1-2. Bezẹle nọn da khẹke nin Kristiẹn ha mhọn ọyaya rẹ ha tie ebe nọnsi Leviticus?

PAUL da gbẹn ji Timothy taman ọlẹn ghe, “ẹmhọn rebhe ne ribhi ẹkẹ Ebenọnkhiale, ahu ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Osẹnobulua a rẹ gbẹn ọlẹn.” Ọ da yẹ taman ọlẹn ghe, “ọ mhẹnmhin.” (2 Tim. 3:16) Ebe nọnsi Leviticus deba ọne Ebenọnkhiale nan. Ẹlo nela uwẹ rẹ ghe ọne ebe iBaibo nan? Ẹbho eso ghe ọle bii ebe uhi nọn bha rẹtẹ mhan ẹlẹnan. Sọkpan, ẹlo ikẹ, ọle Kristiẹn ọsaje rẹ ghe ọle.

² Ọ ki gbera ikpe 3,500 nian nan gbẹn ọne ebe nan. Jehova gbega ọne ebe nan sẹbhi ẹlẹnan ranmhude ọne ebe dẹ yẹ sabọ ha “dia mhan.” (Rom. 15:4) Ranmhude ọne ebe nan dẹ sabọ rẹkpa mhan lẹn uwedẹ nin Jehova rẹ ria eria, ọkhẹke nin mhan ha re ọyaya rẹ tie ọle. Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin ne bunbun ribhọ nin mhan ha sabọ luẹ bhi ebe iLeviticus. Bha ji mhan zilo nyan enẹn bhi ẹwẹ ele.

3. Bezẹle nin ibhokhan Izrẹl da re elanmhẹn rẹ zọese sade ele lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese?

³ Emhin ọhẹnhẹn nin mhan ha luẹ bhọ: Ọkuẹsẹ Jehova miẹn izọese nọnsẹmhan ọbhi egbe, ọkhẹke nin mhan ha lu ebe ti ọle bhọ. Bhi iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese nin ibhokhan Izrẹl lu ukpe-ukpe, ele rebhe ki sikoko. Bhi enin, ojohẹn ki re elanmhẹn rẹ zọese. Ene izọese rẹkpa ene ibhokhan Izrẹl rẹ yere ghe ọkhẹke nan kpe ele khia bhi olukhọ. Ọkpakinọn, ọkuẹsẹ ọne ojohẹn mun aranlẹn ọsi ọne izọese ha khian Eje Khia Nẹ bhi uwa oga, ọkhẹke nin ọle ka lu emhin nọn lu uhọnmhọn emhin gbera nan rẹ rẹhunmhan ibhokhan Izrẹl bhi olukhọ nọnsele.

4. Beji Leviticus 16:12, 13 rẹman, be ojohẹn lu yẹ bhi ọsi ọhẹnhẹn nin ọle ha rẹ ka nabhi Eje Khia Nẹ bhi uwa oga? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

 ⁴ Tie Leviticus 16:12, 13. Re ọkhọle ria ẹmhọn ebi ọne ojohẹn lu yẹ sade a lu ọne iluemhin nan: Igba ea ọle ha nabhi Eje Khia Nẹ bhi uwa oga. Bhi ọsi ọhẹnhẹn nin ọle ha nabhọ, ọle ki re obọ ọkpa rẹ mun emhin nọn vin-ohin nan tuẹ a rẹ ze ji Jehova mhọnlẹn. Bhi obọ nọnkẹle, ọle ki mun emhin nan re igolu lu mhọnlẹn nan rẹ gua eranlẹn. Ọle ki gua eranlẹn ọbhọ. Ọle ha ki sẹbhi isi ukpọn nan rẹ wa Eje Khia Nẹ a, ọle ki mundia fo. Ọle ki re ekpẹn-ekpẹn rẹ nabhi ẹkẹ Eje Khia Nẹ. Bhi enin, ọle ki mundia bhi odalo ẹkpẹti akovẹn. Ebi ọnan mundia nan hi, ọle mundia bhi odalo ọsi Jehova. Bhi enin, ọne ojohẹn ki fẹkẹ sa ọne emhin nọn vin-ohin ku ọbhi ọne eranlẹn nin ọle mun mhọnlẹn. Bhiriọ, enin rebhe ki wo manman ha vin-ohin. * Ọle ha ki lu ọnan fo, ọle ki dọ mun aranlẹn ọsi izọese vae bhi Eje Khia Nẹ. Uwẹ be daghe ghe, ọle dẹ ka tuẹ ebe vin-ohin an ọkuẹsẹ ọle dọ mun aranlẹn ọsi izọese vae?

5. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi uwedẹ nin ojohẹn rẹ noo ọne emhin nọn vin-ohin sade ele lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese?

⁵ Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi uwedẹ nin ojohẹn rẹ noo ọne emhin nọn vin-ohin sade ele lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Izọese? Baibo rẹman ghe, inian erọnmhọn ọsi ene ga iJehova diabe emhin nọn vin-ohin nan tuẹ a ji ọle. (Ps. 141:2; Rev. 5:8) Yere ghe, ekpẹn-ekpẹn, ọle ojohẹn rẹ mun ọne emhin nọn vin-ohin vae bhi Eje Khia Nẹ. Iriọ ọkhẹke nin mhan yẹ lu. Ekpẹn nọn dinmhin, ọle mhan ha rẹ ha nan erọnmhọn ji Jehova. Ọ manman ti mhan bhọ ghe, Jehova nin Aman nọn man emhin rebhe re isẹhoa nin mhan rẹ ha nan erọnmhọn ji ọle, yẹ sikẹ ọle beji ọmọn rẹ sikẹ aba. (Jas. 4:8) Ọle si mhan kẹ egbe bii imọẹ! (Ps. 25:14) Ọne isẹhoa nan manman ti mhan bhọ rẹ sẹbhọ ghe, mhan iguanọ nin mhan lu emhin ne ha re ẹkẹ khọ ọle.

6. Be imhan ha miẹn luẹ bhi uwedẹ nin ojohẹn rẹ tuẹ emhin nọn vin-ohin an fo ọkuẹsẹ ọle zọese ji Jehova?

⁶ Yere ghe ojohẹn dẹ ka tuẹ emhin nọn vin-ohin an fo ọkuẹsẹ ọle mun ọne aranlẹn ọsi izọese dọ rẹ ze ji Jehova. Bezẹle nin ọle da lu inian? Ọle ha lu inian, Jehova ki ha re ẹlo esili rẹ ghe ọle, bhiriọ, ọle ki miẹn ọne izọese ọbhi egbe. Be imhan ha miẹn luẹ bhi ọnan? Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da lu okpemhin kpataki ọkuẹsẹ ọle re egbe ọle rẹ zọese. Ọne emhin nan ọkhẹke nin ọle mun kalo gbera umiẹnfan nin ọle ho nin ọle miẹn mhan fan. Be bhọ iJesu lu? Ọle da wo ha hẹnmhọn nin Jehova, nan da miẹn ghe, Jehova ki miẹn izọese nọnsọle ọbhi egbe. Inian Jesu rẹ rẹman ghe, nan rẹ ha lu emhin bhi uwedẹ nọn yẹẹ iJehova, ọle hi uwedẹ iẹnlẹn nọn mhẹn nẹ. Jesu da rẹman ghe uwedẹ nin Jehova rẹ gbẹloghe, ọle mhẹn nẹ.

7. Bezẹle nin uwedẹ iẹnlẹn nọnsi Jesu da wo ha ti Aba ọle bhọ?

⁷ Jesu wo ha re obọ rẹkhan adia nesi Jehova bhi iẹnlẹn. Arẹmiẹn ọle ku ẹlo da ekpokpo, ọnọghọ, bi uu, ọle da muegbe nin ọle sẹyẹ rẹman ghe uwedẹ nin aba ọle rẹ gbẹloghe mhẹn nẹ. (Phil. 2:8) Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọbalọ, ọle da viẹ bu Aba ọle bhi erọnmhọn. (Heb. 5:7) Erọnmhọn nin ọle ha nan ji aba ọle rẹman ghe ọle wo sun rẹkhan ọlẹn, ghe ọle muegbe rẹ sẹyẹ ha hẹnmhọn nanlẹn. Jehova da ha ghe erọnmhọn nesi Jesu bii emhin nọn vin-ohin nan tuẹ a ji ọle. Jesu wo re iẹnlẹn nọnsọle rebhe rẹ ha lu ebe ti Aba ọle bhọ, yẹ kpe elin ọlẹn khia.

8. Be imhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ iJesu yẹ?

⁸ Jesu mhan re egbe khọkhọ sade mhan dọnmhegbe rẹ hẹnmhọn nin Jehova yẹ ha sun  rẹkhan ọlẹn. Ahamiẹn mhan ribhi edọnmhẹn, mhan ki re ọkhọle rebhe nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa mhan lu ebe ti ọle bhọ. Inian mhan ha rẹ rẹman ghe ugbẹloghe nọnsi Jehova mhan re obọ ọi. Mhan lẹn sẹbhọ ghe Jehova ida miẹn erọnmhọn nọnsẹmhan ọbhi egbe sade mhan lu emhin nin ọle he. Ọkpakinọn, ahamiẹn mhan lu emhin ne ti ọle bhọ, erọnmhọn nesẹmhan ki diabe emhin nọn vin-ohin nan tuẹ a rẹ ze ji ọle. Mhan yẹ lẹn sẹbhọ ghe, ọ ti Jehova bhọ rẹ daghe ghe mhan sun rẹkhan ọlẹn yẹ hẹnmhọn nanlẹn.—Prov. 27:11.

