Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

Re Ifuẹkẹ Ha Lu Emhin Beji Jehova Rẹ Lu Emhin

Re Ifuẹkẹ Ha Lu Emhin Beji Jehova Rẹ Lu Emhin

“Eghọnghọn hi ọsi ọria nọn mhọn itohan da obhioguele.”—PS. 41:1.

ILLO: 130, 107

1. Be ẹbho ne ga Osẹnobulua rẹ re oyẹẹ man yẹ?

ENE ga Osẹnobulua bhi ọne otọ agbọn nan rebhe diabe azagba-uwa ọkpa. Ele wo mhọn oyẹẹ da egbe. (1 John 4:16, 21) Ọiyi emhin ne kpọnọ ọkpa ele rẹ re ọne oyẹẹ nan man, ele yẹ re ọle man bhi emhin ne khere khere bọsi ọta nin ele ta bi emhin nin ele lu. Ahamiẹn mhan re ifuẹkẹ rẹ nin ẹbho lu emhin, mhan ki ha regbe khọkhọ Osẹnobulua.—Eph. 5:1.

2. Be iJesu rẹ regbe khọkhọ Aba ọle yẹ bhi oyẹẹ nin ọle ha rẹ man?

2 Jesu wo regbe khọkhọ Aba ọle. Jesu da yọle: “Bha bu mhẹn re, bha rebhe ne loya, nan yẹ de nyẹnyẹn, mhẹn dẹ re ọfubhegbe nin bha . . . , ọria nọn degbere bi ọria nọn fuẹkẹ mhẹn khin.” (Matt. 11:28, 29) Ahamiẹn mhan “mhọn itohan da obhioguele” beji Jesu lu, Osẹnobulua ki ha re ẹlo esili ghe mhan, mhan ki yẹ ha ghọnghọn. (Ps. 41:1) Bha ji mhan zilo nyan ebi mhan ha rẹ ha re ifuẹkẹ ne ẹbho lu emhin yẹ, ẹbho bii ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan, ene mhan ko ribhi agbotu, bi ene imhan tẹmhọn Osẹnobulua man.

HA RE IFUẸKẸ LU EMHIN BHI AZAGBA-UWA

3. Be okpea ha rẹ re ifuẹkẹ ha nin okhuo ọle lu emhin yẹ? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

3 Ọkhẹke nin ọdafẹn nọn nyan uwa ha re ifuẹkẹ nin ene ribhi azagba-uwa nọnsọle lu emhin. (Eph. 5:25; 6:4) Bhi ọsi ijiẹmhin, Baibo taman ele ghe nin ele ha re ilẹn-otọ-emhin rẹ nin ikhuo ele lu emhin. Ọnan rẹman ghe ọkhẹke nin ele dọnmhegbe ha lẹn ebi emhin dia okhuo ele yẹ bhi egbe. (1 Pet. 3:7; ftn.) Okpea nọn re ilẹn-otọ-emhin rẹ nin okhuo ọle lu emhin ki lẹn sẹbhọ ghe, arẹmiẹn ọle bi okhuo ọle dikẹ bhi uwedẹ ne bunbun, ọle bha mhẹn gbera okhuo ọle. (Gen. 2:18) Bhiriọ, ọkuẹsẹ ọle lu emhin, ọle ki ka fẹghe ebi ọ ha dia ọkhuo ọle bhi egbe yẹ. Ọle ki ha re ẹkpẹn nin ọne okhuo lu emhin. Okhuo nọn nyẹnlẹn bhi Canada da ta rẹji ọdọ ọle yọle: “Ọle igbo re ẹlo gbe mẹn an. Ọle igbo taman mẹn yọle ‘bezẹle nin uwẹ da re iriọ ria eria?’ Ọle wo ka mẹn ehọ nọnsẹn. Ifuẹkẹ ọle rẹ rẹkpa mẹn rẹ fi iria eria nọnsẹmhẹn denọ sade ọkhẹke nin mẹn fi ọle denọ.”

