UHỌNMHỌN-ỌTA NỌNZI 34
ILLO 107 Ha Mhọn Oyẹẹ Bọsi Osẹnobulua
Ebi Ene Ewanlẹn Ha Rẹ Re Oyẹẹ Bi Itohan Man Eria Ne Lu Emhin Ebe Nọn Kaka Ye
“Osẹnobulua wo manman ha mhọn ifuẹkẹ bi itohan da uwẹ, . . . [ọle] guanọ nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ fidenọ.”—ROM 2:4.
EBI A HA LUẸ BHỌ
Mhan dẹ zilo nyan ebi ene ewanlẹn rẹ dọnmhegbe yẹ rẹ rẹkpa ẹbho ne lu emhin ebe ne kaka.
1. Urẹkpa nela eria ne lu emhin ebe nọn kaka ha sabọ miẹn?
BHI uhọnmhọn-ọta nọn gbera, mhan da zilo nyan ebi Pọl nin odibo rẹ re ẹmhọn ọsi okpea ọkpa khian yẹ nọn lu emhin ebe nọn kaka bhi agbotu ọsi Kọrint. Ọ da khẹke nan re ọne ọria sibhi agbotu re ranmhude ọle bha ka fidenọ. Ọrẹyiriọ, beji Baibo nọn mun ọne uhọnmhọn-ọta nan mhọn rẹman, Osẹnobulua dẹ sabọ rẹkpa eria ne lu emhin ebe rẹ fidenọ. (Rom 2:4) Be ọle rẹ noo ene ewanlẹn rẹ rẹkpa ele yẹ?
2-3. Be ọkhẹke nin mhan lu sade mhan dọ lẹn kere ghe obhio mhan nin mhan ko ga lu emhin ebe nọn kaka? Bezẹle nọn da khẹke nin mhan lu iriọ?
2 Ọkuẹsẹ ene ewanlẹn rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe, ọ dẹ khẹke nin ele ka lẹn emhin nin ọne ọria lu. Bhiriọ, be ọkhẹke nin mhan lu sade mhan dọ lẹn kere ghe obhio mhan nin mhan ko ga lu emhin ebe nọn ha sabọ re ene ewanlẹn re ọle sibhi agbotu re? Ọ dẹ ha mhẹn nin mhan rẹ taman ọne ọria nin ọle bu ene ewanlẹn nin ele rẹkpa ọle.—Isa. 1:18; Iwẹn. 20:28; 1 Pita 5:2.
3 Ahamiẹn ọne ọria bha dọ taman ene ewanlẹn ebi ọle lu ki? Ọ dẹ ha mhẹn nin mhan rẹ dọ taman ene ewanlẹn beji ọne ọria ha da miẹn urẹkpa nọn khẹke. Emhin nọn khẹke nin mhan lu khọnan, ranmhude mhan hoẹmhọn ọne obhio mhan. Ahamiẹn ọne ọria bha zobọ bhi ọne emhin ebe nin ọle lu, ọle ki riia ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn an. Sẹyẹ, ọnan dẹ sabọ riia elin nọnsi Jehova bi agbotu nọnsọle a. Aharẹmiẹn ọnan i da lẹkhẹ nin mhan rẹ dọ taman ene ewanlẹn, mhan dẹ ranmhude oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova bi ọne ọria dọ taman ele.—Ps. 27:14.
EBI ENE EWANLẸN RẸ RẸKPA ẸBHO NE LU EMHIN EBE NỌN KAKA YẸ
4. Be ene ewanlẹn ho nin ele rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe rẹ lu?
4 Ahamiẹn ọria bhi agbotu lu emhin ebe nọn kaka, ene ewanlẹn ki zẹ itue ea a bhi ẹwẹ ele nin ele dọ miẹn ọne ọria. Ọkhẹke nin ene ikpea lu ọle ọbhi oleghe, yẹ re idegbere man. Beji ele rẹ dọnmhegbe rẹ rẹkpa ọne ọria nọn lu emhin ebe, ọkhẹke nin ele yere ghe ele i da sabọ sua ọle ọbhọ rẹ fidenọ. (Deut. 30:19) Ene ewanlẹn lẹn sẹbhọ ghe, ọ i yi ọrebhe ha wo re osukpa fidenọ beji Devid nọn Ojie rẹ fidenọ. (2 Sam. 12:13) Eria eso ne lu emhin ebe i ka ho nin ele re obọ rẹkhan ibhude nin Jehova re nin ele. (Gen. 4:6-8) Ọrẹyiriọ, ebi ene ewanlẹn mhọn bhi ọkhọle hi, nin ele rẹ rẹkpa ọne ọria rẹ fidenọ. Be ọkhẹke nin ene ewanlẹn yere sade ele dọ miẹn ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka?
