1. Ẹlo nela ẹbho eso rẹ ghe iwẹnna?

BE ẸBHO ne bunbun rẹ wẹnna yẹ bhi eji uwẹ da nyẹnlẹn? Bhi agbaẹbho ne bunbun, uriagogo nọn manman tan ẹbho rẹ wẹnna kaka. Ẹbho ne wẹnna gbe imiẹn ẹghe rẹ koahua, ele imiẹn ẹghe rẹ deba azagba-uwa nọnsele muobọ, ele iyẹ miẹn ẹghe rẹ lu ilọnmhọn oga. (Eccl. 2:23) Bhi obọ nọnkẹle, ẹbho eso iguanọ nin ele wẹnna hiehie. Ele ki ha guanọ emhin nin ele ha mun gbe ghe, ọle zẹle nin ele ida wẹnna.—Prov. 26:13, 14.

2-3. Ijiẹmhin nela Jehova bi Jesu re ọbhi otọ rẹji iwẹnna?

² Ọ iyi ẹlo nin ene ribhi ọne agbọn nan rẹ ghe iwẹnna Jehova bi Jesu rẹ ghe ọle. Edandan iribhọ ghe ọ manman ti Jehova bhọ rẹ wẹnna. Ẹghe nin Jesu rẹ ha tẹmhọn Aba ọle, ọle da yọle: “Rẹ sẹbhi ẹlẹnan, Aba mẹn wo wẹnna. Mẹn yẹ wẹnna.” (John 5:17) Ria ẹmhọn iwẹnna ne bunbun nin Jehova lu ẹghe nin ọle rẹ man ọne agbọn nan bi ẹhi ne ribhi okhun. Mhan ha yẹ fẹ ọne otọ nan ghe, mhan ki daghe emhin kẹkẹ ne mhọn-ose nin Jehova manlẹn. Ọnan zẹle nin Baibo da yọle: “Eo Jehova, iwẹnna obọ nọnsẹ wo kpọa! Ẹwanlẹn uwẹ wo rẹ man ele rebhe. Ebi uwẹ manlẹn wo gba ọne otọ nan rebhe.”—Ps. 104:24.

³ Jesu wo re egbe khọkhọ Aba ọle. Jesu, ọle a tiọle ẹwanlẹn bhi uhọnmhọnlẹn nọnzi elẹnlẹn bhi ebe nọnsi Proverbs. Enin da rẹman ghe Jesu deba Osẹnobulua man okhun. (Prov. 8:27-31) Ẹghe nin Jesu ki rẹ vae bhi ọne otọ nan, ọle da yẹ wo lu ilọnmhọn ne bunbun. Ọne iwẹnna nin ọle dọ lu da wo diabe ebale rẹji ọle, ọ da yẹ rẹman ghe Osẹnobulua je ọle re.—John 4:34; 5:36; 14:10.

4. Ijiẹmhin nela Jehova bi Jesu re ọbhi otọ rẹji ikoahua?

⁴ Ijiẹmhin nọnsi Jehova bi Jesu be rẹman ghe ọ bha khẹke nin mhan ha koahua? Hiehie. Arẹmiẹn Jehova bha diabe imhan nin eria nin egbe lọ sade mhan wẹnna fo, Baibo da taman mhan  ghe, ẹghe nin ọle rẹ man otọ bi okhun fo, ọle da koahua. (Ex. 31:17) Be iBaibo re ọnan ta? Asabọmiẹn ebi Baibo rẹ ọnan ta hi, Jehova da zobọ bhọ rẹ ha man emhin, nin ọle da sọnyẹnmhẹn bhi ene ọle sẹ man. Sẹyẹ, arẹmiẹn Jesu wo ha wẹnna kaka ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ọle da wo re ẹghe ọbhi otọ rẹ ha koahua yẹ deba imọẹ ọle sọnyẹnmhẹn.—Matt. 14:13; Luke 7:34.

