Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

Ebe Nan Khili Nọn To Kẹre Nan Miẹn Bhi Ein Gedi

Ebe Nan Khili Nọn To Kẹre Nan Miẹn Bhi Ein Gedi

Rẹ na bhi ẹghe nan rẹ miẹn ọne ebe nan khili nọn to kẹre bhi Ein Gedi bhi ukpe 1970, a bha sabọ tie ebe ribhi ẹkẹ ọle. Ọkpakinọn a ki re 3-D rẹ skan ọlẹn, a da dọ kere ghe, emhin eso ne ribhi ebe iLeviticus bhi Baibo, bi elin nọnsi Osẹnobulua, deba ebi a gbẹn ọbhọ

BHI ukpe 1970, ene guanọ otọ emhin fẹghe da miẹn ebe nan khili nọn to kẹre. Agbaẹbho natiọle Ein Gedi, bhi otọ Izrẹl, ọle ele da miẹn ọlẹn bhi egbegbe ẹdẹ natiọle iDead Sea. Ẹghe nin ele rẹ ha tọ otọ bhi uwa oga natiọle synagogue, ọle ele rẹ miẹn ọlẹn. Asabọmiẹn ukpe 500 C.E ki gbera fo, ọle a rẹ tuẹ ọne uwa oga a ẹghe nan rẹ ha dumhun ọne agbaẹbho a. Ranmhude ọne ebe nan ki manman wo ria a, ebi a gbẹn ọbhọ bha ji a tie. Ọ bhọ dẹ wo ria fo sẹsẹsẹ sade a dọnmhegbe nan rẹ tan ọlẹn an. Ọkpakinọn, a ki re 3-D rẹ skan ọlẹn, a da sabọ noo emhin bhi kọmputa nan rẹ fẹ adudu ghe rẹ tie ebi a gbẹn ọbhi ọne ebe.

Be bhọ a miẹn tie bhi ẹkẹ ọle? Ebe a gbẹn ọbhi Baibo, ọle ribhi ẹkẹ ọle. Ulọnlẹn eso nan rẹ mun ebe nọnsi Leviticus hẹn bhi Baibo, ọle a kere bhi ọne ebe nan nọn to kẹre. Elin nọnsi Osẹnobulua nan rẹ ikpọta iHebrew gbẹn yẹ deba emhin nan gbẹn ọbhi ene ulọnlẹn nan. Asabọmiẹn bhi ẹkẹ ikpe 50 C.E rẹ sẹbhi 400 C.E, ọle a re gbẹn ọne ebe. Bhiriọ, ọne ebe nan khili nan, nan re urolo iHebrew gbẹn, ọle ki sẹ tọ nẹ ebe iBaibo rebhe (Qumran) nan miẹn bhi egbe ẹdẹ natiọle iDead Sea. Okpea ọkpa natiọle Gil Zohar, da gbẹn ọbhi The Jerusalem Post ghe, ọkuẹsẹ a miẹn ọne ebe nan nọn to kẹre bhi Ein Gedi, ebe ebhebhe ribhọ ne manman dọmanlẹn. Ele hi, ebe iBaibo nan khili nan miẹn bhi egbegbe iDead Sea (rẹ na bhi egbe ukpe 100 B.C.E) bi Aleppo Codex (rẹ na bhi egbe ukpe 930 C.E). Ọkpakinọn, ene a miẹn bhi egbe iDead Sea re ikpe 1000 rẹ dọman nẹ Aleppo Codex. Ene fẹ otọ emhin ghe da tale ghe, ọne ebe nan rẹman ghe, ikpe ne bunbun rẹ gbera, emhin nan gbẹn ọbhi Torah bha fidenọ. Sẹyẹ, ẹbho ne gbẹn ọlẹn dagbare bha dobọ bhi ebi ele ha gbẹn.