1. Be bhọ mhan ha rẹ lẹn ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle yẹ?

 ỌRIA nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle dọnmhegbe nin ọle rẹ ha mun ive nesọle sẹ, yẹ ha ta ẹmhọanta. (Ps. 15:4) Ẹbho lẹnmhin ghe, ele dẹ sabọ mun udu nyan ọlẹn. Mhan guanọ nin ibhio mhan re ọne ẹlo nan ha ghe mhan. Be imhan ha sabọ lu beji ele ha da gbaẹkẹ mhan?

2. Be imhan ha lu nan da sabọ ha gbaẹkẹ mhan?

² Mhan ida sabọ sua ẹbho ọbhọ nin ele gbaẹkẹ mhan. Ọkuẹsẹ ele sabọ gbaẹkẹ mhan, ọkhẹke nin mhan lu emhin nin mhan rẹ rẹman ele ghe ele dẹ sabọ lu iriọ. Inian nan rẹ gbaẹkẹ ọria diabe igho. Igho nọghọ nan rẹ khuan, ọkpakinọn, ọ lẹkhẹ nan rẹ re ẹlo miẹn ọlẹn an. Jehova wo lu emhin ne ha re imhan gbaẹkẹ ọle. Mhan dẹ wo sabọ ha gbaẹkẹ ọle ranmhude, “emhin rebhe nin ọle lu gbamhin.” (Ps. 33:4) Sẹyẹ, ọle guanọ nin mhan re egbe khọkhọ ọle. (Eph. 5:1) Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi eguọmhandia nesi Jehova eso ne re egbe khọkhọ Aba ele nọn ribhi okhun, yẹ rẹman ghe eria nan ha sabọ gbaẹkẹ ele ele khin. Mhan dẹ yẹ daghe ikpẹ isẹn ne ha rẹkpa mhan rẹ ha yi eria nan ha sabọ gbaẹkẹ ele.

3-4. Be Daniẹl nin akhasẹ rẹ rẹman yẹ ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle ọle khin? Be ọnan ha re imhan nọọn egbe mhan le?

³ Daniẹl nin akhasẹ da wo re ijiẹmhin esili ọbhi otọ. Ọle da wo ha yi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle. Arẹmiẹn ibhokhan Babilọn mun ọlẹn ha khian imun, ọle da rẹman ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle ọle khin. Ẹbho da wo kie manman gbaẹkẹ ọle ẹghe nin Jehova rẹ rẹkpa ọle rẹ tẹmhọn ebhohiẹ nin Nẹbukadnẹza nin Ojie ọsi Babilọn bhohiẹ. Ẹghe ọkpa ribhọ nọn da khẹke nin Daniẹl dọ taman ọne ojie ghe, ẹmhọn ọlẹn bha ti Jehova bhọ. Ọne uhọnmhunje nan iyi ebi ojie ho nin ọle họn. Ọ da khẹke nin Daniẹl ha mhọn izebhudu beji ọle ha da sabọ ta ọne uhọnmhunje  nan man Nẹbukadnẹza, ranmhude ọle kẹ wo manman re ohu. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Ikpe ne bunbun ki gbera, Daniẹl da yẹ rẹman ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle ọle khin, beji ọle rẹ tẹmhọn uhọnmhunje ne zegbere bhi egbe-uwa bhi ẹguare ọsi ọne ojie bhi Babilọn nan bha lẹn otọ ọle, beji ele wo khin tee. (Dan. 5:5, 25-29) Akizẹbue, Darius nin obhokhan Mede bi ikpea nin ọle ne ọbhi ihe da yẹ daghe ọle ghe, ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua nin Daniẹl. Ele da lẹn sẹbhọ ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle Daniẹl khin. Sẹyẹ, ọle ilu eku, la re obọ ikpẹghẹdẹ rẹ mun emhin nan mun nanlẹn nin ọle lu. (Dan. 6:3, 4) Bhi ọsi ẹmhọanta, ẹbho ne gbẹloghe ne bhọ iga Jehova da lẹn sẹbhọ ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle ọne ọguọmhandia nan nọnsi Jehova khin.

