•  Be rẹkpa esali Jehova rẹ lẹn si ele dẹ sabọ deba lu iluemhin?

•  Beji a miẹn ghe, Esali Jehova ideba lu iluemhin eso, ele be hoẹmhọn azagba-uwa nọnsele?

•  Esali Jehova be taman ẹbho nin ele hẹi lu iluemhin eso?

 Ọkuẹsẹ Esali Jehova zẹ nin ele rẹ deba lu iluemhin nọn hi ki rẹ khin, ele ki ka fẹ ebi Baibo tale reji ọne iluemhin. Iluemhin eso bha diẹn mun ebi Baibo tale. Ranmhude ọnan, Esali Jehova ideba iluemhin ne sẹnian. Ọkpakinọn, iluemhin eso yẹ ribhọ nọn da khẹke nin ọdeọde bhi ẹwẹ Esali Jehova tobọle zẹ si ele dẹ deba lu ọle. Ahamiẹn ọle ria eria nyan ebi ọle ha lu yẹ, ọkhẹke nin ọle ha ‘dọnmhegbe ẹghe rebhe nin ọle rẹ ha mhọn ọkhọle nọn khia bhi odalo Osẹnobulua bi eria.’—Acts 24:16.

 Fẹ inọnta eso ghe nin Esali Jehova nọọn egbe le, sade ele ho nin ele lu iluemhin. a

•   Ọne iluemhin be diẹn mun iman-emhin ohoghe?

   Adia nọn ribhi Baibo: “‘Bha sibhi ẹwẹ ele re, bha ha yẹ gban egbe kie bhi eje ele ye. Bha hẹi yẹ re obọ so emhin ne bha khia.’”—2 Corinthians 6:15-17.

   Ranmhude Esali Jehova guanọ nin ele gban egbe kie bhi iman-emhin rebhe ne bha diẹn mun Baibo, ele ilu iluemhin soso ne diẹn mun ene emhin nan nin mhan da tẹmhọnlẹn nian.

   Iluemhin nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho rẹ ga osẹ ọbhebhe la rẹọbhi osẹ ọbhebhe. Jesu yọle: “Jehova nin Osẹnobulua nọnsẹ uwẹ ha ga, ọle ọkpa uwẹ ha re oga nọn khiale je.” (Matthew 4:10) Esali Jehova re obọ rẹkhan ọne ulọnlẹn nan. Ranmhude ọnan, ele ilu Krismas, Ista, beji a miẹn ghe osẹ ebhebhe ẹbho re ele ga, ọ iyi Jehova. Sẹyẹ, ele ideba lu ene iluemhin nan nin mhan da tẹmhọnlẹn nian.

  •  Kwanzaa. ‘Ọne ukpọta Swahili natiọle matunda ya kwanza, ọle ọne ukpọta Kwanzaa na dagbare. Ebi a re ọle ta hi ‘emhin ekọnọn nin ọhẹnhẹn.’ Onan rẹman ghe, iluemhin ọsi emhin ekọnọn nan ka rọ bhi otọ Africa, ọle iluemhin ọsi Kwanzaa da dagbare.’ (Encyclopedia of Black Studies) Ẹbho ne bunbun bha ghe iluemhin ọsi Kwanzaa bi iluemhin nọn khẹke Kristiẹn. Ebe ọkpa natiọle Encyclopedia of African Religion da rẹman ghe, otọ Africa rebhe a da lu ọne iluemhin nan. “Bhi ẹghe ọne iluemhin nan, ẹbho ki ha ne emhin ekọnọn ọhẹnhẹn nọnsele re ze izobo ji ẹbọ kẹkẹ, ele ki yẹ ha noo ọle rẹ re ikhuẹmhẹn ji aba ele bi inẹn ele nin ẹdẹlẹ. Ene emhin nan kẹkẹ ọle ẹbho lu sade a lu iluemhin ọsi Kwanzaa bhi otọ Africa bi America.”

  •  Iluemhin Nan Lu bhi Uki ọsi Sẹtẹmba la Ọtoba. “Osẹ okhuo ọsi uki ẹbho re ọne iluemhin nan rẹ gẹn.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Bhi ẹghe ọne iluemhin nan, “ikhuo ne ribhi uwa ki ha dẹ uhọnmhọn re nin ọne uki.”—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

