1-3. Didi enọ ahwo a rẹ nọ kpahe uwhu, kọ iyo vẹ egagọ buobu a be kẹ?

ENANA yọ enọ nọ ahwo a roro kpahe no anwọ idu ikpe buobu ze na. Enọ nana i wuzou. Oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ gbe oria nọ ma be rria kpobi kẹhẹ, iyo enọ nọ e rrọ obehru na i kpomahọ omai kpobi.

² Evaọ uzoẹme nọ u kpemu na, ma ta kpahe oghẹrẹ nọ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi i ro ru uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ lọhọ. Ma te je wuhrẹ inọ Ebaibol na e ta kpahe oke nọ “uwhu o gbẹte jọ ofa ha.” (Eviavia 21:4) Dede na, uwhu u bi te omai kpobi enẹna. Solomọn ovie owareghẹ na ọ ta nọ: “Enọ e rọ uzuazọ a riẹ nọ a reti whuẹ.” (Ọtausiwoma Na 9:5) Ma gwọlọ rria tọ te epanọ o rẹ lọhọ te kpobi. Ghele na, nọ uwhu o rẹ seba ẹnyaze he na, ma re roro oware nọ o te via kẹ omai nọ ma te whu.

³ Ma re weri okenọ ahwo nọ ma you a te whu. Yọ ma rẹ sae nọ inọ: ‘Eme ọ be via kẹ ai? Kọ a be ruẹ uye? A be sẹro mai? Ma sai fi obọ họ kẹ ai? Kọ ma te sae wariẹ rue rai ẹdẹjọ?’ Egagọ nọ e rrọ akpọ na a wo iyo sa-sa kẹ enọ nana. Ejọ i re wuhrẹ nọ who te yeri emamọ uzuazọ, who ti kpohọ odhiwu, rekọ who te yeri ekpere uzuazọ, who ti kpohọ oria uye nọ erae e rẹ jọ to owhẹ. Egagọ efa a re  wuhrẹ inọ okenọ ahwo a te whu, a rẹ nyae jọ kugbe esẹ-anwae rai evaọ akpọ izi. Yọ egagọ efa i re wuhrẹ inọ ahwo nọ a whu no a re kpohọ obọ ẹri, oria nọ a re jo gu ai ẹdhọ, kẹsena a vẹ wariẹ ai yẹ.

4. Ugogo uwuhrẹ vẹ egagọ buobu a wo kpahe uwhu?

⁴ Iwuhrẹ egagọ yena kpobi i wo oware jọ kugbe—inọ oware jọ o rrọ oma mai na nọ o rẹ gbẹ jọ uzuazọ okenọ ugboma na u te whu no. Wọhọ epanọ enwene egagọ kpobi a bi wuhrẹ, te erọ oke anwae gbe erọ ọgbọna, a rọwo inọ ma tẹ maki whu no dede, ma rẹ gbẹ rehọ oghẹrẹ jọ rria bẹdẹ bẹdẹ avọ ẹgba nọ ma rẹ rọ ruẹ ude, yo ẹme, je roro. Rekọ ẹvẹ o sae rọ jọ ere? Ẹvori mai na ọye ọ rẹ kpọ ekwakwa-ugboma na kpobi gbe iroro mai. Nọ ohwo o te whu, yọ ẹvori na ọ siọ iruo ba no. Ẹgba-ekareghẹhọ mai, iroro, gbe ekwakwa-ugboma na e rẹ sae rehọ edhere igbunu ọvuọvo gbe ru iruo ababọ ẹvori na ha.

5, 6. Eme Ebaibol na o wuhrẹ kpahe uyero iwhuowhu na?

⁵ Oware nọ o rẹ via nọ ohwo o te whu o rrọ igbunu kẹ Jihova ha, Ọnọma ẹvori na. Ọ riẹ uzẹme na, yọ evaọ Ẹme riẹ, Ebaibol na, o dhesẹ uyero iwhuowhu na vevẹ. Uwuhrẹ uvevẹ Ebaibol na họ: Nọ ohwo o te whu, yọ uzuazọ riẹ u kuhọ no. Uwhu họ abọdekọ uzuazọ. Iwhuowhu a rẹ ruẹ ude he, a re yo ẹme he, a re roro gbe he. Abọjọ ọvuọvo ohwo ọ rẹ gbẹ jọ uzuazọ họ nọ ugboma na u te whu no. Ma wo ẹwẹ hayo ẹzi nọ o re whu hu hu. *

⁶ Nọ Solomọn ọ ta inọ enọ e rrọ uzuazọ a riẹ nọ a ti whu no, o fibae nọ: ‘Rekọ iwhuowhu e riẹ oware ovo ho.’ Kẹsena o te fi elo họ ugogo uzẹme yena ta nọ enọ i whu no na a rẹ sai dhesẹ uyoyou hayo omukpahọ họ, gbe nnọ  “iruo hayo iroro hayo eriariẹ hayo areghẹ e rọ eva ẹri hi.” (Se Ọtausiwoma Na 9:5, 6, 10.) Epọvo na re, Olezi 146:4 o ta nọ okenọ ohwo o te whu, “oma iruo riẹ kpobi ovẹ raha.” Ma te whu no oware ovo u re no oma na gbẹ jọ uzuazọ evaọ oria ofa ha. Uzuazọ mai o wọhọ erae ekandoro. A te furie ei no, erae ekandoro na i re kpohọ oria ofa ha. I re fu no riẹriẹriẹ.