9. Bezẹle nin ibhokhan Izrẹl da lu izọese natiọle communion sacrifices?

⁹ Emhin ọzeva nin mhan ha luẹ bhọ: Ranmhude emhin rebhe nin Jehova lu nin mhan ti mhan bhọ, ọle zẹle nin mhan da ga ọle. Ọnan mhan ha miẹn luẹ bhi izọese natiọle communion offering nin ibhokhan Izrẹl ha ze ji Jehova. * Bhi ebe nọnsi Leviticus, mhan da luẹ ghe obhokhan Izrẹl sabọ rẹ lu ọne izọese nan rẹ re ekhuẹnmhẹn nin ọle mhọn da Osẹnobulua man. (Lev. 7:11-13, 16-18) Ọ iyi oko ghe ọle dẹ lu ọne izọese nan, sokpan, ọkhọle nọnsọle ọle ha rẹ tobọle zẹ nin ọle lu ọle. Ọnan da ha yi izọese nin obhokhan Izrẹl ha zegbere nin ọle lu ranmhude oyẹẹ nin ọle mhọn da iJehova. Ọne ọria nọn lu ọne izọese, azagba-uwa nọnsọle, bi ene ohẹn ki le ọne elanmhẹn nan rẹ lu ọne izọese. Ọkpakinọn, ijeso ribhi ọne elanmhẹn nin ele ida le. Jehova ọkpa ọle ha re ele zọ ese je. Ijela bhi ọne elanmhẹn mhan tẹmhọnlẹn?

10. Be izọese nan tẹmhọnlẹn bhi Leviticus 3:6, 12, 14-16 rẹ diabe oga nin Jesu ha ga iJehova yẹ?

 ¹⁰ Emhin ọzea nin mhan ha luẹ bhọ: Ranmhude oyẹẹ nin mhan mhọn da iJehova, mhan dọnmhegbe rẹ re emhin ne mhẹn nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan nanlẹn. Bhi ẹlo nọnsi Jehova, abhii ọsi ẹlanmhẹn, ọle hi ebe mhẹn nẹ bhi egbe ọsi elanmhẹn. Ọle da yẹ yọle ghe, egbe ọne elanmhẹn bọsi ikpakiẹn (kidneys) mhọn emhin kpataki nan ha re ele ha lu. (Tie Leviticus 3:6, 12, 14-16.) Ọ manman ti Jehova bhọ sade obhokhan Izrẹl re ene egbe ọsi elanmhẹn nan, bi abhii ọle rẹ zọese ji ọle. Obhokhan Izrẹl nọn lu inian rẹman ghe ọle muegbe rẹ re emhin ne mhẹn nẹ nesọle rẹ ga Osẹnobulua. Jesu yẹ wo re emhin ne mhẹn nẹ nesọle rẹ ga iJehova ranmhude ọkhọle rebhe ọle rẹ ha ga Ọle. (John 14:31) Ọ wo manman ha ti Jesu bhọ rẹ ha lu iho nọnsi Aba ọle. Ọle da wo hoẹmhọn uhi nesi Aba ọle. (Ps. 40:8) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ wo re iJehova ha ghọnghọn rẹ daghe ghe Jesu re ọkhọle rebhe rẹ ha ga ọle.

