Mun Ẹmhọn Fia—Emhin Ọkpa Nin Mhan Ha Ta Nọn Ha Rẹkpa Mhan Khu Ọbhi Ọfure

RẸJI ebezẹle nọn da khẹke nan ha yi ọria mun ẹmhọn fia, okhuo ọkpa natiọle Deborah Tannen nọn man emhin bhi yunivasiti ọsi Georgetown nọn ribhi Washington, D.C da yọle ghe, ọne ukpọta nọn yọle, mun ẹmhọn fia, manman wo mhọn ahu. Ọ rẹkpa ọria rẹ re ẹmhọn ọi nọnsẹn beji a ha da miẹn ghe a bha khọnlẹn, ọ rẹkpa agbaẹbho rẹ kie kugbe, ne rẹ waa egbe a ranmhude igbugan, ọ rẹkpa ene gbẹloghe rẹ daghe oya nin ele si ji ẹbho nin ele gbẹloghe, ọ yẹ rẹkpa ẹbho rẹ kie ha mhọn ikolu.

Baibo rẹman ghe, mhan ha re idegbere dọ bhii nan rẹhunmhan mhan, mhan dẹ sabọ deba ẹbho kie ha mhọn ikolu. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi okha ọsi ọmọn nọn fuẹn uku nin Jesu gbe, ọle da yọle ghe, ẹghe nin ọne ọmọn rẹ re idegbere dọ bhii aba ọle nin ọle rẹhunmhan ọlẹn, aba ọle da rẹhunmhan ọlẹn yẹ ji ọle da na bhi uwa. (Luke 15:17-24) Ọ bha khẹke nin ọria ha mhọn okpẹhio, ọkhẹke nin ọle bhii nan rẹhunmhan ọlẹn. Bhi ọsi ẹmhọanta, uwẹ ha mhọn idegbere, ọ ki lẹkhẹ nin uwẹ rẹ bhii nan rẹhunmhan uwẹ.

Ebi Nan Rẹ Bhii Nan Mun Ẹmhọn Fia Rẹ Rẹkpa Yẹ

Ijiẹmhin ọsi Abigail bhi ẹghe ẹdẹlẹ rẹkpa mhan rẹ lẹn ebezẹle nọn da yi uhọnmhọn-emhin nin ọria rẹ bhii nan rẹhunmhan ọle. Ranmhude emhin ebe nin ọdọ ọle lu zẹle nin ọle da dọ bhii. Ẹghe nin Devid bi ikpea ne rẹkhan ọlẹn rẹ ha nyẹnlẹn bhi ẹkẹ ojẹgbo, ele hi ene ha gbẹloghe ihuan ọsi ọdọ Abigail natiọle Nabal. Ọkpakinọn, ẹghe nin Devid ki rẹ je ikpea nesọle nin ele dọ miẹn Nebal ebale bi amẹn, ọle bha ne emhin soso nin ele, sẹyẹ ọle bha rẹ ekpẹn ne ele lu emhin. Ọnan da re ẹkẹ khọ Devid, bhiriọ ọle da ne ikpea nesọle ne bun sẹbhi 400 rẹkhan egbe, nin ele dọ gbe Nabal bi ikpea nesọle a. Beji Abigail ki họn ebe ha sunu, ọle da bu Devid. Ọle da debhẹre nin Devid yẹ deuhọnmhọnre. Ọle da yọle: “Ebeanlẹn mẹn, ka ọne olukhọ nan ọbhi obọ mẹn; Ji ọguọmhandia nọnsẹ da ne uwẹ talọ. Kaehọ ọta nin ọguọmhandia nọnsẹ ha ta.” Abigail da gbotọ ọne ẹmhọn fanọn an man Devid, yẹ ne ebale bi anyọn rẹ lu ẹsele nanlẹn. Bhiriọ, Devid da yọle: “Ha khian uwa nọnsẹ bhi ọfure. Ghọle, mẹn họn ebi uwẹ tayẹ, mẹn dẹ lu beji uwẹ tale.”—1 Samuel 25:2-35.