⁴ Beji mhan ha rẹ ha ria eria nyan ijiẹmhin ọsi Daniẹl, mhan sabọ rẹ nọọn egbe mhan ene inọnta nan: ‘Ẹlo nela ẹbho ne iyi Esali Jehova rẹ ghe mẹn? A be lẹn mẹn bhi ọria nọn miẹn ẹsọn nan mun nanlẹn, bi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle?’ Bezẹle nọn da khẹke nin mhan nọọn egbe mhan ene inọnta nan? Ranmhude, mhan re ogẹn ji Jehova sade ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle mhan khin.

5. Be re ẹbho lẹn Hananiah ọbhi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle?

⁵ Nehemiah nin gọvanọ ki bọn ogbe ọsi Jerusalẹm fo bhi ukpe 455 B.C.E., ọle da guanọ ikpea nan ha sabọ mun udu nyan ne ha gbẹloghe ọne agbaẹbho nọnsẹn. Hananiah da ha yi ọkpa bhi ẹwẹ ẹbho nin Nehemiah zẹ. Baibo da tale ghe, Hananiah da ha yi okpea nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle, nọn yẹ wo manman mun ofẹn Osẹnobulua gbera ẹbho ne  bunbun. (Neh. 7:2) Ranmhude oyẹẹ nin Hananiah mhọn da Jehova, bi ranmhude ghe ọle bha guanọ nin ọle lu emhin ne ida ti Ọle bhọ zẹle nin ọle da ha mun ẹsọn nọn hi ki rẹ khin nan mun nanlẹn ẹgba. Ene ikpẹ nan nin ọle ha mhọnlẹn dẹ yẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha yi ọria nan ha sabọ mun udu nyan bhi oga nin mhan ga Osẹnobulua.

6. Be Tychicus rẹ rẹman yẹ ghe, ọmọẹ nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle ọle khin rẹji Pọl nin odibo?

⁶ Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Tychicus ghe, nọn yi Kristiẹn nin Pọl nin odibo gbaẹkẹ ọle. Ẹghe nan rẹ mun Pọl khue bhi uwa, ọle da wo mun udu nyan Tychicus nin ọle ha rẹkpa ọle, yẹ yọle ghe, ọle wo ha ga Osẹnobulua nọnsẹn. (Eph. 6:21, 22) Pọl da rẹọbhọ ghe, ọ iyi ilẹta ọkpa Tychicus ha dọ gha nin Kristiẹn ne ribhi Ẹfẹsọs bi Colossae, sokpan ọle dẹ yẹ re ikoudure bi izebhudu nin ele. Ijiẹmhin ọsi Tychicus rẹkpa mhan rẹ ye ibhio mhan nin ikpea ne wo ha ga nọnsẹn re, nin mhan ha sabọ mun udu nyan ne re ebale oriọn nin mhan ẹlẹnan.—Col. 4:7-9.

7. Be uwẹ ha sabọ miẹn luẹ bhi obọ ene ewanlẹn bi ene zẹ sikẹ ele ne ribhi agbotu nọnsẹ, bhi uwedẹ nin ele rẹ ha rẹman ghe a dẹ sabọ gbaẹkẹ ele?

⁷ Ọ wo manman ti mhan bhọ ẹlẹnan rẹ lẹn ghe, mhan dẹ sabọ gbaẹkẹ ene ewanlẹn bhi agbotu bi ene zẹ sikẹ ele. Bọsi Daniẹl, Hananiah bi Tychicus, ele wo mun ẹsọn nan mun nin ele ẹgba. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan yo ikolo oga nin mhan do bhi ẹkẹ uzana, mhan imhọn edandan ghe si a ne obọ kikẹ rebhe nan ha rẹman bhi ọne ikolo oga nin ibhio mhan. Sẹyẹ, ọ wo yẹ ti ene ewanlẹn bhọ, sade ibhio mhan nan ne obọ ọle kikẹ nan bhi ọne ikolo oga muegbe ọle nọnsẹn, yẹ re ọle man. Sẹyẹ, mhan ha tie ẹbho nin mhan man ele Baibo vae bhi ikolo nin mhan do ẹdẹ Satọde la Sọnde, mhan rẹọbhọ ghe, ọria ribhọ nọn ha re ọta ogbakha man. Mhan yẹ rẹọbhọ ghe, ebe nin mhan ha noo bhi inẹbho dẹ ha ribhọ. Ene ibhio mhan nan wo ha gbẹloghe mhan nọnsẹn. Mhan khuẹnmhẹn Jehova nin ọle rẹ ne ele nin mhan. Uwedẹ kẹkẹ nela mhan ha rẹ sabọ rẹman ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle mhan khin?

