1-2. Beji ijiẹmhin ọsi Angelito rẹman, be ọ khẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ mhan lu?

ESALI Jehova ene biẹ ẹ be khin? Ahamiẹn ọle ele khin, ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, uwẹ ida wo kiẹn ọmọẹ iJehova ranmhude ọmọẹ iJehova ele khin. Aharẹmiẹn ene ga iJehova ene biẹ mhan khin la ele iga iJehova, imhan da tobọmhan deba iJehova bọn ikolu.

² Bha ji mhan tẹmhọn obhio mhan natiọle Angelito. Esali Jehova ọrebhe bhi azagba-uwa nọnsọle khin. Ọkpakinọn, ẹghe nin ọle rẹ ha yi elasẹre, ọle bha manman sikẹ iJehova. Ọle da yọle: “Ranmhude azagba-uwa nọnsẹmhẹn ga iJehova, ọle zẹle nin mẹn da yẹ gheghe ha ga ọle.” Akizẹbue, Angelito da re ẹghe ọbhi otọ re ha tie iBaibo yẹ ria eria nyan ọlẹn. Ọle da yẹ munhẹn ha nan erọnmhọn ji Jehova ẹghe rebhe. Bhiriọ, be ki nabhọre? Angelito da yọle, “Mẹn da dọ kere ghe, ahamiẹn imẹn tobọmhẹn dọ lẹn Jehova, ọle mẹn ha da sabọ sikẹ ọlẹ nọnsẹn.” Ebe sunu ji Angelito dẹ rẹ mhan ria eria nyan ene inọnta nan: Ikikẹ nela ribhọ nan rẹ gheghe lẹn emhin eso rẹji Jehova, bi nan rẹ manman lẹn ọlẹn nọnsẹn? Be imhan ha rẹ sabọ lẹn iJehova nọnsẹn yẹ?

3. Ikikẹ nela ribhọ nan rẹ gheghe lẹn emhin eso rẹji Jehova, bi nan rẹ manman lẹn ọlẹn nọnsẹn?

³ Mhan sabọ ha riale ghe mhan lẹn Jehova ranmhude mhan lẹn elin ọlẹn la emhin eso nin ọle lu bi emhin eso nin ọle ta. Sokpan, ọnan bha rẹman ghe mhan manman lẹn ọlẹn nọnsẹn. Ọkhẹke nin mhan re ẹghe ọbhi otọ luẹ ẹmhọn iJehova bi ikpẹ esili nesọle. Ọnan ha rẹkpa mhan lẹn otọ ebezẹle  nin ọle da lu emhin nin ọle lu yẹ ta ebi ọle ta. Ọnan dẹ sabọ rẹkpa mhan lẹn si ebi mhan lu bi ebi mhan ria bhi ọkhọle yẹẹ iJehova. Bhiriọ, mhan ha ki diriọ lẹn ebi Jehova guanọ bhi obọ mhan, mhan ki ha lu ebe yẹẹ ọle.

4. Be ijiẹmhin ọsi eria bhi Baibo ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

⁴ Ẹbho eso sabọ rẹ ha zuọzuọ mhan ranmhude mhan ga iJehova. Sẹyẹ, ele sabọ ha kpokpo mhan ranmhude mhan deba Esali Jehova yo ikolo oga. Ọrẹyiriọ, Jehova ida fi ikeke gbe mhan sade mhan mun udu tẹ ọle. Bhiriọ, mhan ki deba ọle ha bọn ikolu nọn deziẹn nọn ha sẹbhi ighegheghe. Mhan dẹ be gene sabọ lẹn iJehova nọnsẹn? Ehe, mhan dẹ wo sabọ! Ijiẹmhin ọsi Moses bi David nin Ojie, ne ha yi eria bii mhan, rẹkpa mhan lẹn ghe mhan dẹ wo sabọ. Beji mhan ha rẹ ha luẹ ẹmhọn ele, mhan dẹ miẹn ewanniẹn rẹji ene inọnta nan: Be ele rẹ dọ lẹn iJehova yẹ? Be imhan ha miẹn luẹ bhi ijiẹmhin nin ele rẹman?

