Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

OKHA ỌSI OBHIO MHAN

Mẹn Bha Ji Obọ LọLọ Mẹn

Mẹn Bha Ji Obọ LọLọ Mẹn

“ABA,” “BABA.” Elin nin ene elasẹre bhi Bẹtẹl tie mẹn khenin. Ikpe 89 ọle mhẹn ki ye nian. Ele ha diriọ ha tie mhẹn, ọ ki ha rẹ mẹn ghọnghọn. Imẹn ghe ene ọta nan be ọta ọsi ihaosa nin Jehova re nin mẹn, ranmhude mẹn sẹ wo re ikpe 72 rẹ lu iwẹnna oga nọnsọle. Ranmhude emhin kẹkẹ nin mẹn sẹ miẹn luẹ bhi ọne iwẹnna oga nan nin mẹn ye, mẹn ki ha re ọkhọle rebhe rẹ taman ene elasẹre: ‘bha hẹi ji obọ nọnsẹbha lọ bha, ranmhude bha dẹ miẹn elele bhi ẹsọn nin bha miẹn.’—2 Chron. 15:7, ftn.

ABA MẸN, INẸN MẸN BI IBHIO MẸN

Ukraine mhan rebhe ka ha ye, mhan kuẹ ne emhin ha khin Canada dọ ha de bhi enin an. Agbaẹbho natiọle Rossburn nọn ribhi eji a tiọle Manitoba bhi Canada, ọle mhan dia. Imọn nesẹbhi 16, ọle inẹn mẹn bie. Imọn okpea 8, bi imọn okhuo 8. Ọnọnzi 14 mhẹn da zẹ. Aba mhẹn wo hoẹmhọn iBaibo nan tie. Ọsewewiẹ ẹdẹ ISunday, ọle aba mhan rẹ tie ọle man mhan rebhe. Ọkpakinọn, ọle da ha ghe otuẹ rebhe bọsi otuẹ ne gbe igho. Ẹghe rebhe ọle rẹ re ojie nọọn mhan yọle, “Imhẹn bhọ bha lẹn ọria nọn ha iJesu osa ẹghe nin ọle rẹ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua?”

Ïbhio mhẹn nin ikpea enẹn bi ibhio mhẹn nin ikhuo enẹn da kiẹn Esali Jehova. Obhio mhẹn natiọle Rose da lu iwẹnna ọkanẹfan rẹ dọ sẹbhi ẹghe nin ọle rẹ yu. Ọkuẹsẹ ọle yu, ọle da re izebhudu nin ọrebhe ghe, nin ele ha tie iBaibo. Ọle ki ha taman ele yọle: “Mhẹn guanọ nin mhẹn miẹn bha bhi ẹkẹ agbọn ọsọgbọn.” Ẹmhọn agbọn eranlẹn, ọle obhio mhẹn nin ọdiọn natiọle Ted ka wo ha wewe man ẹbho. Ọsewewiẹ ẹdẹ iSunday, ọle ki ha talọ bhi radio rẹ man ẹbho ẹmhọn agbọn eranlẹn. Ọle ki ha taman ele ghe, ene lu khọ dẹ diọbhi agbọn eranlẹn nọn iwea dọ ha to bhi ighegheghe. Ọkpakinọn, akizẹbue, ọle da dọ kiẹn ọkpa bhi Esali Jehova. Ọle da wo ha re ọyaya rẹ ga iJehova.

EBI MẸN RẸ MUNHẸN HA LU IWẸNNA OGA YẸ

Ẹdẹ ọkpa bhi June 1944, mẹn ki na bhi isiku sẹbhi uwa, mẹn da ki ebe ọkpa re bhi uki tebu. The Coming World Regeneration, ọle a tie ọne ebe. * Mẹn da re ọne ebe, mẹn da tie obọle nin ọhẹnhẹn, yẹ tie obọle nọnzeva, iriọ mẹn ki rẹ ha tie ọle khian. Mẹn ki tie ọne ebe fo, mẹn da taman egbe mẹn ghe, Mẹn ho nin mẹn ha ga iJehova beji Jesu rẹ ga Ọle.