4. Be bhọ ọdọ ha rẹ rẹman yẹ ghe ọle mun ekpẹn nin okhuo ọle sade ọle ne ikhuo ebhebhe lu emhin?

4 Okpea nọn gẹnẹ ria ẹmhọn okhuo ọle ida lu emhin nọn ha ba okhuo ọle bhi egbe. Manman nọn, sade ọle nin ikhuo ebhebhe lu emhin. Ọle ida ha re egbe gbe ikhuo ebhebhe la sikẹ ele bhi uwedẹ nọn bha khẹke. Ọle ida ha nin ikhuo ebhebhe lu emhin nọn ha re ele ha riale ghe ọle re egbe guanọ ele, sade ọle noo ifoni la intanẹti. (Job 31:1) Ehe, ọkhẹke nin ọle sun rẹkhan ọkhuo ọle. Ọi wo gheghe yi ranmhude oyẹẹ nin ọle mhọn da okhuo ọle ọkpa zẹle nin ọle ha da sun rẹkhan ọlẹn, sokpan, ranmhude oyẹẹ nin ọle mhọn da iJehova, bi ranmhude emhin ọbe sọnọ ọlẹn.—Tie Psalm 19:14; 97:10.

5. Be bhọ okhuo ha rẹ sabọ re ekpẹn nin ọdọ ọle lu emhin yẹ?

5 Ahamiẹn okpea regbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsi Jesu, okhuo ọle ki sabọ ha mun ekpẹn nọn dinmhin nanlẹn. (Eph. 5:22-25, 33) Ọne ekpẹn nan ki rẹkpa ọle rẹ re ifuẹkẹ ha nin ọdọ ọle lu emhin, ahamiẹn ẹghe eso ọdọ ọle re ẹghe nọn tanlẹn rẹ lu iwẹnna oga, la ahamiẹn emhin kpokpo ọdọ ọle bhi ọkhọle. Okpea ọkpa bhi Britain da yọle: “Ẹghe eso, okhuo mẹn ha daghe ghe ebi mẹn rẹ lu emhin fidenọ, ọ ki lẹn ghe emhin kpokpo mẹn bhi ọkhọle. Bhiriọ ọle ki lu rẹkhan adia nọn ribhi Proverbs 20:5 aharẹmiẹn ghe, ọle dẹ mundia khẹ ẹghe nọn gbale nin mẹn ha rẹ ta ọne ẹmhọn man ọlẹn, ahamiẹn ẹmhọn nin mẹn ha sabọ taman ọlẹn nọn.”

6. Be imhan rebhe ha rẹ sabọ rẹkpa ibhokhan lẹn ebi a rẹ re ifuẹkẹ lu emhin yẹ? Elele nela ene ibhokhan ha miẹn bhọ?

6 Aba bi inẹn a ha re ifuẹkẹ nin egbe ele lu emhin, ọ ki ha yi ijiẹmhin nọn gbale ji imọn nesele. Ọkhẹke nin ele man imọn nesele ebe ele ha rẹ ha re ifuẹkẹ nin ẹbho lu emhin yẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, aba bi inẹn ki man imọn nesele ghe, ọbha khẹke nin ele ha runẹ yo rune re bhi Kindọn Họọ. Ele a ha ribhi eji a da re egbe re ahoho, ele sabọ yẹ taman imọn nesele ghe, nin ele ka ji ene dọmanlẹn da kalo fo sade ọ sẹ ẹghe nanrẹ le ebale. Gene gene, ọrebhe bhi ẹkẹ agbotu dẹ sabọ re obọ kpa aba bi inẹn bhi ọne uwedẹ nan. Obhokhan ha lu emhin esili, ọkhẹke nin mhan gẹn ọlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, sade ọne obhokhan rẹkpa mhan tuje ẹkhu a, okhẹke nin mhan gẹn ọlẹn. Uwẹ ha lu iriọ, ọ ki re ọne obhokhan ha ghọnghọn nin ọle kie rẹ luọle ẹdẹ ọbhebhe. Ọne obhokhan ki yẹ dọ lẹn ghe “a ha re emhin bhi obọ re, ọle eghọnghọn ye gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.”—Acts 20:35.

BHA JI MHAN HA MHỌN ẸMHỌN ẸBHO NIN MHAN KO GA BHI ỌKHỌLE

7. Be iJesu rẹ re ẹwanlẹn rẹ nin okpea ọkpa nọn yehọ lu emhin yẹ? Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan?

