1-2. (a) Iluemhin nela ẹbho eso lu nin Ojie ahamiẹn ugbẹloghe nọnsọle sẹbhi ukpe 50? (Fẹ ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Be Bhọ Hi Iluemhin ọsi Jubilee?”) (b) Be iJesu ha tẹmhọnlẹn bhi Luke 4:16-18?

BHI agbaẹbho eso, ahamiẹn ghe ugbẹloghe nọnsi Ojie sẹbhi ukpe 50, ele ki lu iluemhin kpataki nanlẹn. Jubilee a tie ọne iluemhin. Ele sabọ rẹ re ukpẹdẹ ọkpa, uzana ọkpa, la ẹghe nọn taan gbera ọnan rẹ lu ọne iluemhin. Ọne iluemhin ha ki kpẹn, ọne eghọnghọn nin ele miẹn bhi ọne iluemhin ki yẹ wo fo.

² Imhan dẹ luẹ ẹmhọn iluemhin jubilee nọn mhẹn gbera ọne ibhokhan Izrẹl ha lu bhi ghe ẹdẹlẹ. Iluemhin jubilee nin ibhokhan Izrẹl ha lu re umiẹnfan bi isẹhoa nin ele. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan luẹ emhọn ọne iluemhin nan ẹlẹnan? Ranmhude ọne iluemhin jubilee nan dẹ rẹkpa mhan lẹn emhanmhan nọnsi Jehova nin ọle ha rẹ miẹn mhan fan. Ọne emhanmhan nan dẹ rẹkpa mhan miẹn umiẹnfan rẹsẹbhi ighegheghe. Jesu bhọ yẹ tẹmhọn ọne umiẹnfan nan.—Tie Luke 4:16-18.

3. Beji Leviticus 25:8-12 rẹman, elele nela ibhokhan Izrẹl miẹn bhi iluemhin ọsi Jubilee?

³ Mhan dẹ sabọ lẹn otọ ebi Jesu ha tẹmhọnlẹn sade mhan luẹ ẹmhọn iluemhin jubilee nin Jehova mhanmhan nin ibhokhan Izrẹl bhi ẹghe ẹdẹlẹ. Jehova da taman ele yọle: “Bha ji ukpe nọnzi 50 ha yi ukpe nọn khiale bhi ẹlo nọnsẹbha, bha ha wewe ẹmhọn umiẹnfan nẹga man ọrebhe bhi ọne otọ. Ọne ukpe dẹ ha yi Jubilee rẹji bha. Ọdeọde bhi ẹwẹ bha dẹ fikie bu azagba-uwa nọnsọle bi emhin uku nọnsọle.” (Tie Leviticus 25:8-12.) Bhi uhọnmhọn-ọta nọn gbera, mhan da zilo nyan elele nin ibhokhan Izrẹl ha miẹn bhi emhanmhan ọsi Sabbath nin ele ha lu uzana-uzana. Ejayenan nian, mhan dẹ zilo nyan elele  nin ele miẹn bhi iluemhin ọsi Jubilee. Nin mhan rẹ sabọ lẹn otọ elele nin ele miẹn bhi ọne iluemhin nan, bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọkpa ghe. Ji a man yọle ghe obhokhan Izrẹl do ọbhi osa. Nin ọle da sabọ ha ọne osa, ọle da khiẹn otọ nọnsọle. Ẹghe iluemhin ọsi Jubilee ha sẹ, ọria nọn dẹ ọne otọ ki mun ọne otọ fikie nanlẹn. Bhiriọ, emhin uku ọsi ọne okpea ida yulua. Ọne otọ ki sẹ imọn nesọle obọ bhi ẹghe odalo. Sẹyẹ, ji a man yọle ranmhude osa, ọria da khiẹn egbe ọle la ọmọn nọnsọle rẹ kiẹn igbọn nin ọle da sabọ ha ọne osa. Iluemhin ọsi Jubilee ha sẹ, a ki fan ọne ọria fia bhi igbọn, nin ọle fikie bu azagba-uwa nọnsọle. Bhiriọ, ọria ha rẹ kiẹn igbọn, ọle ki sẹyẹ ha mhọn ikhuaẹloghe ghe a dẹ fan ọlẹn fia. Ọne emhanmhan nan rẹman ghe Jehova manman hoẹmhọn ẹbho nesọle.

