1-2. (a) Beji Ephesians 6:16 tale, bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn? (b) Inọnta nela mhan ha zilo nyan?

UWẸ be mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn? (Tie Ephesians 6:16.) Edandan iribhọ ghe uwẹ mhọnmhin. Beji ugue rẹ gbega eyokhọnlẹn, iriọ urẹọbhọ nọnsẹ ha yẹ rẹ ha gbega uwẹ bhi emhin ebe bọsi igboghẹ, igbugbe, bi emhin ebe nekẹle ne ribhi ọne agbọn nan.

² Ọkpakinọn, ranmhude ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan da nyẹnlẹn, urẹọbhọ nọnsẹmhan dẹ wo ha miẹn edọnmhẹn. (2 Tim. 3:1) Be uwẹ ha rẹ ha fẹ urẹọbhọ nọnsẹ ghe yẹ si ọ gene deziẹn? Be uwẹ ha rẹ sabọ mun urẹọbhọ nọnsẹ deziẹn yẹ? Bha ji mhan zilo nyan ewanniẹn rẹji ene inọnta nan.

3. Be eyọkhọnlẹn rẹ gbẹloghe ugue nọnsele yẹ? Bezẹle?

³ Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ohian a rẹ kẹ gbanọ ugue nin eyokhọnlẹn re yo okhọn. Eyokhọnlẹn ki ha re abhii gbo ọne ugue, nọn hẹi mọntọn. Ahamiẹn ọyokhọnlẹn kere ghe ugue nọnsọle mhọn eji ọ da ria a, ọ ki re ẹjẹje rẹ hẹnhẹn ọlẹn nin ọle rẹ muegbe khẹ okhọn. Be ọnan rẹ rẹtẹ urẹọbhọ nọnsẹmhan yẹ?

4. Bezẹle nọn da khẹke nin uwẹ ha fẹ urẹọbhọ nọnsẹ ghe? Be uwẹ ha rẹ lu iriọ yẹ?

⁴ Bọsi eyokhọnlẹn ọsi ẹdẹlẹ, ọkhẹke nin mhan ha fẹ urẹọbhọ nọnsẹmhan ghe ẹghe-ẹghe nin mhan da ha yi ene muẹgbe khẹ okhọn. Bhi ọsi ẹmhọanta, ene ga Osẹnobulua rebhe ribhi odan. Ẹlinmhin ebe ele ne dan. (Eph. 6:10-12) Ọdeọde la tobọle ziẹn urẹọbhọ nọnsọle. Bhiriọ, be bhọ mhan ha rẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan yẹ, nin mhan da sabọ khọn edọnmhẹn? Ọkhẹke nin  uwẹ ha nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa ẹ. Sẹyẹ, uwẹ ki ha noo iBaibo rẹ fẹ egbe uwẹ ghe, nin uwẹ da sabọ ha daghe egbe uwẹ beji Jehova rẹ ghe ẹ. (Heb. 4:12) Baibo taman mhan yọle: “Re ọkhọ nọnsẹ rebhe mun udu nyan iJehova. Hẹi re udu tẹ ilẹn-otọ-emhin nọnsẹ.” (Prov. 3:5, 6) Ejayenan nian, rẹ ọkhọle ria ẹmhọn emhin nọn sunu ji uwẹ bhi ẹghe nọn bha ree gbe, bi uwedẹ nin uwẹ rẹ re ọne ẹmhọn khian yẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin igho rẹ wo fo uwẹ bhi obọ, uwẹ be ye ive nọnsi Jehova re nan gbẹn ọbhi Hebrews 13:5 nọn yọle: “Imẹn ida zẹ uwẹ obọ ghee, imẹn ida yẹ fi ikeke gbe ẹ”? Ọne ive nan be ziẹn uwẹ udu ghe Jehova dẹ rẹkpa ẹ? Ahamiẹn ọ gene ziẹn uwẹ udu, ọ rẹman ghe urẹọbhọ nọnsẹ manman deziẹn nọnsẹn.

