1. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha hẹnmhọn nin Jehova?

RANMHUDE Jehova man mhan, ọle mhọn ọne ahu nin ọle rẹ taman mhan ebi mhan ha lu. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha degbere hẹnmhọn * nanlẹn. (Rev. 4:11) Emhin ọbhebhe nọn zẹle nọn da khẹke nin mhan ha hẹnmhọn nanlẹn hi, uwedẹ nin ọle rẹ gbẹloghe mhẹn nẹ. Rẹ dọ sẹbhi ẹlẹnan, ẹbho ne bunbun sẹ wo kiẹn ojie ha gbẹloghe ẹbho nekẹle. Uwẹ ha re ugbẹloghe nọnsele rẹ khọkhọ ọsi Jehova, uwẹ ki dọ kere ghe Jehova mhọn ẹwanlẹn, oyẹẹ, itohan bi ẹkẹ ẹjẹjẹ gbera ele rebhe.—Ex. 34:6; Rom. 16:27; 1 John 4:8.

2. Beji Hebrews 12:9-11 tale, bezẹle nin mhan ha da ha hẹnmhọn nin Jehova?

² Jehova guanọ nin mhan ha hẹnmhọn nanlẹn ranmhude mhan hoẹmhọn ọlẹn bi ranmhude mhan ghe ọle bii Aba mhan, ọ iyi ranmhude ofẹn ọlẹn mun mhan. Bhi lẹta nin Paul gbẹn ji ibhokhan iHebrew, ọle da tale ghe nin mhan ha degbere “nin Aba . . . nọnsẹmhan,” ranmhude ọle man mhan emhin nin mhan ha da miẹn elele.—Tie Hebrews 12:9-11.

3. (a) Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe mhan degbere nin Jehova? (b) Inọnta nela mhan ha wanniẹn?

³ Be imhan ha rẹ rẹman yẹ ghe mhan degbere nin Jehova? Mhan ki dọnmhegbe ha hẹnmhọn nanlẹn bhi emhin rebhe. Mhan ki yẹ khọn ọne ọkhọle nin mhan rẹ ha tobọmhan zẹ ebe mhẹn bi ebe imhẹn. (Prov. 3:5) Mhan ha dọ lẹn ikpẹ esili nesi Jehova, ọ ki lẹkhẹ nin mhan rẹ ha degbere nanlẹn. Bezẹle? Ranmhude, ọle re ene ikpẹ man bhi emhin rebhe nin ọle lu. (Ps. 145:9) Ahamiẹn mhan manman lẹn Jehova nọnsẹn, mhan ki dọ manman hoẹmhọn ọlẹn. Ahamiẹn mhan dọ hoẹmhọn iJehova,  ọ iyi ukpe nin ọle ha gbe uhi ne bunbun ọbhi otọ mhan ha lẹn emhin ne mhẹn nin mhan ha lu, la emhin ebe nin mhan ha rẹban. Mhan ki dọnmhegbe ha ria eria beji Jehova guanọ. (Ps. 97:10) Ọkpakinọn, ọ iyi emhin nọn lẹkhẹ nin mhan rẹ hẹnmhọn nin Jehova. Bezẹle? Be ewanlẹn bhi agbotu, aba, bi inẹn ha miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Nehemiah; David nin Ojie; bi Mary nin inẹn iJesu? Ọne uhọnmhọn-ọta nan dẹ re ewanniẹn ọbhi ene inọnta nan.

4-5. Beji Romans 7:21-23 rẹman, bezẹle nọn da nọghọ ẹgheso nin mhan rẹ degbere nin Jehova?