Be ọne ebe rẹ sẹbhi uke itebu nọnsẹmhan yẹ? Obhio mẹn nin ọdiọn natiọle Steve da yọle ghe ikpea eva ne “khiẹn” ebe sẹbhi isẹmhan. Ọle da yọle: “Mẹn dẹ ọnan ramhude ọ bha ghan.” Ene ikpea eva da fikie vae uzanan nọn kẹle. Ele da taman mhan ghe, Esali Jehova ele khin. Ele da yẹ taman mhan ghe, ele noo iBaibo rẹ re iwanniẹn ọbhi inọnta nin ẹbho nọọn. Ebi ele taman mhan da wo ti mhan bhọ, ranmhude iBaibo aba mhan bi inẹn mhan ka wo rẹ bẹẹ mhan wanre. Ene ikpea eva da taman mhan ghe, Esali Jehova ne ribhi enin dẹ kẹ lu usikoko nọn ne bhi Winnipeg. Ọne agbaẹbho nin, ọle obhio mẹn natiọle Elsie da nyẹnlẹn. Mẹn da mhanmhanlẹn ghe i dẹ yo ọne usikoko.

Mẹn da hẹn ikẹkẹ na bhi uwedẹ nọn ree sẹbhi ikpọwala 200 (320 km) ha khian Winnipeg. Mẹn ki ha khian, mẹn da mundian bhi agbaẹbho natiọle Kelwood. Ọne agbaẹbho nan, ọle ene Esali Jehova eva ne sẹbhi isẹman da nyẹnlẹn. Bhi enin, mẹn da yo ikolo oga, mẹn da yẹ lẹn ebi agbotu khin. Mẹn da yẹ dọ kere ghe, ọkhẹke nin okpea, okhuo, bi elasẹre ha tẹmhọn Osẹnobulua na bhi uwa rẹ sẹbhi uwa, beji Jesu lu.

Ẹghe nin mẹn ki rẹ sẹbhi Winnipeg, mẹn da miẹn obhio mẹn nin ọdiọn natiọle Jack. Agbaẹbho natiọle Ontario ọle na vae dọ yo ọne usikoko. Ukpẹdẹ ọhẹnhẹn ọsi ọne usikoko, a da tale ghe a dẹ re ẹbho mianmẹn. Mẹn bi Jack da zegbere rẹ mianmẹn bhi ọne usikoko nan. Mhan veva da mhanmhanlẹn ghe mhan dẹ wo munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan beji mhan ki mianmẹn fo. Ọne usikoko ki wo sotọ, Jack da wo munhẹn. Ikpe 16 mẹn khin ẹghe nin, bhiriọ mẹn sẹyẹ ha ribhi isiku. Ọkpakinọn, ukpe nọn kẹle, mẹn da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan.

EMHIN NIN MẸN LUẸLE

Agbaẹbho natiọle Souris bhi Manitoba, ọle mẹn bi Stan Nicolson da kugbe ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Mẹn da dọ luẹ ghe, ẹghe eso, a miẹn ọnọghọ bhi iwẹnna ọkanẹfan. Igho nin mhan mhọnlẹn da wo ha fo. Ọrẹyiriọ, mhan bha zobọ. Ẹdẹ ọkpa, man ki tẹmhọn Osẹnobulua sẹbhi ọsemuan, mhan da ha khian uwa. Igho soso bha yẹ ha re imhan bhi obọ, ohanmhẹn da yẹ ha gbe mhan. Mhan ki sẹbhi uwa, mhan da miẹn emhin nọn han mhan-ilo! Ọria dọ mun ẹkpa nin ebale vuọnlẹn fiọ mhan bhi ukhuwẹdẹ. Rẹ dọ sẹbhi elenan, mhan bha lẹn ọne ọria nọn lu ọle. Ọne ọsemuan nin, mhan wo le ebale nọnsẹn. Ihaosa wo khọnan rẹji mhan, ranmhude mhan bha ji obọ lọlọ mhan! Bhi ọsi ẹmhọanta, ọne uki nin ki sotọ, mẹn da kie rie ba egbe.