  •  Nauruz (Nowruz). “Oga natiọle Zoroastrianism, ele ka munhẹn ha lu ọne iluemhin nan bhi ẹghe ẹdẹlẹ. Ukpẹdẹ nan rẹ lu ọne iluemhin nan, ọle ukpẹdẹ nọn khia nẹ bhi kalẹnda ọsi otuẹ Zoroastrian. . . . Ọne ukpẹdẹ nin ele rẹ lu iluemhin nin Ẹlinmhin ọsi Odanmhẹn, natiọle Rapithwin. Otuẹ Zoroastrian rẹọbhọ ghe, Ẹlinmhin ọsi Ulinlin bhi ẹghe ulinlin, ọle khu ọne Rapithwin nan nabhi ẹkẹ otọ. Bhi ukpẹdẹ nan rẹ lu iluemhin ọsi Nowruz, ele ki ha dujie rẹ gbe obokhian nanlẹn bhi ọsodanmhẹn.”—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

  •  Shab-e Yalda. Beji ebe natiọle Sufism in the Secret History of Persia rẹman, “ẹghe ọsi ulinlin, ọle ẹbho rẹ ga Mithra nin osẹ ọsi ukpa.” Ẹbho yẹ yọle ghe, asabọmiẹn ẹbho re ọne iluemhin nan rẹ ga osẹ ọsi oẹnlẹn bhi otọ Romu bi Gris. b

  •  Ekhuẹnmhẹn. Ẹghe iluemhin kẹkẹ ọsi nan rẹ rọ emhin nan kọ le, nin ẹbho ha lu bhi ẹghe ẹdẹlẹ rẹ gẹn osẹ kẹkẹ, ọle ọne iluemhin ọsi ekhuẹnmhẹn nan da dagbare. Akizẹbue, “Kristiẹn da munhẹn dọ ha lu ene iluemhin nan.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

   Iluemhin nọn diẹn mun ọne urẹọbhọ ghe, emhin isunu ọsi abọ-abọ la ehi ọria mhẹn. Baibo yọle ghe: “Ẹbho ne mun ebale ọbhi otọ nin osẹ nọn re ẹhi ọria mhẹn, deba ẹbho ne fikeke gbe Jehova.” (Isaiah 65:11) Ranmhude ọnan, Esali Jehova ilu ene iluemhin nan soso nin mhan da tẹmhọnlẹn nian.

  •  Ivan Kupala. “Bhi ẹghe [Ivan Kupala], ẹbho ne bunbun rẹọbhọ ghe emhin kẹkẹ nan manlẹn mhọn ahu nin ele rẹ lu emhin idunan kẹkẹ, ghe ọria da ha mhọn izubhudu la ehi ọle mhẹn, ọne ahu nin dẹ sabọ sẹ ọle obọ.” Iriọ ebe natiọle The A to Z of Belarus tale. Bhi ẹghe nin khẹ, ẹghe oka ẹbho re ọne iluemhin nan rẹ gẹn. Akizẹbue, beji Encyclopedia of Contemporary Russian Culture rẹman, “ẹbho ne ika ga Osẹnobulua khẹ ne dọ kiẹn Kristiẹn da munhẹn dọ ha lu ọne iluemhin nan ba iluemhin nin otuẹ lu rẹ gẹn Jọni nọn gbẹ ẹbho ruẹ bhi amẹn.”

  •  Ukpe Ọgbọn ọsi Uki (Ukpe Ọgbọn ọsi Ibhokhan China la Ukpe Ọgbọn ọsi Ibhokhan Korea). “Bhi ọne ẹghe nan bhi ukpe, emhin nọn manman rẹtẹ azagba-uwa, ediake la imọẹ hi, nin ele lu emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha re emhin esili ha sunu ji ele, nin ele gẹn ene osẹ bi ẹlinmhin kẹkẹ, bi nin ele rẹ ha nan erọnmhọn nin ọne ukpe ọgbọn mhẹn nin ele.” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China) Iriọ yẹ nọn rẹji iluemhin ọsi Ukpe Ọgbọn ọsi Ibhokhan Korea, “ele ki ha gẹn aba ele bi inẹn ele nin ẹdẹlẹ, ele ki yẹ ha zẹ izobo kẹkẹ rẹ khu ẹlinmhin ebe, sẹyẹ ele ki ha lu emhin kẹkẹ nọn ha re ẹhi ele mhẹn an bhi ọne Ukpe Ọgbọn. Rẹ deba ọnan, ele ki yẹ ha lu ilọnmhin ikpẹbọ kẹkẹ nin ele rẹ lẹn ebe ha sunu bhi ẹkẹ ọne Ukpe Ọgbọn.”—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

   Iluemhin kẹkẹ ne diẹn obọ mun ọne iman-emhin ghe oriọn iyu. Baibo gbotọle fanọn an ghe oriọn dẹ sabọ yu. (Ezekiel 18:4) Ranmhude ọnan, Esali Jehova ilu iluemhin soso ne rẹman ghe oriọn iyu nin mhan da zilo ọle nian.