⁴ Olukhọ nọn re imhan bhi egbe zẹle ọ nọghọ mhan rẹ ha degbere nin Jehova ẹgheso. Ranmhude ọnan, ọ iyi ẹghe rebhe ọ rẹ na mhan bhi ọkhọle rẹ hẹnmhọn nin Jehova. Ẹghe nin Adam bi Eve rẹ sọtẹ da iJehova, dọ le bhi ọran nin Jehova yọle nin ele hẹi le, ele da rẹman ghe ele ho nin ele tobele ha tare emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn. (Gen. 3:22) Ẹlẹnan nian yẹ, ẹbho ne bunbun fi ikeke gbe iJehova ranmhude ele ho nin ele tobele ha tare emhin ne mhẹn bi emhin ne imhẹn.

⁵ Bhi ọsi ẹmhọanta, ọ nọghọ eria ne lẹn iJehova yẹ hoẹmhọn ọlẹn rẹ ha degbere nanlẹn ẹgheso. Paul nin odibo yẹ miẹn ọne ọnọghọ nan. (Tie Romans 7:21-23.) Bọsi Paul nin odibo, mhan guanọ nin mhan ha lu emhin ne ti Jehova bhọ. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha khọn ọne ọkhọle nọn si mhan ọbhọ rẹ ha lu emhin ne bha gba.

6-7. Emhin ọbhebhe nela re ọle nọghọ mhan rẹ ha degbere nin Jehova ẹgheso? Re ijiẹmhin man.

⁶ Eji a dẹ bẹẹ mhan wanre yẹ deba emhin ne re ọle nọghọ mhan rẹ ha degbere nin Jehova ẹgheso. Ẹbho ne bunbun dẹ ha taman mhan nin mhan ha lu emhin ne bha diẹn mun iho nọnsi Jehova. Bhiriọ, ọkhẹke nin mhan ha dọnmhegbe nin mhan hẹi ha ria eria beji ene ẹbho nan rẹ ria eria. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọkpa ghe.

⁷ Bhi ijeso, ẹbho sua ibhokhan ọbhọ nin ele ha re iẹnlẹn nọnsele rẹ khu ọbhi ẹfe. Obhio mhan ọkpa natiọle iMary * yẹ miẹn ọne ọnọghọ nan. Ọkuẹsẹ ọle dọ lẹn iJehova, isiku nọn mhẹn nẹ bhi agbaẹbho nọnsọle ọle yo. Azagba-uwa nọnsọle da ha sua ọle ọbhọ nin ọle dọ ha wẹnna bhi eji ọle a da ha miẹn igho nọn kpọnọ, nin ẹbho da ha mun ekpẹn nanlẹn. Emhin nin ọle yẹ ha guanọ khọnan. Ọkpakinọn, ọle ki dọ lẹn iJehova yẹ hoẹmhọn ọlẹn, ọle da fi iria-eria nọnsọle denọ. Ọrẹyiriọ, ọ bha lẹkhẹ nanlẹn. Ọle da yọle: “Ẹgheso, mẹn wo miẹn iwẹnna kẹkẹ nin mẹn ha da ha miẹn igho nọn kpọnọ. Ọkpakinọn, ọ ida re ẹghe nin mẹn rẹ ha khu ọbhi oga nọnsi Jehova beji mẹn guanọ. Ranmhude uwedẹ nan rẹ bẹẹ mẹn wanre, ọ nọghọ mẹn rẹ he ene iwẹnna nan. Mẹn bhii Jehova nin ọle rẹkpa mẹn rẹ sabọ ha he iwẹnna nọn ha si mẹn obọ re ikeke bhi oga nọnsọle.”—Matt. 6:24.

8. Emhin nela mhan ha zilo nyan?

⁸ Mhan dẹ miẹn elele sade mhan degbere nin Jehova. Ọkpakinọn, ahamiẹn ẹbho ne ribhi ihe, bọsi ewanlẹn ne ribhi agbotu, aba, la inẹn degbere nin Jehova, ẹbho ebhebhe ki yẹ miẹn elele bhọ. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin eso ghe bhi Baibo nọn ha rẹkpa ẹbho ne ribhi ihe ha lu emhin bhi uwedẹ nọn ha ti Jehova bhọ.

9. Ọnọghọ nela Nehemiah kuẹlo da?

