1. Eria nela rẹkpa mun agbotu gbọ bhi Philippi?

ẸGHE nin Paul, Silas, Luke, bi Timothy rẹ sẹbhi Philippi, ele da wo miẹn ẹbho ne bunbun ne ho ne re ehọ ọbhi ẹmhọn Agbejele nin ele ha ta. Ele da rẹkpa mun agbotu gbọ bhi enin. Bhiriọ, ene iKristiẹn ọsọgbọn da munhẹn ha yo ikolo oga. Asabọmiẹn uwa nọnsi Lydia ele da ha do ọne ikolo.—Acts 16:40.

2. Ọnọghọ nela ọne agbotu ọsọgbọn nan mun gbọ bhi Philippi miẹn?

² Ọ bha sẹ bue gbe, ọne agbotu ọsọgbọn nan da miẹn ọnọghọ. Esu da si ẹbho nin ẹmhọanta iyẹẹ ọbhọ, nin ele mun idobolo ọbhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nin Paul bi iKristiẹn nekẹle ha lu. Ele da gbe iPaul bi Silas yẹ mun ele kue. A ki fan ele fia fo bhi ighan, ele da re ẹnẹ ji ene iKristiẹn ọsọgbọn yẹ re izebhudu nin ele. Bhiriọ, Paul, Silas, bi Timothy da kpanọ sibhi ọne agbaẹbho nin re. Ọkpakinọn, asabọmiẹn Luke bha kpanọ. Be ki sunu ji ene iKristiẹn ọsọgbọn nan? Jehova da wo re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa ele, ele da wo ha tuẹn okhun bhi oga. (Phil. 2:12) Ele da wo ha re iPaul ghọnghọn!

3. Beji Philippians 1:9-11 rẹman, emhin nela Paul bhii Jehova bhi erọnmhọn?

³ Ikpe igbe ki gbera, Paul da gbẹn ilẹta ji agbotu nọn ribhi Philippi. Uwẹ ha gbẹlokotọ tie ọne ilẹta nan, uwẹ ki kere ghe, Paul wo gene ha mhọn oyẹẹ da ibhio ọle. Paul da gbẹn yọle: “Ẹlo bha rebhe wo nyan mẹn, ranmhude ẹkẹ ẹjẹjẹ bọsi Jesu Kristi nin mẹn mhọn da bha.” (Phil. 1:8) Ọle da gbẹn ji ele ghe ọle nan erọnmhọn nin ele. Ọle da bhii Jehova nin ọle rẹkpa ele ha tuẹn oyẹẹ nọnsele okhun, nin ele lẹn emhin ne kiẹn okpemhin nẹ, nin ele kiẹn eria ne khiale, nin ele hẹi ha dua ibo ele oẹ, bi nin ele ha mọn ikpẹ ne mhẹn. Gene gene, uwẹ dẹ rẹọbhọ ghe mhan dẹ yẹ miẹn elele bhi ene ọta nan nin Paul gbẹn. Bhiriọ, bha ji mhan luẹ emhin bhi ene ọta nin Paul gbẹn ji ene iKristiẹn  bhi Philippi. (Tie Philippians 1:9-11.) Mhan dẹ zilo nyan ene emhin nin ọle tẹmhọnlẹn bi ebi mhan ha rẹ sabọ re obọ rẹkhan ele yẹ.

4. (a) Beji 1 John 4:9, 10 rẹman, be iJehova rẹ rẹman yẹ ghe ọle hoẹmhọn mhan? (b) Be ọkhẹke nin oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua ziẹn sẹ yẹ?