  •  Ukpẹdẹ ọsi Ene Ọriọn Rebhe (ukpẹdẹ ọsi Ene Yu). Beji New Catholic Encyclopedia rẹman, ọne ukpẹdẹ nan ẹbho rẹ “lu ayere ọsi ẹbho ne yu. Bhi egbẹghe ukpe 500 C.E. re sẹbhi ukpe 1500 C.E., ọle ẹbho mọn da rẹọbhọ ghe, ọne ukpẹdẹ nan ẹbho ne yu ne ribhi ẹkẹ pọgatri rẹ dagbare bii ẹlinmhin, azẹn la akilẹ. Ele ki horiẹ bu ẹbho ne lu ele khọ bhi ẹghe nin ele rẹ ha ribhi agbọn.”

  •  Iluemhin Natiọle Qingming (Ch’ing Ming) bi Iluemhin ọsi Ẹlinmhin Nin Ohanmhẹn Gbe. Ẹbho ne yu bhi ẹghe ne gbera, ọle ẹbho re ọne iluemhin eva nan gẹn. Beji ọne ebe natiọle Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals rẹman, ẹbho da ha lu ọne iluemhin nan, ele ki ha “tuẹ ebale a, anyọn, la igho nin ẹbho ne yu, beji a ha da miẹn ghe ohanmhẹn bha ha gbe ele la ohanmhẹn amẹn bha ha gbe ele, sẹyẹ igho bha ha tuẹ ele.” Ọne ebe da yẹ yọle “bhi ẹghe Uki ọsi Ẹlinmhin Nin Ohanmhẹn Gbe, manman nọn bhi ẹghe nin uki rẹ hẹn re bhi okhun, [ene lu ọne iluemhin rẹọbhọ ghe] ọne ẹghe nan ene yu bi ene nyẹnlẹn rẹ ko lu emhin kugbe, bhiriọ, ọ wo manman khẹke nin ele ha gẹn ene ẹbho nan ne yu beji ele ha da sabọ gbega egbe ele.”

  •  Chuseok. Beji ebe natiọle The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics rẹman, “ẹbho da ha lu ọne iluemhin nan ele ki ha zẹ izobọ yẹ sa anyọn nin ẹbho ne yu.” Ọne iluemhin nan rẹman ghe “ọria ha yu, oriọn nọnsọle sẹyẹ nyẹnlẹn.”

   Iluemhin kẹkẹ ne diẹn mun ilọnmhọn ikpẹbọ. Baibo yọle: “Ọnọn noo ilọnmhon ikpẹbo rẹ guanọ otọ emhin fẹghe la ọnọn lu ilọnmhọn idunan, la ọria nọn guanọ iyaman, la ọbo, la ọria nọn kpe ukhunmhun rẹ kuan ẹbho, la ọnọn bu ọbo nọn bọ nanlẹn, la ọnọn bu ọria nin ọne ọria nanlẹn fẹghe ebi odalo nọnsọle ha diayẹ, la ọria nọn irẹ khin nọn dọnmhegbe nin ọle rẹ nin ọria nọn yu talọ . . . ọne ọria sọnọ iJehova.” (Deuteronomy 18:10-12) Ranmhude ghe Esali Jehova guanọ nin ele re egbe nẹ bhi ilọnmhọn ikpẹbọ bi ilọnmhọn idunan rẹ dọ sẹbhi nan rẹ ha noo emhin kẹkẹ nan manlẹn rẹ taman ọria ebi ẹghe odalo nọnsọle ha diayẹ, ele ilu iluemhin ọsi Halloween la iluemhin kẹkẹ nin mhan da tẹmhọnlẹn nian.

  •  Ukpe ọgbọn ọsi Sinhala bi Tamil. “Emhin kẹkẹ nin ẹbho lu rẹ lu ọne iluemhin nan, ẹghe nin ene tie ahiẹnhiẹn yọle ghe emhin dẹ rẹ ha mhẹn, ọle ele rẹ lu ele.”—Encyclopedia of Sri Lanka.