4-5. Bezẹle nọn da khẹke nin ẹmhọn iluemhin ọsi Jubilee ha ti mhan bhọ ẹlẹnan?

⁴ Elele ọbhebhe nela ele ha miẹn bhi ọne iluemhin nan? Jehova da taman ele yọle: “Ọ bha khẹke nin ọria soso bhi ẹwẹ bha kiẹn ọria nin obọ gbele, ranmhude Jehova dẹ gene wo nan erọnmhọn nin bha bhi otọ nin Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹbha ha mun nin bha le bhi uku.” (Deut. 15:4) Ọnan wo dikẹ bhi ebe sunu bhi ọne agbọn nan. Ẹlẹnan nian, ene fele wo kie fe, sokpan, emhin wo kie khọ ọbhọ nin ibhioguele.

⁵ Ọ iyi Uhi nin Osẹnobulua na bhi obọ iMoses gbe nin ibhokhan Izrẹl Kristiẹn rẹkhan ẹlẹnan. Bhiriọ, mhan ilu iluemhin ọsi Jubilee nan rẹ fan ẹbho fia bhi igbọn nin ele ye, nan rẹ mun otọ fikie nin azagba-uwa nọn nyan ọlẹn, bi nan rẹ san osa nin ọria lu a. (Rom. 7:4; 10:4; Eph. 2:15) Ọrẹyiriọ, ọkhẹke nin ẹmhọn iluemhin ọsi Jubilee ha ti mhan bhọ. Bezẹle? Ranmhude mhan dẹ yẹ miẹn umiẹnfan beji Jehova rẹ re iluemhin ọsi Jubilee rẹ ha miẹn ibhokhan Izrẹl fan bhi oya nọn lo ele.

6. Obọ emhin nela ọ da khẹke nan miẹn mhan fan?

⁶ Mhan rebhe guanọ umiẹnfan ranmhude igbọn mhan khin rẹji olukhọ. Ọne olukhọ nan zẹle nin mhan da dọmanlẹn, khọnmhọn, yẹ yu. Ene bunbun ha ghe egbe ele bhi ughegbe,  ele ki kere ghe, ele fẹkẹ wo dọman khian. Ẹghe rebhe eso rẹ bu idọkitọ ranmhude emianmhẹn. Sẹyẹ, ọ manman ba mhan bhi egbe sade mhan fiobọdọn. Paul nin odibo bhọ tale ghe, ọle kiẹn igbọn rẹji olukhọ. Bhiriọ, ọle da yọle: “Okpea nin oya gbele mẹn khin! Họla ha ki hinmhin mẹn bhi ọne egbe nọn kuẹlo bhi ọne uu nan?”—Rom. 7:23, 24.

7. Ọta akhasẹ nela Isaiah tale rẹji umiẹnfan?

⁷ Ọ ti mhan bhọ ghe, Osẹnobulua mhanmhanlẹn nin mhan rebhe miẹn umiẹnfan bhi obọ olukhọ. Jesu ọle ha noo rẹ miẹn mhan fan. Ebe gbera ikpe 700 ọkuẹsẹ iJesu vae bhi ọne otọ nan, Isaiah nin akhasẹ da ta ọta akhasẹ rẹji ọne umiẹnfan nan. Ọne umiẹnfan dẹ mhẹn gbera ọne ibhokhan Izrẹl ha miẹn bhi iluemhin ọsi Jubilee. Ọle da gbẹn yọle: “Ẹlinmhin nọnsi Jehova nin Ebeanlẹn Nọn Kokhun Nẹ ribhi egbe nọnsẹmhẹn, ranmhude, Jehova zẹ imẹn nin mẹn wewe ọta nọn mhẹn man ene mhọn ẹkẹ omẹnhiẹn. Ọle je mẹn nin mẹn dọ ko ẹbho nin egbe lọle udu re, nin mẹn wewe umiẹnfan man ene ribhi imun.” (Isa. 61:1) Họla ọne akhasẹ nan ha tẹmhọnlẹn?