Uwedẹ nin Abigail rẹ re idegbere dọ bhii nan rẹhunmhan ọdọ ọle bhi emhin ebe nin ọle lu, da miẹn azagba-uwa nọnsọle fan. Devid da yẹ gbe obulu nin Abigail nọn rẹ rẹkpa ọle nin ọle hẹi dọ gbe ugbele. Arẹmiẹn ghe ọ iyi Abigail hi ọria nọn lu Devid bi ikpea nesọle khọlọ, ọle da miẹn emhin ebe nin ọdọ ọle lu ọbhi egbe yẹ dọ deba Devid khu ọbhi ọfure.

Ijiẹmhin ọsi ọria ọbhebhe nọn bhii nan rẹhunmhan ọle hi Pọl nin odibo. Ẹdẹ ọkpa, ọle da ha guẹzọ nọnsọle bhi ikotu nọn khua ọsi Sanhẹdrin. Ebi Pọl tale da wo rẹ ẹkẹ khọ ọne ojohẹn natiọle Ananias rẹ sẹbhọ ghe, ọle da taman ene sikẹ Pọl nin ele gbehẹ ọle bhi unun. Pọl da taman ọlẹn yọle: “Osẹnobulua dẹ gbehẹ uwẹ, uwẹ nin egbuwa nan re ẹre ra. Uwẹ nọn dotua nin uwẹ ha rẹ Uhi bhohiẹn imẹn, uwẹ yẹ gbe obọ ra uhi yọle nan gbehẹ mẹn?” Ẹghe nin ene ẹbho ne nẹga Pọl ki rẹ taman ọlẹn ghe ọle ghunmhun ojohẹn, ọle da wo jẹje lu emhin nọn rẹman ghe ebi ọle lu imhẹn. Ọle da yọle: “Ibhio, mẹn bha rẹ lẹn ghe ojohẹn nọn. Ranmhude a gbẹn yọle, ‘hẹi re unun ji ọria nọn gbẹloghe bhi agbaẹbho nọnsẹ.’”—Acts 23:1-5.

Ẹmhọanta Pọl tale, ọ bha khẹke nin ọbhọhiẹn ha re ohu lu emhin. Ọrẹyiriọ, ọle da bhii nan rẹhunmhan ọlẹn bhi uwedẹ nin ọle rẹ ne ọne ojohẹn talọ. a Ranmhude ghe Pọl bhii nan rẹhunmhan ọle, ọne Sanhẹdrin da kaehọ ebi Pọl ha ta. Beji a miẹn Pọl lẹnmhin ghe, ẹbho ne ribhi ọne Sanhẹdrin bha rẹọbhi ẹmhọn ariọkpanọ, ọle da taman ele ghe ranmhude ọle rẹọbhi ẹmhọn ariọkpanọ zẹle nan da ha guẹzọ nọnsọle. Ẹbho bhi ọne Sanhẹdrin da ha gbugan, sẹyẹ ekhẹn Farisi da deba Pọl.—Acts 23:6-10.

Be mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ene ijiẹmhin eva nan ne ribhi Baibo? Ranmhude ghe Pọl bi Abigail wo bhii nan rẹhunmhan ele, ẹbho da ka ele ehọ. Bhiriọ, mhan ha taman ẹbho nin ele mun ẹmhọn fia, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ha khu ọbhi ọfure. Bhi ọsi ẹmhọanta, mhan ha miẹn-kue ghe mhan lu emhin ebe, yẹ bhii nan rẹhunmhan mhan, ọnan ki sabọ rẹkpa mhan rẹ re ẹmhọn ọi nọnsẹn.

