1. Emhin nela manman rẹ mhan ghọnghọn?

Ọ MANMAN si mhan ọnyẹnmhẹn nin mhan rẹ daghe ebi ẹbho nesi Jehova rẹ bun ọbhọ yẹ ẹlẹnan. Ukpe nọn gbera, ẹbho ne gbera ẹbo igbe (10,000,000), ele a ha man ele Baibo. Ọnan wo gene rẹman ghe ene ga Osẹnobulua wo ji ukpa nọnsele manman ha bhala! Sẹyẹ ẹbho ne bunbun wo deba mhan lu Ayere ọsi Uyumhin Nọnsi Jesu. Bhiriọ, ele da dọ luẹ ẹmhọn oyẹẹ nin Osẹnobulua mhọn da mhan nọn zẹle ọle ji Ọmọn nọnsọle re nin ọle dọ yu nin mhan.—1 John 4:9.

2, 3. (a) Be ha rẹ re ọle nọghọ mhan rẹ ha da bii ukpa? (b) Ranmhude ọta nọnsi Jesu nọn ribhi Matthew 5:14-16, be bhọ mhan ha zilo nyan bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

² Bhi ọne otọ agbọn nan rebhe, urolo kẹkẹ, ọle ẹbho ne ga iJehova zẹ. Ọrẹyiriọ, ele sẹyẹ sabọ kugbe re ogẹn ji Jehova nin Aba mhan. (Rev. 7:9) Urolo nọn ki rẹ khin nin mhan zẹ, la agbaẹbho nọn ki rẹ khin nin mhan yẹ, mhan dẹ sẹyẹ sabọ ha bhala bọsi ukpa bhi ẹkẹ ọne agbọn nan.—Phil. 2:15.

³ Uwedẹ nin mhan rẹ bun ọbhọ, okugbe nọn ribhi ẹwẹ mhan, bi uwedẹ nin mhan rẹ mun ẹmhọn oga kalo bhi iẹnlẹn,  enan rebhe re ogẹn ji Jehova. Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebi ene uwedẹ nan rẹ re ogẹn ji Jehova yẹ.—Tie Matthew 5:14-16.

4, 5. (a) Rẹ deba itẹmhọn Osẹnobulua, uwedẹ ọbhebhe nela mhan ha rẹ sabọ ji ukpa nọnsẹmhan ha bhala? (b) Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha re eghọnghọn tuẹ ẹbho? (Fẹ adudu nọn ribhi eji a da munhẹn ghe.)

⁴ Uhọnmhọn-ọta nọn yọle “Light in the Darkness,” nọn ribhi Ọne Ọkhẹughe ọsi June 1, 1925 da tale ghe ahamiẹn ọria bha noo isẹhoa kikẹ rẹ ji ukpa nọnsọle ha bhala, ọle ida sabọ re ẹkẹ ata ga ebeanlẹn mhan bhi ọne ẹghe ọkike nan. Ọne uhọnmhọn-ọta da yẹ yọle: “Uwedẹ nin ọne ọria ha rẹ lu ọnan hi, ọle ki ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho, yẹ nyẹnlẹn rẹkhan uwedẹ ẹfua.” Bhiriọ, uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ ji ukpa nọnsẹmhan ha bhala hi, mhan ki ha tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho yẹ man ele ẹmhọanta nọn ribhi Baibo. (Matt. 28:19, 20) Rẹ deba ọnan, mhan dẹ yẹ sabọ re uwedẹ iẹnlẹn nọnsẹmhan rẹ re ogẹn ji Jehova. Ẹbho nin mhan tẹmhọn Osẹnobulua man, bi eria nin mhan gbera bhi uwedẹ daghe ebi mhan rẹ nyẹnlẹn yẹ. Uwedẹ nin mhan rẹ re eghọnghọn tuẹ ele dẹ rẹkpa ele lẹn una ọria nin mhan khin bi Osẹnobulua nin mhan ga.