⁴ Oyẹẹ nọn khua nin Jehova mhọn da mhan zẹle ọle je Ọmọn nọnsọle vae bhi ọne otọ nan, nin ọle dọ yu mhan bhi olukhọ. (Tie 1 John 4:9, 10.) Oyẹẹ nin Osẹnobulua mhọn da mhan zẹle nin mhan da manman hoẹmhọn ọlẹn. (Rom. 5:8) Be ọkhẹke nin oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua ziẹn sẹ yẹ? Jesu re ewanniẹn ọbhi ọne inọnta nan, ẹghe nin ọle rẹ taman iPharisee ọkpa yọle: “Uwẹ dẹ re udu rebhe, egbe rebhe, bi ọkhọle rebhe hoẹmhọn iJehova nin Osẹnobulua nọnsẹ.” (Matt. 22:36, 37) Ọkhọle rebhe mhan ha rẹ hoẹmhọn Osẹnobulua. Mhan ho nin ọne oyẹẹ ha ziẹn ọbhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Paul gbẹn ji Kristiẹn ne ribhi Philippi ghe, nin ele ji oyẹẹ nọnsele ha ziẹn ọbhọ. Be imhan ha rẹ sabọ ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua yẹ?

5. Be oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua ha rẹ ha ziẹn ọbhọ yẹ?

⁵ Ọkhẹke nin mhan lẹn Osẹnobulua nin mhan da sabọ hoẹmhọn ọlẹn. Baibo taman mhan yọle: “Ọria nọn ki rẹ khin nọn imhọn ahoẹmhọn-egbe bha sẹ dọ lẹn Osẹnobulua, ranmhude Osẹnobulua hi ahoẹmhọn-egbe.” (1 John 4:8) Paul da tale ghe, oyẹẹ nin mhan mhọn da Osẹnobulua dẹ ha ziẹn ọbhọ sade mhan dọ lẹn ẹmhọanta nọnsọle bi uwedẹ nin ọle rẹ ghe emhin. (Phil. 1:9) Ẹghe nin mhan rẹ munhẹn ha luẹ iBaibo, mhan da munhẹn ha hoẹmhọn iJehova arẹmiẹn mhan bha sẹ manman lẹn ilẹn-emhin nọnsọle. Beji mhan ki rẹ manman ha luẹ ẹmhọn ọlẹn, iriọ oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle yẹ wo rẹ ha ziẹn ọbhọ. Ọnan zẹle Baibo nan tie ẹdẹdẹ, bi nan rẹ ha ria eria nyan ọlẹn da deba emhin ne kiẹn okpemhin nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan.—Phil. 2:16.

6. Beji a rẹman bhi 1 John 4:11, 20, 21, be imhan ha rẹ sabọ ha tuẹn oyẹẹ nin mhan mhọn okhun yẹ?

⁶ Oyẹẹ nin Jehova mhọn da mhan dẹ re imhan hoẹmhọn ibhio mhan. (Tie 1 John 4:11, 20, 21.) Mhan sabọ rẹ ha riale ghe ọ dẹ lẹkhẹ nin mhan rẹ hoẹmhọn ibhio mhan, ranmhude, mhan rebhe ko ga Osẹnobulua, bi ranmhude mhan dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ ọle. Sẹyẹ, mhan rẹkhan ijiẹmhin nọnsi Jesu nọn hoẹmhọn mhan sẹbhọ ghe ọle da yu nin mhan. Ọrẹyiriọ, asabọmiẹn ghe ọ nọghọ mhan ẹgheso rẹ ha re obọ rẹkhan ọne uhi nọn yọle nin mhan ha hoẹmhọn ọdeọde. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi ene iKristiẹn ne ha ribhi agbotu bhi Philippi ghe.