‘Mẹn Bha Lu Emhin Ebe Soso’

Ahamiẹn mhan dọ lẹn ghe ọta nin mhan ta la emhin nin mhan lu khọ ọria bhi ẹkẹ, mhan sabọ rẹ ha riale ghe, ẹkẹ kẹ khọ ọne ọria gbe. Jesu taman edibo nọnsọle yọle: “Bhiriọ, ahamiẹn uwẹ mun emhin vade nin uwẹ ha rẹ dọ zọese, bhi enin uwẹ da yere ghe ẹkẹ ẹ bha fu obhio ẹ, zẹ ebi uwẹ mun re obọ bhi odalo ojukhuo izọese, uwẹ ha kpanọ. Sẹ ka dọ deba obhio ẹ ta ọne ẹmhọn ọbhi ekpẹn ọkuẹsẹ uwẹ vae dọ lu ọne izọese.”—Matthew 5:23, 24.

Bhi ọsi Ijiẹmhin, emhin nin uwẹ lu obhio uwẹ lẹ sabọ re ọle ha khọẹkẹ. Bhi idia nọn sẹnian, Jesu da yọle ghe ọkhẹke nin uwẹ “dọ deba obhio ẹ ta ọne ẹmhọn ọbhi ekpẹn”, arẹmiẹn uwẹ lu ọle khọ la uwẹ bha lu ọle khọ. Ọne ukpọta Grik nin Jesu noolo nan rẹman ghe, ‘ele veva dẹ ta ọne ẹmhọn ọbhi ekpẹn sade ele ko van fo.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Itue eva da ha van, asabọmiẹn ele veva lu emhin nọn khọ ele bhi ẹkẹ, ranmhude ọ bha gba nin ele fo, sẹyẹ, ele dobọ. Ọnan zẹle nọn da khẹke nin ele veva miẹn-kue ghe ele dobọ.

Emhin nọn khẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle hi, ọria nọn ha ka dọ khu ọbhi ọfure, ọ iyi ọnọn lu khọlọ la ọnọn bha lu khọlọ ọkhẹke nin mhan ha ria bhi ọkhọle. Ẹghe nin Pọl nin odibo rẹ lẹn ghe, Kristiẹn ne ribhi Kọrint mun ibhio ele nin ele ko ga yo ikotu ranmhude ẹmhọn igho, ọle da re adia nin ele. Ọle da taman ele yọle: “Zẹ ọle obọ nin ọle lu uwẹ khọ. Zẹ ọle obọ nin ọle mun uwẹ lu.” (1 Corinthians 6:7) Pọl ta ọne ọta nan ranmhude ghe ọle bha guano nin ibhio ọle ha mun egbe ele yo ikotu. Ọrẹyiriọ, emhin kpataki nin ọle ho nin mhan luẹ bhi ọta nin ọle tale hi: Nin mhan rẹ ha khu ọbhi ọfure bhi ẹwẹ mhan, ọle lu uhọnmhọn emhin nẹ nin mhan rẹ ha rẹman ọnọn lu khọlọ la ọnọn bha lu khọlọ. Mhan da ha ye ọne adia nan re, ọ ki lẹkhẹ nin mhan rẹ ha bhii ọria nọn riale ghe mhan lu ọle khọlọ, nin ọle rẹhunmhan mhan.

Ahamiẹn Uwẹ Bhii Nan Rẹhunmhan Uwẹ, Ji Ọ Gene Nabhi Ọkhọle Nọnsẹ Vae

Ẹbho eso kẹ wo yi ọria mun ẹmhọn fia. Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi agbaẹbho ọsi Japan, ẹbho kẹ wọ noo ọne ukpọta natiọle sumimasen rẹ bhii nan rẹhunmhan ele sade ele dobọ. Ẹbho yẹ re ọle gbe obulu nin ọria, ranmhude ele re ọle bhii nan rẹhunmhan ele nin ele bha rẹ sabọ san ẹsele nan lu nin ele. Ranmhude ghe, ẹghe rebhe ẹbho rẹ wo ta ọne ukpọta nan, ẹbho ne bunbun da ha riale si ubhimhin nin ele bhii gene na bhi ẹkhọle nọnsele vae. Iriọ ọ yẹ dia bhi urulo bi agbaẹbho ebhebhe.