Uki eso ki gbera, a da jie mhan ha khin agbaẹbho natiọle Gilbert Plains. Rẹ na bhi Souris nin mhan ka ha ye rẹ dọ sẹbhi ọne agbaẹbho nan ree sẹbhi ikpọwala 150 (240 km). Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, uki ha sotọ, ebi agbotu rẹ wẹnna yẹ bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, a ki gbẹn ọlẹn dagbare mun toman bhi eji a da re ọta man bhi Kindọn Họọ. Uki ọkpa nan miẹn ghe agbotu nọnsẹmhan bha lu nọnsẹn, mẹn da re ọta mhan bhi agbotu rẹ taman ọrebhe ghe, ọkhẹke nin ele lu gbera beji ele lu sẹ. Mẹn ki re ọne ọta man fo, obhio mhan nin okhuo nin ọdọ ọle iyi Ọsali Jehova da bu mẹn re. Ọne obhio mhan nan ki dọmanlẹn, ọle yẹ lu iwẹnna ọkanẹfan. Amẹn evie da ha si ọle bhi ẹlo re beji ọle rẹ ha taman mẹn yọle: “Mẹn rẹ wo dọnmhegbe. Ọkpakinọn, mẹn bha miẹn ahu rẹ lu gbera eka nin mẹn lu sẹ.” Ọle ki talọ sotọ, eviẹ da nin mẹn. Mẹn da gui nanlẹn.

Elasẹre ha dobọ beji mẹn rẹ dobọ bhi enan, ele ki ha kiẹ egbe. Ọkpakinọn, mẹn dọ luẹ ghe, ọbha khẹke nin mhan ji emhin nọn sẹ inian re egbe lọ mhan. A ha miẹn mhan dobọ, ọkhẹke nin mhan luẹ emhin bhọ, yẹ ha yere ebi mhan luẹ bhọ ẹghe rebhe, beji a da miẹn ghe mhan bha yẹ lu emhin nọn dia iriọ. Mhan dẹ miẹn elele bhọ sade mhan bha ji egbe lọ mhan rẹ ha lu iwẹnna ne gbale.

OKHỌN ỌSI QUEBEC

Mẹn da wo miẹn udẹdẹ isẹhoa ẹghe nin mẹn rẹ ha ribhi ikpe 21. Ẹghenin, ọle a rẹ tie mẹn vae bhi isiku iGiliẹd. Usun nọnzi igbenẹn ne yọ ọne isiku nan mẹn deba. February 1950, ọle man rẹ yo ọne isiku sotọ. Agbaẹbho natiọle Quebec bhi Canada, ọle a ji ene bunbun bhi ẹwẹ mhan diọ. Bhi ọne agbaẹbho nan, a wo kpokpo Esali Jehova. Eji a tiọle Val-d’Or, ọle ha je mẹn a khian. Ẹdẹ ọkpa, man da dọ ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi eji a tiọle Val-Senneville. Ọkpa bhi ene mun ọkalo bhi otuẹ bhi enin, da taman mhan ghe, sade mhan bha kpanọn ẹjẹje, ọle ki mun okhọlẹn bu man. Mẹn da mun ọne ẹmhọn nan ha khian ikọtu. Ikọtu da bhu gbe ọle yẹ hian ọle oko. *