5. Be iMoses tobọle zẹ nin ọle lu?

⁵ Moses da tobọle zẹ nin ọle rẹ ga iJehova. Ẹghe nin Moses rẹ ha ribhi ikpe 40, “ọle bha ka nan ha tiọle ọmọn nọnsi obhi Pharaoh nin okhuo.” Sokpan, ọle da zẹ nin ọle deba ibhokhan Izrẹl nin ẹbho nesi Osẹnobulua ha muobọ. (Heb. 11:24) Ọnan rẹman ghe, Moses da re ihe nin ọle rẹ ha ye bhi Egypt sotọ. Moses lẹn ghe, ahamiẹn ọle dọ deba ibo ọsi ibhokhan Izrẹl, ẹkẹ dẹ ha khọ iPharaoh nin Ojie nin ibhokhan Egypt ghe bii osẹ. Ọrẹyiriọ, Moses da dọ deba ele. Ọnan rẹman ghe Moses wo ha mhọn urẹọbhọ nọn ziẹnlẹn da iJehova! Ọle wo mun udu tẹ iJehova! Ranmhude ọle re inian mun udu tẹ iJehova, ọle da sabọ deba Ọle ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn.—Prov. 3:5.

6. Be imhan miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Moses?

⁶ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Bii Moses, imhan da tobọmhan zẹ si mhan dẹ ga iJehova yẹ deba ẹbho nesọle ha muobọ. Asabọmiẹn mhan dẹ fi ikeke gbe emhin eso nin mhan da sabọ ha ga iJehova, la asabọmiẹn ẹbho ne bha lẹn iJehova dẹ kpokpo mhan ranmhude mhan ga ọle. Ọkpakinọn, mhan ha mun udu tẹ Aba mhan nọn ribhi okhun, mhan ki ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe ọle dẹ rẹkpa mhan.

7-8. Be iMoses sẹyẹ luẹ rẹji Jehova?

⁷ Moses bha zobọ bhọ rẹ ha luẹ ẹmhọn iJehova bi iho Nọnsọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin Jehova rẹ yọle nin Moses dọ sun ibhokhan Izrẹl sibhi Egypt re, Moses da ha riale ghe, ọle bha sẹ ọria nọn ha sabọ miẹn ọne ẹsọn nan. Bhiriọ, Osẹnobulua da re ẹkẹ ẹjẹjẹ rẹ nanlẹn lu emhin yẹ rẹkpa ọle. (Ex. 4:10-16) Ranmhude ọne urẹkpa nan, Moses da sabọ dọ ta uhọnmhunje nọn manman kaka nin Osẹnobulua je ọle le man iPharaoh. Moses da yẹ daghe ebi Jehova rẹ re ahu nọnsọle rẹ hinmhin ibhokhan Izrẹl, bi ebi ọle re fuẹn iPharaoh bi eyokhọnlẹn nesọle a yẹ bhi okpẹdẹ.—Ex. 14:26-31; Ps. 136:15.

⁸ Ẹghe nin Moses rẹ sun ibhokhan Izrẹl sibhi Egypt re fo, ele da wo ha zaka zunyọn ranmhude emhin kẹkẹ. Ọrẹyiriọ, Moses da daghe ebi Jehova rẹ ha re iziẹngbe rẹ ne ele lu emhin yẹ. (Ps. 78:40-43) Akizẹbue, Moses da yẹ daghe ebi Jehova rẹ mhọn idegbere yẹ ẹghe nin Jehova bha rẹ fuẹn ibhokhan Izrẹl a ranmhude ọle bhii Ọle nin ọle hẹi fuẹn ele a.—Ex. 32:9-14.

9. Beji Hebrews 11:27 rẹman, be ikolu nin Moses bi Jehova ko ha mhọnlẹn ziẹn sẹ yẹ?

⁹ Ẹghe nin Moses ki rẹ sun ibhokhan Izrẹl sibhi Egypt re fo, ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn da manman ziẹn sẹbhọ ghe,  Moses da ha ghe iJehova bii Aba ọle nin ọle sabọ daghe. (Tie Hebrews 11:27.) Baibo wo rẹman ebi ikolu nin Moses bi Jehova ko mhọnlẹn rẹ manman ziẹn yẹ. Baibo da yọle: “Jehova da ne iMoses talọ ghe-mẹn ghe-uwẹ, beji ikpea eva rẹ ne egbe talọ.”—Ex. 33:11.