Bhi urulo nọn hi ki rẹ khin, emhin nọn manman lu uhọnmhọn emhin nọn nin mhan rẹ ha re ọkhọle rebhe bhii sade mhan dobọ. Ọkhẹke nin mhan ji ọta nin mhan ta bi uwedẹ nin mhan ha rẹ tale gene rẹman ghe emhin nin mhan lu gene ba mhan bhi egbe. Jesu da taman edibo nesọle bhi uke oke ghe: “Uwẹ wo ji ‘Ehe’ nọnsẹ ha yi ehe, ‘Eye’ ki yẹ ha yi eye. Ranmhude, emhin ọbhebhe nọn gbera enan, obọ ọsi ọne ọria ọbe ọ na vae.” (Matthew 5:37) Ahamiẹn uwẹ bhii nan rẹhunmhan uwẹ, ji ọ gene nabhi ọkhọle nọnsẹ vae! Ji mhan re ijiẹmhin ọbhọ: Okpea ọkpa nọn ribhi usun bhi eji a da haosa igho nan rẹ nabhi aroplen da taman okhuo ọkpa nọn yẹ mundia sikẹ ọle nin ọle mun ẹmhọn fia, nin ẹkpa nọnsọle rẹ degbe ọle. Ihuẹnlo eso ki gbera, beji ele ki rẹ ha khian re odalo bhi ọne usun nin ele ye, ẹkpa ọsi ọne okpea da kie degbe ọne okhuo, ọne okpea da kie bhii ọne okhuo nọn rẹhunmhan ọlẹn. Akizẹbue, ẹghe nin ọne ẹkpa kie rẹ degbe ọne okhuo, okpea ọkpa nọn rẹkhan ọne okhuo da taman ọne okpea nan ghe, ahamiẹn ebi uwẹ lu manman ba uwẹ bhi egbe, hẹi yẹ ji ẹkpa nọnsẹ degbe ọne okhuo nan. Bhi ọsi ẹmhọanta, ahamiẹn mhan bhii nan rẹhunmhan mhan bhi emhin ebe nin mhan lu, ọkhẹke nin mhan dọnmhegbe nin mhan hẹi kie lu ọle.

Ahamiẹn emhin nin mhan lu gene ba mhan bhi egbe, ọkhẹke nin mhan miẹn-kue ghe mhan lu emhin ebe, nin mhan bhii nan rẹhunmhan mhan, mhan ha yẹ dọnmhegbe re emhin ọi nọnsẹn. Bhi obọ nọnkẹle, ọkhẹke nin ọria nan rahiẹ muegbe rẹ rẹhunmhan ọria nọn rahiẹ ọle. (Matthew 18:21, 22; Mark 11:25; Ephesians 4:32; Colossians 3:13) Beji a miẹn ọ bha gba nin mhan fo, nan rẹ ha khu ọbhi ọfure bha lẹkhẹ hiehie. Ọrẹyiriọ, mhan ha bhii nan rẹhunmhan mhan, ọ rẹkpa mhan rẹ khu ọbhi ọfure.