  •  Songkran. “Ukpọta ọsi Sanskrit nọn mundia nin ‘okhian’ la ‘ufidenọ’ ọle a rẹ hẹ ọne iluemhin nan elin. Ẹghe ọne iluemhin nan ele yọle oẹnlẹn rẹ khian nabhi ọne usun ahiẹnhiẹn nin ene tie ahiẹnhiẹn tiọle Aries.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

   Iluemhin nọn hi ki rẹ khin nọn diẹn mun iluemhin nọn ribhi ẹkẹ uhi nin Osẹnobulua na bhi obọ Mozis gbe, nin Jesu re izoẹse nọnsọle re ọkpẹnlẹn ọi. Baibo yọle: “Jesu hi ọkpẹnlẹn ọsi ọne Uhi.” (Romans 10:4) Adia ne ribhi uhi nin Osẹnobulua na bhi obọ mozis gbe nin ibhokhan izrẹl yẹ wo rẹkpa Kristiẹn ẹlẹnan. Ọrẹyiriọ, ele lu iluemhin soso ne ribhi ẹkẹ ọle, manman nọn iluemhin ne diẹn mun ebi Mezaya ha rẹ vae yẹ, ranmhude ele rẹọbhọ ghe Mezaya bhọ ka vae fo. Baibo yọle: “Emhin ne ha sunu bhi ẹghe odalo, ọle a re ene emhin nan khọkhọ. Egbe Kristi ene emhin da munsẹ.” (Colossians 2:17) Rẹ deba ebi mhan sẹ tẹmhọnlẹn, Esali Jehova ilu ene iluemhin nan soso ranmhude, a lu ebezẹle nan da mun ọne iluemhin nan gbọ fo, sẹyẹ emhin eso nan lu bhi ọne iluemhin nan bha diẹn mun ebi ribhi Baibo. Ghe iluemhin ebhebhe nin Esali Jehova ilu:

  •  Hanukkah. Ọne iluemhin nan ele rẹ lu ayere ọsi uwa oga nin ibhokhan iju kie rẹ guẹ nin Osẹnobulua. Ọkpakinọn, Baibo ji mhan lẹn ghe, Jesu kiẹn Ojohẹn ọsi uwa oga nọn ‘kpọnọ nẹ ọnọn ka ha ribhọ. Ọ iyi obọ a rẹ man ọlẹn. Sẹyẹ, ọ iyi ọne otọ nan ọ ye.’ (Hebrews 9:11) Kristiẹn rẹọbhọ ghe, uwa oga ọsi oriọn, ọle ki mundia bhi ihe ọsi uwa oga nọn ribhi Jerusalẹm nan re obọ bọn.

  •  Rosh Hashanah. Ọnan hi ukpẹdẹ nin ọhẹnhẹn bhi ukpe ọsi ibhokhan iJu. Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, izoẹse kpataki eso ribhọ nan lu ji Osẹnobulua bhi ẹghe ọne iluemhin nan. (Numbers 29:1-6) Ọkpakinọn, Jesu Kristi nin Mezaya da lu ọle nin “izọese bi ẹsele nan rẹ ze hẹi yẹ ha ribhọ.” Bhiriọ, ele iyẹ yi emhin soso bhi ẹlo nọnsi Osẹnobulua.—Daniel 9:26, 27.

•   Ọne iluemhin be re otuẹ oga ne mhọn urẹọbhọ kẹkẹ kugbe ga?

   Adia nọn ribhi Baibo: “Be ọria nọn ga Osẹnobulua bi ọria nọn iga Osẹnobulua ko gha zẹ? Ẹbọ ida sabọ ha ribhi uwa nọnsi Osẹnobulua.”—2 Corinthians 6:15-17.

   Beji a miẹn ghe Esali Jehova dọnmhegbe rẹ deba idiake nesele ha nyẹnlẹn bhi ọfure, yẹ re otọ nin ọdeọde rẹ zẹ ebi ele ha rẹ ọi, ele ilu iluemhin soso nin otuẹ oga ne mhọn urẹọbhọ kẹkẹ kugbe lu. Iluemhin bii:

   Iluemhin nin otuẹ oga ne mhọn urẹọbhọ kẹkẹ kugbe lu nin ele rẹ dujie nin ọria la emhin nọn rẹtẹ ẹmhọn oga. Ẹghe nin Osẹnobulua rẹ sun ẹbho nesọle bhi ẹghe ẹdẹlẹ na bhi agbaẹbho ọsọgbọn, nin ẹbho ne ribhi enin da ga osẹ ebhebhe, ọle da taman ele yọle: “Hẹi deba ele la osẹ nesele ve akovẹn. . . . Uwẹ ha ga osẹ nọnsele, ele ki ha yi ufi rẹji uwẹ.” (Exodus 23:32, 33) Ranmhude ọnan, Esali Jehova ideba lu iluemhin nin mhan da tẹmhọnlẹn nian.