Ọne emhin nan nọn sunu bi ebhebhe da dọ deba ebi a ki ha tiọle ‘okhọn ọsi Quebec’ (“Battle of Quebec”). Otuẹ iCatholic ha gbẹloghe Quebec bhi ẹkẹ ikpe ne gbera 300. Bhiriọ ene mun ọkalo bhi otuẹ bi ekhẹn efinẹfi da ku obọ gbe ha kpokpo Esali Jehova. Ọne ẹghe nan bha zẹwẹ lẹkhẹ. Sẹyẹ, mhan bha bun hiehie. Ọrẹyiriọ, mhan bha zobọ. Bhi ọsi ẹmhoanta, ẹbho ne ribhi Quebec wo miẹn ọta nọnsi Osẹnobulua ọbhi egbe. Ẹbho ne bunbun nin mẹn ne luẹ iBaibo da dọ kiẹn Esali Jehova. Itue igbe, ele ribhi azagba-uwa ọkpa nin mẹn ne luẹ iBaibo. Ele rebhe da vae dọ ha ga iJehova. Ranmhude izebhudu nin ele rẹman, ẹbho ebhebhe da sibhi otuẹ iCatholic re. Mhan bha zobọ bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Ọkike ọle, mhan da khọn miẹn otọ!

MHAN DA RE UROLO ỌSI IBHIO MHAN RẸ MHAN ELE EMHIN

Bhi ukpe 1956, a da je mẹn ha khian Haiti. Ọ da ha nọghọ imisiọnari ne bunbun ne ribhi enin rẹ ha luẹ urolo iFrench. Ọrẹyiriọ, ene ẹbho kaehọ. Misiọnari ọkpa natiọle Stanley Boggus da yọle: “Ọ da wo han mhan ilo ghe, ene ẹbho ki ha rẹkpa mhan rẹ ta ebi mhan ho nin mhan ta bhi ọne urolo.” Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọ da wo lẹkhẹ nin mẹn ranmhude mẹn ka luẹ iFrench bhi Quebec. Ọkpakinọn, ọbha sẹ bue gbe, mhan da dọ kere ghe urolo natiọle Haitian Creole, ọle ọkpa ibhio mhan ne ribhi enin sabọ zẹ. Ranmude ọnan, ọ da manman khẹke nin mhan nin misiọnari luẹ ọne urolo nan, nan da miẹn ghe mhan sabọ lu iwẹnna nọnsẹmhan nọnsẹn. Mhan da gene luẹ ọle. Bhiriọ, mhan da miẹn elele bhọ.

Otu Nọn Sun Oga da taman mhan nin mhan ha zedu iWatchtower bi ebe nesẹmhan nekẹle diọbhi urolo natiọle iHaitian Creole, nin mhan da sabọ ha rẹkpa ene ibhio mhan ne ze ọne urolo. Mhan ki luọle, ẹbho ne ki ha vae bhi oga bhi ọne agbaẹbho rebhe da wo manman tuẹn okhun. Bhi ukpe 1950, Esali Jehova 99 ka ha ribhi Haiti. Ọkpakinọn, bhi ukpe 1960, ele da bun gbera 800! Ọne ẹghe nan, a da taman mẹn nin mẹn dọ ha ga bhi Bẹtẹl. Bhi ukpe 1961, mẹn da miẹn isẹhoa rẹ deba ha man emhin bhi Kingdom Ministry School. Ewanlẹn bi ekanẹfan kpataki ne bun sẹbhi 40, ele mhan man ele emhin. Bhi usikoko nan do bhi January 1962, mhan da re izebhudu nin ibhio mhan ne ribhi ọne agbaẹbho ghe, nin ele dọnmhegbe rẹ lu re alo bhi iwẹnna oga. Mhan da yẹ re eso kiẹn ekanẹfan kpataki. Ọnan da wo dọ ha yi emhin esili ranmhude ebe ha de vade bhi ẹghe odalo.