7. Be imhan miẹn luẹ bhi adia nin Paul re nin Euodia bi Syntyche?

⁷ Ikhuo ne wo ha lu nọnsẹn bhi agbotu, ọle Euodia bi Syntyche khin. Ele wo wẹnna rẹkhan iPaul nin odibo. Ọrẹyiriọ, ele veva da ko miẹn ẹmhọn, bhirio, ele bha yẹ ha lu imọẹ. Bhi lẹta nin Paul gbẹn ji agbotu nin ene ikhuo veva da ha ga, ọle da sounun bhi elin Euodia bi Syntyche, yẹ taman ele nin ele dọnmhegbe ha mhọn ọkhọle ọkpa. (Phil. 4:2, 3) Paul da yẹ riale ghe ọkhẹke nin ọle yẹ re adia nin ọrebhe bhi ọne agbotu. Ọle da taman ele yọle: “Bha hẹi ha re iguinẹzọ bi igbugan rẹ lu emhin soso.” (Phil. 2:14) Edandan iribhọ ghe, ọne adia nan wo manman rẹkpa ene ikhuo nan veva, bi ọrebhe bhi ọne agbotu rẹ ziẹn oyẹẹ nin ele mhọn da egbe.

8. Emhin nela re ọle nọghọ mhan rẹ hoẹmhọn ibhio mhan ẹgheso? Be imhan ha rẹ sabọ khọn ọne ọnọghọ nan miotọ yẹ?

⁸ Beji ọ dia rẹji Euodia bi Syntyche, ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ ha mhọn oyẹẹ da ibhio mhan, ranmhude, eji ele da fiobọdọn ọkpa mhan daghe. Mhan rebhe fiobọdọn ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Ahamiẹn ifiobọdọn ọsi ẹbho nekẹlẹ  ọkpa mhan daghe, oyẹẹ nin mhan mhọn da ele ki hẹa. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn ghe obhio mhan ọkpa yelea rẹ deba gbọnọ iKindọn Họọ a, ọ sabọ rẹ ha khọ mhan bhi ẹkẹ. Ahamiẹn ghe mhan munhẹn ha ka ifiobọdọn nekẹle nesọle nin mhan lẹnlẹn, ẹkẹ ọle ki wo kie manman ha khọ mhan. Bhiriọ, oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle iyẹ da ziẹn. Ahamiẹn uwẹ bi ọria bhi agbotu mhọn ẹmhọn nọn dia inian, ọkhẹke nin uwẹ ha ria-eria nyan ijiẹmhin nọnsi Jehova. Arẹmiẹn Jehova daghe ifiobọdọn rebhe nọnsẹmhan bi ọsi ibhio mhan, ọle sẹyẹ wo hoẹmhọn mhan bi ibhio mhan. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha re egbe khọkhọ iJehova yẹ re ẹlo esili ghe ibhio mhan. Mhan ha dọnmhegbe ha mhọn oyẹẹ da ibhio mhan, okugbe nọn ribhi ẹwẹ mhan ki ha tuẹn okhun.—Phil. 2:1, 2.

9. Be bhọ emhin eso “ne kiẹn okpemhin nẹ” nin Paul tẹmhọnlẹn?

⁹ Ẹlinmhin nọn khiale da dia iPaul nin ọle re adia nin ene iKristiẹn ne ha ribhi Philippi—rẹ dọ sẹbhi iKristiẹn rebhe ẹlẹnan. Ọle da gbẹn yọle: “Bha lẹn emhin ne kiẹn okpemhin nẹ.” (Phil. 1:10) Be bhọ ene emhin nan ne kiẹn okpemhin nẹ? Ele hi, ukpe-khia ọsi elin nọnsi Jehova, umunsẹ ọsi iho nọnsọle, ọfure bi okugbe ọsi agbotu. (Matt. 6:9, 10; John 13:35) Mhan ha mun ene emhin kpataki nan kalo bhi iẹnlẹn, mhan ki rẹman ghe mhan hoẹmhọn iJehova.

10. Be imhan ha lu nan da miẹn ghe mhan bha ha “mhọn itọn soso bhi egbe”?

¹⁰ Paul da yẹ gbẹn yọle nin ele ha yi eria ne “imhọn itọn soso bhi egbe.” Ọnan bha rẹman ghe mhan dẹ ha yi eria ne gba fo. Mhan ida sabọ gba fo beji Jehova rẹ gba. Ọkpakinọn, Jehova dẹ ha ghe mhan bii eria ne imhọn itọn bhi egbe, sade mhan dọnmhegbe ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle, bi sade mhan mun ene emhin ne kiẹn okpemhin nẹ kalo bhi iẹnlẹn. Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ rẹman ghe mhan mhọn oyẹẹ hi, mhan ki ha dọnmhegbe nin mhan hẹi kiẹn idobolo rẹji ibhio mhan.

11. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan hẹi ha yi idobolo rẹji ibhio mhan?

¹¹ Paul da yẹ yọle nin mhan hẹi “kiẹn idobolo rẹji ẹbho.” Ọne adia nan wo manman kaka. Be imhan ha rẹ sabọ kiẹn idobolo rẹji ọria yẹ? Uwedẹ nin mhan rẹ re gbe re ahoho, ikpọn nin mhan yọ, la iwẹnna nin mhan lu dẹ sabọ re imhan ha yi idobolo rẹji ọria. Asabọmiẹn emhin nin mhan lu iyi emhin ọbe. Ọkpakinọn, ahamiẹn ghe emhin nin mhan lu re ọria ọbhebhe ria eria nọn bha gba, ọnan rẹman ghe mhan dua ọne ọria oẹ. Emhin nọn manman kaka wo khọnan! Jesu yọle ghe, ọria nọn dua ibọ ọle oẹ, “ọ dẹ mhẹn nẹ . . . sade a mun udo nin ekẹtẹkẹtẹ fi nẹga, nan rẹ nọ emhin, rọ ọle bhi uru yẹ sua ọle fiọ bhi ẹkẹ okpẹdẹ.”—Matt. 18:6.

12. Be imhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi okhuo bi ọdọ ọkpa ne lu iwẹnna ọkanẹfan?

¹² Bha ji mhan fẹghe ebi okhuo bi ọdọ ọkpa ne lu iwẹnna ọkanẹfan rẹ re obọ rẹkhan ọne ọta nọnsi Jesu nan yẹ. Okhuo bi ọdọ ọkpa ne la mianmẹn ribhi agbotu nin ele ye. Azagba-uwa nan ida ji ọria soso da khẹnlẹn, ọle ọne okhuo bi ọdọ nan ne la mianmẹn da wanre. Bhiriọ, ele da rẹọbhọ ghe, ọ bha khẹke nin iKristiẹn rẹ ha yo icinema—aharẹmiẹn ọ iyi ifimu ọbe ele rẹman bhi enin. Ọ da han ele ilo ẹghe nin ele rẹ lẹn sẹbhọ ghe, ọne okhuo bi ọdọ ne lu iwẹnna ọkanẹfan yo icinema dọ ghe ifimu. Ranmhude ọnan, ọne okhuo bi ọdọ ne lu iwẹnna ọkanẹfan bha yẹ ha yo icinema, ọkuẹsẹ ọne okhuo bi ọdọ ne la mianmẹn dọ lẹn emhin ne khẹke bi emhin ne bha khẹke. (Heb. 5:14) Ọne okhuo bi ọdọ ne lu iwẹnna ọkanẹfan da wo rẹman ghe, ọyẹẹ nin ele mhọn da ibhio ele iyi ọsi ikpunun.—Rom. 14:19-21; 1 John 3:18.