5. Be ọkhẹke nin ene ewanlẹn rẹ ne ọne ọria nọn lu olukhọ lu emhin yẹ sade ele dọ miẹn ọlẹn? (2 Timoti 2:24-26) (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
5 Ene ewanlẹn lẹnmhin ghe, inian ọne ọria nọn lu emhin ebe diabe ohuan nọn yulua, nọn sẹyẹ wo ghan bhi ẹlo nọnsi Jehova. (Luk 15:4, 6) Bhiriọ, ọkhẹke nin ele re ekpẹn-ekpẹn nanlẹn talọ sade ele dọ miẹn ọlẹn, ele i da ha to mun ọlẹn. Sẹyẹ, ọ i yi nin ele rẹ gheghe dọ guanọ ẹmhọanta ọkpa zẹle nin ele ha da rẹnẹ ji ọle. Ọkhẹke nin ele re ikpẹ nan tẹmhọnlẹn bhi 2 Timoti 2:24-26 man sade ele dọ nanlẹn talọ. (Tie ọle.) Ene ewanlẹn nan i da ji ohu re ele beji ele rẹ nin ọne ọria talọ. Ele ki fẹkẹ re ifuẹkẹ bi ekpẹn-ekpẹn rẹkpa ọle.
Beji ọsun-ohuan rẹ rẹkpa ihuan nesọle bhi ẹghe ẹdẹlẹ, iriọ ene ewanlẹn yẹ rẹ rẹkpa ibhio mhan ne lu emhin ebe nọn kaka (Fẹ uduọle nọnzi 5 ghe)
6. Be ene ewanlẹn rẹ mun ọkhọle nọnsele egbe ọbhi otọ yẹ ọkuẹsẹ ele dọ miẹn ọne ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka? (Rom 2:4)
6 Ene ewanlẹn nan je ki mun ọkhọle nọnsele egbe ọbhi otọ. Ele dọnmhegbe nin ele rẹ re egbe khọkhọ Jehova sade ele rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe. Ọnin hi, nin ele rẹ yere ebi Pọl tale bhi ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Osẹnobulua wo manman ha mhọn ifuẹkẹ bi itohan da uwẹ, . . . [ọle] guanọ nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ fidenọ.” (Tie Rom 2:4.) Ọkhẹke nin ene ewanlẹn yere ghe ọsun-ohuan ele khin. Sẹyẹ, ọkhẹke nin ele ha re obọ rẹkhan uwedẹ nin Jesu rẹ dia ele, yẹ re egbe khọkhọ ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ gbẹloghe agbotu. (Isa. 11:3, 4; Mat. 18:18-20) Ọkuẹsẹ ene ewanlẹn nan dọ miẹn ọne ọria, ele ki nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa ele rẹ sabọ rẹkpa ọne ọria rẹ fidenọ. Ele ki yẹ dọ guanọ adia bhi Baibo bi ebe nesẹmhan nọn ha sabọ rẹkpa ele, yẹ bhii Jehova nọn re ẹwanlẹn nin ele rẹ sabọ re ọne ẹmhọn khian nọnsẹn. Sẹyẹ, ele ki dọ fẹ emhin eso ghe rẹji ọne ọria, nọn re ọle ha ria eria bhi uwedẹ nin ọle rẹ ha ria eria, sẹyẹ nọn ha yẹ sabọ zẹ ọle dọ lu emhin ebe nin ọle lu.—Prov. 20:5.
7-8. Be ene ewanlẹn ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Jehova yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re iziẹngbe man sade ele rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe?