7 Ẹghe ọkpa nin Jesu rẹ ha ribhi agbaẹbhbo natiọle Decapolis, ẹbho da mun ọkpea nọn yehọ ji ọle, ọne okpea iyẹ sabọ talọ nọnsẹn. (Mark 7:31-35) Ọiyi eji ẹbho yẹ bhi ogbakha Jesu da re egbe dan ọlẹn. Bezẹle? Asabọ miẹn ghe ẹkhọle lo ọne okpea bhi eji ẹbho ye, ranmhude ọyehọ ọle khin. Asabọ miẹn ghe ranmhude Jesu lẹn ọnan, ọle zẹle nin ọle bha da re egbe dan ọne okpea bhi ẹwẹ ẹbho. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ida sabọ re uwedẹ ọhan-ilo rẹ re egbe dan ọria. Ọkpakinọn, mhan dẹ sabọ lẹn otọ ebi emhin dia ene imhan ko ga bhi egbe yẹ. Ọkhẹkẹ nin mhan dọnmhegbe ha lẹn ebi emhin dia ele bhi egbe yẹ. Paul nin odibo da gbẹn yọle: “Bha ji mhan ha mhọn aria-ji-egbe, nin mhan da ha lu emhin nọn ha re imhan ha mhọn ahoẹmhọn-egbe yẹ lu iwẹnna esili.” (Heb. 10:24) Jesu lẹn ebi emhin dia ọne okpea nọn yehọ bhi egbe yẹ, bhiriọ, ọle da re ẹwanlẹn rẹ nanlẹn lu emhin. Ijiẹmhin esili wo khọnan!

8, 9. Uwedẹ nela mhan ha rẹ sabọ re ifuẹkẹ nin ene dọmanlẹn lu emhin bi ene egbe bha gba nan? (Re ijiẹmhin man.)

8 Ha re ifuẹkẹ rẹ nin ene dọmanlẹn bi ene egbe bha gba nan lu emhin. Oyẹẹ nin mhan mhọn da egbe bhi ẹkẹ agotu, ọle hi emhin kpataki nọn kokhun nẹ, ọiyi ebi mhan sabọ lu bhi agbotu kokhun nẹ. (John 13:34, 35) Ranmhude ọne oyẹẹ nan, mhan dọnmhegbe rẹ rẹkpa ene dọmanlẹn, la ene egbe bha gba nan aharẹmiẹn ọbha lẹkhẹ nin mhan rẹ lu iriọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan dọnmhegbe rẹ rẹkpa ele rẹ ha vae bhi ikolo oga bi itẹmhọn Osẹnobulua. Mhan rẹkpa ele aharẹmiẹn eka nin ele sabọ lu bha kpọnọ. (Matt. 13:23) Obhio mhan ọkpa natiọle Michael, akhun ọle khin. Urẹkpa nin ọle miẹn bhi obọ azagba-uwa nọnsọle bi ene ọle ko ga da wo manman ti ọle bhọ. Ọle da yọle: “Ranmhude urẹkpa nin ele rẹkpa mẹn, mẹn sabọ yo ikolo oga ne bunbun, mẹn yẹ sabọ deba bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Itẹmhọn Osẹnobulua bhi ogbakha manman ti mẹn bhọ.”

