1. Be emhin nin Jehova manlẹn rẹ rẹman yẹ ghe ọiyi ọsi egbe ọle ọkpa ọle ria?

ARẸMIẸN ghe Jehova ọkpa ka ha nyẹnlẹn ọkuẹsẹ ọle man emhin nekẹle, ọle bha ha ria ẹmhọn egbe ọle ọkpa. Ọle da re iẹnlẹn nin ẹhi bi eria. Osẹnobulua nọn ghọnghọn Jehova khin. Ọle taan obọ a re emhin esili nin ọria. (1 Tim. 1:11; Jas. 1:17) Ọle da taman mhan nin mhan ha zẹ emhin bhi obọ ranmhude ọle guanọ nin mhan ha ghọnghọn.—Rom. 1:20.

2, 3. (a) Bezẹle nọn da rẹ mhan ghọnghọn sade mhan zẹ emhin bhi obọ nin ẹbho? (b) Be bhọ mhan ha tẹmhọnlẹn bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Osẹnobulua man mhan nin mhan diabe ọle. (Gen. 1:27) Bhiriọ, mhan dẹ sabọ ha mhọn ikpe nesọle. Sade mhan guanọ nin mhan ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn, ọkhẹke nin mhan re egbe khọkhọ iJehova ha ji ẹmhọn eria rẹtẹ mhan. Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan re egbe khọkhọ ọle ha zẹ emhin bhi obọ. (Phil. 2:3, 4; Jas. 1:5) Bezẹle? Ranmhude iriọ Jehova rẹ man mhan. Arẹmiẹn ọbha gba nin mhan fo, mhan dẹ sabọ ha re egbe khọkhọ iJehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ zẹ emhin bhi obọ.

 ³ Baibo taman mhan ebi mhan ha rẹ ha re ọkhọle rebhe zẹ emhin bhi obọ yẹ. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ daghe ebi Baibo rẹ talọ ọbhi ọne ẹmhọn nan yẹ, bi ebi mhan ha miẹn luẹ bhọ. Mhan dẹ luẹ ebezẹle nin Jehova da re ẹlo esili ghe mhan sade mhan zẹ emhin bhi obọ. Mhan dẹ yẹ luẹ ebi izẹ emhin bhi obọ rẹ rẹkpa mhan rẹ ha lu iwẹnna nin Jehova mun nin mhan, bi ebezẹle nin mhan da ghọnghọn sade mhan zẹ emhin bhi obọ. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ji egbe lọ mhan rẹ ha zẹ emhin bhi obọ.

4, 5. Be iJehova bi Jesu rẹ rẹman yẹ ghe ele zẹ emhin bhi obọ? Be bhọ mhan ha rẹ re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsele yẹ?

⁴ Jehova guanọ nin mhan ha re egbe khọkhọ ọle. Mhan a ha zẹ emhin bhi obọ ẹghe rebhe, Jehova ki ha ghọnghọn mhan. (Eph. 5:1) Uwedẹ nin Jehova rẹ man mhan bi emhin rebhe ne ribhi ọne otọ nan rẹman ghe ọle guanọ nin mhan ha ghọnghọn. (Ps. 104:24; 139:13-16) Bhiriọ, mhan ha dọnmhegbe rẹ ha lu emhin nọn ha re ẹbho ebhebhe ha ghọnghọn, ọ ki rẹman ghe mhan mun ekpẹn nin Jehova.

⁵ Mhan yẹ ho nin mhan ha re egbe khọkhọ iJesu, ranmhude, ijiẹmhin nọn gbale ọle rẹman. Ọkhẹke nin mhan ha zẹ emhin bhi obọ bi Jesu. Jesu tobọle tale ghe: “Ọmon nọnsi okpea . . . vae, ọiyi nan dọ ga ọle, ọkpakinọn nin ọle dọ ga, bi nọn yẹ re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọẹse rẹ dẹ ene bunbun kiere.” (Matt. 20:28) Bhiriọ, Paul nin odibo da taman enin Kristiẹn ghe nin ele ha mhọn ọkhọle bọsi Jesu, ghe Jesu zi emhin rebhe obọ dọ ha nyẹnlẹn bọsi igbọn. (Phil. 2:5, 7) Ọkhẹke nin ọdeọde nọọn egbe ọle ọne inọnta nan, ‘Imhẹn dẹ sabọ re egbe khọkhọ ijiẹmhin nọnsi Jesu gbera ọnikhẹ?’—Tie 1 Peter 2:21.

