Enọ Ahwo nọ A s’Ebe

Ẹsejọ nọ ahwo a tẹ be da udi, ohwo jọ ọ rẹ lẹ ẹro fihọ udi na yọ ahwo nọ i kiọkọ a kpare egalase rai kpehru. Nọ orọnọ Ebaibol ọ ta ẹme ọvo kpahe onana ha na, fikieme Isẹri Jihova a gbe ro ru ei hi?

U kri gaga no nọ ahwo a be hai ro guọvunu fihọ egalase enwaene (hayo udi ogaga ofa). A re ru onana evaọ eria buobu, yọ epanọ a re ru ei evaọ eria jọ u wo ohẹriẹ no epanọ a re ru ei evaọ eria efa. Ẹsejọ ahwo a rẹ ka egalase rai họ ohwohwo. Ohwo nọ o bi guọvunu na ọ rẹ lẹ ẹro uzuazọ olọlọhọ, omokpokpọ, uzuazọ uthethei gbe eware itieye na kẹ ohwo jọ. Ahwo nọ a rrọ etẹe a vẹ rọwo fihọ ẹro nọ ọ lẹ na. Ẹsejọ, nọ ọ tẹ lẹ ẹro na no, a vẹ kpare egalase rai kpehru, kẹsena a vẹ da udi na. Ahwo buobu a rri nọ oware ovo o jariẹ thọ họ. A rẹ ta nọ, onana yọ uruemu nọ a re ru nọ a tẹ be jọ oria da udi. Rekọ u wo oware nọ o soriẹ nọ Isẹri Jihova a gbe ro ru ei hi.

Orọnikọ o thọ họ re Ileleikristi a ta kẹ ohwo jọ nọ jọ eware i woma kẹe re o je wo omokpokpọ. Oke nọ ikọ na gbe ekpako na a je kere ileta se Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, oware nọ a ro ku ileta na họ o wọhọ ẹsenọ a bi guọvunu kẹ ae nọ, “jọ wha wo omokpokpọ,” “jọ eware i woma kẹ owhai,” hayo “wha jọ tou.” (Iruẹru Ikọ 15:29) Eg’Ọghẹnẹ jọ evaọ oke anwae dede a ta kẹ ahwo-akpọ jọ nọ e jọ ivie inọ: “Jọ olori mẹ . . . ọ rria bẹdẹ bẹdẹ” hayo “Ovie whọ rẹ rria tọ.”​—1 Ivie 1:31; Nehemaya 2:3.

Kọ diẹse ọvunu nọ a re gu hayo ẹro nọ a rẹ lẹ fihọ egalase udi nọ a kpare kpehru na u muhọ no ze? Ma rẹ jọ Uwou-Eroro Ọvo 1, 1968 (ọrọ Oyibo) ruẹ ẹme jọ nọ a rehọ no obe nọ a re se The Encyclopædia Britannica (1910), Uko 13, ẹwẹ-obe avọ 121 ze, nọ o ta nọ: “Ẹro ‘omokpokpọ’ nọ a rẹ lẹ kẹ ohwo nọ ọ rrọ uzuazọ nọ a tẹ be da udi, o wọhọ nọ u no oware nọ ahwo a jẹ hai ru evaọ oke anwae ze nọ a tẹ be gọ edhọ hayo esemọ. A re ku udi ku edhọ hayo esemọ na, ae omarai a vẹ jẹ da. Ahwo Griki gbe ahwo Rom a tẹ be re emu, a re ku udi ku edhọ rai. Yọ a te bi ru ehaa, a re guọvunu fihọ udi, jẹ da udi kẹ edhọ rai gbe esemọ.” Obe encyclopedia na o tẹ jẹ ta nọ: “Oware ofa nọ a re ru nọ a te bi ku udi ku edhọ rai họ, a rẹ lẹ ẹro omokpokpọ kẹ ahwo nọ a rrọ uzuazọ.”

Kọ ere o gbẹ rrọ rite enẹna? Obe na International Handbook on Alcohol and Culture nọ a kere evaọ 1995, o ta nọ: “O wọhọ nọ [uruemu nọ a re ro guọvunu fihọ udi yọ a kpare egalase kpehru na] u no oware nọ a jẹ hai ru oke anwae ze, nọ a re ro ku enwaene hayo azẹ ku edhọ rai, yọ a be yare oware jọ mi edhọ na. Ẹsibuobu, oware nọ a rẹ yare kpobi họ ‘uzuazọ uthethei’ hayo ‘omokpokpọ.’”

Re a ta uzẹme, orọnikọ omoware kpobi nọ a jẹ rọ gọ edhọ hayo uruemu kpobi nọ u wobọ kugbe edhọgọ evaọ oke nọ u kpemu oye Ileleikristi a rẹ kẹnoma kẹ hẹ. Oriruo jọ họ, ubi-ure nọ a re se pọmegranet. Obe jọ nọ o rẹ fa otọ eme Ebaibol o ta nọ: “O wọhọ nọ egedhọ a jẹ hae rehọ pọmegranet ru eware edhọ rai evaọ oke nọ u kpemu.” O make rrọ ere na, Ọghẹnẹ ọ ta nọ jọ a rọ ilulu ru pọmegranet fihọ akọ ewu ozerẹ okpehru na. U te no ere no, a ru pọmegranet rọ whẹ erru họ ipila ekọpa nọ e jọ etẹmpol nọ Solomọn ọ bọ. (Ọnyano 28:33; 2 Ivie 25:17) Oriruo ọfa họ, ẹmẹro nọ ahwo nọ a rọo no a re kuhọ obọ. Evaọ oke nọ u kpemu a jẹ hai rri rie wọhọ eware edhọ. Rekọ enẹna, ohwo ọvo o bi rri rie ere he. Nọ a tẹ ruẹ ohwo nọ o ku ẹmẹro otiọye họ obọ, oware nọ a rẹ riẹ kpobi họ, ohwo na ọ rọo no.