7 Ene ewanlẹn nan re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re iziẹngbe man. Ele lẹn ebi Jehova rẹ nin ẹbho ne lu emhin ebe nọn kaka bhi ẹghe nọn gbera lu emhin yẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jehova wo re iziẹngbe nin Keni lu emhin. Ọle da taman Keni ebe ha sabọ sunu sade ọle bha fidenọ. Sokpan, ọle ha fidenọ ọle dẹ nan erọnmhọn nanlẹn. (Gen. 4:6, 7) Jehova da noo Netan nin akhasẹ rẹ re adia nin Devid. Netan da noo arẹkhọkhọ ọkpa rẹ rẹkpa Devid rẹ sabọ fidenọ. (2 Sam. 12:1-7) Jehova da wo ha je akhasẹ nesọle bu ibhokhan Izrẹl ẹghe-ẹghe nin ele rẹ fikekegbe ọle. (Jer. 7:24, 25) Jehova bha ha khẹ nin ẹbho nesọle fidenọ ọkuẹsẹ ọle rẹkpa ele. Sokpan, ọle da tobọle ha taman ele nin ele fidenọ.
8 Ene ewanlẹn re egbe khọkhọ Jehova sade ele rẹkpa ibhio mhan ne lu emhin ebe nọn kaka. Beji 2 Timoti 4:2 rẹman, ele re “iziẹngbe” rẹ ne ele lu emhin. Bhiriọ, ọkhẹke nin ene ewanlẹn ha mhọn iziẹngbe beji ele ha da sabọ rẹkpa ọria nọn lu khọ rẹ kie sabọ ha lu emhin ne mhẹn. Ahamiẹn ene ewanlẹn dọ ha khọẹkẹ la ji egbe lọ ele, ọ dẹ sabọ re ọne ọria miẹn ghe ọle bha miẹn adia nọnsele ọbhi egbe, la fidenọ.
9-10. Be ene ewanlẹn ha rẹ sabọ rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka rẹ lẹn ebezẹle nin ọle da lu ọle?
9 Ene ewanlẹn dọnmhegbe rẹ lẹn ebezẹle nin ọne ọria da lu emhin ebe nin ọle lu. Bhi ọsi ijiẹmhin, ranmhude ọne ọria i yẹ tobọle luẹ Baibo la dagbare bhi inẹbho ki be wẹghẹ ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn an? Ọle ki be zobọ bhọ rẹ ha nan erọnmhọn ji Jehova ẹghe rebhe? Ọle be zobọ bhọ rẹ ha khọn emhin ne i mhẹn nin egbe nọnsọle guanọ? Ọle be dọ ha ne ẹbho ne i mhẹn muobọ, la ọle be ha re emhin ne bha gba rẹ re egbe re ahoho? Ahamiẹn iriọ nọn, be ọ rẹ rẹso emhin nin ọle ria ẹmhọn ọlẹn bi emhin nin egbe ọle guanọ yẹ? Ọle be lẹn ebi ọne emhin nan nin ọle zẹ rẹ lu dia Aba ọle nin Jehova yẹ bhi egbe?
10 Ahamiẹn ene ewanlẹn nọọn ọle inọnta ne khẹke, ghe ele bha dọ ha nọọn ọle inọnta ne bha rẹtẹ ọne ẹmhọn, ele dẹ sabọ rẹkpa ọne ọria rẹ ria eria nyan ebe re ọle lu ọne emhin ebe. (Prov. 20:5) Rẹ deba ọnin, ele dẹ sabọ noo arẹkhọkhọ rẹ rẹkpa ọne ọria rẹ ria eria nyan ebi emhin ebe nin ọle lu kaka sẹ yẹ beji Netan lu bhi egbe Devid. Ahamiẹn ene ewanlẹn re obọ rẹkhan ene adia nan, asabọmiẹn ọne ọria dẹ munhẹn ha kiọya ọbhi emhin ebe nin ọle lu bhi ẹghe ọhẹnhẹn nin ele ha rẹ miẹn ọlẹn. Ọle bhọ sabọ rẹ fidenọ.