⁹ Ewanlẹn bhi agbotu Jehova re mundia nin ele ha gbẹloghe ẹbho nesọle. (1 Pet. 5:2) Ene ewanlẹn dẹ miẹn emhin ne bunbun luẹ bhi uwedẹ nin Nehemiah rẹ gbẹloghe ẹbho nesi Jehova. Ihe nọn khua Nehemiah ha ye, ẹghe  nin ọle rẹ ha yi gọvanọ ọsi Judah. (Neh. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Bha ji mhan tẹmhọn ọnọghọ eso nin ọle miẹn. Ọle da lẹn sẹbhọ ghe ene ẹbho fa uwa oga nọnsi Jehova a. Sẹyẹ, ele bha yẹ ha rẹkpa ene iLevite beji Uhi yọle nin ele ha lu. Ibhokhan iJew bha yẹ ha rẹkhan uhi ọsi Sabbath. Ikpea eso da ha ne ikhuo bhi agbaẹbho ebhebhe ne iga iJehova. Be iNehemiah nin gọvanọ ha rẹ re ọne ẹmhọn nan khian yẹ?—Neh. 13:4-30.

10. Be iNehemiah rẹ re ọnọghọ nin ọle kuẹlo da khian yẹ?

¹⁰ Nehemiah bha noo ihe nin ọle ye rẹ si ene ẹbho ọbhọ nin ele ha lu beji ọle tale. Ebi ọle lu hi, ọle da nan erọnmhọn ji Jehova nin Ọle dia ọle. Sẹyẹ ọle da man ene ẹbho Uhi nọnsi Jehova. (Neh. 1:4-10; 13:1-3) Ọle da yẹ re idegbere deba ene ẹbho ha wẹnna ẹghe nin ele rẹ ha bọn ogbe ọsi Jerusalem.—Neh. 4:15.

11. Beji 1 Thessalonians 2:7, 8 tale, uwedẹ nela ọkhẹke nin ewanlẹn bhi agbotu rẹ ha ne ibhio ele lu emhin?

¹¹ Asabọmiẹn ewanlẹn bhi agbotu ẹlẹnan ida kuẹlo da ọnọghọ nin Nehemiah miẹn. Ọkpakinọn ele dẹ sabọ re egbe khọkhọ ọle bhi uwedẹ ne bunbun. Bhi ọsi ijiẹmhin, ele wẹnna kaka nin ele da sabọ rẹkpa ibhio ele bhi agbotu. Ele iriale ghe ele mhẹn gbera ẹbho nekẹle ranmhude ihe nin ele ye. Ẹkẹ ẹjẹjẹ ele rẹ ne ibhio ele lu emhin bhi agbotu. (Tie 1 Thessalonians 2:7, 8.) Ranmhude ele mhọn idegbere bi ranmhude ele hoẹmhọn ibhio ele, ekpẹn ele rẹ ne ele talọ. Obhio mhan ọkpa nin Andrew nọn ki gbe ikpe ne bunbun bhi ihe ọsi ọwanlẹn bhi agbotu da yọle: “Mẹn dọ kere ghe, ọ re ibhio mhan bhi agbotu ghọnghọn, ahamiẹn ọwanlẹn bhi agbotu mhọn ẹkẹ ẹjẹjẹ da ele yẹ si ele kẹ egbe. Ọnan ki re ọle lẹkhẹ nin ele rẹ ha rẹkhan ebi ene ewanlẹn tale.” Obhio mhan nin Tony nọn yẹ ga bhi ihe ọsi ọwanlẹn bhi ikpe ne bunbun, da yẹ yọle: “Mẹn dọnmhegbe rẹ rẹkhan adia nọn ribhi Philippians 2:3. Mẹn yẹ dọnmhegbe nin mẹn hẹi ha riale ghe mẹn mhẹn gbera ẹbho nekẹle. Ọnan rẹkpa mẹn nin mẹn hẹi ha sua ẹbho ọbhọ nin ele ha hẹnmhọn nin mẹn.”