  •  Loy Krathong. Bhi ẹghe ọne iluemhin nan, “ẹbho ki re ebe lu ukpamanku, ele ki ne kando bi ikpẹ-eran ne viohin bhi ẹkẹ ọle. Ele ha ki lu ọnan fo, ele ki mun ọlẹn ọbhi ẹdẹ, nọn ha nẹ khian. Ele rẹọbhọ ghe beji amẹn rẹ mun ọne ukpamanku nan khian, emhin ebe nọn ha rẹ sunu ji ele ọne ukpamanku mun rẹkhan egbe. Bhi ọsi ẹmhọanta, Ukpọ-oẹ nin Buddha zẹ bhi otọ, ọle ele re ọne iluemhin nan rẹ yere.”—Encyclopedia of Buddhism.

  •  Ukpẹdẹ Ufidenọ ọsi Agbaẹbho. Beji ọria ọkpa nọn wẹnna nin gọvamẹnti tale bhi ebe niuz natiọle The National, bhi agbaẹbho natiọle Papua New Guinean, ẹbho ne lu ọne iluemhin nan sẹyẹ “rẹọ bhi emhin kpataki nin otuẹ kristiẹn rẹọ i.” Ọ da yẹ yọle ghe, ọne iluemhin nan “rẹkpa ẹbho rẹ ha re obọ rẹkhan uhi bi adia ọsi otuẹ Kristiẹn bhi ọne agbaẹbho.”

  •  Vesak. “Ọne ukpẹdẹ nan hi ukpẹde nọn khia nẹ bhi ukpẹdẹ ne khiale rebhe ọsi ẹbho ne yo otuẹ Buddhism. Ọnan ukpẹdẹ nan rẹ lu iluemhin ọsi ẹdẹ nan biẹ Buddha, ebi ọle rẹ manman lẹn emhin yẹ, ẹdẹ nin ọle yu, la ebi ọle rẹ sabọ diọbhi eji a tiọle Nirvana yẹ.”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

   Iluemhin kẹkẹ ne bha diẹn mun ebi Baibo tale. Jesu da taman ene mun ọkalo bhi otuẹ yọle: “Bha re ọta nọnsi Osẹnobulua kiẹn ihoho ranmhude uwedẹ iluemhin nesẹbha.” Jesu da yẹ taman ele ghe ihoho oga nọnsele khin ranmhude, “uhi ọsi eria, ọle hi iman-emhin nọnsele.” (Matthew 15:6, 9) Ranmhude Esali Jehova re obọ rẹkhan ọne ọta nan nin Jesu tale, ele ilu iluemhin ne bunbun nin otuẹ kẹkẹ lu.

  •  Epiphany (Ukpẹdẹ ọsi Ijie Ea, Timkat, la Los Reyes Magos). Ẹbho lu ọne iluemhin nan rẹ ye ọne ukpẹdẹ re, nin ene ikpea ne tie ahiẹnhiẹn rẹnẹ ji Jesu, la ukpẹdẹ nin Jesu mianmẹn. Iluemhin eso nan rẹ gẹn osẹ ọsi ẹdẹ ele rẹ kiẹn iluemhin ọsi kristiẹn. (The Christmas Encyclopedia) Bọsi Epiphany, iluemhin natiọle Timkat “bhi ẹkẹ iluemhin nan kere bhi otọ ọ da zegbere.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  •  Iluemhin Nin Meri Rẹ Diọbhi Okhun. Ene lu ọne iluemhin nan rẹọbhọ ghe, egbe-efun Meri nọn biẹ Jesu rẹ diọbhi okhun. Beji ebe natiọle Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism rẹman, “a bha lẹn ọne iman-emhin nan bhi ẹghe Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn, sẹyẹ eji soso iribhi Baibo nọn re ọle man.”

  •  Iluemhin ọsi Meri Nọn Khiale. “Ọne iman-emhin ghe, Meri imhọn olukhọ soso bhi egbe rẹ na bhi ẹghe nan rẹ hanmhan ọlẹn ye biẹ ọle, ọ iribhi Baibo. Iman-emhin ọsi otuẹ nọn.”—New Catholic Encyclopedia.

  •  Lent. Beji New Catholic Encyclopedia rẹman, “bhi ẹkẹ ore nọnzi enẹn” beji ọ ribhi ikpe 200 nan gbẹn Baibo fo, ọle ọne iluemhin nan nin ẹbho rẹ fi azinmhin yẹ kiọya ọbhi olukhọ rẹ zegbere. Ọne Encyclopedia da yẹ yọle, ukpẹdẹ ọhẹnhẹn nan rẹ lu iluemhin ọsi Lent, “ọne ukpẹdẹ natiọle Ash Wednesday, nin ẹkhẹn fada rẹ re ẹmun vin ukẹ-ẹhale ọsi ekhẹn otuẹ, rẹ nabhi ukpe 1091, ọle ekhẹn catholic munhẹn ha lu ọne iluemhin nan bhi otọ agbọn nan rebhe.”