8. Họla Isaiah ha tẹmhọnlẹn bhi akhasẹ nin ọle tale rẹji umiẹnfan?

⁸ Ẹghe nin Jesu rẹ munhẹn ha lu iwẹnna oga nin ọle dọ lu bhi ọne otọ nan, ọle ọne akhasẹ nan rẹ munhẹn ha munsẹ. Ẹghe nin Jesu rẹ sẹbhi uwa oga bhi Nazareth, ọle da tie ọne akhasẹ nan man ẹbho ne sikoko bhi enin. Ọle da yọle ghe ene akhasẹ munsẹ bhi egbe ọle. Ọle da yọle: “Ẹlinmhin nọnsi Jehova ribhi egbe nọnsẹmhẹn, ranmhude, ọle zẹ imẹn nin mẹn wewe ọta nọn mhẹn man ene ibhioguele. Ọle je imẹn nin mẹn wewe umiẹnfan man ene ribhi imun, sẹyẹ wewe ẹmhọn utaanlan ọsi ẹlo man ene aruẹlo, nin mẹn fan ene a denyẹnyẹn fia sẹsẹ, nin mẹn wewe ẹmhọn ukpe nin Jehova ha rẹ miẹn ẹbho ọbhi egbe.” (Luke 4:16-19) Be iJesu rẹ mun ọne akhasẹ sẹ yẹ?

9. Umiẹnfan nela ẹbho ne ha nyẹnlẹn ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan mun ọkhọle ọi?

⁹ Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, ẹbho da munhẹn ha miẹn ọne umiẹnfan nin Isaiah tẹmhọnlẹn bi ọne Jesu tie man ele. Ọnan zẹle nin Jesu da yọle: “Ẹlẹnan nian, ọne ọta akhasẹ nan nin bha họnlẹn munsẹ.” (Luke 4:21) Ẹbho ne bunbun ne họn ẹmhọn umiẹnfan nin Jesu tẹmhọnlẹn da ha riale ghe, umiẹnfan bhi obọ ugbẹloghe ọsi Rome, ọle Jesu ha tẹmhọnlẹn. Iria-eria nọnsele diabe ọsi itueva ne ha khian agbaẹbho natiọle  Emmaus ne yọle: “Mhan da ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe ọne okpea nan la miẹn ibhokhan Izrẹl fan.” (Luke 24:13, 21) Ọkpakinọn, mhan lẹnmhin ghe Jesu bha taman ene ha rẹkhan ọlẹn ghe nin ele sọtẹ da ugbẹloghe ọsi Rome, arẹmiẹn ibhokhan iRome bha ha gbẹloghe ele nọnsẹn. Ebi Jesu bhọ taman ele hi: “Ha emhin nesi Caesar fikie ji Caesar.” (Matt. 22:21) Bhiriọ, be iJesu ki rẹ re umiẹnfan nin ẹbho yẹ ẹghenin?

10. Obọ emhin nela Jesu da miẹn ẹbho fan?

¹⁰ Jesu vae dọ miẹn ẹbho fan bhi obọ emhin eva. Ọhẹnhẹn, Jesu da vae dọ miẹn ẹbho fan bhi obọ iman-emhin ohoghe nin ene mun ọkalo bhi oga ha man ele le. Ene ẹbho nan da wo ha si ibhokhan iJew ọbhọ nin ele ha re obọ rẹkhan iman-emhin ne bha diẹn mun iho nọnsi Osẹnobulua. (Matt. 5:31-37; 15:1-11) Ene mun ọkalo bhi oga ne yọle ele ho nin ele rẹkpa ẹbho ha ga Osẹnobulua, ele bhọ iga ọle nọnsẹn. Bhiriọ, ele da diabe ene ruẹlo. Beji a miẹn ghe ele he iMezaya bi iman-emhin nesọle, ele da sẹyẹ wo ha ribhi ebiuki bi olukhọ. (John 9:1, 14-16, 35-41) Ẹmhọanta nin Jesu ha man ẹbho le, bi ijiẹmhin esili nin ọle rẹman, da rẹkpa eria esili miẹn umiẹnfan bhi obọ iman-emhin ohoghe.—Mark 1:22; 2:23–3:5.