⁵ Jesu da taman edibo nesọle ghe ele ha sẹbhi uwa ọsi ọria, nin ele tuẹ ene nyan uwa. (Matt. 10:12) Bhi agbaẹbho nin Jesu bi edibo nesọle da tẹmhọn Osẹnobulua, ẹbho tiẹ ọriọbhe nanbhi ẹkẹ uwa. Ẹlẹnan nian, ọiyi iriọ ọ dia bhi agbaẹbho ne bunbun. Ọrẹyiriọ, mhan ha re eghọnghọn rẹ bu ẹbho, yẹ taman ele ebezẹle nin mhan da bu ele, ọkhọle nọnsẹle ki lọre, ẹkẹ ida ha khọ ele. Ha re eghọnghọn tuẹ ẹbho nin uwẹ miẹn. Ọnan hi emhin nọn rẹkpa ẹbho ne lu itẹmhọn Osẹnobulua nan da re ebe wa. Uwẹ ha deba bhi ọne itẹmhọn Osẹnobulua nan, uwẹ ki kere ghe, uwẹ a re eghọnghọn ha tuẹ ẹbho, ele ki sabọ ha bu uwẹ re dọ miẹn uwẹ ebe. Ọnan dẹ yẹ rẹkpa uwẹ rẹ sabọ munhẹn nin ele talọ.

6. Uwedẹ nela okhuo bi ọdọ ne ki dọmanlẹn rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua?

⁶ Ranmhude ekhọnmhọn bi idọmanlẹn, okhuo bi ọdọ ọkpa bhi England bha yẹ sabọ manman ha tẹmhọn Osẹnobulua rẹ nanbhi uwa rẹsẹbhi uwa. Ọrẹyiriọ, ele da ha lu itẹmhọn Osẹnobulua bhi egbegbe uwa nọnsele, bhiriọ, ukpa nọnsọle da sẹyẹ ha bhala. Ẹghe nin ene biẹ imọn ha rẹ dọ ha ne imọn nesele bhi isiku nọn sikẹ uwa ọsi ọne okhuo bi ọdọ, ele ki wa ebe nesẹmhan ọbhi tebu bhi ole. Eso bhi ẹwẹ ele sẹ dọ ne ebe natiọle Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 1 bi 2, bi brokiọ eso. Obhio mhan nin okhuo ọkpa nọn lu iwẹnna ọkanẹfan bhi agbotu nọnsele da ha deba ele. Ranmhude uwedẹ nin ọne obhio mhan nin okhuo rẹ ha re eghọnghọn lu emhin, bi uwedẹ nin ọne okhuo bi ọdọ rẹ dọnmhegbe bhi ọne iwẹnna nan, ọkpa bhi ẹwẹ ele da munhẹn ha luẹ iBaibo.

7. Uwedẹ nela uwẹ ha rẹ sabọ rẹkpa ẹbho ne vae bhi agbaẹbho nọnsi uwẹ?

⁷ Ẹlẹnan nian, ẹbho ne bunbun sibhi agbaẹbho nọnsele re diọ bhi agbaẹbho ọbhebhe. Be bhọ uwẹ ha sabọ lu nin uwẹ rẹ rẹkpa ele dọ lẹn Jehova bi iho nesọle? Bhi ọsi ọhẹnhẹn, uwẹ sabọ rẹ luẹ ebi a rẹ tuẹ yẹ bhi urolo ọsi ene ẹbho nan. JW Language app dẹ sabọ rẹkpa uwẹ rẹ lu ọnan. Sẹyẹ, uwẹ sabọ rẹ luẹ ọta eso bhi urolo nọnsi ele nin uwẹ ha sabọ rẹ nin ele talọ. Bhiriọ, uwẹ ki sabọ re jw.org rẹ re vidio bi ebe nesẹmhan man ele bhi urolo nọnsele.—Deut. 10:19.

8, 9. (a) Be ikolo ọsi Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan rẹ rẹkpa mhan yẹ? (b) Be ene biẹ ọmọn ha rẹ sabọ rẹkpa imọn nesele yẹ, nin ele da sabọ ha wanniẹn inọnta bhi ikolo oga?

⁸ Ikolo ọsi Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga  Nọnsẹmhan nin Jehova mhanmhan nin mhan, ọle rẹkpa mhan bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ọne ikolo nan, ọle mhan da luẹ ebi mhan ha rẹ ha re izebhudu fikie bu ẹbho yẹ, nin mhan dọ ha man ele emhin.