Kọ ẹvẹ kpahe enwaene nọ a re ro ru eware edhọ? Wọhọ oriruo, u wo oke jọ nọ ahwo ẹwho Shẹkẹm nọ a jẹ gọ Bale a “kpobọ uwou ọghẹnẹ rai, a tẹ re emu jẹ da, yọ a be bọwo Abimẹlẹk [ọmọzae Gidiọn] ehao.” (Ibruoziẹ 9:22-28) Kọ who roro nọ odibo Jihova jọ o je lele ahwo na da idi jẹ lẹ nọ jọ ẹdhọ na ọ raha eware ku Abimẹlẹk? U wo oke ofa nọ ahwo Izrẹl buobu a kiukeku Jihova. Emọs ọ ta kpahe oware nọ a je ru oke yena inọ: “A be rriẹ oma hotọ kẹle agbada-idhe kpobi . . . yọ idi nọ a be da evaọ uwou edhọ rai yọ enọ a mi ahwo nọ a ho.” (Emọs 2:8) Kọ who roro nọ uvi eg’Ọghẹnẹ jọ e jọ usu rai, te a je ku udi kẹ edhọ na hayo ẹda ọvo a jẹ da kẹ edhọ na? (Jerimaya 7:18) Hayo kọ who roro nọ uvi ọg’Ọghẹnẹ jọ ọ kpare egalase udi kpehru jẹ lẹ inọ jọ edhọ na a ru ohwo jọ oware uyoma hayo a ghale ohwo jọ?

Idibo Jihova a jẹ hae kpare abọ rai kpehru ẹsejọ nọ a tẹ be lẹ ẹro. Rekọ Ọghẹnẹ uzẹme na a jẹ kpare abọ rai kpehru kẹ. Ebaibol ọ ta nọ: “Solomọn o te dikihẹ aro agbada-idhe Jihova . . . ọ tẹ rriẹ abọ riẹ rri obọ idhiwu na, ọ tẹ ta nọ: ‘O Jihova Ọghẹnẹ Izrẹl, Ọghẹnẹ ọvo nọ ọ wọhọ owhẹ . . . ọ rrọ họ, . . . ajọ whọ jọ obọ idhiwu nọ whọ be rria yo olẹ na; ẹhẹ, ajọ who yo olẹ na re whọ rọvrẹ rai.’” (1 Ivie 8:22, 23, 30) Ebaibol ọ ta re inọ, “Ẹzra o te jiri Jihova . . . ahwo na kpobi a te yo nọ ‘Ami! Ami!’ a tẹ kpare abọ rai kpehru. Kẹsena a te guzou kpotọ je kiẹzẹ vovao tuotọ kẹ Jihova.” (Nehemaya 8:6; 1 Timoti 2:8) O rrọ vevẹ inọ orọnikọ ẹdhọ jọ hayo ọghẹnẹ jọ nọ o re ru ohwo wo emamọ uzou ọye idibo Jihova nana a kpare abọ rai kpehru jẹ lẹ se he.​—Aizaya 65:11.

Ahwo buobu nọ a rẹ kpare egalase rai kpehru nẹnẹ nọ a tẹ be lẹ ẹro fihọ udi, a rehọ e riẹ nọ ẹdhọ jọ a be lẹ se he. Rekọ whọ tẹ nọ ae, a sae vuẹ owhẹ oware nọ o be lẹliẹ ae kpare egalase rai kpehru hu. Yọ fikinọ a rri rie fihọ oware uyoma ha, oyena u dhesẹ nọ uvi Ileleikristi a re kuomagbe ai ru ei hi.

U wo eware efa nọ ahwo buobu a re ru nọ a riẹ nọ Isẹri Jihova a re ru hu. Wọhọ oriruo, ahwo buobu a re yere eflage. A rri rie nọ ẹgọ a be gọ eflage na ha. Rekọ uvi Ileleikristi a re yere eflage he. Ghele na, amọfa a te bi yere eflage, a rẹ whaha ae he. Nọ Isẹri Jihova a tẹ riẹ oke nọ a ti ro ru eware itieye na, a rẹ rọ areghẹ kẹnoma re eva e gbẹ dha ahwo jọ họ inọ a kuomagbe ai ru oware nọ a bi ru hu. A tẹ make rrọ etẹe, a gba riẹ mu nọ a rẹ rọ ọghọ nọ ọ vrẹta kẹ orẹwho rai hi, keme eware itieye na e rẹ dha Ọghẹnẹ eva. (Ọnyano 20:​4, 5; 1 Jọn 5:21) Ahwo buobu nọ a rẹ kpare egalase rai kpehru nọ a tẹ be lẹ ẹro fihọ udi nẹnẹ, a rri rie nọ yọ oware nọ u wobọ kugbe egagọ họ. Ghele na u wo eware buobu nọ e wha riẹ ze nọ uvi Ileleikristi a gbe ro ru ei hi. A riẹ nọ obọ egedhọ uruemu nana u muhọ no ze. Yọ makọ enẹna dede ahwo buobu a rehọ e riẹ fihọ edhere nọ a rẹ rọ lẹ ẹro re ọghẹnẹ rai ọ ghale ae.​—Ọnyano 23:2.