Ẹghe Nọn Bha Da Khẹke Nin Mhan Bhii

Arẹmiẹn ebe manman lu uhọnmhọn emhin nọn nin mhan rẹ ha bhii nan rẹhunmhan mhan beji ọfure ha da ha ribhọ, ọria nọn wanlan lẹn ghe, ọ iyi ẹghe rebhe ọle ha rẹ bhii nan rẹhunman ọle. Bhi ọsi ijiẹmhin, ji a man yọle bhi ẹmhọn asun-rẹkhan nin mhan mhọn da Osẹnobulua nọn. Ẹghe nin Jesu rẹ ha ribhi ọne otọ nan, “ọle da degbere yẹ ha hẹnmhọn rẹ sẹbhi uu, ehe, uu bhi okhun oran iloya.” (Philippians 2:8) Ọle bha ha bhii nan rẹhunmhan ọlẹ ranmhude nin ọle rẹ ha mhọn urẹọbhọ, beji a ha da miẹn ghe ọle bha loya. Sẹyẹ, Jesu bha bhii nan rẹhunmhan ọle bhi ẹghe nin ojohẹn rẹ nọọn ọlẹn yọle: “Imẹn re Osẹnobulua nọn nyẹnlẹn rẹ ve ihẹn nin uwẹ, nin uwẹ taman mhan si uwẹ gene hi Kristi, Ọmọn nọnsi Osẹnobulua!” Nin Jesu rẹ bhii, ọle da re izebhudu rẹ wanniẹn ọlẹn yọle: “Uwẹ tobuwẹ tale fo. Ọkpakinọn, imẹn taman ibha ghe, rẹ na bhi ọne ẹghe nan ha khian, ibha dẹ daghe Ọmọn nọnsi okpea dotua ọbhi obera ọsi ọnọn mhọn ahu, sẹyẹ, ọle vade bhi ẹkẹ adudu amẹn bhi okhun.” (Matthew 26:63, 64) Nin Jesu rẹ sun-rẹkhan Jehova, ọle hi ebe lu uhọnmhọn emhin nẹ rẹji ọle, gbera nin ọle rẹ deba ọne ojohẹn ha ribhi ọfure.

Kristiẹn mun ekpẹn nin ene gbẹloghe. Ọrẹyiriọ, ele ida ha bhii nan rẹhunmhan ele nin ele rẹ ha hẹnmhọn nin Osẹnobulua, bi nin ele rẹ hoẹmhọn ibhio ele.—Matthew 28:19, 20; Romans 13:5-7.

Ebe Ha Zẹ Mhan Imhọn Ọfure Ida Yẹ Ha Ribhọ

Ẹlẹnan nian, mhan dobọ igba ne bunbun ranmhude olukhọ nin mhan le bhi uku bhi obọ Adam nin aba mhan. (Romans 5:12; 1 John 1:10) Nin Adam rẹ ha mhọn akan-ehọ da Aman nọn man emhin rebhe, ọle zẹle nin ọle da ha mhọn olukhọ bhi egbe. Eria ne gbale ne imhọn olukhọ bhi egbe Adam bi Eve ka ha khin. Bhiriọ, Osẹnobulua vele ghe ọle dẹ lu ọle nin eria kie ha yẹ eria ne gbale. Ọle dẹ re olukhọ kie bi emhin rebhe nin olukhọ si re.—1 Corinthians 15:56, 57.

Riale ebi ọ ha diayẹ! Jemisi nin obhio Jesu da tẹmhọn ebi mhan ha rẹ ha noo olanmhẹn nọnsẹmhan yẹ, ọle da yọle: “Ahamiẹn ọria idunun, ọria nọn gba nan, ọle ọne ọria khin, ọle dẹ yẹ sabọ re egbe ọle khian.” (James 3:2) Ọria nọn gbale dẹ ha dia uwedẹ nin ọle rẹ talọ, beji a ha da miẹn ọle bha dọ ha bhii nan rẹhunmhan ọlẹn bhi ọta nin ọle ta. Ọle yẹ ‘sabo re egbe ọle khian.’ Ọ dẹ wo ha mhẹn sade egbe gba nin mhan! Ẹghenin, emhin iyẹ da ha ribhọ nọn re mhan miẹn ghe ọfure iyẹ ribhi ẹwẹ mhan. Bhi ejayẹnan nian, mhan ha bhii nan rẹhunmhan mhan bhi emhin ebe nin mhan lu, ọnan ki rẹkpa mhan rẹ ha khu ọbhi ọfure.

[Ebi a gbẹn ọbhi otọle]

[Adudu]

Be mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ijiẹmhin ọsi Pọl?

[Adudu]

Ẹghe nin mhan rebhe ha ki rẹ ha yi ẹria ne gbale, ebe ha zẹ mhan imhọn ọfure ida yẹ ha ribhọ