11. Bezẹle nin oga nin mhan ga iJehova da diabe izọese? Bezẹle nin ọnan da yi ikoudure rẹji mhan?

¹¹ Inian oga nin mhan ga iJehova diabe ọne izọese nan, ranmhude, oga nin mhan ga iJehova, ọle mhan rẹ rẹman ọlẹn ghe mhan mhọn ekhuẹnmhẹn da ọle. Ranmhude ọkhọle rebhe mhan rẹ hoẹmhọn iJehova, ebe mhẹn nẹ nesẹmhan mhan rẹ ga ọle. Ebe ti Jehova bhọ nọn sade ọle daghe ene ga ọle rebhe ga ọle ranmhude oyẹẹ nin ele mhọn da ọle bi uwedẹ nesọle. Ikoudure nọn rẹji mhan ghe, ọ iyi ebi mhan lu ọkpa Jehova daghe, ọle yẹ daghe ebezẹle nin mhan da lu ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ranmhude idọmanlẹn, uwẹ isabọ lu eka nin uwẹ ho nin uwẹ lu nin Jehova, lẹn sẹbhọ ghe Jehova daghe idia nin uwẹ ye. Uwẹ sabọ ha riale ghe uwẹ iyẹ mhọn eka nin uwẹ sabọ lu, sokpan, lẹn sẹbhọ ghe Jehova daghe oyẹẹ nọn zẹle uwẹ lu eka nin uwẹ ha sabọ lu nanlẹn. Uwẹ ha lu eka nin uwẹ ha sabọ lu, Jehova dẹ miẹn ọlẹn ọbhi egbe.

12. Be izọese natiọle communion sacrifice dia Jehova yẹ bhi egbe? Be ọnan rẹman mhan rẹji oga nin mhan ga iJehova?

¹² Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi izọese natiọle communiọn sacrifice nin ibhokhan Izrẹl ha lu? Beji ele ha rẹ ha tuẹ eje mhẹn nẹ bhi egbe ọsi ọne elanmhẹn an, ighogho nọn sibhọre ki ha zẹ diọbhi okhun. Ọnan ki re iJehova ha ghọnghọn. Ọnan rẹman ghe, Jehova dẹ ha ghọnghọn beji mhan rẹ re ọkhọle rebhe rẹ ga ọle. (Col. 3:23) Re ọkhọle riale ebi Jehova ha rẹ ha re ẹlo esili rẹ ghe uwẹ yẹ! Ọle daghe ebi uwẹ rẹ dọnmhegbe yẹ bhi oga nọnsọle. Eka nin uwẹ sabọ lu ti ọle bhọ aharẹmiẹn ọ kpọnọ la ọ bha kpọnọ. Ọle ida ye ebi uwẹ lu nanlẹn an ghẹdẹ.—Matt. 6:20; Heb. 6:10.

13. Beji Leviticus 9:23, 2rẹman, be iJehova rẹ rẹman yẹ ghe ọle re obọ ọbhọ nin Aaron bi imọn ikpea nesọle ha yi ohẹn?

¹³ Emhin ọzenẹn nin mhan ha luẹ bhọ: Jehova wo nan erọnmhọn ọbhi agbotu nọnsọle. Bha ji mhan zilo nyan ebe sunu bhi ukpe 1512 B.C.E. bhi ẹghe nan rẹ ha bọn uwa oga bhi isi oke natiọle Sinai. (Ex. 40:17) Moses da yẹ sun iluemhin nin ele rẹ re Aaron bi imọn ikpea nesọle rẹ kiẹn ohẹn. Ibhokhan Izrẹl da sikoko nin ele daghe izọese ọhẹnhẹn nin ene ohẹn ha ze. (Lev. 9:1-5) Be iJehova rẹ rẹman yẹ ghe ọle re obọ ọbhọ nin Aaron bi imọn ikpea nesọle ha yi ohẹn? Beji Aaron bi Moses rẹ ha nan erọnmhọn nin ene ẹbho, Jehova da na bhi okhun re eranlẹn rẹ tuẹ elanmhẹn nan rẹ zọese ji ọle a, ne sẹyẹ ha ribhi uki ojukhuo-izọese.—Tie Leviticus 9:23, 24.

14. Be ilọnmhọn ohẹn nin Jehova re obọ ọi bhi ẹghe ẹdẹlẹ rẹ rẹtẹ mhan yẹ ẹlẹnan?

¹⁴ Be ibhokhan Izrẹl muegbe nin ele rẹ lu,  ẹghe nin ele rẹ daghe ghe Jehova re obọ ọbhọ nin Aaron bi imọn ikpea nesọle ha yi ohẹn? Ele da lẹn sẹbhọ ghe ọ yẹ khẹke nin ele re obọ ọbhi ọne emhanmhan nan. Ọnan be rẹtẹ mhan ẹlẹnan? Ehe! Arẹkhọkhọ ọsi emhin nọn mhẹn nẹ nọn vade, ọle ilọnmhọn ohẹn bhi ẹghe ọsi ibhokhan Izrẹl khin. Jesu hi Ojohẹn Nọn Ke Okhun Nẹ. Itue 144,000 dẹ ha khian okhun nin ele dọ ha yi ohẹn bi ojie bhi enin.—Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Emhin nela rẹman ghe Jehova rẹ obọ ọbhi iwẹnna nin ọne usun eguọmhandia lu?