6. Be bhọ iJesu mhan man ele bhi ọne okha ọsi okpea ISamaritan nọn mhọn itohan da ibo ọle? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

⁶ Jehova re ẹlo esili ghe mhan sade mhan dọnmhegbe rẹ ha rẹkhan ijiẹmhin nọn gbale nọnsọle bi ọsi Jesu. Be bhọ mhan ha rẹ lu ọnan yẹ? Mhan ki re ọkhọle rebhe rẹ hoẹmhọn ẹbho. Sẹyẹ, mhan ki ha guanọ uwedẹ nin mhan ha rẹ rẹkpa ele. Gene gene, bhi ọkha ọsi okpea nọn na bhi Samaria vae nọn mhọn itohan da obo ọle, Jesu da gbe otọle fanọan man edibo nesọle ghe, aharẹmiẹn ọbha lẹkhẹ nin ele, ọkhẹke nin ele ha lu ibo ele nọnsẹn aharẹmiẹn agbaẹbho ọbhebhe ele nan vae, la uwedẹ ikẹ ele rẹ lu emhin. (Tie Luke 10:29-37.) Uwẹ sẹyẹ yere ebezẹle nin Jesu da gbe ọne okha nan? Ranmhude inọnta nin obhokhan Jew ọkpa nọọn ọlẹn. Ọne inọnta hi: “Họbhọ gene hi idiake nọnsẹmhẹn?” Ewanniẹn nin Jesu re nin ọne ọria rẹman ghe, beji ọne okpea nọn nabhi Samaria vae lu, ọkhẹke nin mhan ha re ọkhọle mhan rebhe rẹ lu emhin esili da ẹbho. Mhan ha lu iriọ, Osẹnobulua ki ha re ẹlo esili rẹ ghe mhan.

7. Be bhọ mhan ha rẹ rẹman yẹ ghe, Jehova ọkpa la sabọ gbeloghe mhan? Gbe otọle fanọan.

⁷ Emhin esili kẹkẹ ribhọ ne ha rẹkpa mhan ha zẹ emhin bhi obọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, Esu da tale ghe, Adam bi Eve, rẹ dọ sẹbhi imọn rebhe nin ele ha biẹ dẹ ha ghọnghọn sade egbe nọnsele ọkpa ele lẹn, bi sade ele bha ka Osẹnobulua ehọ. Esu da yẹ tale ghe ele ki diabe Osẹnobulua. Eve da gene re ehọ bhi ebi Esu ta. Eve da guanọ nin ọle diabe Osẹnobulua, ọle bha ka Osẹnobulua ehọ. Adam da guanọ nin ọle re okhuo ọle ha ghọnghọn. Bhiriọ, ọle bha yẹ ka Osẹnoblua ehọ. Ọnan rẹman ghe, egbe ele ọkpa, ọle Adam bi Eve lẹn. Ele veva bha ka Osẹnobulua ehọ. (Gen. 3:4-6) Ranmhude emhin ọbe nin ele lu, emhin bha yẹ kiẹn ọlẹn nin ele. Ọnan rẹman ghe ọria  nọn ria ẹmhọn ọlẹn ọkpa ida sabọ ha ghọnghọn. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan zẹ emhin bhi obọ, ọ ki rẹman ghe, mhan gene rẹọbhọ ghe, Jehova ọkpa la sabọ gbẹloghe mhan.

8. Bezẹle nọn da rẹ khẹke nin Adam bi Eve ria ẹmhọn eria ebhebhe?

⁸ Ọta nin Jehova taman Adam bi Eve bhi ogbe hẹi sabọ rẹkpa ele ha ria ẹmhọn ẹbho ebhebhe, arẹmiẹn ele ọkpa ha nyẹnlẹn bhi enin. Be bhọ iJehova taman ele? Jehova taman ele nin ele vuọn ọne otọ nan, ele ha gbẹloghe ọle. (Gen. 1:28) Jehova guanọ nin eria nin ọle man ha ghọnghọn. Ọnan rẹman ghe Jehova mhọn ele bhi ọkhọle. Bhiriọ, beji Jehova rẹ mhọn ẹmhọn emhin nin ọle man bhi ọkhọle, ọ yẹ khẹke nin Adam bi Eve ha mhọn ẹmhọn imọn nin ele ha biẹ bhi ọkhọle nọnsele. Ọkpakinọn, ele bha ha ria ẹmhọn eghọnghọn nọnsi imọn nesele nin ele ha biẹ. Ọsẹnobulua da ha guanọ nin Adam, Eve, bi imọn nin ele ha biẹ re ọne otọ nan kiẹn Otọ Ọfubhegbe. Udede iwẹnna rẹ wo khọnan!