8. Be ọ bha khẹke nin mhan lu sade mhan rẹman ibhio mhan ghe ẹmhọn ele rẹtẹ mhan? (Proverbs 11:13)

⁸ Mhan wo hoẹmhọn ibhio mhan nin mhan ko ga. Sẹyẹ, ẹmhọn ele wo rẹtẹ mhan. Ọrẹyiriọ, ọ bha khẹke nin mhan dọ ha gua ele ọta bhi unun, beji ele ha da taman mhan emhin ne bha khẹke nin ele ta dagbare. Kristiẹn eso bhi ore nin ọhẹnhẹn da ha ta ebi ẹlo ele sẹ, bi ebi ẹlo ele bha sẹ, yẹ ha talọ ọbhi ẹmhọn nọn bha rẹtẹ ele. Sẹyẹ, ele da ha ta emhin nọn bha khẹke nin ele ta dagbare. (1 Tim. 5:13) Mhan bha guanọ nin mhan re egbe khọkhọ ele. Ọkpakinọn, ahamiẹn ọria ta ẹmhọn ne rẹtẹ ọle man mhan, yẹ taman mhan nin mhan hẹi taman ọria ọbhebhe, ọkhẹke nin mhan re obọ rẹkhan ebi ọle taman mhan. Bhi ọsi ijiẹmhin, obhio mhan nin okhuo sabọ rẹ taman mhan emianmhẹn nin ọle khọnmhọn, la ọnọghọ ọbhebhe nin ọle kuẹlo da, yẹ taman mhan nin mhan hẹi taman ọria ọbhebhe. Ọkhẹke nin mhan lu ebi ọle taman mhan tee. * (Tie Proverbs 11:13.) Bhi ejayenan, bha ji mhan zilo nyan idia nekẹle nọn da khẹke nin mhan hẹi ha ta ọta ẹkhokho nan taman mhan dagbare.

9. Be ọdeọde bhi azagba-uwa ha rẹ rẹman yẹ ghe ele dẹ sabọ gbaẹkẹ egbe?

⁹ Bhi azagba-uwa. Ẹsọn ọsi ọdeọde bhi azagba-uwa nọn, nin ọle hẹi dọ ha ta emhin eso ne rẹtẹ azagba-uwa nọnsele dagbare. Bhi ọsi ijiẹmhin, obhio mhan nin okhuo sabọ rẹ ha mhọn  ebi ọle lu nọn re ọdọ ọle ojiẹ. Ọne ọdọ ọle dẹ be dọ ha taman ẹbho beji ẹbho ha da ha jiẹ ọle? Eye. Ọle ida lu iriọ. Ọle hoẹmhọn okhuo ọle. Sẹyẹ, ọle ida lu emhin soso nọn ha ba ọle bhi egbe. (Eph. 5:33) Ene usẹn yẹ guanọ nan ha re uwedẹ ekpẹn rẹ ne ele lu emhin. Ọkhẹke nin ene biẹ ọmọn lẹn ọnan. Ele ida dọ ha ta eji imọn nesele ida lu nọnsẹn man ẹbho nin ele rẹ re ẹkhọle lu ele. (Col. 3:21) Ọ yẹ khẹke nin ene imọn ha noo ẹwanlẹn, beji ele bha rẹ dọ ha taman ẹbho emhin ne ha sabọ re ẹbho ha jiẹ ene ribhi azagba-uwa nọnsele. (Deut. 5:16) Ahamiẹn ọdeọde bhi azagba-uwa dọnmhegbe nin ọle hẹi dọ ha taman ẹbho emhin ne rẹtẹ ene ribhi azagba-uwa nọnsele, ọrebhe bhi ọne azagba-uwa ki manman ha sikẹ egbe.