Ọne usikoko ki wo sotọ, a da mun mẹn bi misiọnari natiọle Andrew D’Amico khue. January 23, 1962, ọle a rẹ dọ mun mhan bhi Bẹtẹl dọ mun khuẹ. Ele da miẹn mhan Awake! ọsi January 8, 1962 (nan re urolo iFrench gbẹn). Bezẹle nin ele da ha lu ọnan? Ranmhude Awake! tẹmhọn newspapers nọn yọle ghe ẹbho lu ilọnmhọn iduna bhi Haiti. Ọne ẹmhọn nan bha ti eso bhọ. Ele da yọle ghe, iBẹtẹl nọnsẹmhan a da gbẹn ọlẹn. Uzana eso ki gbera, a da khu ene misiọnari sibhi ọne agbaẹbho re. * Ọkpakinọn, ene ibhio mhan ne ribhi ọne agbaẹbho nin mhan man ele emhin, da sabọ wo ha lu ọne iwẹnna khian nọnsẹn. Eghọghọn mẹn ye ẹlẹnan nian ranmhude iziẹngbe nọnsele, bi uwedẹ nin ele rẹ ha tuẹn okhun bhi oga. Ele ki mhọn New World Translation of the Holy Scriptures bhi urolo iHaitian Creole​—⁠emhin nin mhan bha rẹ riale ghe ọ dẹ sunu ẹghenin.

EBI MHAN RẸ HA BỌN IKINDỌN HỌỌ YẸ BHI CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

Mẹn ki sibhi Haiti re, a da yi mẹn dọ ha ga bhi Central African Republic. Bhi enin, mẹn da miẹn isẹhoa rẹ ha ga bhi ihe ọsi ọfẹotughe. Akizẹbue, a da re mẹn ọbhi ihe ọsi ọwanlẹn nọn gbẹloghe Bẹtẹl natiọle branch overseer.

Ẹdẹle, ikpilamẹn a rẹ bun iKindọn Họọ ne bunbun. Mẹn da luẹ ebi a rẹ jaja ele yẹ bhi ẹkẹ ẹwẹ, bi ebi a rẹ re ele bọn uwa yẹ. Ẹbho ne gbera ha daghe mẹn bi ikpilamẹn, ọ ki wo han ele ilo. Ọkpakinọn, ọnan da wo re izebhudu nin ibhio mhan nin ele ha dọnọ iKindọn Họọ nọnsele, bi nin ele ha zegbere sade a bọn Kindọn Họọ. Ene mun ọkalo bhi otuẹ ki ha jẹ mhan ranmhude ikpilamẹn mhan rẹ bọn iKindọn họọ nọnsẹmhan. Mhan bha ji ẹkhọle ha lo mhan ranmhude ọnan, mhan da sẹyẹ wo ha noo ene iKindọn Họọ. Ẹghe nin efi ki rẹ wo manman fi bhi eji a tiọle Bangui, ẹhoho da mun okhun uwa ọsi otuẹ ọkpa. Ọkpakinọn, emhin soso bha lu ikpilamẹn nin mhan rẹ bọn iKindọn Họọ nọnsẹmhan. Bhiriọ, ele bha yẹ miẹn unun rẹ ha jẹ mhan. Mhan da re uki isẹn re bọn Bẹtẹl ọsọgbọn bi uwa ọsi missionary. Bhiriọ, mhan da kie sabọ ha dia iwẹnna oga nọnsẹn. *

MẸN DA RE OKHUO NỌN MANMAN SASA BHI OGA

Ẹdẹ nin mhan re egbe

Bhi 1976, ene gbẹloghe da mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan bhi agbaẹbho natiọle Central African Republic. Bhiriọ, a da je mẹn ha khin agbaẹbho natiọle N’Djamena bhi Chad. Bhi enin, mẹn da miẹn obhio mhan nin okhuo natiọle Happy. Egbe rebhe ọle wo rẹ lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki nin ọle lu. Agbaẹbho natiọle Cameroon ọle na vae. Bhi April 1, 1978, mhan da re egbe. Ọne uki nin mhan re egbe, okhọn da de bhi ọne agbaẹbho. Mhan bi ẹbho ne bunbun da nẹ ha khian ije bhebhe bhi ọne agbaẹbho. Mhan ki fikie vae ẹghe nin ọne okhọn ki rẹ sotọ, mhan da kere ghe usun ọkpa ne mhọn obọ bhi ọne okhọn re uwa nọnsẹmhan kiẹn isele. Ebe nesẹmhan, ukpọn nin Happy rẹ lu ibọdọ bi ireokhuo, rẹsẹbhi emhin nin ẹbho rẹ lu ẹsele nin mhan da yulua. Ọkpakinọn, mhan bha ji egbe lọ mhan. Mhan soso bha yu fi egbe a, bhiriọ mhan da ha khua ẹlo ghe ẹsọn nin mhan ha sẹyẹ ko miẹn kugbe bhi ẹghe odalo.