11. Uwedẹ ọbhebhe nela Jesu rẹ miẹn ẹbho fan?

¹¹ Ọzeva, Jesu da miẹn mhan fan bhi obọ olukhọ nin mhan rebhe le bhi uku. Ranmhude izọese nọnsi Jesu, Osẹnobulua ki ha rẹhunmhan olukhọ ọsi eria ne mhọn urẹọbhọ da iJesu, ne yẹ nyẹnlẹn rẹkhan uwedẹ nọn yẹẹ Osẹnobulua. (Heb. 10:12-18) Jesu da yọle: “Ọne Ọmọn ha fan ibha fia, bha ki gene ha yi ẹbho nan fan fia.” (John 8:36) Ọne umiẹnfan nan wo gene mhẹn gbera ọne ibhokhan Izrẹl ha miẹn bhi ẹghe iluemhin ọsi Jubilee. Bhi ọsi ijiẹmhin, aharẹmiẹn a fan ọria fia bhi igbọn sade a lu iluemhin ọsi Jubilee, ọle dẹ sẹyẹ sabọ kiẹn igbọn bhi ẹghe odalo. Aharẹmiẹn ọle bha kiẹn igbọn, ọle dẹ yẹ yu ẹdẹ ọkpa.

12. Eria nela ka wo miẹn umiẹnfan nin Jesu tẹmhọnlẹn?

¹² Bhi ukpẹdẹ iluemhin ọsi Pentecost bhi ukpe 33 C.E., Jehova da re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ etuegbe nesi Jesu bi ẹbho ebhebhe. Ọle da zẹ ele nin ele kiẹn imọn nesọle. Bhiriọ, ele dẹ sabọ ha khian okhun nin ele dọ deba iJesu gbẹloghe. (Rom. 8:2, 15-17) Enanzẹle nan hi eria ọhẹnhẹn ne miẹn elele bhi ọne umiẹnfan nin Jesu ha tẹmhọnlẹn bhi uwa oga bhi Nazareth. Ene ẹbho nan bha yẹ ha yi igbọn rẹji iman-emhin ohoghe bi ilọnmhọn ne bha gba nọnsi ene mun ọkalo bhi oga ẹghenin.  Bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua, ele da yẹ ha yi eria ne bhọ ki miẹn umiẹnfan fo bhi obọ olukhọ. Ẹghe nin Jehova rẹ re ẹlinmhin nọn khiale rẹ zẹ ẹbho bhi ukpe 33 C.E., ọle emhanmhan nọnsọle nin ọle ha rẹ miẹn ene rẹkhan Jesu fan rẹ munhẹn. Ọne emhanmhan nan dẹ sotọ ẹghe nin ikpe uli nin Jesu ha rẹ gbẹloghe ha rẹ kpẹn. Emhin esili nela ha nabhi ọne emhanmhan nan re?

13-14. Gbera enanzẹle, eria ebhebhe nela ha sabọ miẹn umiẹnfan nin Jesu tẹmhọnlẹn?

¹³ Ẹlẹnan nian, ene Baibo tiọle “ihuan ebhebhe,” ele bun nẹ bhi ẹwẹ ene ga Osẹnobulua. (John 10:16) Ele ida deba iJesu gbẹloghe bhi okhun. Sokpan, ọne otọ nan ele ha da nyẹnlẹn bhi ighegheghe. Ọnan be ikhuaẹloghe nin uwẹ mhọnlẹn?