⁹ Ẹbho ne bunbun ne la munhẹn ha vae bhi ikolo oga dọ kere ghe, ibhokhan ne ribhi ẹwẹ mhan wo yẹ miẹn eka nin ele lu bhi ikolo oga. Ene biẹ ọmọn, bha ha rẹkpa imọn nesẹbha, nin ele da sabọ ha re ewanniẹn ọbhi inọnta bhi ikolo oga. Bhiriọ, ele ki sabọ ji ukpa nọnsele ha bhala. Ewanniẹn nọnsele sẹ sabọ rẹkpa ẹbho ne la vae bhi ikolo nọnsẹmhan rẹ lẹn ghe ele miẹn ẹmhọanta.—1 Cor. 14:25.

10. Be oga azagba-uwa ha rẹ sabọ rẹkpa azagba-uwa rẹ ha tuẹn okugbe nọnsele okhun yẹ?

¹⁰ Uwedẹ ọbhebhe nin mhan ha rẹ ji ukpa nọnsẹmhan ha bhala hi, sade mhan tuẹn okugbe nọn ribhi azagba-uwa nọnsẹmhan bi agbotu nọnsẹmhan okhun. Ene biẹ ọmọn dẹ sabọ lu ọnan sade ele bha fi ikeke gbe oga azagba-uwa. Eso mhanmhanlẹn nin ele rẹ ha ghe JW Broadcasting sade ele lu oga azagba-uwa. Bha ha ghe ọle fo, bha sabọ rẹ ko zilo nyan uwedẹ nin bha ha rẹ sabọ re obọ rẹkhan emhin nin bha luẹ bhọ. Ẹghe eso, adia nin uwẹ ha re nin obhokhan nọn dia khere, ọiyi ọle ọ yẹ khẹke nin uwẹ re nin ọnọn ki wanre. Ranmhude ọnan, ji ọdeọde bhi azagba-uwa nọnsi uwẹ lẹn ebi emhin nin bha zilo nyan rẹ rẹtẹ ele yẹ.—Ps. 148:12, 13.

11-13. Be imhan ha rẹ sabọ ha tuẹn okugbe nọn ribhi agbotu ọkhun yẹ, nin ukpa ọsi ene ribhi agbotu ha da ha bhala?

¹¹ Be elasẹre ha rẹ sabọ tuẹn okugbe nọn ribhi ẹkẹ agbotu okhun yẹ, beji ele ha da sabọ ziẹn ene ribhi ẹkẹ agbotu udu? Ahamiẹn ọkpa bhi ene elasẹre uwẹ khin, dọnmhegbe ha sikẹ ene dọmanlẹn. Uwẹ sabọ rẹ re ekpẹn taman ele nin ele gbe okha ọsi iẹnlẹn nọnsele man ẹn. Ọnan dẹ wo sabọ mun uwẹ zeze. Bhiriọ, bha veva ki dọ ha mhọn ọhubhudu rẹ ji ukpa nọnsẹbha ha bhala. Ọkhẹke nin mhan rebhe ha miẹn ẹbho ne vae bhi ikolo oga nesẹmhan ọbhi egbe. Bhiriọ, mhan ki sabọ ha tuẹn okugbe nọn ribhi ẹwẹ mhan okhun. Asabọ miẹn ọnan ki ziẹn ene re ẹnẹ ji mhan udu, nin ele yẹ ji ukpa nọnsele ha da. Emhin eso nin uwẹ ha sabọ lu rẹ miẹn ẹbho ọbhi egbe hi, re eghọnghọn rẹ tuẹ ele, uwẹ sabọ rẹ rẹkpa ele guanọ eji ele ha da dotọa.  Re ele tuẹ ẹbho nekẹle nin ele da de ọkhọle re.

¹² Ahamiẹn uwẹ ọne mhọn obọ bhi ikolo nan ha do ọkuẹse a dọ tẹmhọn Osẹnobulua, noo ọne isẹhoa nan rẹ rẹkpa ene ki dọmanlẹn. Ji a miẹn ghe eji ele ha sabọ yo, ọle uwẹ gha nin ele. Ẹghe eso, uwẹ sabọ rẹ yọle nin ele bi elasẹre ko wẹnna, beji ene elasẹre ha da sabọ ha rẹkpa ele. Yẹ gbẹlokotọ nọnsẹn bhi egbe ọsi ene egbe bha daan fo. Bhi ọsi ẹmhọanta, uwẹ dẹ sabọ re urẹkpa nin elasẹre bi ene dọmanlẹn, ene ki guẹ ebi a rẹ tẹmhọn osẹnobulua yẹ bi ene la munhẹn ahamiẹn uwẹ gbẹlokotọ nọnsẹn bhi egbe ọsi ẹbho rebhe.—Lev. 19:32.

