọsi ẹbho ne bunbun ne re iziẹngbe man wo ribhi Baibo. Mhan da ha ria eria nyan ele, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ha mhọn iziẹngbe. Ọkuẹsẹ mhan zilo nyan eso bhi ene ijiẹmhin nan, bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Jehova ghe nọn ki sẹ re iziẹngbe man nẹ.

¹² Bhi ogba ọsi Idẹn, Esu da riia Jehova elin an yẹ dọnmhegbe rẹ re Ivi rẹọbhọ ghe Jehova bha guanọ ebe ha mhẹn ele bhi egbe, sẹyẹ uwedẹ nin ọle rẹ gbẹloghe imhẹn. Jehova bha wo gbe Esu a, sokpan ọle da mhọn iziẹngbe yẹ ku egbe ọi, ranmhude ọle lẹnmhin ghe ọ dẹ re ẹghe nin ọle rẹ rẹman ghe ugbẹloghe nọnsọle mhẹn nẹ. Beji ọle rẹ mundia, ọle sẹ wo ziẹngbe ohoghe kẹkẹ nan bha ọle bhi egbe. Rẹ deba ọnin, Jehova yẹ wo ha ziẹngbe beji ẹbho ne bunbun ha da sabọ miẹn ọne isẹhoa rẹ nyẹnlẹn bhi ighegheghe. (2 Pet. 3:9, 15) Ranmhude ọnan ẹbho ne bunbun sabọ dọ lẹn ọlẹn. Mhan ha denọ ẹlo ọbhi emhin esili ne nabhọre ranmhude iziẹngbe nọnsi Jehova, ọ ki rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe khẹ ọne ẹghe nin ọle ha rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi ọnan agbọn Esu nan.

13. Be Jesu rẹ re egbe khọkhọ Aba ọle yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re iziẹngbe man? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹³ Jesu wo re egbe khọkhọ Aba ọle tee bhi uwedẹ nin ọle rẹ re iziẹngbe man. Sẹyẹ ọle wo re ọne ikpẹ nan man beji ọle ha ribhi ọne otọ nan. Asabọmiẹn ọ iyi ẹghe rebhe ọ rẹ wo ha lẹkhẹ nin Jesu rẹ ha re ọne ikpẹ nan man, manman nọn rẹda ene akowe bi ene Farisi ne ha re eku lu emhin. (John 8:25-27) Ọrẹyiriọ, bọsi Aba ọle, ohu bha kẹ ha re Jesu. Ọle bha ha lu haosa beji ẹbho ha re unun ji ọle, la ji ẹkẹ ha khọ ọle. (1 Pet. 2:23) Jesu bha ha zakan-zuyọn beji ọle ha ziẹngbe ọkakale. Ọnan zẹle nin Baibo da yọle ghe nin mhan “ria ẹmhọn ọria nọn ziẹngbe ọkhọbhunun  nọn sẹ inian bhi obọ ẹbho ne lu olukhọ”! (Heb. 12:2, 3) Bhi ahu nọnsi Jehova, mhan dẹ yẹ sabọ ziẹngbe ọkakale nọn hi ki rẹ khin nin mhan kuẹlo da.

14. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi uwedẹ nin Ebraham rẹ re iziẹngbe man? (Hebrews 6:15) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹⁴ A ha ki miẹn emhin bha sunu beji mhan rẹ ha mhọn bhi ọkhọle rẹji ọkpẹnlẹn ọsi ọne agbọn nan kii? Asabọmiẹn mhan rẹ ha riale ghe, ọne agbọn Esu nan ida sẹ ẹlẹnan. Mhan sabọ rẹ dọ ha riale ghe ẹlo mhan ida yẹ sẹbhi ẹghe nọn ha rẹ kpẹn. Ọkpakinọn, be ha rẹkpa mhan rẹ sẹyẹ re iziẹngbe ha khẹ ọne ẹghe? Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Ebraham ghe. Beji Ebraham bha sẹ ha mhọn ọmọn bhi ẹghe nin ọle rẹ ribhi ikpe 75, Jehova da ve nanlẹn ghe, “Imẹn dẹ re uwẹ kiẹn agbaẹbho nọn khua.” (Gen. 12:1-4) Ẹlo Ebraham be sẹ ebi Jehova rẹ mun ọne ive nan sẹ yẹ? Ẹlo ọle bha wo sẹbhi erebhe. Beji ọle ki fan Ẹdẹ Yufretis ra fo, sẹyẹ ikpe 25 gbera, ẹlo ọle da sẹbhi uwedẹ ọhan-ilo nan rẹ biẹ ọmọn nọnsọle nin Aizik. Sẹyẹ, ikpe 60 ọbhebhe ki gbera, ẹlo ọle da sẹbhi ẹghe nan rẹ biẹ Isọ bi Jekọp ne yi eyẹ nesọle. (Tie Hebrews 6:15.) Ọkpakinọn, ẹlo ọle bha sẹbhi ẹghe nin eria ne na bhi ulin uwa nọnsọle vae rẹ dọ kiẹn udede agbaẹbho, yẹ le ọne otọ bhi uku nin Jehova ve nanlẹn. Ọrẹyiriọ, Ebraham wo deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. (Jas. 2:23) Ẹghe nin Ebraham ha rẹ riọ kpanọ, ọle dẹ wo ha ghọnghọn rẹ lẹn ghe urẹọbhọ bi iziẹngbe nin ọle rẹman rẹ ẹbho ne bunbun miẹn erọnmhọn bhi obọ Osẹnobulua! (Gen. 22:18) Be imhan luẹ bhi ọnan? Asabọmiẹn bhi eji a ye nan nian, ẹlo mhan ida sẹbhi ebi Jehova ha rẹ mun ive rebhe nesọle sẹ yẹ. Ọrẹyiriọ, ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe bii Ebraham, mhan dẹ sabọ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, Jehova dẹ re ihaosa nin mhan nian, yẹ manman lu iriọ nin mhan bhi agbọn ọsọgbọn nin ọle vele.—Mark 10:29, 30.