5. Bezẹle nọn bha da lẹkhẹ nin ẹbho nesi Jehova rẹ miẹn ẹghe rẹ ha koahua?

⁵ Baibo taman mhan ghe, ọkhẹke nin mhan ha wẹnna. Ọ da rẹman ghe nin mhan hẹi ha yi eria ne gbobọ bhi egbe. (Prov. 15:19) Asabọmiẹn uwẹ mhọn iwẹnna nin uwẹ lu nin uwẹ rẹ gbẹloghe azagba-uwa nọnsẹ. Sẹyẹ, ẹsọn ọsi ene rẹkhan iJesu nọn nin ele rẹ wewe ẹmhọn Osẹnobulua man ọrebhe. Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin uwẹ ha guanọ ẹghe rẹ koahua. Bhiriọ, ọ be nọghọ uwẹ rẹ miẹn ẹghe rẹ ha koahua? Be ha rẹkpa mhan lẹn eka ẹghe nin mhan ha rẹ ha wẹnna bi eka ẹghe nin mhan ha rẹ ha koahua?

6. Be Mark 6:30-34 rẹ rẹman yẹ ghe, Jesu guanọ nin edibo nesọle ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ koahua?

⁶ Ọ bha khẹke nin mhan ha re ẹghe rebhe nọnsẹmhan rẹ wẹnna. Solomon nin Ojie tale ghe, emhin rebhe nan lu mhọn ẹghe ọle. Ghe, a mhọn ẹghe nan rẹ re emhin kọ, ẹghe nan rẹ bọn uwa, ẹghe nan rẹ viẹ, ẹghe nan rẹ jẹ ojiẹ, ẹghe nan rẹ gbikhiẹn, bi ẹghe nan rẹ lu emhin nekẹle. (Eccl. 3:1-8) Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin kpataki iwẹnna bi ikoahua khin bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. Jesu wo ha re ẹlo nọn khẹke rẹ ghe iwẹnna bi ikoahua. Ẹghe ọkpa, etuegbe nesọle da tẹmhọn Osẹnobulua sẹbhọ ghe, ele bhọ bha miẹn ẹghe rẹ le ebale. Ele ki yo vae, Jesu da taman ele ghe, nin ele vae bhi eje fi ahiẹlẹ a nin ele da koahua khere. (Tie Mark 6:30-34.) Arẹmiẹn ẹgheso, Jesu bi edibo nesọle iwo sabọ koahua beji ele mhanmhanlẹn ranmhude ẹbho ne ha bu ele re, Jesu lẹnmhin ghe ọkhẹke nin ele ha koahua.

7. Be imhan miẹn luẹ bhi iluemhin ọsi Sabbath nin ibhokhan Izrẹl ha lu bhi ẹghe ẹdẹlẹ?

⁷ Ẹgheso, ọ wo gene khẹke nin mhan ha koahua, la nin mhan ha fi emhanmhan ukpẹdẹ nọnsẹmhan denọ. Ọnan mhan ha miẹn luẹ bhi emhanmhan ọsi Sabbath nin Jehova taman ibhokhan Izrẹl nin ele ha lu uzana-uzana. Arẹmiẹn ọ iyi Uhi nin Jehova nabhi obọ iMoses gbe nin ibhokhan Izrẹl mhan rẹkhan, mhan dẹ miẹn emhin luẹ bhi ebi ọ tale rẹji Sabbath. Bhiriọ, mhan ki lẹn uwedẹ nọn khẹke nin mhan ha rẹ ha wẹnna yẹ koahua.

8. Beji Exodus 31:12-15 rẹman, bezẹle nan da mun iSabbath gbọ?

⁸ Baibo taman mhan ghe, Osẹnobulua ki re ikpẹdẹ ehan rẹ man emhin fo, ọle da zobọ bhọ rẹ ha man emhin bhi ọne otọ nan. (Gen. 2:2) Ọrẹyiriọ, ọ wo ti Jehova bhọ rẹ ha wẹnna. Rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan, ọle sẹyẹ wo wẹnna. (John 5:17) Jehova da taman ibhokhan Izrẹl nin ele ha noo ukpẹdẹ nọnzi ihinlọn rẹ koahua beji ọle rẹ koahua bhi ukpẹdẹ nọnzi ihinlọn. Jehova da taman ele ghe, ọne iSabbath nan dẹ ha yi iyaman ọsi ikolu nin ọle bi ele ko mhọnlẹn. Ọle da taman ele ghe ọ dẹ ha yi ukpẹde nọn khiale rẹji ọle, ghe, ele dẹ ha re ọne ukpẹdẹ nan rẹ koahua. (Tie Exodus 31:12-15.) Ibhokhan Izrẹl rebhe, ọle ọne Uhi nan rẹso, rẹ dọ sẹbhi ene ibhokhan, igbọn, bi elanmhẹn nan rẹ wẹnna. (Ex. 20:10) Ọne emhanmhan nan da wo re ẹghe nin ele rẹ ha denọ ẹlo ọbhi ilọnmhọn oga.