¹³ David da gbẹn yọle: “Sẹ ghe! Ebi ọ rẹ manman mhẹn yẹ, bi ebi ọ rẹ manman lẹnlẹn yẹ, nin ibhio rẹ ha nyẹnlẹn kugbe bhi ọfure!” (Tie Psalm 133:1, 2.) Ranmhude okugbe ibhokhan Izrẹl da ha nyẹnlẹn, ọdeọde bhi ẹwẹ ele da ha regbe khọkhọ ijiẹmhin esili ọsi ene ele ko ha ga iJehova. Ọnan da wo diabe abhii nọn viohin nan rẹ so ọria bhi ukẹhae. Dọnmhegbe nin uwẹ ha yi ijiẹmhin esili, nin uwẹ da sabọ ha tuẹn okugbe nọn ribhi ẹwẹ mhan okhun. Ahamiẹn iriọ uwẹ lu, obọ ẹ dale. Hẹi zobọ, wo manman ha lu iriọ khian.—2 Cor. 6:11-13, ftn.

14. Emhin nela uwẹ ha lu, nin ukpa nọnsẹ ha bhala rẹso ene nyẹnlẹn sikẹ ẹ?

¹⁴ Dọnmhegbe nin ẹfua nọn ribhi Baibo da yẹ ha Bhala so ene nyẹnlẹn sike ẹ. Ọta bi emhin esili nin uwẹ lu dẹ sabọ rẹkpa ele vae bhi oga ẹmhọanta. Nọọn egbe ẹ: ‘Ẹlo nela ene nyẹnlẹn sikẹ mẹn rẹ ghe mẹn? Mẹn be gbọnọ uwa nọnsẹmẹn yẹ hẹnhẹn ọlẹn nọnsẹn beji ọle ha da sabọ sọsali man ẹbho? Mẹn be zegbere rẹ rẹkpa ẹbho? Nọọn Esali Jehova ebhebhe uwedẹ nela ifuẹke bi emhin esili nin ele lu sẹ rẹ rẹso ene ribhi azagba-uwa nọnsele, ene nyẹnlẹn sike ele bi ene ele ko yo isiku.—Eph. 5:9.

15. Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan ji owe re mhan?

¹⁵ Ahamiẹn ghe mhan guanọ nin ukpa nọnsẹmhan manman ha da, ọkhẹke nin mhan lẹn ghe ẹghe ọkike mhan ki ye. Ọiyi osukpa Jesu taman edibo nesọle ghe nin ele hẹi ji owe re ele. (Matt. 24:42; 25:13; 26:41) Bhi ọsi ẹmhọanta, ahamiẹn mhan riale ghe “ekpokpo nọn khua” ida kẹ vae, ghe ọiyi ore nin mhan ye nan ọ ha da vae, mhan ida ghe iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bọsi iwẹnna nan ha re ẹjẹje lu. (Matt. 24:21) Ranmhude ọnan, ukpa nọnsẹmhan iyẹ da ha manman bhala, ọ bhọ sabọ rẹ wo fuẹan fo sẹsẹsẹ.

16, 17. Emhin nela uwẹ ha lu nin owẹ hẹi re ẹ?

¹⁶ Isẹnan bhọ ọ khẹke nin mhan hẹi ji owẹ re mhan, ranmhude emhin rebhe wo kie khọ ọbhọ. Edandan iribhọ ghe, ẹghe nọn mẹn nẹ tee, ọle Jehova ha rẹ mun ọkpẹnlẹn re. (Matt. 24:42-44) Ọne ẹghe kuẹ sẹ, ha mhọn iziẹngbe, uwẹ ha yẹ denọ ẹlo ọbhi oga nọnsẹn. Ha tie Baibo ẹdẹdẹ, uwẹ ha yẹ manman ha nan erọnmhọn. (1 Pet. 4:7) Regbe khọkhọ ijiẹmhin ọsi ibhio mhan ne ji ukpa nọnsele ha da, ne bha ji owe da re ele. Ijiẹmhin ọkpa nin mhan ha sabọ regbe khọkhọ ribhi uhọnmhọn-ọta nọn yọle “Seventy Years of Holding On to the Skirt of a Jew,” nan gbẹn dagbare bhi Watchtower ọsi April 15, 2012, apapale 18-21.