10. Be ọmọẹ ọsaje rẹ lu emhin yẹ? (Proverbs 17:17)

¹⁰ Bhi ikolu nin mhan bi ẹbho ko mhọnlẹn. Ẹghe eso dẹ ha ribhọ nọn da khẹke nin mhan taman ọmọẹ mhan nọn manman sikẹ mhan ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe. Ẹgheso, ọnan sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ lu. Ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ taman ọria ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe. Sẹyẹ, ọ ida re imhan ghọnghọn sade mhan dọ lẹn kere ghe, ọmọẹ mhan dọ taman ẹbho ebhebhe emhin nin mhan taman ọlẹn. Bhi obọ nọnkẹle, ọ ti mhan bhọ sade mhan mhọn ọmọẹ nọn ida dọ ha taman ẹbho ọta ẹkhokho nin mhan taman ọlẹn. “Ọmọẹ ọsaje” ọmọẹ nọn sẹ iriọ khin.—Tie Proverbs 17:17.

11. (a) Be ene ewanlẹn bhi agbotu bi ikhuo ele rẹ rẹman yẹ ghe, a dẹ sabọ gbaẹkẹ ele? (b) Be imhan ha miẹn luẹ bhi obọ ọwanlẹn nọn dọ talọ ọbhi ẹmhọn nọn bha khẹke nin eria ebhebhe lẹn, akizẹbue, ọle da dọ deba azagba-uwa nọnsọle? (Fẹ ọne adudu ghe.)

¹¹ Bhi agbotu. Inian ewanlẹn bhi agbotu ne re ọta ẹkhokho he diabe “eji a da nẹko sade ahoho na, eji a da nẹhe sade amẹn rọlọ” rẹji ibhio ele. (Isa. 32:2) Mhan lẹnmhin ghe, mhan dẹ sabọ taman ele emhin nọn hi ki rẹ khin, ranmhude mhan rẹọbhọ ghe, ele dẹ re ọta nin mhan taman ele he. Mhan ida ha sua ele ọbhọ nin ele taman mhan ọta nọn bha khẹke nin ele ta dagbare. Rẹ deba ọnan, ẹmhọn ikhuo ewanlẹn bhi agbotu wo ti mhan bhọ, ranmhude ele idọnmhegbe nin ele rẹ ha sua ọdọ ele ọbhọ rẹ ha ta ẹmhọn nọn bha khẹke nin ele lẹn man ele. Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin nọn mhẹn nọn sade ọwanlẹn bhi agbotu  bha dọ ha taman okhuo ọle ẹmhọn ne rẹtẹ ibhio mhan. Okhuo ọwanlẹn ọkpa bhi agbotu da yọle: “Ọ wo manman ti mẹn bhọ ghe, ọdọ mẹn ita emhin soso man mẹn rẹji ibhio mhan bhi agbotu ne guanọ urẹkpa rẹ ziẹn ikolu nin ele bi Jehova ko mhọnlẹn nin ọle rẹnẹ je. Ọle bhọ ita elin nọnsele man mẹn. Ọ wo ti mẹn bhọ ghe, mẹn ikpokpo egbe ba ẹmhọn nin mẹn ida sabọ rẹ ọi nọnsẹn. Ranmhude ọnan, ọ lẹkhẹ nin mẹn rẹ ha ne ọrebhe talọ bhi agbotu. Mẹn dẹ sabọ rẹọbhọ ghe, ahamiẹn mẹn ta ebi emhin dia mẹn yẹ bhi egbe, la ọnọghọ nesẹmhẹn man ọdọ mẹn, ọle ida ha tale khian.” Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan rebhe guanọ nin mhan ha yi eria nan ha sabọ gabẹkẹ ọle. Ikpẹ nela ha sabọ rẹkpa mhan rẹ lu iriọ? Bha ji mhan zilo nyan isẹn bhi ẹwẹ ele.

12. Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe, ọkhẹke nin mhan hoẹmhọn ẹbho sade mhan ho nin ele gbaẹkẹ mhan? Re ijiẹmhin man.