13. Be imhan ha rẹ sabọ si ọria ọbhi olukhọ yẹ?

 ¹³ Uwedẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ sabọ kiẹn idobolo rẹji ọria hi, sade mhan si ọle ọbhi olukhọ. Be ọnan ha rẹ sabọ sunu yẹ? Ji a mhan yọle ghe ọria ọkpa ribhọ nọn wo da anyọn gbe egbe. Ọle ki munhẹn ha luẹ iBaibo, ọle da sabọ khọn ọne ọkhọle nan rẹ da anyọn gbe egbe. Ọle da riale ghe, ọkhẹke nin ọle zobọ bhi anyọn sẹsẹsẹ. Ọle da wo ha lu re alo bhi oga, bhiriọ, ọle da mianmẹn. Akizẹbue, ọria bhi agbotu da datie ọne okpea nan bi eria ebhebhe vae bhi uwa nọnsọle nin ele dọ re egbe re ahoho. Bhi enin, ọne obhio mhan da re anyọn rẹ kue nin ọne ọkpea nọn ki zobọ bhi anyọn, ha taman ọlẹn yọle: “Kristiẹn uwẹ ki khin nian; uwẹ ki mhọn ẹlinmhin nọn khiale nọnsi Jehova. Imun-egbe ọbhi ibẹẹ deba ikpẹ ọsi ẹlinmhin nọn khiale. Bhiriọ, uwẹ ha mun egbe ọbhi ibẹẹ, uwẹ ki sabọ ha da anyọn ọbhi oleghe.” Ọ dẹ manman ba bhi egbe sade ọne okpea nan re ehọ ọbhi ọta ọsi ọne obhio mhan, yẹ fikie ha da anyọn gbe egbe.

14. Be ikolo oga nin mhan yo ẹghe rebhe rẹ rẹkpa mhan rẹ ha re obọ rẹkhan ene adia ne ribhi Philippians 1:10 yẹ?

¹⁴ Ikolo nin mhan yo ẹghe rebhe rẹkpa mhan rẹ ha re obọ rẹkhan ene adia ne ribhi Philippians 1:10 bhi uwedẹ ne bunbun. Ọhẹnhẹn, ọne ebale oriọn nin mhan le bhi enin rẹkpa mhan rẹ yere emhin ne kiẹn okpemhin nẹ bhi ẹlo nọnsi Jehova. Ọzeva, mhan luẹ ebi mhan ha rẹ sabọ ha re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹ yẹ, beji a da miẹn ghe, mhan bha ha mhọn itọn soso bhi egbe. Ọzea, mhan yẹ luẹ ebi mhan ha rẹ “ha mhọn ahoẹmhọn-egbe, yẹ lu iwẹnna esili” yẹ. (Heb. 10:24, 25) Beji mhan ha rẹ ha miẹn izebhudu bhi obọ ibhio mhan, iriọ oyẹẹ nin mhan  mhọn da iJehova bi ibhio mhan ha rẹ ha tuẹn okhun. Mhan ha re ọkhọle rebhe rẹ hoẹmhọn iJehova bi ibhio mhan, mhan ki dọnmhegbe nin mhan hẹi lu emhin soso nọn ha dua ibhio mhan oẹ.

15. Be a re ọle ta nan rẹ ha mọn “ikpẹ nọn khiale”?

¹⁵ Paul wo ha nan erọnmhọn ghe nin Kristiẹn ne ribhi Philippi ha mọn “ikpẹ non khiale.” (Phil. 1:11) Ebi ọne “ikpẹ nọn khiale” nan mudian nan hi, oyẹẹ nin ele mhọn da iJehova bi ẹbho nesọle, bi nin ele rẹ zegbere nin ele dọ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho. Bhi Philippians 2:15, Paul da yẹ tale ghe, nin ele ha bhala bii orukpa bhi ẹkẹ ọne agbọn nan. Ọta nọn khẹke wo khọnan, ranmhude, iJesu tie edibo nesọle “ukpa ọsi ọne agbọn nan.” (Matt. 5:14-16) Ọle da taman etuegbe nesọle ghe nin ele “dọ re ẹbho bhi agbaẹbho rebhe kiẹn edibo.” Ọle da yẹ yọle: “Bha ki ha sọsali nin mẹn . . . rẹ sẹbhi eje ree nẹ bhi ọne otọ nan.” (Matt. 28:18-20; Acts 1:8) Ahamiẹn ghe mhan deba lu ọne iwẹnna kpataki nan, mhan ki rẹman ghe mhan mọn “ikpẹ nọn khiale.”