9 Ibhio mhan ne ki dọmanlẹn ne iyẹ manman miẹn eka nin ele lu, ribhi Bẹtẹ ne bunbun. Ewanlẹn bhi agbotu ne ribhi Bẹtẹ rẹkpa ele rẹ ha noo ifoni yẹ gbẹn ilẹta rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Obhio mhan ọkpa natiọle Bill nọn ki wanre sẹbhi ikpe 86 ki ha gbẹn ilẹta ji ẹbho ne ribhi agbaẹbho nan bha da sẹ manman tẹmhọn Osẹnobulua. Bill da yọle: “Ọne isẹhoa nan nin mhan mhọnlẹn rẹ ha gbẹn ilẹta wo manman ti mhan bhọ.” Obhio mhan ọbhebhe natiọle Nancy nọn ki wanre sẹbhi ikpe 90, da yọle: “Bhi ẹlo mẹn, iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, ọle lẹta nan gbẹn khin, ọi wo gheghe yi nan rẹ gbẹn ebe yẹ khili ọle ọbhi ẹkẹ ẹnvẹlop. Ọkhẹke nin ẹbho lẹn oga ẹmhọanta!” Obhio mhan nin Ethel nan biẹ bhi 1921, da yọle: “Egbe-egbe ki wo ba mẹn. Ọi lẹkhẹ nin mẹn rẹ re ukpọn yọ ẹghe eso.” Ọrẹyiriọ, ọ ti ọle bhọ rẹ noo foni rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua. Sẹyẹ, ọle mhọn eria nin ọle fikie bu nin ọle man ele iBaibo. Barbara nọn ki wanre sẹbhi ikpe 85, da yọle: “Ranmhude egbe bha dan mẹn fo, ọ nọghọ mẹn rẹ dagbare dọ tẹmhọn Osẹnobulua. Ọkpakinọn, mẹn noo ifoni rẹ nin ẹbho talọ. Obulu iJehova!” Ọbha sẹbhi ukpe ọkpa, ibhio mhan ne dọmanlẹn eso da noo uri-agogo ne sẹbhi 1,228 rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Ele da gbẹn lẹta ne bun sẹbhi 6,265, ele da re foni rẹ ne ẹbho talọ igba 2,000. Sẹyẹ, ele da ne ebe ne bun sẹbhi 6,315 nin ẹbho. Gene gene, ọnan wo re iJehova ghọnghọn!—Prov. 27:11.

10. Be imhan ha rẹ sabọ rẹkpa ibhio mhan yẹ nin ele da manman miẹn elele bhi ikolo oga?

10 Ha re ifuẹkẹ man bhi ikolo oga. Mhan guanọ nin ibhio mhan manman miẹn elele bhi ikolo oga ne sẹmhan. Ahamiẹn mhan mhọn ẹmhọn ele bhi ọkhọle, ọle mhan ha da sabọ rẹkpa ele miẹn ọne elele nan. Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ lu ọnan hi, mhan ki kẹ ha vae bhi ikolo oga. Ẹmhọanta nọn ghe, ẹghe eso, emhin eso sabọ sunu nọn zẹle mhan bha kẹ vae bhi ikolo oga. Ọkpakinọn, ahamiẹn ẹghe rebhe mhan irẹ kẹ vae, ọkhẹke nin mhan ria eria nyan ebi mhan ha rẹ fidenọ yẹ, beji a da miẹn ghe mhan bha yẹ ha yi idobolo ji ibhio mhan. Ọ yẹ khẹke nin mhan yere ghe Jehova bi Jesu tie mhan vae bhi ene ikolo nan. (Matt. 18:20) Ekpẹn ọ khin rẹji ele sade mhan kẹ vae bhi ikolo!

11. Bezẹle nọn da khẹke nin ene mhọn ọta bhi ikolo oga re obọ rẹkhan ebe ribhi 1 Corinthians 14:40?

11 Ahamiẹn mhan mhọn ẹmhọn ibhio mhan bhi ọkhọle, mhan ki ha re obọ rẹkhan ọne adia nan bhi Baibo nọn yọle: “Bha ha lu emhin rebhe rẹkhan emhanmhan bi uwedẹ nọn gbale.” (1 Cor. 14:40) Be ibhio mhan ne mhọn ọta bhi ikolo ha rẹ re obọ rẹkhan ọne adia nan yẹ? Ele ida ji ọta nọnsẹle tan gbera ẹghe nan re nin ele. Ele ha lu iriọ, ele ki ha rẹkpa ọnọn ha dọ rẹ ọta man sade ele ta ọsi ele fo. Ele ki yẹ ha rẹkpa ibhio mhan nekẹle bhi agbotu, ranmhude a ha kẹ zobọ, emhin ki lẹkhẹ nin ibhio mhan ne na bhi eje manman ree vae, bi ene ọdọ ele iyi ọkpa bhi Esali Jehova.

12. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha khuẹnmhẹn ene ewanlẹn ne ribhi ẹkẹ agbotu? (Fẹ ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Ha Mun Ekpẹn Nin Ene Mun Ọkalo Bhi Oga.”)