¹² Ọkhẹke nin mhan hoẹmhọn ẹbho sade mhan ho nin ele gbaẹkẹ mhan. Jesu da yọle ghe, uhi eva ne kpọnọ nẹ hi, nan rẹ hoẹmhọn Jehova bi ediake nesẹmhan. (Matt. 22:37-39) Oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova dẹ re imhan ha guanọ nin mhan re egbe khọkhọ ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ yi ọria nan manman gbaẹkẹ ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, oyẹẹ nin mhan mhọn da ibhio mhan zẹle nin mhan ida dọ ha taman ẹbho ọta ẹkhokho nin ele taman mhan. Ọ bha khẹke nin mhan ha tẹmhọn nin ibhio mhan taman mhan khian nọn ha sabọ si ikuan-egbe ji ele, re ẹbho ha jiẹ ele, la si ọbalọ ji ele.—John 15:12.

13. Be idegbere ha rẹ rẹkpa mhan ha yi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle?

¹³ Idegbere dẹ rẹkpa mhan rẹ ha yi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle. Kristiẹn nọn mhọn idegbere ida ha ho nin ọle re egbe man beji ọle ha rẹ ha guanọ nin ọle ha yi ọria ọhẹnhẹn nọn ha ka ta ebe sunu dagbare. (Phil. 2:3) Ọle ida ha dọnmhegbe nin ọle rẹ re ẹbho riale ghe, ọle lẹn ẹmhọn eso nọn bha khẹke nin ọle ta. Idegbere dẹ yẹ rẹkpa mhan nin mhan hẹi dọ ha taman ẹbho khian ebi mhan ghe ẹmhọn eso yẹ, nin Baibo la ebe nesẹmhan bha talọ nyan.

14. Be ẹwanlẹn rẹ rẹkpa mhan yẹ rẹ ha yi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle?

¹⁴ Ẹwanlẹn dẹ rẹkpa Kristiẹn rẹ lẹn “ẹghe nan rẹ huẹan, bi ẹghe nan rẹ talọ.” (Eccl. 3:7) A kẹ wo tale bhi agbaẹbho eso ghe, isiliva ọta nan ta khin, sokpan nan rẹ huẹan, igolu nọn. Ọnan rẹman ghe, ẹghe eso ribhọ nọn da mhẹn nẹ nin mhan rẹ ha huẹan, ọ iyi nin mhan rẹ ha talọ. Ọnan zẹle nin Proverbs 11:12 da yọle ghe, okpea nọn mhọn ẹwanlẹn nọn gbale ki huẹan. Bha ji mhan fẹ ọne ijiẹmhin nan ghe. A kẹ wo taman ọwanlẹn ọkpa bhi agbotu nọn ki mọn da ga bhi ihe ọsi ọwanlẹn, nin ọle dọ rẹkpa agbotu eso bhi ọnọghọ nin ele mhọn. Fẹ ebi ọwanlẹn ọkpa ọbhebhe tale rẹji ọle. Ọle da yọle: “Ọle wo dọnmhegbe beji a ha da miẹn ọle bha dọ ha ta ọta ẹkhokho rẹji agbotu nekẹle man ẹbho.” Ranmhude ọne ọwanlẹn nan wo noo ẹwanlẹn rẹ lu emhin, ewanlẹn nekẹle bhi agbotu nọnsọle wo mun ekpẹn nanlẹn. Ele rẹọbhọ ghe, ọle ida dọ ha taman ẹbho ọta ẹkhokho nin ele ko ta.

15. Sounun bhi ijiẹmhin nọn rẹman ebezẹle nin ẹbho ha da sabọ gbaẹkẹ uwẹ sade uwẹ ta ẹmhọanta.

¹⁵ Nan rẹ ha ta ẹmhọanta hi emhin ọbhebhe nọn ha re ẹbho gbaẹkẹ mhan. Mhan gbaẹkẹ ọria nọn ta ẹmhọanta ranmhude mhan lẹnmhin ghe, ọle dẹ wo ha ta ẹmhọanta. (Eph. 4:25; Heb. 13:18) Bhi ọsi ijiẹmhin, nan man yọle ghe uwẹ ho nin uwẹ lu re alo bhi uwedẹ nin uwẹ rẹ man emhin. Bhiriọ, uwẹ da taman obhio mhan nin ọle kaehọ ọta nan re nin uwẹ bhi ikolo oga, yẹ taman uwẹ eji ọ da khẹke nin uwẹ da lu re alo. Ọria nela uwẹ ha gbaẹkẹ ọle nọn  ta ẹmhọanta man ẹn? Ọria nọn ha be ta ebi uwẹ guanọ nin uwẹ họn man uwẹ be nọn, la ọria nọn ha ta ẹmhọanta man ẹn? Uwẹ lẹn ewanniẹn rẹji ọne inọnta nin. Baibo yọle: “Adia nan re nin ọria bhi ogbakha, ọle mhẹn gbera oyẹẹ nan bha zẹ ọle egbe dagbare. Ikuan-egbe nin ọria miẹn bhi obọ ọmọẹ ọle, ọle a sabọ mun udu tẹ.” (Prov. 27:5, 6) Mhan dẹ manman miẹn elele bhi adia nin ọmọẹ mhan ha re nin mhan sade mhan re obọ rẹkhan ọlẹn, arẹmiẹn ọ dẹ nọghọ mhan rẹ miẹn ọbhi egbe bhi ọsi ọhẹnhẹn.