10. Be imhan ha lu nin mhan da sabọ lẹn iJehova nọnsẹn?

¹⁰ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ahamiẹn, mhan luẹ ẹmhọn ikpẹ nesi Jehova yẹ ha lu iho nọnsọle, ọle mhan ha da sabọ yọle ghe mhan gene lẹn iJehova nọnsẹn. Be bhọ iho nọnsi Jehova ẹlẹnan? Iho nọnsọle hi: “Nin unan ẹbho rebhe miuhọnmhọn, yẹ dọ ha mhọn ilẹnmhin nọn gbale ọsi ẹmhọanta.” (1 Tim. 2:3, 4) Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ lu iho nọnsi Jehova hi, mhan ki ha man ẹbho ẹmhọn ọlẹn.

11. Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe, mhan dẹ lẹn iJehova nọnsẹn sade mhan man ẹbho ẹmhọn ọlẹn?

¹¹ Mhan dẹ sabọ lẹn iJehova nọnsẹn sade mhan man ẹbho ẹmhọn ọlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan daghe uwedẹ nin Jehova rẹ re ẹkẹ ẹjẹjẹ man ẹbho beji ọle rẹ dia mhan bu ẹbho ne ho nin ele kiẹn imọẹ ọle. (John 6:44; Acts 13:48) Mhan daghe ahu nọn ribhi ọta nọnsi Osẹnobulua, beji ọ rẹ rẹkpa ẹbho nin mhan man ele iBaibo fidenọ bhi iẹnlẹn. (Col. 3:9, 10) Sẹyẹ, mhan daghe iziẹngbe nọnsi Jehova beji ọle rẹ re isẹhoa nin ẹbho rẹ họn ọta nọnsọle igba ne bunbun nin ele da sabọ miẹn umiẹnfan.—Rom. 10:13-15.

12. Beji Exodus 33:13 tale, be iMoses ha bhii Jehova le? Bezẹle?

¹² Moses bha re ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn ha kpe eyẹyẹyẹ. Arẹmiẹn Jehova re ahu nin Moses rẹ lu emhin ọhan-ilo ne bunbun, Moses da sẹyẹ bhii Jehova nin Ọle rẹkpa ọle lẹn ọlẹn nọnsẹn. (Tie Exodus 33:13.) Ọ gbera ikpe 80 nin Moses ha ye ẹghe nin ọle rẹ bhii Jehova. Ọrẹyiriọ, Moses lẹnmhin ghe emhin ne bunbun ribhọ nin ọle ha sẹyẹ luẹ rẹji Jehova.

13. Be bhọ uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ rẹman ghe ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn ti mhan bhọ?

¹³ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Aharẹmiẹn ọ ree nin mhan mọn da ga iJehova, ọ bha khẹke nin mhan re ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn ha khiẹnlẹn. Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ lu ọnan hi, mhan ki ha nan erọnmhọn ji Osẹnobulua ẹghe rebhe.

14. Bezẹle nin erọnmhọn ha da sabọ rẹkpa mhan rẹ manman lẹn Osẹnobulua?

¹⁴ Ahamiẹn imọẹ ko ne egbe zilo ẹghe rebhe, ọle ikolu nọnsele ha da ha ziẹn ọbhọ. Iriọ yẹ nọn rẹji ikolu nin mhan bi Jehova ko mhọnlẹn. Mhan ha tan ọkhọle a man ọlẹn bhi erọnmhọn, ikolu nin mhan bi ọle ko mhọnlẹn ki ha ziẹn ọbhọ. (Eph. 6:18) Krista nọn nyẹnlẹn bhi Turkey da yọle: “Mẹn ha taman iJehova ebe ri mẹn bhi ọkhọle, nin mẹn yẹ daghe uwedẹ nin ọle rẹ rẹkpa mẹn, oyẹẹ bi iruduba nin mẹn mhọn da ọle ki ha ziẹn ọbhọ. Beji mẹn rẹ daghe uwedẹ nin Jehova rẹ re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nin mẹn nan ji ọle, ọle da wo dọ kiẹn Aba bi Ọmọẹ nọnsẹmhẹn.”

15. Be iJehova tale rẹji David nin Ojie?

¹⁵ Agbaẹbho nin ẹbho da ga iJehova, ọle a da biẹ iDavid nin Ojie. David bha gheghe ha ga iJehova ranmhude azagba-uwa nọnsọle ga iJehova. Ọle da tobọle zẹ nin ọle deba iJehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn. Ranmhude ọnan, Jehova da manman hoẹmhọn ọlẹn. Jehova da tie iDavid ọria nin ẹmhọn ọlẹn ti ọle bhọ. (Acts 13:22) Be iDavid rẹ kiẹn ọria nọn re inian sikẹ iJehova yẹ?