11. Be Jesu rẹ ne eria ne lu emhin ebe lu emhin yẹ?
11 Ene ewanlẹn dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ Jesu. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ho nin ọle rẹkpa Sọl nọn yi obhi Tasọs, ọle da nọọn ọle ọne inọnta nan nọn khẹke. Ọle da yọle: “Sọl, Sọl, bezẹle nin uwẹ da kpokpo mẹn?” Jesu da noo ọne inọnta nan rẹ rẹkpa Pọl rẹ ria eria nyan emhin nọn bha gba nin ọle ha lu. (Iwẹn. 9:3-6) Rẹji “ọne okhuo natiọle Jezibẹl” Jesu da yọle: “Mẹn da re ẹghe nanlẹn rẹ fidenọ.”—Arẹ 2:20, 21.
12-13. Be ene ewanlẹn ha lu rẹ sabọ re ẹghe nin ọria nọn lu emhin ebe nọn kaka rẹ fidenọ yẹ? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
12 Ene ewanlẹn re egbe khọkhọ Jesu. Ele i wo jẹje dọ ha riale ghe ọne ọria nọn lu olukhọ bha muegbe nin ọle rẹ fidenọ. Asabọmiẹn eso dẹ wo fidenọ bhi ẹghe ọhẹnhẹn nin ene ewanlẹn ha rẹ dọ miẹn ele, sẹye, asabọmiẹn eso i da wo re iriọ fidenọ. Bhiriọ, ene ewanlẹn sabọ rẹ mhanmhanlẹn nin ele rẹ kie miẹn ọne ọria. Asabọmiẹn ele ha miẹn ọne ọria fo bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọle dẹ dọ ha ria ẹmhọn ebi ene ewanlẹn taman ọlẹn dinmhin. Ọle sabọ rẹ dọ ha mhọn idegbere yẹ bhii Jehova nọn rẹhunmhan ọlẹn. (Ps. 32:5; 38:18) Bhiriọ, beji ene ewanlẹn bi ọne ọria ha rẹ ko ha miẹn egbe bhi ọne ẹmhọn, asabọmiẹn uwedẹ nin ọle ha rẹ ha lu emhin dẹ dikẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin bhi ọsi ọhẹnhẹn nin ele miẹn ọlẹn.
13 Nin ene ewanlẹn rẹ sabọ rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe rẹ sabọ fidenọ, ọ dẹ khẹke nin ele re ẹkẹ-ẹjẹjẹ bi ifuẹkẹ rẹ nanlẹn lu emhin. Ele ki bhii Jehova nọn rẹkpa ele beji ele rẹ rẹkpa ọne ọria, yẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, Jehova dẹ rẹkpa ọne ọria rẹ kiọya ọbhi emhin ebe nin ọle lu yẹ fidenọ.—2 Tim. 2:25, 26.
Nin ene ewanlẹn rẹ sabọ re ẹghe nin ọria nọn lu emhin rẹ ria eria nyan ebi ọle lu yẹ rẹ sabọ fidenọ, asabọmiẹn ele dẹ miẹn ọlẹn gbera osukpa (Fẹ uduọle nọnzi 12 ghe)
14. Họla mhan re ogẹn je sade ọria nọn lu emhin ebe fidenọ? Bezẹle?
14 Ọ manman wo re imhan ghọnghọn sade ọne ọria nọn lu khọ fidenọ! (Luk 15:7, 10) Ene ewanlẹn ne rẹkpa ọne ọria be miẹn ọne ogẹn ọbhi egbe sade ọne ọria fidenọ? Yere ebi Pọl tale rẹji eria ne lu ọlukhọ. Ọle da yọle: “Osẹnobulua dẹ rẹkpa ele rẹ fi ọkhọle denọ.” (2 Tim. 2:25) Bhiriọ, Jehova hi ọnọn rẹkpa ọria nọn lu ọlukhọ rẹ sabọ fi ọkhọle denọ, ọ i yi eria. Pọl da yẹ tẹmhọn emhin esili nin ọria miẹn bhọ sade ọle gene fidenọ. Ọne ọria sabọ rẹ kie dọ manman lẹn otọ ẹmhọanta ne ribhi Baibo nọnsẹn, ọle sabọ rẹ kie dọ ha lu emhin ne gbale, yẹ re egbe nẹ bhi ufi ọsi Esu.—2Ti 2:26.