Ikpe eva ki gbera, a bha yẹ ha kpokpo Esali Jehova bhi Central African Republic. Bhiriọ, mhan da fikie ha khian enin. Mhan da ha lu iwẹnna ọfẹotughe. Ẹkẹ imoto mhan rẹ kiẹn uwa nin mhan da ha nyẹnlẹn. Bed nan khili ribhi ẹkẹ ọle. Sẹyẹ, jerrican nan rẹ si amẹn (200 L), fridge nọn noo igas, bi gas nan rẹ nyẹn ebale ribhi ẹkẹ ọle. Ọmanman nọghọ nan rẹ ha yi ẹbho ẹghe nin. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe ọkpa nin mhan rẹ ha khian ẹbho, eji kẹkẹ nin mhan da miẹn Unakpa bun sẹbhi 117.

Ovuẹn wo manman zẹ bhi ọne agbaẹbho nan. Ẹghe eso, ọ nọghọmin nanrẹ miẹn amẹn nin ẹbho ha da gbe egbe ruẹ bhi usikoko nọnsẹman. Bhiriọ, ibhio mhan nin ikpea ki guanọ ẹdẹ nọn ka, ele ki tọle a guanọ amẹn bhi ẹkẹ ọle. Ele ki koko ọne amẹn ọbhi udede akhe nin ẹbho ha da mianmẹn.

AGBAẸBHO EBHEBHE BHI AFRICA NIN MẸN DA YẸ DỌ GA

Bhi ukpe 1980, a da je mhan ha khian Nigeria. Ikpe eva bi ukhiọnmhẹn mhan gbe bhi Nigeria. Ọne ẹghe nan, mhan da deba lu emhanmhan nan rẹ bọn iBẹtẹl ọsọgbọn bhi enin. Ibhio mhan ka dẹ uwa igedege nin mhan ha dumun an, nin mhan da sabọ ne ene emhin ne ribhọ dọ rẹ bọn ọsẹman. Ẹdẹ ọkpa, mẹn da hẹn okokhun ọlẹn ha bhọnọn emhin eso a. Ọ ki bu ọsodamẹn, mẹn da rẹkhan eji mẹn da ka hẹn ọlẹn ha huẹnre. Mẹn bha lẹn ghe a bhọnọn emhin eso sibhi enin re. Iriọ mẹn wo rẹ na bhi okokhun bhi enin dere! Mhan da ha riale ghe mẹn wo manman kuan. Ọkpakinọn, dọkitọ ki fẹ mẹn egbe ghe fo, ọle da taman okhuo mẹn yọle: “Hẹi ha kpokpo egbe. Emhin eso ọ gheghe guan bhi ẹkẹ egbe nọnsọle. Nan rẹ ha miẹn uzana ọkpa nian, ọle ki sabọ ha khian uwa.”

Ẹghe nin mhan re nabhi moto ha khian usikoko

Bhi ukpe 1986, mhan da kpanọn ha khin agbaẹbho natiọle Côte d’Ivoire. Mhan da dọ ha lu iwẹnna ọfẹotughe bhi enin. Ọne iwẹnna nan mun mhan sẹbhi agbaẹbho ọbhebhe nọn sikẹ Côte d’Ivoire, natiọle Burkina Faso. Ikpe ne bunbun ki gbera, mhan da ha nyẹnlẹn bhi Burkina Faso. Mẹn bha zẹwẹ riale ghe ọne agbaẹbho nan mhan ha ki da dọ ha nyẹnlẹn bhi obhi ẹghe khere.