12. Bezẹle nọn da khẹke nin ewanlẹn bhi agbotu ha mhọn idegbere?

 ¹² Ọkhẹke nin ewanlẹn bhi agbotu ha mhọn idegbere beji Jehova rẹ mhọn idegbere. Arẹmiẹn Jehova khua okhun nẹ bhi ọne agbọn nan rebhe, ọle da sẹyẹ degbere nin mhan nin eria da sabọ sikẹ ọle. (Ps. 18:35; 113:6, 7) Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova he ẹbho ne mhọn okpẹhio bi itẹngbemun.—Prov. 16:5.

13. Bezẹle nọn da khẹke nin ewanlẹn bhi agbotu ha re ẹwanlẹn talọ?

¹³ Ọkhẹke nin ọwanlẹn bhi agbotu nọn degbere nin Jehova, ha re ẹwanlẹn talọ. Ahamiẹn ọle bha lu iriọ, ọle sabọ rẹ ta ọta nọn bha gba ahamiẹn ọria bha re ekpẹn nanlẹn lu emhin. (Jas. 1:26; Gal. 5:14, 15) Andrew nin mhan ka tẹmhọnlẹn da yọle: “Ẹgheso, ahamiẹn mẹn riale ọria bha re ekpẹn ne imẹn lu emhin, mẹn ki ha guanọ nin mẹn ta ọta nọn bha gba man ọlẹn. Ọkpakinọn, emhin nin mẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi ene ga Osẹnobulua nọnsẹn bhi Baibo, da rẹkpa mẹn lẹn ebezẹle nọn da khẹke nin mẹn ha mhọn idegbere bi ẹkẹ ẹjẹjẹ.” Ọkhẹke nin ewanlẹn bhi agbotu hoẹmhọn ibhio ele, rẹ sẹbhi ene ewanlẹn nin ele ko ga. Ọ yẹ khẹke nin ele ha re ekpẹn ne ele talọ. Ele a ha lu iriọ, ọ ki rẹman ghe ele degbere nin Jehova.—Col. 4:6.

14. Ẹsọn nela Jehova mun nin aba? Be iJehova guanọ nin ele rẹ ha lu ọle yẹ?

¹⁴ Aba, ọle iJehova re mundia nọn ha gbẹloghe azagba-uwa. Jehova guanọ nin ọle ha man imọn nesọle emhin, gbega ele, yẹ ha dia ele. (1 Cor. 11:3; Eph. 6:4) Ọkpakinọn, ọnan bha rẹman ghe aba dẹ ha noo ihe nọnsọle beji ọ ghọn ọlẹn. Jehova hi ọnọn mun azagba-uwa gbọ. Bhiriọ, ọle dẹ nọọn ene aba nin ele tare ebi ele rẹ re azagba-uwa nọnsele khian yẹ. (Eph. 3:14, 15) Aba dẹ rẹman ghe ele degbere nin Jehova, sade ele noo ihe nọnsele rẹ lu emhin nọn ti Jehova bhọ. Ele dẹ miẹn emhin ne bunbun luẹ bhi ijiẹmhin ọsi David nin Ojie.

15. Bezẹle nin ijiẹmhin nọnsi David da yi ijiẹmhin esili rẹji aba?

¹⁵ Jehova re iDavid mundia nin ọle ha gbẹloghe azagba-uwa nọnsọle bi agbaẹbho ọsi Izrẹl. David wo ha mhọn ahu ranmhude ojie ọle ha khin. Ẹgheso ribhọ nin ọle rẹ noo ahu nọnsọle bhi uwedẹ nọn bha gba, yẹ fiobọdọn. (2 Sam. 11:14, 15) Ọkpakinọn, ọle da rẹman ghe ọle degbere nin Jehova, ranmhude, ọle wo ha miẹn adia nan re nanlẹn ọbhi egbe. Ọle da nan erọnmhọn ji Jehova yẹ taman ọlẹn emhin rebhe ne re ọle bhi ọkhọle. Ọle da yẹ dọnmhegbe nin ọle ha lu rẹkhan adia nesi Jehova.  (Ps. 51:1-4) Sẹyẹ, ranmhude ọle mhọn idegbere, ọ iyi adia nin ikpea re nanlẹn ọkpa ọle ha miẹn ọbhi egbe, ọle yẹ ha miẹn adia nin ikhuo re nanlẹn ọbhi egbe. (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33) David da luẹ bhi ifiobọdọn nesọle yẹ re iẹnlẹn nọnsọle rebhe ha ga iJehova.