5. Be uwẹ ha sabọ kere sade uwẹ gbẹlokotọ fẹ urẹọbhọ nọnsẹ ghe?

⁵ Ahamiẹn uwẹ gbẹlokotọ fẹ urẹọbhọ nọnsẹ ghe, ebi uwẹ ha daghe sabọ rẹ han uwẹ ilo. Uwẹ sabọ rẹ dọ kere ghe, ije eso ribhọ nin urẹọbhọ nọnsẹ da wẹghẹ, sokpan uwẹ bha ka lẹn khẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ sabọ rẹ dọ kere ghe ikpokpo-egbe, ohoghe, la iria-eria ne gbe ahu fẹkẹ wẹghẹ urẹọbhọ nọnsẹ a. Ahamiẹn ọnan sẹ sunu ji uwẹ, be uwẹ ha rẹ gbega urẹọbhọ nọnsẹ yẹ nọn hẹi wo wẹghẹ a fo?

6. Ikpokpo-egbe eso nela khẹke?

⁶ Ikpokpo-egbe eso mhẹnmhin. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọ mhẹnmhin sade mhan kpokpo egbe ba ebi mhan ha rẹ lu ebe ti Jehova bi Jesu bhọ yẹ. (1 Cor. 7:32) Sẹyẹ, sade mhan lu olukhọ nọn kaka, ọ mhẹnmhin sade mhan kpokpo egbe ba ebi mhan ha rẹ hẹnhẹn ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn yẹ. (Ps. 38:18) Mhan yẹ kpokpo egbe ba ebi mhan ha rẹ ha lu ebe ti ọdọ mhan la okhuo mhan bhọ yẹ, bi ebi mhan ha lu yẹ nin mhan rẹ gbẹloghe azagba-uwa nọnsẹmhan bi ibhio mhan nin mhan ko ga.—1 Cor. 7:33; 2 Cor. 11:28.

7. Beji Proverbs 29:25 rẹman, bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ji ofẹn eria ha mun mhan?

⁷ Ọkpakinọn, urẹọbhọ nọnsẹmhan dẹ sabọ wẹghẹ a sade mhan kpokpo egbe gbe. Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọmiẹn mhan kpokpo egbe ba ebale nin mhan ha le, la ikpọn nin mhan ha yọ. (Matt. 6:31, 32) Ọne ikpokpo-egbe sabọ rẹ mhan dọ ha khu ọbhi ẹfe. Mhan bhọ ki dọ hoẹmhọn igho. Ahamiẹn mhan ji ọnan da sunu ji mhan, urẹọbhọ nin mhan mhọn da iJehova ki wẹghẹ a. Bhiriọ ikolu nin mhan bi ọle ko mhọnlẹn ki ha ribhi okhẹnan. (Mark 4:19; 1 Tim. 6:10) Emhin ọbhebhe nọn ha sabọ rẹ mhan ha kpokpo egbe gbe hi, ebi ẹbho ta rẹji mhan. Ọne ikpokpo-egbe nan dẹ sabọ re ofẹn ekpokpo bi ezuọzuọ ha mun mhan rẹ sẹbhọ ghe, mhan ki ha mun ofẹn eria gbera Osẹnobulua. Nin mhan rẹ gbega egbe bhi ọne okhẹnan nan, ọkhẹke nin mhan bhii Jehova nin ọle re urẹọbhọ bi izebhudu nin mhan, nan da miẹn ghe, ebi ẹbho ta rẹji mhan bha ha re ofẹn ha mun mhan.—Tie Proverbs 29:25; Luke 17:5.

8. Be imhan ha lu yẹ sade ẹbho bha ohoghe gbe iJehova la agbotu nọnsọle man mhan?

⁸ Ranmhude Esu hi aba ọsi ohoghe, ọle noo ẹbho ne ribhi ibo nọnsọle rẹ bha ohoghe da iJehova bi ibhio mhan nin mhan ko ga. (John 8:44) Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹbho ne de sibhi oga re noo websait bi TV rẹ wewe ẹmhọn ohoghe da agbotu nọnsi Jehova. Ene ohoghe nan deba ebi Baibo tiọle “ifẹnmhẹn” nesi Esu. (Eph. 6:16) Be ọkhẹke nin mhan lu ahamiẹn ọria bha ene ohoghe nan man mhan? Mhan ida re ehọ ele bhọ! Bezẹle? Ranmhude mhan mhọn urẹọbhọ da iJehova, yẹ gba ẹkẹ ibhio mhan. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ bha khẹke nin mhan deba ene de sibhi oga re ha zilo hiehie. Mhan bhọ iguanọ nin mhan lẹn ebi ele ho nin ele ta, bhiriọ, mhan ida dọ ne ele ha gbugan.