9. Iman-emhin nọn bha gba nela ẹbho ha mhọnlẹn rẹji Sabbath ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan?

⁹ Ukpẹdẹ nọn mhẹn an, ọle ukpẹdẹ iSabbath khin rẹji ẹbho nesi Jehova. Ọkpakinọn, ene mun ọkalo bhi oga ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi  ọne otọ nan, da ha re uhi ọsi Sabbath nọghọ ẹbho. Ele da yọle ghe, bhi ukpẹdẹ iSabbath, emhin igbuhi a nọn sade ọria kọnọn ebi ọle ha le, la sade ọle re egbe dan ọria nọn khọnmhọn. (Mark 2:23-27; 3:2-5) Jesu da taman ene ha ka ọle ehọ ghe, umueria nọn sẹ inian bha diẹn mun iho nọnsi Osẹnobulua.

10. Ẹlo nela Jesu rẹ ha ghe iSabbath beji Matthew 12:9-12 tẹmhọnlẹn?

¹⁰ Jesu bi edibo nesọle koahua bhi ukpẹdẹ iSabbath, ranmhude ele sẹyẹ ha re obọ rẹkhan Uhi nan na bhi obọ Moses gbe nin ibhokhan Izrẹl. * Ọkpakinọn, Jesu wo ta ọta yẹ lu emhin bhi uwedẹ nọn rẹman ghe, ọ iyi emhin ebe nan rẹ lu emhin esili da ẹbho bhi ukpẹdẹ iSabbath. Ọle da yọle: “Ọkhẹke nan rẹ ha lu emhin nọn mhẹn bhi ẹdẹ iSabbath.” (Tie Matthew 12:9-12.) Ọle bha ha ghe ọle bii emhin ọbe nan rẹ lu emhin esili da ọria bhi ukpẹdẹ iSabbath. Emhin nin Jesu lu bhi ukpẹdẹ iSabbath wo rẹman ghe ọle lẹn ebezẹle nin Jehova da taman ibhokhan Izrẹl nin ele ha koahua bhi ukpẹdẹ iSabbath. Ọne emhanmhan ọsi Sabbath nan wo rẹkpa ibhokhan Izrẹl miẹn ẹghe rẹ ha denọ ẹlo ọbhi ilọnmhọn oga. Asabọmiẹn azagba-uwa nin Jesu da wanre wo ha noo ukpẹdẹ iSabbath rẹ manman lu iwẹnna oga. Ebi Baibo tale rẹji Jesu ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi Nazareth, ọle rẹkpa mhan lẹn ọnan. Baibo da yọle: “Beji [Jesu] wo ka lu khẹ bhi ukpẹdẹ iSabbath, ọle da nabhi uwa oga, ọle da kpanọ mundia nin ọle tie ebe.”—Luke 4:15-19.

11. Obọ ọria nela Jesu da luẹ ebi a rẹ wẹnna kaka yẹ ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi ọne otọ nan?

¹¹ Joseph nin aba iJesu wo ha ghe iwẹnna beji Jehova rẹ ghe ọle. Ọle da man iJesu iwẹnna kapẹnta. (Matt. 13:55, 56) Jesu wo ha daghe ebi Joseph rẹ ha wẹnna kaka yẹ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ nin ọle da sabọ gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle. Akizẹbue Jesu bhọ da taman edibo nesọle ghe, “ọkhẹke nin ọria nọn wẹnna miẹn ihaosa nọnsọle.” (Luke 10:7) Ọnan rẹman ghe Jesu wo lẹn ebi a rẹ wẹnna kaka yẹ.