16. Be Proverbs 10:19 rẹ tẹmhọn ebezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ yẹ?

¹⁶ Ọ wọ manman khẹke nin mhan ha mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ sade mhan guanọ nin ẹbho gbaẹkẹ mhan. Ọne ikpẹ nan dẹ rẹkpa mhan rẹ huẹan sade mhan kuẹlo da idia nọn ha re imhan ta ọta ẹkhokho nin ọria taman mhan dagbare. (Tie Proverbs 10:19.) Ọ sabọ rẹ nọghọ mhan rẹ mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ sade mhan noo intanẹt rẹ gbẹn ebe je ẹbho. Ahamiẹn mhan bha mhọn ẹwanlẹn, mhan sabọ rẹ dobọ dọ ha ta ọta ẹkhokho nin ọria taman mhan man ẹbho ne bunun bhi enin. Mhan ha tẹmhọn man ẹbho fo bhi intanẹt, mhan ida sabọ tare ebi ele ha rẹ re ọne ẹmhọn khian, la okhẹnan ne bunbun nọn ha sire. Ahamiẹn mhan mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ, ọ dẹ yẹ rẹkpa mhan rẹ huẹan sade ẹbho ne kpokpo mhan dọnmhegbe nin ele rẹ re imhan taman ele emhin ne ha sabọ si okhẹnan ji ibhio mhan. Ọnan sabọ rẹ sunu sade ekhẹn unakpa nọọn mhan ọta bhi agbaẹbho nan da mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan. Mhan dẹ sabọ re obọ rẹkhan ọne adia nin mhan rẹ “re emhin gbega unun [nọnsẹmhan]” bhi ene idia nan, bi bhi idia nekẹle. (Ps. 39:1) Aharẹmiẹn ene ribhi azagba-uwa mhan, imọẹ mhan la ibhio mhan nin mhan ko ga, la ọria nọn hi ki rẹ khin mhan ne ha lu emhin, ọkhẹke nin mhan rẹman ghe, a dẹ sabọ gbaẹkẹ mhan. Ọkhẹke nin mhan ha mun egbe mhan ọbhi ibẹẹ nin mhan da sabọ ha yi ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle.

17. Be imhan ha lu beji mhan ha da sabọ ha gbaẹkẹ egbe bhi agbotu nọnsẹmhan?

¹⁷ Ọ wo manman ti mhan bhọ ghe, Jehova si mhan vae bhi agbotu nọnsọle nin ẹbho nan ha sabọ gbaẹkẹ ele, bi ne re oyẹẹ man ye. Ẹsọn nọnsẹmhan mhan rebhe nọn nin mhan rẹ ha lu emhin nọn ha re ibhio mhan gbaẹkẹ mhan. Beji ọdeọde bhi ẹwẹ mhan ha rẹ dọnmhegbe ha re oyẹẹ man, idegbere, ẹwanlẹn, nan rẹ ha ta ẹmhọanta, yẹ mun egbe ọbhi ibẹẹ, mhan ki sabọ dọ ha gbaẹkẹ egbe bhi agbotu nọnsẹmhan. Ọkhẹke nin mhan wo dọnmhegbe ha lu emhin nọn ha re ẹbho gbaẹkẹ mhan. Bha ji mhan wo ha re egbe khọkhọ Osẹnobulua nọnsẹmhan nin Jehova, yẹ ha rẹman ghe, ọria nan ha sabọ gbaẹkẹ ọle mhan khin.