15. Be ene ewanlẹn ha lu rẹ wo ha rẹkpa ọria nọn fidenọ?
15 Ahamiẹn ọria fidenọ, ene ewanlẹn ki mhanmhanlẹn nin ele rẹ sẹyẹ ha rẹnẹ ji ọle, nin ele rẹ rẹkpa ọle rẹ lẹn ebi ọle ha lu rẹ sabọ ha re egbe nẹ bhi ufi ọsi Esu, yẹ rẹ sabọ ha lu emhin ne mhẹn. (Hib. 12:12, 13) Bhi ọsi ẹmhọanta, ene ewanlẹn i dọ ha taman ibhio mhan emhin ebe nin ọne ọria lu. Ọkpakinọn, emhin nela ọkhẹke nin ele ji ibhio mhan bhi agbotu lẹn?
“ISIRA ẸBHO REBHE UWẸ HA RẸ DIA ỌRIA NỌN WO HA LU EMHIN EBE”
16. Beji a tẹmhọnlẹn bhi 1 Timoti 5:20, hela hi ene “ẹbho rebhe” nin Pọl ha tẹmhọnlẹn?
16 Tie 1 Timoti 5:20. Timoti nọn yẹ yi ọwanlẹn bii Pọl, ọle Pọl gbẹn ene ẹmhọn nan je rẹ taman ọlẹn ebi a ha rẹ ha re ẹmhọn ọsi ẹbho ne lu emhin ebe khian yẹ. Be Pọl re ene ẹmhọn nan ta? Ọ i yi ẹbho rebhe bhi agbotu Pọl re ene ọta “ẹbho rebhe” ha talọ je, sokpan ikpeta ẹbho nan ha sabọ miẹn ghe ele lẹn ẹmhọn ọne emhin nọn sunu ọle ha talọ je. Ele sabọ rẹ ha yi ibhio mhan nin ọne emhin sunu bhi isira ele, la ibhio mhan nin ọne ọria tẹmhọn ebi ọle lu man. Ene ewanlẹn ki fẹkẹ rẹ ẹwan-ẹwan rẹ ji enan lẹn ghe, a re ọne ẹmhọn ọ i nọnsẹn, sẹyẹ a re adia nin ọne ọria nọn lu ọne emhin ebe.
17. Ahamiẹn eria ne bunbun bhi agbotu lẹn ẹmhọn emhin ebe nọn kaka nin ọria lu, la ele dẹ lẹn, be ọkhẹke nin ene ewanlẹn lu? Bezẹle?
17 Bhi idia eso, ẹbho ne bunbun bhi agbotu sabọ rẹ lẹn ẹmhọn emhin nọn i mhẹn nin ọne ọria lu, la asabọmiẹn ene bunbun dẹ lẹn beji ẹghe ha rẹ ha khian. Bhi idia nọn sẹnian, ọrebhe bhi agbotu ki ha yi “ẹbho rebhe” nin Pọl ha tẹmhọn ọlẹn. Bhiriọ, ene ewanlẹn ki ji ọrebhe bhi agbotu lẹn ghe, a da ọne obhio mhan obọ i. Bezẹle nin ele ha da lu ọnan? Pọl da yọle: “Beji a ha da miẹn, ofẹn ki yẹ ha mun ene ẹbho rẹ ha lu emhin ebe.”