9. Be iria-eria ne gbe ahu ha rẹ sabọ rẹso mhan yẹ?

 ⁹ Iria-eria ne gbe ahu dẹ sabọ wẹghẹ urẹọbhọ nọnsẹmhan an. Ọkpakinọn, mhan ida sabọ nẹ bhi oya rebhe bhi ẹkẹ ọne agbọn nan. Ọ ida ha yi emhin ẹwanlẹn sade mhan dọnmhegbe nin mhan rẹ lu iriọ. Ẹgheso, oya ne lo mhan ki wo re egbe iẹnlẹn lọ mhan. Ọkpakinọn, ọ bha khẹke nin mhan ha ria ẹmhọn oya ne lo mhan ẹghe rebhe. Ahamiẹn ene oya mhan ria ẹmhọn ọlẹn ẹghe rebhe, mhan iyẹ da sabọ ha khuaẹloghe ive nin Jehova ve nin mhan. (Rev. 21:3, 4) Ene iria-eria dẹ sabọ gbe mhan ahu sotọ rẹ sẹbhọ ghe, mhan ki zobọ bhi oga nọnsi Jehova. (Prov. 24:10) Ọ bha khẹke nin mhan ji ọnan sunu ji mhan.

10. Be imhan miẹn luẹ bhi ilẹta nin obhio mhan ọkpa gbẹn ji Bẹtẹ nọn ke okhun nẹ?

¹⁰ Bha ji mhan zilo nyan ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin okhuo ọkpa nọn ribhi United States. Arẹmiẹn egbe bha daan ọdọ ọle, ọle da sẹyẹ wo ha ga iJehova nọnsẹn. Ẹdẹ ọkpa, ọle da gbẹn ilẹta ji Bẹtẹ nọn ke okhun nẹ rẹ taman ele yọle: “Arẹmiẹn idia nin mhan ye wo manman kaka yẹ re ahu fo mhan bhọ ẹgheso, ikhuaẹloghe nin mhan mhọn da iJehova wo manman deziẹn. Ọ wo manman ti mẹn bhọ ghe, Jehova wo re emhin rebhe nin mhan ne re ahu do mhan bhọ, yẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan. Adia bi ikoudure nin Jehova re nin mhan wo gene khẹke bhi ẹghe nọn dia inian. Ele wo rẹkpa mhan rẹ sabọ ha ziẹngbe ọkakale nin Esu ne da mhan.” Ijiẹmhin ọsi ọne obhio mhan man mhan le ghe, mhan dẹ sabọ khọn iria-eria ne gbe ahu miotọ! Be imhan ha rẹ sabọ lu ọnan yẹ? Hẹi yele a ghe, Esu hi ọnọn noo ene ọkakale nan rẹ dọnmhẹn mhan. Mun udu nyan iJehova ghe, obọ ọle uwẹ ha da miẹn ikoudure. Sẹyẹ, ha tie iBaibo bi ebe nin agbotu gbẹn.

11. Inọnta nela ha rẹkpa mhan lẹn si urẹọbhọ nọnsẹmhan deziẹn?

¹¹ Uwẹ sẹ be daghe ije soso nọn da khẹke nin uwẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹ? Uwẹ sẹ be sabọ khọn ikpokpo-egbe ne bha khẹke miotọ? Uwẹ be sẹ sabọ khọn ọkhọle nan rẹ ha ne ẹbho ne de sibhi oga re gbugan, la nan rẹ ha re ehọ ọbhi ohoghe nin ele ta? Uwẹ be sẹ sabọ khọn iria-eria ne gbe ahu? Ahamiẹn uwẹ sẹ sabọ khọn ene emhin nan miotọ, ọ rẹman ghe urẹọbhọ nọnsẹ wo deziẹn. Sokpan, ọkhẹke nin mhan sẹyẹ ha gbẹlokotọ nọnsẹn ranmhude Esu mhọn ufi ebhebhe nin  ọle yẹ ruẹ khẹ mhan. Bha ji mhan zilo nyan ọkpa bhi ene ufi.