¹⁷ Wo dọnmhegbe ha sasa bhi oga nọnsi Jehova. Yẹ ha deba ene mhan ko ga muobọ, uwẹ ha yẹ wo ha lu emhin esili da ele. Bhiriọ, uwẹ ida ha ghe ọle Jehova ria ẹghe a, uwẹ ki yẹ miẹn ẹghọnghọn bhi iẹnlẹn. (Eph. 5:16) Ikpe iyisẹn ne gbera nian, ibhio mhan wo manman miẹn eka nin ele sabọ lu bhi iwẹnna oga. Ọkpakinọn, ẹlẹnan nian, eka nin mhan lu ki bun nẹ. Ọria soso bha rẹ riale ghe ukpa nọnsẹmhan dẹ sabọ bhala sẹbhi ebi ọle da sẹ ẹlẹnan nian.

18, 19. Be bhọ ewanlẹn bhi agbotu ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ nin mhan da ha sasa? Re ijiẹmhin man.

 ¹⁸ Ọ ti mhan bhọ ghe arẹmiẹn ọbha gba nin mhan fo, Jehova sẹyẹ ji mhan da ha ga ọle. Ọle da yẹ ne ewanlẹn ọbhi agbotu ne ha rẹkpa mhan. (Tie Ephesians 4:8, 11, 12.) Ahamiẹn ene ewanlẹn re ẹnẹ ji uwẹ, re ọne isẹhoa rẹ luẹ emhin bhi obọ ele, uwẹ ha yẹ re obọ rẹkhan adia nọnsele.

¹⁹ Bhi ọsi ijiẹmhin, okhuo bi ọdọ bhi England da ha mhon ọnọghọ bhi azagba-uwa nọnsele. Ele da tie ewanlẹn eva nin ele dọ rẹkpa ele. Ọne okhuo da ha riale ghe ọdọ ọle imun ọkalo bhi ẹmhọn oga. Ọne ọkpea da tale ghe, ranmhude ọle bha guẹ ebi a rẹ man emhin yẹ zẹle nin ọle ida mhanmhan oga azagba-uwa ẹghe rebhe. Ene ewanlẹn da yọle nin ọne okhuo bi ọdọ fẹ ijiẹmhin nọnsi Jesu ghe. Jesu gbẹloghe edibo nesọle yẹ gbẹlokotọ bhi emhin ne khẹke ele. Ele da taman ọne ọdọ nin ọle re egbe khọkhọ iJesu. Ele da taman ọne okhuo nin ọle ha mhọn iziẹngbe. Ene ewanlẹn da yẹ re uwedẹ eso man ele nin ele ha rẹ ko sabọ mhanmhan emhin kugbe, beji ele ha da sabọ ha deba imọn eva nesele lu oga azagba-uwa. (Eph. 5:21-29) Ọne ọdọ da dọnmhegbe ha mun ọkalo bhi azagba-uwa nọnsọle. Bhiriọ, ene ewanlẹn da khuẹnmhẹn ọlẹn. Ele da taman ọlẹn nin ọle hẹi ji egbe lọ ọle. Ghe nin ọle mun udu tẹ Osẹnobulua nin ọle re ẹlinmhin nọn khiale nọnsọle rẹ rẹkpa ọle rẹ ha mun ọkalo bhi ẹmhọn oga bhi azagba-uwa nọnsọle. Oyẹẹ bi urẹkpa ọsi ene ewanlẹn nan wo rẹkpa ọne azagba-uwa nan rẹ ji ukpa nọnsele ha da.

20. Elele nela ha nanbhọre sade uwẹ ji ukpa nọnsẹ ha bhala?

²⁰ Baibo da yọle ghe ẹghọnghọn hi ọsi eria ne mun ofẹn iJehova. (Ps. 128:1) Ahamiẹn uwẹ rẹkpa ẹbho rẹ dọ ha ga iJehova, bi uwẹ dọnmhegbe rẹ tuẹn okugbe nọn ribhi ẹwẹ mhan okhun, bi uwẹ ha yẹ dọnmhegbe nin owe hẹi re ẹ, bhiriọ ukpa nọnsẹ ki ha da. Sẹyẹ, uwẹ ki miẹn eghọnghọn. Ẹbho ki ha daghe iwẹnna esili nọnse, bhiriọ ene bunbun ki dọ ha re ogẹn ji Jehova.—Matt. 5:16.