18. Ahamiẹn obhokhan nọn bha sẹ sẹbhi ikpe 18 lu emhin ebe nọn kaka, be ene ewanlẹn ha rẹ re ọne ẹmhọn khian yẹ? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)
18 Ibhokhan ne mianmẹn ne bha sẹ sẹbhi ikpe 18 ne lu emhin ebe nọn kaka kii? Ene ewanlẹn ki zẹ ewanlẹn eva nin ele dọ miẹn ọne obhokhan bi ene biẹ ọle. b Ene ewanlẹn ki fẹghe ebi ene biẹ ọne obhokhan sẹ lu rẹ rẹkpa ọle rẹ sabọ fidenọ. Ahamiẹn ọne obhokhan re ehọ ọbhi adia nin ene biẹ ọle re nanlẹn, yẹ dọnmhegbe rẹ fidenọ, ene ewanlẹn sabọ rẹ zẹ nin ele zẹ ọne ẹmhọn obọ bhi iriọ. Beji mhan lẹn, ẹsọn ọsi enebiọmọn nọn nin ele rẹ ha re adia nin imọn nesele. (Deut. 6:6, 7; Prov. 6:20; 22:6; Ẹfẹ. 6:2-4) Ọrẹyiriọ, ene ewanlẹn dẹ sẹyẹ ha fẹghe si ene biẹ ọne ọmọn gene ha rẹkpa ọle bhi uwedẹ nọn khẹke. Ọkpakinọn, be ene ewanlẹn ha lu yẹ sade ele kere ghe obhokhan nọn mianmẹn bha ho nin ọle fidenọ bhi emhin ebe nin ọle lu? Bhi idia nọn sẹnian, ewanlẹn ea ki bu ọne obhokhan bi ene biẹ ọle.
Ahamiẹn obhokhan nọn bha sẹ sẹbhi ikpe 18 lu emhin ebe nọn kaka, ewanlẹn eva ki dọ miẹn ọne obhokhan bi ene biẹ ọle (Fẹ uduọle nọnzi 18 ghe)
“JEHOVA MANMAN MHỌN ITOHAN BI ẸKẸ-ẸJẸJẸ”
19. Be ene ewanlẹn rẹ re egbe khọkhọ Jehova yẹ sade ele rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe?
19 Jehova guanọ nin ene ewanlẹn gbega ibhio ele bhi obọ eria ne i re obọ rẹkhan adia nesọle. (1 Kọr. 5:7) Ele sẹyẹ wo dọnmhegbe rẹ lu eka nin ele ha sabọ lu rẹ rẹkpa ọria nọn lu emhin ebe rẹ sabọ fidenọ. Bhiriọ, ele da ha rẹkpa ọria nọn lu olukhọ, ele mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, ọne ọria dẹ fidenọ. Bezẹle? Ranmhude ele ho nin ele ha re egbe khọkhọ Jehova nọn “manman mhọn itohan bi ẹkẹ-ẹjẹjẹ.” (Jem. 5:11) Bha ji mhan fẹ ebi Jọni nin odibo rẹ rẹman yẹ ghe ọle mhọn ọkhọle nọn sẹnian. Ọle da gbẹn yọle: “Imọn nesẹmhẹn, ranmhude mẹn bha guanọ nin bha lu emhin ebe, ọle zẹle nin mẹn da ha gbẹn ene ẹmhọn nan ji bha. Aharẹmiẹn ọria soso bhi ẹwẹ bha lu emhin ebe, mhan mhọn ọnọn ha rẹkpa mhan bhi eji ọne Aba ye. Ọle hi Jesu Kristi, ọnọn khiale.”—1 Jọni 2:1.
20. Be imhan ha zilo nyan bhi uhọnmhọn-ọta nọn kike bhi ọne Ebe Ọkhẹughe nan?
20 Ọ ba bhi egbe a ghe, ẹgheso, ibhio mhan eso ne lu emhin ebe i ka fidenọ. Ọnan ha sunu, a ki re ọne ọria sibhi agbotu re. Be ene ewanlẹn ha rẹ re ẹmhọn nọn kaka sẹnian khian yẹ? Mhan dẹ zilo nyan ọnan bhi uhọnmhọn-ọta nọn kike bhi ọne Ebe Ọkhẹughe nan.
ILLO 103 Ewanlẹn Nin Jehova Ne Nin Mhan
a Bhi ẹghe nin khẹ, ene ewanlẹn nan ha tiọle judicial committees (usun ewanlẹn nan zẹ ne gui ẹzọ ọsi ọria nọn lu emhin ebe). Ọkpakinọn, mhan i da yẹ ha tie ele ọne elin nan beji a miẹn ọ i yi ẹzọ ọkpa ele gui.
b Ebi a tale rẹji enebiọmọn yẹ wo rẹtẹ ọria nọn hi ki rẹ khin nọn gbẹloghe ọmọn, la eria ne gbẹloghe imọn ne bha sẹ sẹbhi ikpe 18.