16. Be iDavid miẹn luẹ bhi ebi Jehova manlẹn?

 ¹⁶ David da luẹ ẹmhọn iJehova bhi obọ emhin nin Jehova manlẹn. Ẹghe nin David rẹ ha yi obhokhan, ọle da ha re ihuan nesi aba ọle kọn bhi ẹwẹ. Asabọmiẹn ọne ẹghe nan ọle rẹ munhẹn ha ria eria nyan emhin nin Jehova manlẹn. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle ha ghe okhun ọsasọn, ọ iyi ahiẹnhiẹn ne bunbun ọkpa ọle wo daghe. Ebi ọle daghe rẹkpa ọle lẹn ikpẹ ọsi ọria nọn man ele. Bhiriọ ọle da gbẹn yọle: “Okhun ideghedeghe wo wewe uyi nọnsi Osẹnobulua; ele re iwẹnna obọ nọnsọle man.” (Ps. 19:1, 2) Ẹghe nin David rẹ ria eria nyan uwedẹ nin Osẹnobulua rẹ man eria, ọle da daghe ghe Jehova wo manman mhọn ẹwanlẹn. (Ps. 139:14) Ranmhude David wo re inian ha ria eria nyan emhin nin Jehova manlẹn, ọle da dọ kere ghe ọle manman dia khere bhi eji Jehova ye.—Ps. 139:6.

17. Be imhan ha miẹn luẹ sade mhan ria ẹmhọn emhin nin Jehova manlẹn?

¹⁷ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Gbẹlokotọ ha fẹ ebi Jehova manlẹn ghe. Ji ẹmhọn ele ha ti uwẹ bhọ! Ha re ẹghe ọbhi otọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ rẹ ria ẹmhọn ebi Jehova manlẹn bi ebi ele man uwẹ le rẹji Jehova. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ ha miẹn emhin luẹ rẹji Jehova nin Aba mhan ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. (Rom. 1:20) Sẹyẹ oyẹẹ nin uwẹ mhọn da ọle ki ha ziẹn ọbhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.

18. Bhi ọta nin David ta bhi Psalm 18, họla ọle tale ghe ọ rẹkpa ọle bhi iẹnlẹn?

¹⁸ David lẹnmhin ghe iJehova hi ọnọn rẹkpa ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin David rẹ ha gbẹloghe ihuan nesi aba ọle, ọle da hinmhin ele bhi obọ oduman bi elanmhẹn natiọle ibear. David lẹn sẹbhọ ghe Jehova hi ọnọn rẹkpa ọle lu ọnan. Ọle yẹ lẹn ghe, Jehova hi ọnọn rẹkpa ọle gbe iGoliath fiọbhi otọ, ghe ọ iyi ahu nọnsọle ọle rẹ lu ọle. (1 Sam. 17:37) Sẹyẹ, ọle lẹnmhin ghe iJehova miẹn ọlẹn fa bhi obọ iSaul nin Ojie. (Ebi a gbẹn ọbhi okhun Psalms 18) Sade ọria nọn hianbhegbe ene emhin nan sunu je, ọle ki ha gẹn egbe ọle. Ọkpakinọn, ranmhude ọria nọn mhọn idegbere iDavid khin, ọle da daghe ghe iJehova hi ọnọn rẹkpa ọle bhi iẹnlẹn.—Ps. 138:6.

19. Be imhan ha miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi David?

¹⁹ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Mhan ha bhii Jehova nin ọle rẹkpa mhan, ọkhẹke nin mhan ha gbẹlokotọ nin mhan daghe uwedẹ nin ọle ha rẹ rẹkpa mhan bi ẹghe nin ọle ha rẹ lu ọle. Mhan a ha mhọn idegbere, mhan ki lẹn ghe, mhan imhọn ọne ahu rẹ ha lu emhin rebhe, ghe iJehova hi ọnọn ha rẹkpa mhan lu emhin nin mhan ida sabọ tobọmhan lu. Mhan a ha daghe urẹkpa nọnsi Jehova bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan, ikolu nin mhan bi ọle ko mhọnlẹn ki ha ziẹn ọbhọ. Obhio mhan ọkpa natiọle Isaac nọn ribhi otọ iFiji, nọn ki zẹ ga iJehova bhi ikpe ne bunbun, da dọ kere ghe ẹmhọanta khọnan. Ọle da yọle: “Mẹn ha ghe ikeke, mẹn ki daghe ebi Jehova rẹ wo ha rẹkpa mẹn yẹ, rẹ na bhi ẹghe nin mẹn rẹ munhẹn ha luẹ iBaibo rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan. Ọnan wo dọ rẹ mẹn manman sikẹ iJehova.”