16. Emhin nela aba ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi David?

¹⁶ Emhin eso nin aba ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi David hi: Hẹi ha noo ihe nin Jehova re nin uwẹ bhi uwedẹ nọn bha gba. Ahamiẹn uwẹ fiobọdọn, hẹi ha sin, miẹn adia nin ẹbho re nin uwẹ ọbhi egbe. Uwẹ ha lu iriọ, azagba-uwa nọnsẹ ki wo ha mun ekpẹn nin uwẹ ranmhude idegbere nọnsẹ. Ahamiẹn uwẹ deba azagba-uwa nọnsẹ nan erọnmhọn, tan ọkhọle a man iJehova bhi ọne erọnmhọn. Bhiriọ, ele ki sabọ daghe ọle ghe, Jehova uwẹ mun udu tẹ. Ọnọn kokhun nẹ hi, ha mun oga nọnsi Jehova kalo gbera emhin rebhe nekẹle bhi iẹnlẹn nọnsẹ. (Deut. 6:6-9) Ijiẹmhin esili nọnsẹ hi emhin nọn kokhun nẹ nin uwẹ ha sabọ re nin azagba-uwa nọnsẹ.

17. Ẹsọn nela Jehova mun nin inẹn bhi ẹkẹ azagba-uwa?

¹⁷ Ẹsọn kpataki Jehova mun nin inẹn bhi ẹkẹ azagba-uwa. Ọle yẹ re ahu nanlẹn rẹ ha gbẹloghe imọn nesọle. (Prov. 6:20) Bhi ọsi ẹmhọanta, emhin nin inẹn ta, la emhin nin ele lu dẹ sabọ rẹso imọn nesele bhi edagbọn nọnsele rebhe. (Prov. 22:6) Bha ji mhan zilo nyan ebi inẹn ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Mary nin inẹn iJesu.

18-19. Be inẹn ha sabọ luẹ bhi ijiẹmhin nọnsi Mary?

¹⁸ Mary wo manman lẹn iBaibo. Ekpẹn nin ọle mhọn da iJehova wo dinmhin. Ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn yẹ wo manman ziẹn. Ọle muẹgbe rẹ fi iẹnlẹn nọnsọle denọ nin ọle da sabọ ha degbere nin Jehova yẹ lu rẹkhan adia nesọle.—Luke 1:35-38, 46-55.