12. Be iBaibo rẹ rẹkpa mhan lẹn ebi Paul rẹ ha wẹnna kaka yẹ?

¹² Paul nin odibo yẹ wo ha wẹnna kaka. Arẹmiẹn iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua hi iwẹnna nin ọle mun kalo bhi iẹnlẹn, Paul da yẹ ha lu iwẹnna nin ọle ha rẹ sabọ ha gbẹloghe egbe. Kristiẹn ne ha ribhi Thessalonica wo lẹn ebi Paul rẹ ha wẹnna kaka yẹ nin ọle hẹi kiẹn ihẹ rẹji ele. (2 Thess. 3:8; Acts 20:34, 35) Ẹghe nin Paul rẹ gbẹn ọne ilẹta nan ji Kristiẹn ne ha ribhi Thessalonica, asabọmiẹn iwẹnna ibọkpọ nin ọle ha lu, ọle ha tẹmhọnlẹn. Ẹghe nin ọle rẹ ha ribhi Corinth, ọle da ne Aquila bi Priscilla dia. Bhiriọ, ọle da deba ele ha lu iwẹnna ibọkpọ nin ele ha lu. Ranmhude iPaul taman iKristiẹn ne ribhi Thessalonica ghe ọle wo ha wẹnna asọn bi odanmhẹn bha rẹman ghe ọle bha miẹn ẹghe rẹ koahua. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọle wo ha rẹ ẹdẹ iSabbath rẹ koahua. Ọle ki re ọne ukpẹdẹ nin rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua man ibhokhan iJew ranmhude ele iyo iwẹnna ukpẹdẹ iSabbath.—Acts 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Be imhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Paul?

¹³ Ijiẹmhin esili Paul wo rẹman mhan. Arẹmiẹn ọle wo ha lu iwẹnna nin ọle rẹ ha gbẹloghe egbe, ọle da sẹyẹ ha lu eka ne bunbun bhi iwẹnna oga. (Rom. 15:16; 2 Cor. 11:23) Ọle da re izebhudu nin ẹbho nekẹle nin ele yẹ ha lu iriọ. Bhiriọ, Aquila bi Priscilla da deba ọle bhi iwẹnna nin Jesu Kristi mun nanlẹn. (Rom. 12:11; 16:3) Paul da taman iKristiẹn ne ha ribhi Corinth ghe, nin ele ha lu eka ne bunbun bhi iwẹnna ọsi ebeanlẹn mhan. (1 Cor. 15:58; 2 Cor. 9:8) Jehova bhọ da na bhi obọ iPaul gbẹn yọle: “Ahamiẹn ọria bha guanọ nin ọle wẹnna, bha hẹi ji ọle da le ebale.”—2 Thess. 3:10.

14. Be iJesu re ọta nin ọle tale bhi John 14:12 ta?

¹⁴ Iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua hi iwẹnna nọn ke okhun nẹ bhi ọne ẹghe ọkike nan. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jesu tale ghe edibo nesọle dẹ lu iwẹnna ne gbera ọne ọle lu. (Tie John 14:12.) Sọkpan, Jesu bha re ọnan ta ghe mhan dẹ lu emhin ọhan-ilo beji ọle lu. Ebi ọle ha tẹmhọnlẹn hi, eji edibo nesọle ha da wewe ẹmhọn Osẹnobulua dẹ kpọnọ gbera eji ọle da wewe ọle. Ẹbho nin ele ha tale man dẹ bun gbera ẹbho nin ọle tale man. Sẹyẹ, ẹghe nin ele ha rẹ tale dẹ taan gbera ẹghe nin ọle noolo rẹ tale.