¹⁴ Ẹlẹnan nian, mhan wo miẹn emhin esili eso nin enanzẹle yẹ miẹn. Ranmhude urẹọbhọ nin mhan mhọn da iJesu, mhan dẹ sabọ bhii Jehova nin ọle rẹhunmhan mhan bhi olukhọ nesẹmhan. Bhiriọ, mhan ki sabọ miẹn erọnmhọn bi ọfure nọn na obọ Osẹnobulua vae. (Eph. 1:7; Rev. 7:14, 15) Yẹ ria ẹmhọn elele nin uwẹ miẹn ranmhude a miẹn uwẹ fan bhi obọ iman-emhin ohoghe. Jesu yọle: “Bha ki lẹn ẹmhọanta, ọne ẹmhọanta ki miẹn bha fan.” (John 8:32) Emhin eghọnghọn nọn rẹji mhan nin mhan rẹ miẹn umiẹnfan nọn sẹ inian!

15. Elele nela khẹ mhan bhi ẹghe odalo?

 ¹⁵ Uwẹ dẹ yẹ sabọ miẹn umiẹnfan nọn gbera ọnan bhi ẹghe odalo. Bhi ẹghe nọn bha ree gbe nian, Jesu ki fuẹn oga ohoghe rebhe a bi ugbẹloghe nesi eria. Bhi ọne ẹghe nin, Jehova ki gbega “usun ẹbho ne bunbun” ne ga ọle nọnsẹn. Ele ki yẹ miẹn iẹnlẹn ọsi igheghe bhi otọ ọfubhegbe. (Rev. 7:9, 14) Jehova dẹ riọ ẹbho ne bunbun kpanọ bhi uu. Ele ki yẹ miẹn umiẹnfan bhi obọ olukhọ nin Adam sire.—Acts 24:15.

16. Umiẹnfan nọn mhẹn an nele khẹ ẹbho nesi Jehova bhi ẹghe odalo?

¹⁶ Ẹghe nin Jesu bi ene ha deba ọle gbẹloghe ha rẹ re ukpe uli gbẹloghe mhan, ele ki re egbe daan ọrebhe bhi uwedẹ efun bi uwedẹ oriọn. Ọne ẹghe nan ki wo diabe ẹghe iluemhin ọsi Jubilee bhi otọ Izrẹl. Ọrebhe ne ga iJehova ki ha yi eria nin egbe gba nan, olukhọ iyẹ da ha re ele bhi egbe.

17. Beji akhasẹ nọn ribhi Isaiah 65:21-23 tale, elele nela khẹ ẹbho nesi Jehova bhi ẹghe odalo? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

¹⁷ Isaiah 65:21-23 (Tie ọle) taman mhan ebe iẹnlẹn ha diayẹ bhi ọne otọ nan ẹghenin. Ọrebhe dẹ wo miẹn emhin ha lu bhi obọ nọn ha re ele ha sọnyẹnmhẹn bhi iẹnlẹn. Ọne ikpe uli ha ki fo, “a ki fan ebi a manlẹn tobọle fia bhi igbọn nọn ye bhi obọ egbe nọn sabọ wea, nin ele da ha mhọn isẹhoa nọn mhẹn an nin imọn nesi Osẹnobulua mhọnlẹn.”—Rom. 8:21.

18. Bezẹle nin mhan ha da rẹọbhọ ghe ẹghe odalo nọnsẹmhan dẹ mhẹn an?

¹⁸ Beji Jehova rẹ mhanmhanlẹn nin ibhokhan Izrẹl rẹ sabọ miẹn ẹghe rẹ ha wẹnna yẹ miẹn ẹghe rẹ koahua, iriọ ọ da yẹ dia bhi ẹghe odalo nin Jesu ha rẹ ha gbẹloghe. Oga nan ga iJehova re eghọnghọn re. Bhiriọ bhi ene ikpe uli nin Jesu ha rẹ gbẹloghe, mhan rebhe dẹ wo ha ghọnghọn ranmhude, mhan dẹ ha mhọn ẹghe rẹ ha ga iJehova. Sẹyẹ, mhan dẹ wo ha mhọn iwẹnna nọn ha re eghọnghọn ji mhan.