¹⁹ Inẹn, ibha dẹ sabọ re egbe khọkhọ iMary bhi uwedẹ ne bunbun. Be ibha ha rẹ sabọ lu ọnan yẹ? Ọhẹnhẹn, ọkhẹke nin ibha ha tie iBaibo yẹ nan erọnmhọn ẹghe rebhe. Bha a ha lu ọnan, ikolu nin bha bi Jehova ko mhọnlẹn ki dinmhin. Ọzeva, ọkhẹke nin bha muegbe rẹ fi emhin eso denọ bhi iẹnlẹn nọnsẹbha nin bha da sabọ ha lu ebe ti Jehova bhọ. Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọmiẹn ghe azagba-uwa nan da kẹ re ohu, yẹ de vanhiẹn ibhokhan, ọle a da bẹẹ bha wanre. Ranmhude ọnan, bha sabọ ha riale ghe iriọ ọkhẹke nan rẹ ha bẹẹ imọn. Arẹmiẹn ghe bha dọ luẹ uwedẹ nọn khẹkẹ nin Jehova yọle nin ibha rẹ ha bẹẹ imọn, ọ sabọ rẹ sẹyẹ ha nọghọ bha rẹ ha re obọ nọn lẹkhẹ bi iziẹngbe rẹ ne imọn nesẹbha lu emhin, manman nọn sade ele lu emhin nọn bha gba ẹghe nin egbe rẹ lọ bha. (Eph. 4:31) Bhi ọne ẹghe nin, ọkhẹke nin bha bhii Jehova nin ọle rẹkpa  bha de ọkhọle re. Inẹn ọkpa natiọle Lydia da yọle: “Mẹn manman nan erọnmhọn ẹgheso nin mẹn hẹi re ẹkẹ-khọ-mẹn rẹ ne ọmọn nọnsẹmhẹn talọ sade ọle lu ebe khọ mẹn bhi ẹkẹ. Ẹgheso, mẹn hian ọta ze bhi unun, yẹ jẹje nan erọnmhọn ji Jehova nin ọle rẹkpa mẹn. Mẹn ha wo nan ọne erọnmhọn fo, ọkhọle nọnsẹmhẹn ki wo lọ re.”—Ps. 37:5.

20. Emhin nela nọghọ inẹn eso rẹ lu? Be ele ha rẹ khọn ọne ọnọghọ nan yẹ?

²⁰ Emhin ọbhebhe nọn nọghọ inẹn eso rẹ lu hi, ele isabọ ji imọn nesele lẹn ghe ele hoẹmhọn ele. (Titus 2:3, 4) Asabọmiẹn azagba-uwa nin aba bi inẹn ida si imọn kẹ egbe, ọle ikhuo eso da wanre. Ahamiẹn azagba-uwa nọn sẹ inian uwẹ da wanre, hẹi lu beji ene biẹ uwẹ lu, ranmhude ele fiobọdọn. Okhuo nọn degbere nin Jehova ki dọnmhegbe nin ọle luẹ ebi ọle ha rẹ ha rẹman imọn nesọle ghe ọle hoẹmhọn ele. Ọ sabọ rẹ ha nọghọ ọle rẹ fi uwedẹ nin ọle rẹ ria eria, la uwedẹ nin ọle rẹ lu emhin denọ. Ọrẹyiriọ, ọle dẹ sabọ fidenọ. Ọle ha lu iriọ, ọ ki re ọle bi azagba-uwa nọnsọle ha ghọnghọn.

21-22. Beji Isaiah 65:13, 14 rẹman, elele nela mhan ha miẹn sade mhan degbere nin Jehova?

²¹ David nin Ojie lẹn elele nọn nabhọre sade ọria degbere nin Jehova. Ọle da gbẹn yọle: “Adia nesi Jehova khiakhiamhin, ọ re ọkhọle ghọnghọn; Uhi nesi Jehova khiamhin, ọ re ẹlo fi wanlan-wanlan. A noo ele rẹ gbuhi nin eguọmhandia nesẹ; Udede elele ribhọ sade a re obọ rẹkhan ele.” (Ps. 19:8, 11) Ẹlẹnan nian, mhan daghe ikẹkẹ nọn ribhi ẹwẹ eria ne debgere nin Jehova bi ẹbho ne fi ikeke gbe adia nesọle. Ẹbho ne degbere nin Jehova “dẹ re eghọnghọn so dagbare ranmhude ọkhọle nọn fure nọnsele.”—Tie Isaiah 65:13, 14.

²² Ahamiẹn ghe ewanlẹn bhi agbotu, aba, la inẹn re ọkhọle rebhe rẹ debgere nin Jehova, iẹnlẹn nọnsele ki ha mhẹn ọbhọ, azagba-uwa nọnsele ki manman ha ghọnghọn, sẹyẹ, okugbe ki ha ribhi agbotu. Ọne kokhun ne hi, ele ki re Jehova ha ghọnghọn. (Prov. 27:11) Ọnan hi eghọnghọn nọn kokhun nẹ nin mhan ha sabọ miẹn!