20. Be imhan ha miẹn luẹ bhi uwedẹ nin David rẹ deba iJehova ha bọn ikolu nọn ziẹnlẹn?

²⁰ David da re egbe khọkhọ iJehova ha re ikpẹ esili man. Jehova man mhan bhi uwedẹ nin mhan ha rẹ ha re egbe khọkhọ ọle. (Gen. 1:26) Ahamiẹn mhan manman luẹ ẹmhọn ikpẹ nesi Jehova, mhan ki sabọ manman ha re egbe khọkhọ ọle. David wo manman lẹn Aba ọle nọn ribhi okhun, bhiriọ, ọle da sabọ ha re egbe khọkhọ Ọle bhi uwedẹ nin ọle re ne ẹbho lu emhin. Ji mhan fẹ  ijiẹmhin ọkpa ghe. David da gbobọra uhi nọnsi Jehova ẹghe nin ọle rẹ ne Bathsheba nowẹ yẹ gbe ọdọ ọle a. (2 Sam. 11:1-4, 15) Jehova da mhọn itohan da iDavid yẹ rẹhunmhan ọlẹn, ranmhude ọria nọn ha mhọn itohan da ẹbho David khin. Ranmhude David deba iJehova ha mhọn ikolu nọn ziẹnlẹn, ibhokhan Izrẹl da wo manman hoẹmhọn ọlẹn. Sẹyẹ, Jehova da ha re ọle lu ijiẹmhin esili rẹji ijie nekẹle bhi otọ Izrẹl.—1 Ki. 15:11; 2 Ki. 14:1-3.

21. Beji Ephesians 4:24 bi 5:1 rẹman, elele nela mhan ha miẹn sade mhan re egbe khọkhọ Osẹnobulua?

²¹ Be imhan miẹn luẹ bhi ọnan? Ọkhẹke nin mhan ha re egbe khọkhọ Osẹnobulua. Mhan dẹ wo miẹn elele ne bunbun bhọ. Sẹyẹ, ọ ki rẹkpa mhan rẹ dọ lẹn Osẹnobulua gbera ọnikhẹ. Ahamiẹn mhan re egbe khọkhọ ọle bhi uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin, mhan ki rẹman ghe imọn nesọle mhan khin.—Tie Ephesians 4:24; 5:1.

22-23. Be ha nabhọre sade mhan re obọ rẹkhan ebi mhan luẹle rẹji Jehova?

²² Mhan dọ luẹ kere ghe, emhin nin Jehova manlẹn bi Baibo dẹ sabọ rẹkpa mhan lẹn ọlẹn nọnsẹn. Mhan dẹ sabọ miẹn ijiẹmhin esili ne bunbun bhi ẹkẹ iBaibo nin mhan ha sabọ re egbe khọkhọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan dẹ sabọ re egbe khọkhọ iMoses bi David. Jehova ne emhin ne ha sabọ rẹkpa mhan lẹn ọlẹn nin mhan. Obọ mhan ọ ki ye nin mhan rẹ noo ene emhin nan rẹ luẹ ẹmhọn ọlẹn.

²³ Mhan ida zobọ bhọ rẹ ha luẹ ẹmhọn iJehova. (Eccl. 3:11) Mhan ida wo gheghe ha luẹ ẹmhọn iJehova. Ebe lu uhọnmhọn emhin nẹ hi, nin mhan rẹ ha re obọ rẹkhan emhin nin mhan luẹle. Mhan ha lu iriọ, yẹ dọnmhegbe rẹ re egbe khọkhọ iJehova, ọle ki si mhan kẹ egbe. (Jas. 4:8) Bhi Baibo, ọle da ve ive nin mhan ghe, ọle ida fi ikeke gbe eria ne dọnmhegbe rẹ lẹn ọlẹn nọnsẹn.