Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

Ọta Nin Eria Ne Tie Ebe Nesẹmhan Nọọn

Ọta Nin Eria Ne Tie Ebe Nesẹmhan Nọọn

Be ununro ọsi ọne uwa oga nin Solomọn bọn yo sẹ yẹ?

Ununro nọn ribhi ọne uwa oga, ọle a rẹkhan diọbhi eje khiale bhi ọne uwa oga. Beji New World Translation of the Holy Scriptures nan zedu ọle dagbare ọkuẹsẹ a sẹbhi ukpe 2023 tale, “utamhin ọsi ọne ununro nọn ribhi odalo ọle da ha yi kiubit 20, ọnan da wo de mun ubhiamhin ọsi ọne uwa, sẹyẹ, uyomhin nọnsọle da ha yi kiubit 120.” (2 Chron. 3:4) Baibo ebhebhe nan zedu ọle da yẹ yọle ghe uyomhin ọsi ọne ọnunro dẹ sẹbhi “kiubit 120.” Ọ da ha yi iriọ, ọne ununro ki ha yi, 53-mita (ifiti 175).

Ọkpakinọn, New World Translation nan gbẹn dagbare bhi 2023 da ta ọnan rẹji ununro ọsi ọne uwa oga nin Solomọn bọn. Ọ da yọle: “Uyomhin nọnsọle da ha yi kiubit 20,” la imita 9 (ifiti 30). a Bha ji mhan fẹghe ebe re mhan fi ọne ulọnlẹn nan denọ.

A bha tẹmhọn uyomhin ọsi ọne ununro bhi 1 Kings 6:3. Ebi ọne ununro bhia sẹ yẹ bi ebi ọ dinmhin sẹ yẹ, ọle Jerimaya nin akhasẹ tẹmhọnlẹn bhi ọne ulọnlẹn, sokpan, ọle bha tẹmhọn uyomhin nọnsọle. Bhi uhọnmhọnlẹn nọnzi 7, ọle da gbotọ emhin ebhebhe nin ọle daghe bhi ọne uwa oga fanọn sẹsẹsẹ. Emhin bii, udede Tasa nan re oze lu, ene awẹnẹwẹnẹ igbe bi ikazi eva nan re oze lu nọn ribhi ọne ununro. (1 Ki. 7:​15-37) Ahamiẹn ọne ununro gene yo sẹbhi imita 50, ọnin rẹman ghe ọ dẹ yo gbera uwa rebhe ne ribhi ọne uwa oga. Ahamiẹn iriọ nọn, bezẹle nin Jerimaya bha ki da tẹmhọnlẹn? Ikpe ne bunbun rẹ gbera, ibhokhan Ju ne gbẹn ebe da yọle ghe, ọne ununro ọsi ọne uwa oga nin Solomọn bọn bha tan gbera ọne uwa oga tobọle.

Ẹbho eso ne gua otọ emhin fẹghe bha rẹọbhọ ghe ọne egbe uwa dẹ sabọ mun ununro nọn yọ sẹbhi ikiubit 120 mhọn. Udede uwa ne yoyo nan ha bọn bhi ẹghe ẹdẹlẹ manman wo bhiabhia bhi odotọle, yẹ dia fiẹn bhi okhun ọlẹn, bọsi ene igeti nan lu ọbhi uwa oga bhi otọ Ijipt. Ọkpakinọn, uwa oga nin Solomọn bọn wo dikẹ. Ẹbho ne fẹ otọ emhin ghe yọle ghe, unyẹnyẹnmhin ọsi ọne egbe uwa bha gbera ikiubit 6, la imita 2.7 (ifiti 9). Ọria ọkpa natiọle Theodor Busink nọn lẹn otọ ebi a rẹ bọn uwa ọsi ẹghe ẹdẹlẹ yẹ da yọle: “Unyẹnyẹnmhin ọsi ọne uwa bhi odalo ọle i da sabọ mun ununro nọn tan sẹbhi kiubit 120 mhọn.”

Asabọmiẹn a bha gbẹn ebe ribhi 2 Chronicles 3:4 dagbare nọnsẹn. Arẹmiẹn kiubit “120” ha ribhi ọne ulọnlẹn nan bhi ebe ẹdẹlẹ eso nan rẹ zedu Baibo, ebe ẹdẹlẹ eso ebhebhe bii Codex Alexandrinus nan miẹn bhi ore nọnzi isẹn bi Codex Ambrosianus nan miẹn bhi ore nọnzi ehan da yọle ghe, “ikiubit 20,” ọle uyomhin ọsi ọne ununro. Bezẹle nin ọria nọn gbẹn ọne ulọnlẹn nan dagbare ha da sabọ dobọ gbẹn “120” ọbhọ? Bhi urolo Hibru, uwedẹ nan rẹ gbẹn “iyisẹn” bi “kiubit” wo khọ egbe. Bhiriọ, asabọmiẹn nin ọne ọria rẹ gbẹn “ikiubit,” ọle da dọ gbẹn “iyisẹn.”

Arẹmiẹn mhan wo dọnmhegbe nin mhan rẹ manman lẹn otọ ebi uwa oga nin Solomọn bọn diayẹ, yẹ re ọle man nọnsẹn, ebi a re ọne uwa oga talọ je ọkhẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle, ọnin hi, ọne uwa oga ọsi oriọn nọn khua. Ọ wo ti mhan bhọ ghe Jehova tie eguọmhandia nesọle rebhe nin ele dọ ha ga ọle bhi ọne uwa oga ọsi oriọn.—Hib. 9:​11-14; Arẹm. 3:12; 7:​9-17.

a Ebi a gbẹn ọbhi odotọ 2 Chronicles 3:4 ji mhan lẹn ghe, “ebe eso nan noo rẹ gbẹn Baibo dagbare da yọle ghe ‘120’ ikiubit ọne ununro ha khin, sokpan ebe ebhebhe nan noo, bi Baibo eso nan zedu ọle da yọle ghe ‘ikiubit 20 nọn.’”