Ẹkẹ moto hi uwa nin mhan da ha nyẹnlẹn ẹghe nin mhan rẹ ha lu iwẹnna ọfẹotughe

Ukpe 1956, ọle mẹn rẹ sibhi Canada re. Ọ ki ha ribhi ikpe 47 nin mẹn sibhi enin re, mẹn da gbo fikie vae bhi Canada bhi ukpe 2003 dọ ha ga bhi Bẹtẹl nọn ribhi enin. Bhi ọne ẹghe nan, mẹn bi okhuo mẹn ko vae. Arẹmiẹn ghe ibhokhan iCanada mhan khin, otọ Africa mhan guẹ nẹ.

Ẹghe nin mẹn rẹ ha man ọria iBaibo bhi Burkina Faso

Bhi 2007 ẹghe nin mẹn ki rẹ ha ribhi ikpe 79, a da gbo yi mẹn ha khian Africa! Burkina Faso, ọle a je mẹn ha khian bhi otọ Africa. Bhi enin, a da re mẹn ọbhi ihe ọsi Country Committee. Akizẹbue, a da re Bẹtẹl nọn ribhi enan kiẹn eji a da zedu ebe nesẹmhan. Bẹtẹl nọn ribhi Benin, ọle ki ha gbẹloghe ọle. Bhi August 2013, a da je mhan ha khian Bẹtẹl nọn ribhi Benin.

Mẹn bi okhuo mẹn ẹghe nin mhan rẹ ha ga bhi Bẹtẹl nọn ribhi Benin

Arẹmiẹn ghe egbe bha yẹ manman de ọbhọ nin mẹn, iwẹnna oga sẹyẹ wo ti mẹn bhọ. Ikpe ea ne gbera nian, itue eva bhi ene imẹn man ele iBaibo dọ mianmẹn. Gédéon bi Frégis, ọle a tie ele. Ele veva wo manman sasa bhi oga nọnsi Jehova nian. Urẹkpa ọsi okhuo mẹn bi ọsi ene ewanlẹn bhi agbotu zẹle mẹn sabọ lu ọnan.

Bhi ẹghe eso nian, a da je mẹn bi okhuo mẹn vae bhi South Africa, nin Bẹtẹl nọn ribhi enan da ha gbẹloghe mẹn. South Africa hi agbaẹbho nọnzi ihinlọn nin mẹn ki sẹ da ga. Ẹsele nọn khua da sẹ mhan obọ bhi October 2017. Ọne esele hi, a da tie mhan nin mhan yo iluemhin nan rẹ re Bẹtẹl nọn kokhun nẹ nọn ribhi Warwick guẹ nin Jehova. Mhan ida yele ọne iluemhin nin an ghee!

1994 Yearbook da tale bhi apapale 225 yọle: “Ọrebhe ne ki wo bue bhi ọne iwẹnna oga nan, mhan yi bha: ‘Bha ha mhọn izebhudu, bha hẹi ji obọ nọnsẹbha lọ bha, ranmhude bha dẹ miẹn elele bhi ẹsọn nin bha miẹn.’—2 Chron. 15:7.” Mẹn bi okhuo mẹn wo muegbe nin mhan rẹ lu rẹkhan ọne adia nan. Mhan dẹ yẹ ha ze ẹbho udu nin ele yẹ lu rẹkhan ọlẹn.

^ udu ọle 9 Ukpe 1944, ọle Esali Jehova rẹ lu ọne ebe nan. Mhan iyẹ lu ọne ebe nian.

^ udu ọle 18 Fẹ ọne uhọnmhọn-ọta ghe nọn yọle, “Quebec Priest Convicted for Attack on Jehovah’s Witnesses” bhi Awake! Ọsi November 8, 1953, apaple. 3-5.

^ udu ọle 23 Fẹ 1994 Yearbook of Jehovah’s Witnesses ghe nọn gbe otọ ọne ẹmhọn fanọan bhi apapale 148-150.

^ udu ọle 26 Fẹ uhọnmhọn-ọta nọn yọle: “Building on a Solid Foundation” ghe nọn ribhi Awake!, ọsi May 8, 1966, apapale 27.