  •  Meskel (la, Maskal). Beji Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World rẹman, agbaẹbho ọsi Ẹtiopia a da lu ọne iluemhin nan. Ele ki fie eranlẹn nọn manman bhala, yẹ ha gbe ikhiẹn nega ọle. Ele lu ọne iluemhin nan rẹ yere ebi ele rẹ miẹn Krọs Ọsajie yẹ (krọs nin ele rẹọbhọ ghe a da gbe Kristi a). Ọkpakinọn, Esali Jehova inoo krọs bhi oga nọnsele.

•   A be re ọne iluemhin rẹ gẹn ọria, agbotu, la iyaman ọsi agbaẹbho?

   Adia nọn ribhi Baibo: “Ọnan hi ebi Jehova tale: Ihẹn hi ọsi ọne ọria nọn mun udu nyan eria ọkhọnkhan, nọn mun udu nyan ahu ọsi ọria, nọn bha mun udu nyan iJehova.’”—Jeremiah 17:5.

   Arẹmiẹn Esali Jehova khuẹmhẹn ẹbho bhi emhin nan lu nin ele, yẹ nan erọnmhọn nin ele, ele ideba lu ọne iluemhin nan, la iluemhin nin mhan ha tẹmhọnlẹn nian:

   Iluemhin nin ẹbho rẹ mun ekpẹn nin ọria nọn gbẹloghe la ọria nọn hi ki rẹ khin. Baibo yọle “Beji ọ ha da ha mhẹn nin bha, bha hẹi yẹ ha mun udu tẹ ọria ọkhọnkhan, nọn ida sabọ nyẹnlẹn sade ọle bha hiẹnhiẹn. Bezẹle nin bha ha da mun udu nyan ọlẹn?” (Isaiah 2:22) Esali Jehova ilu iluemhin ne dia inian. Bhi ọsi ijiẹmhin, iluemhin nan rẹ gẹn ukpẹdẹ nan biẹ ojie la esọn.

   Iluemhin na rẹ gẹn flag ọsi agbaẹbho. Esali Jehova ideba lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Flag. Bezẹle? Ranmhude Baibo yọle: “Bha re egbe nẹ bhi ẹmhọn iga-ẹbọ.” (1 John 5:21) Ẹbho ne bunbun bha rẹọbhọ ghe ẹbọ flag khin—emhin nin ẹbho ga. Ọkpakinọn, okpea ọkpa nọn gbe okha ọsi emhin ne sunu bhi ẹghe nọn gbera, natiọle Carlton J. H. Hayes da gbẹn yọle: “Emhin kpataki nin ẹbho mun mhọn rẹ rẹman ghe ele hoẹmhọn agbaẹbho nọnsele hi flag, nin ele ga.”

   Iluemhin nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho rẹ ga ọria nọn khiale. Be sunu bhi ẹghe nin okpea ọkpa nọn mun ọfẹn Osẹnobulua rẹ dẹ uhọnmhọn re nin Pita? Baibo yọle: “Pita da khua ọle okhun, ọ da taman ọlẹn yọle: “Kpanọ; ọria khọnkhan bii uwẹ mẹn yẹ khin.’” (Acts 10:25, 26) Beji a miẹn ghe Pita la edibo nekẹle bha ka nin ẹbho manman ha mun ekpẹn nin ele la ha gẹn ele, Esali Jehova ideba lu iluemhin soso nin ẹbho rẹ gẹn ọria nọn khiale bọsi iluemhin nin mhan da tẹmhọnlẹn nian:

  •  Ukpẹdẹ ọsi Ene Khiale Rebhe. “Ẹbho lu ọne iluemhin nan rẹ gẹn ene khiale rebhe . . . A bha manman lẹn ebi ọne iluemhin nan rẹ munhẹn yẹ.”—New Catholic Encyclopedia.

  •  Iluemhin ọsi Meri bhi Guadalupe. Ẹbho lu ọne iluemhin nan “rẹ ye ọria nọn khiale re nọn gbega Mexico,” ele riale ghe ọnọn ọria nan hi Meri nọn biẹ Jesu. Ele rẹọbhọ ghe, bhi ukpe 1531, ọne Meri nan da re uwedẹ ọhanlo zegbere man okpea ọkpa nọn mun ugbo.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

  •  Ukpẹdẹ Nan Hẹ Ọmọn Elin. Beji ọne ebe natiọle Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals tale, “Ọne ukpẹdẹ nan a rẹ lu iluemhin nan rẹ hẹ ọmọn elin mun elin ọria nọn khiale, bhi ukpẹdẹ nin ọle rẹ mianmẹn la ukpẹdẹ nin ọle rẹ zẹ oga nọnsọle.” Ọne ebe da yẹ yọle ghe, “bhi ọne ukpẹdẹ nan, ẹbho manman lu emhin nọn diẹn mun ẹmhọn oga.”