9. Bezẹle nin ẹbho a da ha ghọnghọn ranmhude ele deba iJehova wẹnna nin ọne otọ nan da kiẹn Otọ Ọfubhiegbe?

⁹ Adam, Eve, bi imọn nesele hẹ sabọ re ọne otọ nan kiẹn Otọ Ofubhegbe sade ele re ọkhọle rebhe re wẹnna rẹkhan iJehova. Bhiriọ, ele ki miẹn elele bhi obọ ọle. (Heb. 4:11) Ọne iwẹnna hẹ re eghọnghọn ji ọrebhe! Jehova hẹ wo nan erọnmhọn nin ele, ranmhude, ọiyi ọsi egbe ele ọkpa ele ha ria.

10, 11. Be ha rẹkpa mhan nin mhan da sabọ lu iwẹnna nin Osẹnobulua mun nin mhan?

¹⁰ Ẹlẹnan nian, Jehova taman ẹbho nesọle nin ele ha tẹmhọn ọlẹn, yẹ man ẹbho iBaibo. Nin mhan rẹ sabọ lu ọne iwẹnna, ọkhẹke nin mhan ji ẹmhọn ẹbho rẹtẹ mhan. Ahamiẹn mhan hoẹmhọn Osẹnobulua bi ẹbho ne nyẹnlẹn sikẹ mhan, mhan ki sabọ ha re iziẹngbe rẹ lu ọne iwẹnna nan.

¹¹ Bhi ore nin ọhẹnhẹn, Paul da yọle ghe ọle bi ibhio ọle nekẹle deba Osẹnobulua wẹnna. Bezẹle nin ọle da ta ọnan? Ranmhude, ele wewe ẹmhọn Agbejele yẹ man ẹbho ẹmhọanta. (1 Cor. 3:6, 9) Mhan dẹ yẹ sabọ kiẹn eria ne deba Osẹnobulua wẹnna ẹlẹnan. Be imhan ha rẹ lu ọnan yẹ? Sade mhan noo ẹghe, ahu, bi emhin nesẹmhan rẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Udede isẹhoa wo khọnan!

12, 13. Elele nela mhan ha miẹn bhọ sade mhan zegbere ha man ẹbho iBaibo?

¹² Mhan ha noo ẹghe bi ahu nọnsẹmhan bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, mhan ki miẹn eghọnghọn. Iriọ ibhio mhan ne sẹ miẹn isẹhoa rẹ ha man ẹbho iBaibo tale. Uwẹ ha nọọn ele ebi ele sẹ miẹn bhọ, ele ki yọle ghe, ele wo ghọnghọn sade emhin nin ele man eria le bhi ẹkẹ iBaibo wo ti ele bhọ, sade Baibo mun ene eria ẹlo ko re, sade urẹọbhọ nọnsele ziẹnlẹn, sade ele fidenọ bhi iẹnlẹn, bi sade ele taman ẹbho ebhebhe ebi ele luẹle bhi Baibo. Ẹghe nin itue 70 nin  Jesu je nin ele dọ tẹmhọn Osẹnbulua rẹ yo vae, Jesu da ha ghọnghọn ranmhude ene itue 70 wo miẹn eghọnghọn bhi ọne iwẹnna.—Luke 10:17-21.

¹³ Esali Jehova rebhe ghọnghọnmin sade ẹbho fi iẹnlẹn nọnsele denọ ranmhude emhin nin ele luẹ bhi Baibo. Fẹ ijiẹmhin nọnsi Anna ghe. * Anna bha sẹ bọ ọdọ. Ọle da ha khian eji a da guanọ urẹkpa bhi Europe. Ọle da yọle: “Enan wo ti mẹn bhọ ranmhude ẹbho ne bunbun bhi enan wo muegbe nin ele rẹ luẹ iBaibo. Iwẹnna oga wo re eghọnghọn nin mẹn bhi enan. Mẹn ha sẹbhi uwa, ọiyi ẹmhọn egbe nọnsẹmẹn mẹn ria. Ẹmhọn eria nin mẹn man ele iBaibo bi oya nọn lo ele, ọle mẹn ria ẹmhọnlẹn. Mẹn ki ha guanọ uwedẹ nin mẹn ha rẹ ziẹn ele udu yẹ ha rẹkpa ele. Ejayenan nian, mẹn ki wo rẹọbhọ ghe ‘a ha re emhin bhi obọ re, ọle eghọnghọn ye, gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.’”—Acts 20:35.