15. Inọnta eso nela ọkhẹke nin mhan nọọn egbe mhan le? Bezẹle nọn da khẹke nin mhan nọọn egbe mhan ene inọnta?

¹⁵ Ahamiẹn uwẹ mhọn iwẹnna nin uwẹ lu, nọọn egbe uwẹ ene inọnta nan: ‘A be lẹn mẹn bii ọria nọn sabọ wẹnna kaka bhi isi iwẹnna nọnsẹmhẹn? Mẹn be re egbe rebhe lu iwẹnna nan mun nin mẹn, yẹ lu ọle fo bhi ẹghe nọn khẹke?’ Ahamiẹn ‘ehe’ hi ewanniẹn nọnsẹ rẹji ene inọnta nan, asabọmiẹn uwẹ ki re ebeanlẹn nọnsẹ bhi isi iwẹnna ha ghọnghọn. Sẹyẹ, ọ ki ha ti ẹbho nin bha ko wẹnna bhọ rẹ ka uwẹ ehọ sade uwẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ele. Ọ yẹ khẹke nin uwẹ nọọn egbe uwẹ ene inọnta nan sade uwẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua: ‘A be lẹn mẹn bii ọnọn wẹnna kaka bhi ọne iwẹnna nan? Mẹn be muegbe ọbhi otọ nọnsẹn? Mẹn be re ẹjẹje fikie bu eria ne kaehọ? Ẹghe rebhe mẹn be rẹ zegbere deba lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bhi uwedẹ kẹkẹ nan rẹ lu ọle?’ Ahamiẹn  ‘ehe’ hi ewanniẹn nọnsẹ, uwẹ ki wo ha miẹn eghọnghọn bhi ọne iwẹnna.

16. Uwedẹ nela ẹlo nin Jesu bi edibo nesọle rẹ ghe ikoahua rẹ dikẹ bhi ọsi ẹbho ne bunbun ẹlẹnan?

¹⁶ Ẹgheso, Jesu ki taman etuegbe nesọle nin ele dọ koahua. Ọkpakinọn, ẹbho ne bunbun ẹghenin bi ẹbho ne bunbun ẹlẹnan wo diabe ọne okpea nọn fele nin Jesu tẹmhọnlẹn bhi ijiẹmhin. Ọne okpea da taman egbe ọle yọle: “Sẹ koahua, le ebale, da anyọn, uwẹ ha yẹ ha sọnyẹnmhẹn.” (Luke 12:19; 2 Tim. 3:4) Ẹmhọn ikoahua bi ọlẹnlẹn-bhi-egbe ọne okpea wo ha mun kalo bhi iẹnlẹn. Sokpan, Jesu bi edibo nesọle bha dia inian. Ele bha ha mun ọlẹnlẹn-bhi-egbe kalo bhi iẹnlẹn.

17. Uwedẹ nela ọkhẹke nin mhan rẹ ha noo ẹghe nin mhan irẹ yo iwẹnna?

¹⁷ Ẹlẹnan nian, Jesu mhan re egbe khọkhọ, sade ọ iyi ikoahua ọkpa mhan wo re ẹghe nin mhan irẹ yo iwẹnna re koahua, sokpan, mhan yẹ noo ọle rẹ tẹmhọn Osẹnobulua, yẹ rẹ yo ikolo oga. Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin kpataki iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bi ikolo oga nan yo khin rẹji mhan. Bhiriọ, mhan ida ji emhin soso si mhan obọ re ikeke rẹ ha lu ele. (Heb. 10:24, 25) Aharẹmiẹn mhan yo ẹbho, mhan dẹ sẹyẹ wo ha guanọ ẹghe rẹ ha yo ikolo oga bhi enin, yẹ noo isẹhoa nin mhan mhọnlẹn rẹ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho nin mhan miẹn.—2 Tim. 4:2.

18. Be iJesu Kristi nin Ojie nọnsẹmhan guanọ nin mhan lu?

¹⁸ Emhin eghọnghọn nọn rẹji mhan ghe, Jesu Kristi nin Ojie nọnsẹmhan iguanọ nin mhan lu gbera eka nin ahu nọnsẹmhan ha sabọ gbe. Ọle rẹkpa mhan lẹn uwedẹ nọn khẹke nin mhan ha rẹ ha wẹnna yẹ koahua. (Heb. 4:15) Ọle guanọ nin mhan ha re ẹghe ọbhi otọ rẹ koahua. Ọle yẹ guanọ nin mhan ha wẹnna kaka nin mhan da sabọ miẹn ebi mhan ha rẹ ha gbẹloghe egbe. Sẹyẹ, ọle guanọ nin mhan deba ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn ki sẹ ọle bhi egbe, mhan dẹ zilo nyan ebi Jesu lu nin ọle rẹ fan mhan fia bhi igbọn nin mhan ye.