12 Ekpẹn wo manman khẹke ewanlẹn ne ribhi ẹkẹ agbotu ranmhude, ele wo wẹnna kaka bhi ẹkẹ agbotu. Ele yẹ wo mun ọkalo bhi iwẹnna oga. (Tie 1 Thessalonians 5:12, 13.) Ẹmhọanta nọn ghe iwẹnna nin ene ewanlẹn lu wo ti uwẹ bhọ. Bhiriọ, ha re obọ rẹkhan emhanmhan nọnsele nin uwẹ rẹ rẹman ghe ebi ele lu gene ti uwẹ bhọ. Gene gene, “ele gbẹloghe ibha bọsi eria ne ha tare ebi bha rẹ khian yẹ.”—Heb. 13:7, 17.

HA RE IFUẸKẸ BI EKPẸN NIN ẸBHO NIN UWẸ TẸMHỌN OSẸNOBULUA MAN LU EMHIN

13. Be imhan ha sabọ luẹ bhi uwedẹ nin Jesu rẹ nin ẹbho lu emhin?

13 Isaiah nin akhasẹ ki ha tẹmhọn iJesu, ọle da yọle: “Ilumhun nọn khuẹn ghọghọ, ọle ida wo khuẹn ọlẹn an fo. Ukuolulu nọn kẹ khian, ọle ida wo fuẹn ọlẹn an. Ọle dẹ re ẹkẹata rẹ bhu ohiẹn nọn gbale.” (Isa. 42:3) Ranmhude Jesu wo hoẹmhọn ẹbho, ọle da wo ha mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ da ele. Ọle wo lẹn ebi emhin dia ẹbho bhi egbe yẹ, ene diabe ilumhun nọn khuẹn ghọghọ bi ene diabe ukuolulu nọn kẹ khian. Bhiriọ, ọle da ha re ifuẹkẹ bi iziẹngbe rẹ nin ele lu emhin. Ibhokhan yẹ gbudu ha sikẹ ọle. (Mark 10:14) Bhọsi ẹmhọanta, mhan ida sabọ man emhin tee beji Jesu rẹ ha man emhin, mhan ida yẹ sabọ re ẹwanlẹn lu emhin tee beji ọle lu. Ọkpakinọn, mhan dẹ sabọ re ifuẹkẹ rẹ nin ẹbho ne ribhi eji mhan da tẹmhọn Osẹnobulua lu emhin. Uwedẹ nin mhan rẹ nin ele talọ bi ẹghe nin mhan zẹle nin mhan rẹ nin ele talọ, ọle mhan ha rẹ re ọne ifuẹkẹ nan man. Mhan dẹ yẹ re ọle man bhi eka ẹghe nin mhan ha gbe sade mhan nin ele talọ.

14. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan gbẹlokotọ bhi uwedẹ nin mhan rẹ nin ẹbho talọ?

14 Uwedẹ nela ọkhẹke nin mhan rẹ ha nin ẹbho talọ? Ene gbẹloghe ẹlẹnan bi ene mun ọkalo bhi oga ohoghe wo re ẹbho ne bunbun bibi ẹlẹnan. (Matt. 9:36) Ranmhude ọnan, ẹbho ne bunbun iyẹ re ẹlo esili ghe ọria soso, ele iyẹ mhọn ikhuaẹloghe. Bhiriọ, emhin kpataki nọn sade ọta nin mhan ta, bi uwedẹ nin mhan rẹ tale, rẹman ọne ọria ghe ẹmhọn ọlẹn rẹtẹ mhan. Gene gene, ọiyi ranmhude mhan wo manman lẹn Baibo ọkpa zẹle nin ẹbho ne bunbun da ka mhan ehọ, ele kaehọ ranmhude ele daghe ẹjẹjẹ nin mhan mhọn da ele bi ẹwanlẹn nin mhan rẹ nin ele lu emhin.