14. Bezẹle nin uwẹ ha da sẹyẹ miẹn eghọnghọn aharẹmiẹn ẹbho eso bha miẹn uwẹ ọbhi egbe sade uwẹ tẹmhọn Osẹnobulua?

¹⁴ Mhan dẹ yẹ miẹn eghọnghọn sade mhan re isẹhoa nin ọrebhe rẹ họn ẹmhọn Osẹnobulua, aharẹmiẹn ele bha ho nin ele kaehọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, iwẹnna nin mhan lu ẹlẹnan yẹ wo diabe ọne Ezekiel nin akhasẹ ka lu. Jehova taman Ezekiel yọle: “Ha khian dọ taman ele ebi mẹn ta, aharẹmiẹn ele re ehọ ọbhọ la ele bha re ehọ ọbhọ.” (Ezek. 2:7; Isa. 43:10) Aharẹmiẹn ẹbho eso bha miẹn mhan ọbhi egbe, Jehova dẹ yẹ ha ghọnghọn ghe mhan lu ọne iwẹnna. (Tie Hebrews 6:10.) Obhio mhan ọkpa da gbẹn yọle: “Mhan kọ emhin, mhan yẹ khakha amẹn ọbhi ebi mhan kọle. Ejeyanan nian, erọnmhọn mhan ki nan ji Jehova nin ole re ebi mhan kọle jẹre.”—1 Cor. 3:6.

15. Be ẹbho ne bunbun lu yẹ sade uwẹ lu ele nọnsẹn? Ọ be khẹke nin mhan ji ebi ẹbho rẹ lu emhin yẹ rẹso mhan?

¹⁵ Jesu guanọ nin mhan ha zẹ emhin bhi obọ nin mhan da sabọ ha ghọnghọn. Uwẹ ha lu ẹbho nọnsẹn, ene bunbun ki yẹ lu uwẹ nọnsẹn. Jesu da yọle: “Ahamiẹn bha re emhin nin ẹbho, ele ki yẹ ha re nin bha. Ele ki maan ukpu nọn manman vuọn nin bha, ọ ki ha biri bha bhi ukegbe, ukpu nan nyẹnnyẹn sotọ, nan khankhan sotọ, nọn yẹ vuọn kpa kua. Ranmhude uwedẹ nin bha rẹ  maan emhin nin ẹbho, ọle ele da yẹ rẹ maan nin bha.” (Luke 6:38) Gene gene, ẹbho eso nin uwẹ zẹ emhin bhi obọ nan ida lu uwẹ nọnsẹn. Ọkpakinọn, ẹbho eso dẹ sabọ fidenọ ha re egbe khọkhọ uwẹ yẹ zẹ emhin bhi obọ. Bhiriọ, wo ha zẹ emhin bhi obọ aharẹmiẹn ebi uwẹ lu nin ẹbho bha ti eso bhọ. Uwẹ bha lẹn elele nọn ha sabọ nanbhọre sade uwẹ zẹ emhin bhi obọ.

16. Elele nela Baibo yọle mhan ha miẹn bhọ sade mhan zẹ emhin bhi obọ?

¹⁶ Ẹbho ne gene zẹ emhin bhi obọ ha re emhin nin ọria, ele ikhẹ nan yẹ re nin ele haosa. Ọnan iJesu ha mhọn bhi ọkhọle ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Uwẹ ha tie ẹbho nin ele dọ le ebale, tie ene ibhiogue, ene akhun, ene isabọ khian, ene ruẹlo; bhiriọ, uwẹ ki ha ghọnghọn, ranmhude, ele imhọn emhin soso nin ele ha rẹ ha uwẹ osa.” (Luke 14:13, 14) Ọria ọkpa nọn gbẹn ebe ọsi Proverbs da gbẹn yọle: “A de nan erọnmhọn nin ọria nọn zẹ emhin bhi obọ.” Ọria ọbhebhe nọn yẹ deba gbẹn Baibo da yẹ yọle: “Eghọnghọn ọsi ọrian nọn mhọn itohan da obhioguele.” (Prov. 22:9; Ps. 41:1) Gene gene, ọkhẹke nin mhan ha rẹkpa ẹbho, ranmhude eghọnghọn nanbhọre.