   Iluemhin nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho lu rẹ khu ọbhọ ọmhẹn ọsi ẹbho bhi agbaẹbho. Baibo yọle: “Ọria re Jehova lu ugue nọnsọle mhẹn gbera ghe ọ mun udu nyan ọria.” (Psalm 118:8, 9) Esali Jehova ideba lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ ọsi Ene Usẹn la Ukpẹde ọsi Ene Ikhuo ranmhude ele ho nin ele rẹman ghe, Osẹnobulua ọkpa ele mun udu tẹ nọn ha sabọ re ọnọghọ rebhe nọn ribhi ọne agbọn kie, ọ iyi eria. Ranmhude ọnan, ele iyẹ lu iluemhin ọsi Ukpẹdẹ Nan Re Ọkpẹnlẹn bhi Ẹki Igbọn la iluemhin kẹkẹ ne diabe ọle. Agbejele nọnsi Osẹnobulua ele khuaẹloghe nọn ha dọ re ọkpẹnlẹn ọbhi emhin rebhe nọn sunu bhi ọne agbọn nan.—Romans 2:11; 8:21.

•   A be lu ọne iluemhin rẹ rẹman ghe agbaẹbho ọkpa mhẹn nẹ agbaẹbho ọbhebhe?

   Adia nọn ribhi Baibo: “Osẹnobulua izọn eria. Ọkpakinọn bhi agbaẹbho nọn irẹ ha khin, ọria nọn mun ofẹn ọlẹn, nọn yẹ lu emhin nọn mhẹn, ọle Osẹnobulua miẹn ọbhi egbe.”—Acts 10:34, 35.

   Arẹmiẹn Esali Jehova hoẹmhọn eji ele nan vae, ele ideba lu iluemhin nọn hi ki rẹ khin nọn rẹman ghe agbaẹbho ọkpa mhẹn nẹ ọnọnkẹle nin mhan ha zilo ọle nian.

   Iluemhin nin ẹbho rẹ gẹn eyokhọnlẹn. Jesu bha guanọ nan ha khọnlẹn. Bhiriọ, ọle da taman ene rẹkhan ọlẹn yọle: “Bha wo ha hoẹmhọn eghian nesẹbha, bha sẹyẹ ha nan erọnmhọn nin ẹbho ne kpokpo bha.” (Matthew 5:44) Bhiriọ, Esali Jehova ilu iluemhin soso nin ẹbho rẹ gẹn eyokhọnlẹn rẹ dọ sẹbhi ene mhan da tẹmhọnlẹn nian:

  •  Ukpẹdẹ ọsi Anzac. “Anzac mundia nin eyokhọnlẹn ọsi Australia bi New Zealand. Ẹbho lu ọne iluemhin nan rẹ ye ẹbho kẹkẹ re ne yu bhi okhọnlẹn.”—Historical Dictionary of Australia.

  •  Ukpẹdẹ ọsi Ene Vẹteran (Ukpẹdẹ Ayere, Ẹdẹ Sọnde Nan Rẹ Lu Ayere, la Ukpẹdẹ Nan Rẹ Lu Ayere). Eyokhọnlẹn ne manman wẹnna bue bi eyokhọnlẹn nan gbono a bhi ẹghe nin ele rẹ ha khọn nin ọne agbaẹbho, ọne iluemhin nan a rẹ ye ele re.”—Encyclopædia Britannica.

   Iluemhin nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho re ye okha ọsi agbaẹbho re la nin ẹbho rẹ lu indipẹndẹns. Beji Jesu ha talọ rẹji ene rẹkhan ọlẹn, ọle da yọle: “Ele iribhi ibo ọsi ọne agbọn nan, beji mẹn irẹ ribhi ibo ọsi ọne agbọn nan.” (John 17:16) Arẹmiẹn ghe ọ yẹẹ Esali Jehova rẹ lẹn okha ọsi agbaẹbho nọnsele, ele ideba lu iluemhin soso nin mhan da tẹmhọnlẹn nian:

  •  Ukpẹdẹ ọsi Australia . Beji Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life rẹman, ele lu ọne iluemhin nan rẹ ye ọne ukpẹdẹ nin re bhi ukpe 1788, bhi ẹghe nin eyokhọnlẹn rẹ re flag nọnsele okhun rẹ rẹman ghe, odotọ ugbẹloghe nọnsele Australia ki ye.”