15. Emhin nela mhan ha sabọ dọ luẹ ẹmhọn ọlẹn bhi Baibo?

 ¹⁵ Ijiẹmhin ọsi ẹbho ebhebhe ne yẹ re iziẹngbe man wo ribhi Baibo. (Jas. 5:10) Ọ dẹ ha mhẹn sade uwẹ re ẹghe ọbhi otọ rẹ dọ luẹ ele. b Bhi ọsi ijiẹmhin, arẹmiẹn obhokhan Devid ha khin ẹghe nan rẹ zẹ ọle nin ọle ha yi ojie ọsi Izrẹl, ọle wo mundia bhi ikpe ne bunbun ọkuẹsẹ ọne ugbẹloghe sẹ ọle obọ. Simiọn bi Anna yẹ wo ha ga Jehova nọnsẹn beji ele rẹ ha khẹ ẹghe nin Mezaya nan ve ive ọle ha rẹ vae. (Luke 2:25, 36-38) Beji uwẹ ha rẹ ha luẹ okha ọsi ene ẹbho nan, guanọ ewanniẹn rẹji ene inọnta nan: Be bhọ emhin nọn rẹkpa ọne ọria nan rẹ sabọ ha mhọn iziẹngbe? Elele nela ọle miẹn nin ọle rẹ ha mhọn iziẹngbe? Be imẹn ha rẹ re egbe khọkhọ ọle yẹ? Asabọmiẹn uwẹ dẹ yẹ miẹn elele sade uwẹ dọ ha luẹ okha ọsi ẹbho bhi Baibo ne bha ha mhọn iziẹngbe. (1 Sam. 13:8-14) Uwẹ sabọ rẹ nọọn egbe ẹ: ‘Emhin nela re ele miẹn ghe ele bha ha mhọn iziẹngbe? Emhin nọn imhẹn nela nabhọre nin ele bha rẹ ha mhọn iziẹngbe?’

16. Elele eso nela nabhọre sade mhan mhọn iziẹngbe?

¹⁶ Ria eria nyan emhin esili ne nabhọre sade mhan mhọn iziẹngbe. Ahamiẹn mhan mhọn iziẹngbe, mhan ki manman ha ghọnghọn yẹ sabọ ha ku egbe ọi. Bhiriọ, iziẹngbe dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn egbe nọn daanlẹn, bi ọkhọle nọn lọre. Mhan da ha re iziẹngbe rẹ ne ẹbho lu emhin, mhan ki sabọ deba ele ha mhọn ikolu nọn mhẹn. Okugbe ki ha ribhi agbotu nin mhan ye. Ahamiẹn ọria lu emhin nọn khọ mhan bhi ẹkẹ, mhan ida kẹ re ohu, bhiriọ, ọne ẹmhọn ida kie dọ mun eran. (Ps. 37:8, Prov. 14:29) Ọnọn ke okhun nẹ hi, mhan ki ha re egbe khọkhọ Aba mhan nọn ribhi okhun, yẹ manman ha sikẹ ọle.

17. Be ọkhẹke nin mhan muegbe rẹ wo ha lu?

¹⁷ Ikpẹ nọn wo gene mhẹn, nọn yẹ re elele re iziẹngbe khin! Arẹmiẹn ọ iyi ẹghe rebhe ọ rẹ wo lẹkhẹ nin mhan rẹ ha re iziẹngbe man, bhi ahu nọnsi Jehova mhan dẹ wo sabọ ha mhọn ọne ikpẹ nan. Beji mhan rẹ re iziẹngbe ha khẹ agbọn ọsọgbọn, mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, “ẹlo nọnsi Jehova ghe ẹbho ne mun ofẹn ọlẹn, ẹbho ne mundia khẹ ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe nọnsọle.” (Ps. 33:18) Bhiriọ, bha ji mhan rebhe muegbe rẹ wo ha ziẹngbe.