15. Be imhan ha rẹ sabọ ha re ekpẹn nin ẹbho nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua man lu emhin yẹ?

15 Uwedẹ ne bunbun ribhọ nin mhan ha rẹ sabọ re ifuẹkẹ nin ẹbho nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua mhan lu emhin. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwedẹ nin mhan rẹ nọọn ọta. Emhin kpataki nọn, nan rẹ ha nọọn ọta sade a man ọria emhin. Ọkpakinọn, ẹkpẹn ọkhẹke nin mhan rẹ ha nọọn ọta. Bhi agbaẹbho ọkpa nin ẹkhọle da lo ẹbho ne bunbun, ọkanẹfan ọkpa da ha dọnmegbe nin ọle hẹi ha nọọn ọta nin ẹbho ida sabọ wanniẹn, nin ẹkhọle hẹi ha lo ele. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọne obhio mhan nan dọnmegbe nin ọle hẹi ha nọọn ọta bi, ‘Uwẹ be lẹn elin nọnsi Osẹnobulua?’ la ‘Uwẹ be lẹn ebi Agbejele nọnsi Osẹnobulua khin?’ Ebi ọle ta hi, “Mẹn luẹ bhi Baibo ghe Osẹnoulua mhọn elin. Uwẹ guanọ nin mẹn re ọne elin man ẹn?” Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ida ha gbe uhi ọbhi otọ ebi ọkhẹke nin mhan ha lu, ranmhude ọiyi uwedẹ ọkpa a rẹ lu emhin bhi agbaẹbho kẹkẹ. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin mhan lẹn ẹbho ne ribhi eji mhan ye nọnsẹn. Bhiriọ, mhan ki lẹn ebi mhan ha rẹ sabọ ha re ẹkpẹn bi ifuẹkẹ rẹ nin ele lu emhin yẹ.

16, 17. Be imhan ha rẹ re ifuẹkẹ mhan yẹ (a) sade mhan ho nin mhan dọ tẹmhọn Osẹnobulua mhan ẹbho? (b) bhi eka ẹghe nin mhan ha gbe bhi isi ọria?

16 Ẹghe nela ọkhẹke nin mhan rẹ ha bu ẹbho bhi uwa? Mhan a ha bu ẹbho bhi uwa nọnsele sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua, ọkhẹke nin mhan yere ghe ọiyi ele tie mhan vae bhi uwa nọnsele. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan bu ele bhi ẹghe nin ele ha rẹ sabọ ne mhan zilo! (Matt. 7:12) Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọ miẹn ghe, ẹbho ne ribhi eji uwẹ da tẹmhọn Osẹnobulua ikẹ riọ bhi owe ẹdẹ Saturday bi Sunday. Bhiriọ, uwẹ sabọ munhẹn ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho ne gbera bhi uwedẹ, la uwẹ sabọ fikie bu ẹbho nin uwẹ man ele iBaibo nin uwẹ lẹnmhin ghe ele riọ bhi owe fo.

17 Eka ẹghe ọkhẹke nin mhan ha gbe bhi uwa nọnsi ọria? Ranmhude ẹbho mhọn emhin ne bunbun nin ele lu bhi obọ, ọbha khẹke nin mhan bue gbe sade mhan dọ tẹmhọn Osẹnobulua man ele, manman nọn bhi ọsi ọhẹnhẹn nin mhan sẹbhi enin. Ahamiẹn mhan bha bue bhi isi ọria, ọle mhẹn nẹ mhan bue gbe bhi enin. (1 Cor. 9:20-23) Ẹbho ha lẹn ghe mhan ida bue gbe sade mhan sẹbhi isele, ọ sabọ rẹ ha ti ele bhọ rẹ kie ji mhan vae. Ahamiẹn mhan re ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale man sade mhan tẹmhọn Osẹnobulua, mhan ki gene ha yi ene deba Osẹnobulua wẹnna. Ọle ki sabọ noo mhan rẹ rẹkpa ọria dọ lẹn ẹmhọanta.—1 Cor. 3:6, 7, 9.

18. Elele nela khẹ mhan bhi odalo sade mhan mhọn ẹmhọn eria bhi ọkhọle?

18 Bha ji mhan dọnmhegbe ha mhọn ẹmhọn ene ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan bhi ọkhọle, ene ribhi agbotu nọnsẹmhan, bi ene imhan tẹmhọn Osẹnobulua man. Mhan ha lu iriọ, Osẹnobulua ki nan erọnmhọn nin mhan nian, bi bhi ẹghe odalo. Psalm 41:1, 2 da yọle: “Eghọnghọn hi ọsi ọria nọn mhọn itohan da obhioguele; Jehova dẹ miẹn ọlẹn fan bhi ukpẹdẹ nin ọle ha rẹ ha ribhi ọnọghọ. . . . Eghọnghọn ki ha yi ọsi ọle bhi ọne otọ nan.”