16. Be Philippians 1:12-14 rẹ rẹman yẹ ghe, mhan dẹ sabọ ha bhala bii orukpa bhi idia nọn irẹ khin nin mhan ye? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

¹⁶ Bhi idia nọn hi ki rẹ khin nin mhan da ke egbe mhan re, mhan dẹ sabọ ha bhala bii orukpa. Ẹghesọ, emhin nin mhan riale ghe, ọ dẹ si mhan idobolo rẹ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua, sabọ rẹ tuje uwedẹ a nin mhan rẹ tale man ẹbho. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nan rẹ mun iPaul khue bhi uwa nọnsọle bhi Rome ọle rẹ gbẹn ebe ọsi Philippians. Ọkpakinọn, ọle bha ji ugbolighan nan rẹ gba ọle obọ da de ọle idobolo rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ene mun ọlẹn ọbhi ighan, bi ene ha rẹnẹ ji ọle. Paul sẹyẹ wo ha re ọyaya tẹmhọn Osẹnobulua bhi ọne idia nan. Ọnan da wo re izebhudu nin ibhio ọle nekẹle yẹ rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua.—Tie Philippians 1:12-14; 4:22.

17. Be ibhio mhan eso rẹ sẹyẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua yẹ, arẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ nin ele?

 ¹⁷ Ibhio mhan ne bunbun mhọn ọne isẹhoa rẹ re egbe khọkhọ izebhudu nin Paul ha mhọnlẹn. Agbaẹbho eso nan da mun idobolo fiọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan, ọle ibhio mhan eso da nyẹnlẹn. Ranmhude ọnan, ele imhọn isẹhoa rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua na bhi uwa rẹ sẹbhi uwa. Bhiriọ, ele guanọ uwedẹ kẹkẹ nin ele rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ọria. (Matt. 10:16-20) Bhi agbaẹbho ọkpa nan da mun idobolo ọbhi iwẹnna oga nọnsẹmhan, ọfẹotughe ọkpa nọn ribhi enin da tale ghe, nin ibhio mhan ne ribhi enin ha tẹmhọn Osẹnobulua man ene ele ko ribhi azagba-uwa, idiake nọnsele, ibo ele bhi isiku, ibo ele bhi isi iwẹnna, bi imọẹ ele. Bhi ẹkẹ ikpe eva, agbotu ne ribhi ọne agbaẹbho da wo bun ọbhọ. Asabọmiẹn a bha mun idobolo ọbhi iwẹnna oga bhi agbaẹbho nọnsẹ. Ọkpakinọn, mhan dẹ sabọ miẹn emhin kpataki luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ibhio mhan ne imhọn isẹhoa rẹ dagbare bhi itẹmhọn Osẹnobulua. Ọkhẹke nin mhan ha guanọ uwedẹ kẹkẹ nin mhan ha rẹ manman ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho. Mhan mhọn urẹọbhọ ghe, Jehova dẹ re ahu nin mhan rẹ sẹyẹ ha tẹmhọn ọlẹn man ẹbho, aharẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ.—Phil. 2:13.

18. Emhin nela ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe ha lu nian?

¹⁸ Bhi ọne ẹghe ọkike nan nian, ọkhẹke nin mhan rebhe dọnmhegbe rẹ ha re obọ rẹkhan ene adia ne ribhi ebe nọnsi Philippians. Ọ yẹ khẹke nin mhan dọnmhegbe ha lẹn ene emhin ne kiẹn okpemhin ne, nin mhan hẹi ji itọn na mhan bhi egbe, nin mhan hẹi kiẹn idobolo rẹji ibhio mhan, bi nin mhan ha mọn ikpẹ ne khiale. Bhiriọ, oyẹẹ nin mhan mhọn ki ha tuẹn okhun. Ọnan ki yẹ re ogẹn ji Aba mhan nin Jehova nọn hoẹmhọn mhan.