12. Ahamiẹn mhan hoẹmhọn ẹfe bi ua, be ha sabọ sunu ji mhan?

¹² Ahamiẹn mhan hoẹmhọn ẹfe bi ua, urẹọbhọ nọnsẹmhan ki wẹghẹ a, mhan iyẹ da ha miẹn ẹghe rẹ ha lu eka ne bunbun nin Jehova. Paul nin odibo da yọle: “Ọyokhọnlẹn soso iribhọ nọn deba do ẹki nan do bhi ọne agbọn nan, ranmhude, ọle guanọ nin ọle ha lu emhin nọn yẹẹ ọria nọn re ọle kiẹn ọyokhọn.” (2 Tim. 2:4) Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, a bha re obọ bhọ nin ọyokhọnlẹn ọsi Rome soso ha do ẹki. Be ha sabọ sunu sade ọyokhọnlẹn dọ ha do ẹki?

13. Bezẹle nọn bha da khẹke nin ọyokhọnlẹn ha do ẹki?

¹³ Ji a man yọle ghe, usun eyokhọnlẹn eso ki riọ bhi owe ọsewewiẹ, ele da dọ ha re agbada nọnsele rẹ lu isasa-egbe. Ọkpakinọn, ọkpa bhi ẹwẹ ele bha deba ele. Ọle dọ ha re emhin wa bhi ekọ nọnsọle nin ọle da khiẹn ebale bhi ẹki. Ọsemuan, ene eyokhọnlẹn da re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha fan agbada nọnsele yẹ fẹ ukpọn okhọnlẹn nọnsele ghe. Ọne do ẹki nọn ribhọ da re ẹghe nọnsọle rẹ ha nyẹn ebale nin ọle ha khiẹn sade ẹdẹ we. Ọkpakinọn, ẹdẹ ki we, eghian ele da mun okhọn bu ele. Ọyokhọnlẹn nela uwẹ riale ghe ọ dẹ sabọ khọn nọnsẹn, yẹ re ebeanlẹn ọlẹn ha ghọnghọn? Ahamiẹn uwẹ deba ha khọn ọne okhọn, ọyokhọnlẹn nela uwẹ guanọ nọn sikẹ uwẹ nin bha ko khọn eghian bha—ọnọn muegbe ọbhi otọ la ọnọn bha muegbe?

14. Beji mhan rẹ yi eyokhọnlẹn nesi Jesu, be bhọ emhin nọn ke okhun nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan?

¹⁴ Inian mhan diabe ene eyokhọnlẹn ne muegbe ọbhi otọ. Nin mhan rẹ ha re iJehova bi Jesu Kristi ghọnghọn, ọle hi emhin nọn ke okhun nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Ọnan hi emhin nọn ghan gbera emhin nọn hi ki rẹ khin nin mhan ha miẹn bhi ọne agbọn Esu nan. Bhiriọ, emhin nọn hi ki rẹ khin nin mhan lu, mhan dọnmhegbe nin mhan sẹyẹ miẹn ahu bi ẹghe rẹ ha ga iJehova, yẹ gbega urẹọbhọ nọnsẹmhan bi emhin nekẹle rebhe ne rẹkpa mhan rẹ ga iJehova nọnsẹn.

15. Uhi nela Paul nin odibo gbe nin mhan? Bezẹle nin ọle da gbe ọne uhi nan?

¹⁵ Mhan dẹ wo ha gbega egbe mhan ẹghe rebhe. Bezẹle? Paul nin odibo da gbuhi nin  mhan ghe, “eria ne ho nin ele fe,” dẹ sabọ “sibhi uwedẹ ọsi urẹọbhọ re.” (1 Tim. 6:9, 10) Ebi a re ọle ta nan rẹ de “sibhi uwedẹ ọsi urẹọbhọ re” hi, nan rẹ ha khu ọbhi emhin nin mhan igene guanọ bhi iẹnlẹn. Ọnan dẹ sabọ rẹ mhan de fiọbhi emhin ne ha si ikuan-egbe ji mhan. Mhan ida ji ọkhọle nọnsẹmhan da si mhan ọbhọ nin mhan ha khu ọbhi ẹfe bi ua, ranmhude mhan lẹnmhin ghe, Esu dẹ sabọ noo ele rẹ gbe imhan urẹọbhọ sotọ.