  •  Ukpẹdẹ ọsi Guy Fawkes. Ọne iluemhin nan a rẹ ye ọne ukpẹdẹ re nin Guy Fawkes bi ẹbho eso ne robọkpa ekhẹn Catholic rẹ mhanmhanlẹn nin ele rẹ gbe King James I bi ẹbho eso ne gbẹloghe bhi England a, bhi ukpe 1605, sokpan ọ bha fo ele.—A Dictionary of English Folklore.

  •  Ukpẹdẹ ọsi indipẹndẹns. Bhi agbaẹbho ne bunbun, ọne ukpẹdẹ nan ele rẹ ye ọne ẹdẹ re nin ele munhẹn ha ribhọ ọsi ele, nin ele bha yẹ rẹ ha ribhi udotọ agbaẹbho soso.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

•   Emhin esankan a be rẹ lẹn ọne iluemhin?

   Adia nọn ribhi Baibo: “Ẹghe nọn gbera sẹle nin bha rẹ lu iho ọsi ene agbaẹbho, bhi ẹghe nin bha rẹ ha nyẹn unyẹnmhin okan, lu emhin nin egbe bha guanọ, da anyọn gbe egbe, dujie bhi uwedẹ nọn bha gba, da anyọn nọn manman bun, yẹ ha ga ẹbọ.”—1 Peter 4:3.

   Ranmhude ebi ọne ulọnlẹn nan tale, Esali Jehova ideba lu iluemhin soso nin ẹbho da da anyọn gbe egbe, la nin ẹbho da manman dujie. Ele sabọ rẹ zẹ ebi ele ha da anyọn sẹ yẹ, la si ele ida da hiehie. Ele manman wo dọnmhegbe rẹ re obọ rẹkhan adia nọn ribhi Baibo nọn yọle: “Aharẹmiẹn uwẹ da, la uwẹ le, la uwẹ lu emhin soso, lu emhin rebhe rẹ re ogẹn ji Osẹnobulua.”—1 Corinthians 10:31.

   Bhiriọ, Esali Jehova ideba dujie la lu iluemhin nọn hi ki rẹ khin nin ẹbho lu nin ele da lu emhin esankan nin Baibo bha re obọ i. Ọkpa bhi iluemhin nọn sẹ iriọ hi, iluemhin ọsi Purim nin ibhokhan iJu lu. Ọ buele nin Ibhokhan iJu mọn da re ọne iluemhin nan rẹ ha ye ọne ukpẹdẹ re nan fan ele fia bhi imun bhi ẹkẹ ore nọnzi isẹn ọkuẹsẹ a biẹ Jesu. Beji ebe natiọle Essential Judaism rẹman, a ki dẹ sabọ yọle ghe, ‘idujie nan rẹ lu emhin esankan, ọle ibhokhan iJu ki re ọne iluemhin nan lu. Ẹbho da ha lu ọne iluemhin nan, ele ki ha dujie, ikpea ki ha yọ ukpọn ọsi ikhuo, ikhuo ki ha yọ ukpọn ọsi ikpea, ele ki ha so, da anyọn gbe egbe, yẹ zẹ-bibi.’

 Ehe. Baibo man ẹbho le ghe, nin ele ha hoẹmhọn azagba-uwa nọnsele yẹ mun ekpẹn nin ele aharẹmiẹn ọ iyi emhin ọkpa ele rẹ ọi. (1 Peter 3:1, 2, 7) Ahamiẹn ghe, ọkpa bhi Esali Jehova zobọ bhọ rẹ ha deba azagba-uwa nọnsele lu iluemhin nin ọle ka rẹ ha lu khẹ, ọnan sabọ rẹ manman ba azagba-uwa nọnsọle bhi egbe, ele sabọ ha khọẹkẹ, la ha riale ghe ọle bha yẹ hoẹmhọn ele. Bhiriọ, ene bunbun bhi ẹwẹ Esali Jehova manman dọnmhegbe rẹ rẹman azagba-uwa nọnsele ghe, ele hoẹmhọn ele. Sẹyẹ, ele dọnmhegbe rẹ gbotọle fanọn an man ele ebezẹle nin ele da zobọ bhọ rẹ ha lu ọne iluemhin, re deba ọnin, ele yẹ dọnmhegbe rẹ rẹnẹ ji azagba-uwa nọnsele bhi ẹdẹ ọbhebhe.

 Eye. Ele rẹọbhọ ghe ọdeọdẹ ha tobọle zẹ ebi ọle ha lu. (Joshua 24:15) Esali Jehova manman dọnmhegbe rẹ “ha mun ekpẹn nin unan ẹbho nọn hi ki rẹ khin,” arẹmiẹn ọ iyi emhin ọkpa ele rẹ ọi.—1 Peter 2:17.