¹⁵ Bhi ukpe 1919, Jesu da re usun ibhio mhan eso ne bha bun nin ele ha yi “ọguọmhandia nọn mhọn ẹwanlẹn nan gba ẹkẹ ọle.” Ene usun eguọmhandia nan mun ọkalo bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ele yẹ re ebale oriọn nin mhan “bhi ẹghe nọn khẹke.” (Matt. 24:45) Ọnan re imhan rẹọbhọ ghe, Osẹnobulua hi ọnọn re obọ ọbhọ nin ene eguọmhandia ne “mhọn ẹwanlẹn nan gba ẹkẹ ọle” ha mun ọkalo bhi ọne oga nan.

¹⁶ Esu bi ẹbho nesọle dọnmhegbe nin ele rẹ re ọkpẹnlẹn ọbhi iwẹnna ọsi ene eguọmhandia nan gba ẹkẹ ọle. Arẹmiẹn a sẹ khọn bhi ọne otọ agbọn nan rebhe igba eva, arẹmiẹn a sẹ wo manman kpokpo ẹbho ne ga iJehova, bi arẹmiẹn emhin manman wo nọghọ ọbhọ bhi ẹkẹ ọne agbọn nan, ọne usun eguọmhandia bha zobọ bhọ rẹ ha rẹkpa ẹbho nesi Osẹnobulua bhi uwedẹ oriọn. Sade ọ iyi Jehova nọn ha rẹkpa ọne usun eguọmhandia nan, ele ida rẹ sabọ lu ọne iwẹnna nan. Ria ẹmhọn ebale oriọn kẹkẹ nin mhan mhọn ẹlẹnan bhi urolo ne bun gbera 900! Ọsọhẹ erebhe khin. Enan rebhe rẹman ghe Osẹnobulua hi ọnọn rẹkpa ọne usun eguọmhandia. Emhin ọbhebhe nọn yẹ rẹman ghe Jehova nan erọnmhọn ọbhi ọne agbotu nan, ọle hi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin mhan lu.  Bhi ọsi ẹmhọanta, “agbaẹbho rebhe” mhan da wo tẹmhọn Osẹnobulua ẹlẹnan nian. (Matt. 24:14) Edandan iribhọ ghe, Jehova gene sun agbotu nọnsọle ẹlẹnan, yẹ nan erọnmhọn ọbhọ.

17. Be imhan ha rẹ sabọ ha rẹkpa agbotu nọnsi Jehova yẹ?

¹⁷ Ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan ọne inọnta nan, ‘Ọ be ti mẹn bhọ ghe mẹn ribhi ẹkẹ ọne agbotu nan?’ Bhi ẹghe nọnsi Moses, Jehova da noo eranlẹn rẹ rẹman ghe ọle re obọ ọbhọ nin Aaron bi imọn nesọle ha yi ohẹn. Ẹlẹnan nian, Jehova yẹ rẹkpa mhan lẹn ghe ọle hi ọnọn noo ọne agbotu nan. Ọkhẹke nin mhan ji emhin rebhe nin Jehova lu ha ti mhan bhọ. (1 Thess. 5:18, 19) Be imhan ha rẹ sabọ ha rẹkpa agbotu nọnsi Jehova yẹ? Mhan ki ha re obọ rẹkhan adia rebhe bhi Baibo bi ebe kẹkẹ nesẹmhan, sẹyẹ, mhan ki ha re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ bhi ikolo oga, bi usikoko nesẹmhan. Emhin ọbhebhe nin mhan ha lu hi, mhan ki ha lu eka nin mhan ha sabọ lu bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua.—1 Cor. 15:58.

18. Be ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha lu?

¹⁸ Bha ji mhan dọnmhegbe ha re obọ rẹkhan emhin rebhe nin mhan luẹle bhi ebe nọnsi Leviticus. Mhan guanọ nin Jehova miẹn oga nọnsẹmhan ọbhi egbe, bhiriọ, mhan dẹ dọnmhegbe nin mhan ha lu emhin ne ti ọle bhọ. Bha ji mhan re ọkhọle rebhe rẹ ha ga iJehova, ranmhude, emhin nin ọle lu nin mhan ti mhan bhọ. Bha ji mhan ha re emhin ne mhẹn nẹ nesẹmhan rẹ ha ga iJehova, ranmhude ọkhọle rebhe mhan rẹ hoẹmhọn ọlẹn. Sẹyẹ, bha ji mhan ha lu eka nin mhan ha sabọ lu rẹ ha rẹkpa agbotu nin Jehova noo ẹlẹnan. Mhan ha lu enan rebhe, mhan ki rẹman iJehova ghe, isẹhoa nin ọle re nin mhan rẹ ha ga ọle gene wo ti mhan bhọ!