16. Ranmhude ebi a gbẹn ọbhi Mark 10:17-22, inọnta nela ọkhẹke nin mhan ria eria nyan?

¹⁶ Ji a man yọle ghe ranmhude mhan manman mhọn igho, mhan dẹ sabọ dẹ emhin nọn hi ki rẹ khin nọn yẹẹ mhan. Emhin ọbe be nọn sade mhan dẹ emhin nọn hi ki rẹ khin nọn yẹẹ mhan aharẹmiẹn mhan igene guanọ ọle? Ọ imuegbe yi emhin ọbe fo! Ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan ria eria nyan ene inọnta nan: Aharẹmiẹn mhan mhọn igho nin mhan rẹ dẹ ene emhin, mhan be mhọn ẹghe bi ahu rẹ ha noo ele yẹ gbẹloghe ele? Ene emhin nan dẹ be yẹẹ mhan sẹbhọ ghe mhan ida sabọ zẹ ele obọ? Mhan dẹ be dọ hoẹmhọn ene emhin nan sẹbhọ ghe, mhan ki lu beji ọlasẹre ọkpa lu ẹghe nin Jesu rẹ tie ọle nin ọle dọ ha yi odibo nọnsọle? (Tie Mark 10:17-22.) Emhin nọn mhẹn nẹ nin mhan lu hi, mhan ki ha de obọ re bhi iẹnlẹn, yẹ re ẹghe bi ahu nọnsẹmhan rẹ lu iho nọnsi Osẹnobulua.

17. Emhin nela ọ bha khẹke nin mhan yele a?

¹⁷ Bha hẹi ji mhan yele a ghe okhọnlẹn mhan ye. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha muegbe ọbhi otọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. (Rev. 12:17) Ọ iyi ibhio mhan bhi ẹkẹ agbotu ha ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan. Mhan la tobọmhan ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan.

18. Bezẹle nin eyokhọnlẹn bhi ẹghe ẹdẹlẹ da manman fiobọ mun ugue nọnsele?

¹⁸ Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, a manman gẹn ọyokhọnlẹn nọn re izebhudu khọn okhọnlẹn. Ọkpakinọn, ọ dẹ ha yi emhin ẹkhọle rẹji ọle sade ugue nọnsọle bha rẹkhan ọlẹn fikie re. Obhokhan iRome natiọle Tacitus nọn gbe okha da yọle: “Ọyokhọnlẹn ha nẹ zẹ ugue nọnsọle obọ, ọnan hi emhin ẹkhọle nọn ki sha khọ nẹ.” Ọnan zẹle nin eyokhọnlẹn da manman fiobọ mun ugue nọnsele nọnsẹn.

19. Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe mhan manman mun urẹọbhọ nọnsẹmhan mhọn?

¹⁹ Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe mhan manman mun urẹọbhọ nọnsẹmhan mhọn? Mhan ki ha yo ikolo oga ẹghe rebhe. Mhan ki yẹ ha deba tẹmhọn Osẹnobulua bi Agbejele nọnsọle man ẹbho. (Heb. 10:23-25) Sẹyẹ, mhan ki ha tie iBaibo ẹdẹdẹ yẹ bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan, nin mhan sabọ ha re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ. (2 Tim. 3:16, 17) Mhan ha lu inian, Esu ida sabọ re emhin soso rẹ gbe mhan sotọ. (Isa. 54:17) Urẹọbhọ nọnsẹmhan nọn ziẹnlẹn ki sabọ ha gbega mhan. Mhan ki sabọ re izebhudu rẹ deba ibhio mhan ha lu iwẹnna oga. Sẹyẹ, mhan ki sabọ ha khọn ọnọghọ nin mhan miẹn ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Ọnọn ke okhun nẹ hi, mhan ki ha ribhi ibo nọnsi Jesu ẹghe nin ọle ha rẹ khọn Esu bi ene rẹkhan ọlẹn miotọ.—Rev. 17:14; 20:10.