17. Emhin nela ọkhẹke nin mhan ha re nin ẹbho beji mhan ha da sabọ ha ghọnghọn?

¹⁷ Ẹghe nin Paul rẹ tale ghe Jesu yọle “a ha re emhin bhi obọ re ọle eghọnghọn ye, gbera a ha miẹn emhin bhi obọ,” ọiyi emhin nin igho dẹ ọkpa ọle ha mhọn bhi ọkhọle. Ẹmhọn izebhudu, adia, bi urekpa nan re nin ọria ọle ha tẹmhọnlẹn. (Acts 20:31-35) Paul nin odibo da re ọta bi ijiẹmhin nọnsọle rẹ ji mhan lẹn ghe, nin mhan ha re ẹghe, ahu, bi oyẹẹ rẹ rẹkpa ẹbho.

18. Be ekhẹn azemhinre dọ luẹ ke re?

¹⁸ Ekhẹn azemhinre dọ kere ghe eghọnghọn nanbhọre sade ọria zẹ emhin bhi obọ. Ebe ọkpa yẹ talọ ọbhi ọne ẹmhọn nan. Bhi ọne ebe, ẹbho yọle ghe, ọ re ele ghọnghọn sade ele lu emhin esili nin ọria. Ekhẹn azemhinre yẹ tale ghe, emhin esili nọn sade mhan rẹkpa ẹbho, ghe ọ rẹ mhan miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Bhiriọ, ele da yọle ghe sade mhan guanọ nin egbe daan mhan bi sade mhan guanọ nin mhan ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn, ọkhẹke nin mhan ha zegbere rẹ rẹkpa ẹbho. Ọne ọta nin ele ta nan bha han ene luẹ iBaibo ilo, ranmhude Jehova nọn man mhan ka gbẹn ọlẹn ọbhi ẹkẹ iBaibo.—2 Tim. 3:16, 17.

19, 20. Bezẹle nin uwẹ da mhọnlẹn bhi ọkhọle rẹ ha zẹ emhin bhi obọ?

¹⁹ Ẹbho ne nẹga mhan ẹlẹnan nian, ọsi egbe ele ọkpa ele khu. Ranmhude ọnan, ọnọghọmhin nanrẹ ha zẹ emhin bhi obọ. Ọrẹyiriọ, Jesu taman mhan ghe uhi eva ne kokhun nẹ hi, nin mhan rẹ ọkhọle rebhe, ahu mhan rebhe, bi egbe mhan rebhe rẹ hoẹmhọn iJehova. Ọzeva nọn ribhọ hi, nin mhan hoẹmhọn ibo mhan beji mhan rẹ hoẹmhọn egbe mhan. (Mark 12:28-31) Mhan luẹ bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan ghe eria ne hoẹmhọn iJehova regbe khọkhọ ọle. Jehova bi Jesu wo zẹ emhin bhi obọ nin ẹbho. Ele guanọ nin mhan regbe khọkhọ ele ha zẹ emhin bhi obọ, bhiriọ, mhan ki ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn. Sẹyẹ, mhan ki re ogẹn ji Jehova, yẹ rẹkpa ẹbho miẹn elele bhọ.

²⁰ Edandan iribhọ ghe uwẹ sẹ wo zegbere rẹ ha rẹkpa ẹbho, manman nọn ene mhan ko ga. (Gal. 6:10) Ahamiẹn uwẹ bha zobọ bhọ rẹ ha lu iriọ, ẹbho ki hoẹmhọn ẹn, uwẹ ki yẹ miẹn eghọnghọn bhi iẹnlẹn. Proverbs 11:25 da yọle: “Ọria nọn zẹ emhin bhi obọ dẹ ha tuẹn okhun. Ọria nọn ki rẹ khin nọn re ọfubhegbe nin eria ọbhebhe, a dẹ yẹ re ọfubhegbe nanlẹn.” Ẹmhọanta nọn ghe, ọiyi uwedẹ ọkpa a wo rẹ zẹ emhin bhi obọ. Uwedẹ kẹkẹ ribhọ nin mhan ha rẹ ha re ifuẹkẹ man, yẹ zẹ emhin bhi obọ rẹ rẹkpa ẹbho. Uhọnmhọn-ọta nin mhan ki da zilo nyan nian dẹ tẹmhọn ene uwedẹ nan kẹkẹ.