7. Ẹvẹ Jesu o dhesẹ oghẹrẹ nọ uwhu o rrọ?

⁷ Jesu Kristi ọ ta kpahe uyero iwhuowhu na. O dhesẹ onana okenọ ọ jẹ ta kpahe Lazarọs, ohwo nọ ọ riẹ ziezi nọ o whu. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Lazarọs ọzọ mai o kie ruọ owezẹ.” Ilele na a roro nọ Jesu ọ be ta inọ Lazarọs ọ rrọ owezẹ bi serihọ, fiki oma nọ o ga riẹ hẹ. A roro thọ. Jesu o ru ẹme na vẹ kẹ ai nọ: “Lazarọs o whu no.” (Se Jọn 11:11-14.) Muẹrohọ nọ Jesu ọ rehọ uwhu dhesẹ eriosehọ gbe owezẹ. Lazarọs ọ jọ obọ odhiwu hayo ehẹle nọ erae e jẹ jọ to ho. Ọ jọ kugbe ijẹle hayo esẹ-anwae he. A wariẹ Lazarọs yẹ wọhọ ohwo-akpọ ọfa ha. Ọ jọ eriosehọ uwhu, wọhọ ẹsenọ ọ rrọ owezẹ udidi nọ ohwo ọ sae jọ wezẹ ewezẹ hẹ. Ikereakere efa e rehọ uwhu dhesẹ owezẹ re. Wọhọ oriruo, okenọ a rọ itho fi Stivin kpe, Ebaibol na e ta nọ o “kie ruọ owezẹ.” (Iruẹru 7:60) Epọvo na re, Pọl ukọ na o kere kpahe ahwo jọ nọ i whu evaọ oke riẹ inọ a “kieruọ owezẹ.”—1 Ahwo Tẹsalonika 4:13.

8. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ notọ ze he re ahwo-akpọ a whu?

⁸ Kọ o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ notọ ze re ahwo a whu?  Vievie! Jihova ọ ma ohwo-akpọ re ọ rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no vẹre evaọ obe onana, Ọghẹnẹ o fi ọzae gbe aye ọsosuọ na họ aparadase evawere. Ọ kẹ rai omokpokpọ ogbagba. Oware uwoma ọvo Jihova ọ gwọlọ kẹ ai. Kọ ọyewọ oyoyou jọ ọ riẹ nọ ọ gwọlọ nọ emọ riẹ a ruẹ uye edada owho gbe uwhu? Vievie! Jihova o you emọ riẹ, ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ a yeri uzuazọ evawere nọ u wo oba ha evaọ otọakpọ. Ebaibol na e ta inọ  Jihova o “fi uzuazọ ibẹdẹ họ eva ohwo.” (Ọtausiwoma Na 3:11) Ọghẹnẹ ọ ma omai avọ isiuru nọ ma rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ. Yọ ọ gbẹ edhere fihọ no nọ isiuru yena i ti ro rugba.

9. Awhaha vẹ Jihova o fihọ kẹ Adamu, kọ fikieme o gbẹ jọ uzi obẹbẹ nọ a rẹ sai koko ho?

⁹ Kọ fikieme ahwo-akpọ a bi ro whu? Re ma ruẹ uyo na, u fo re ma riẹ oware nọ o via okenọ ọzae gbe aye ọvuọvo a jọ otọakpọ na. Ebaibol na e ta nọ: “Ọghẹnẹ ỌNOWO na o te ru re ire nọ iwoma eva eriwo i no otọ na ze, nọ iwoma kẹ emuore.” (Emuhọ 2:9) Dede na, awhaha jọ ọ jariẹ. Jihova ọ ta kẹ Adamu nọ: “Whọ rẹ sae ria ibi ire nọ e rọ ogba na odode; rekọ whọ rẹ re ure ẹriẹ ewoma gbe eyoma na ha, keme eva ẹdẹ nọ whọ re riẹ, who re ti whuẹ.” (Emuhọ 2:16, 17) Uzi nana o rẹ bẹ ekoko ho. Ibi-ire efa buobu nọ Adamu avọ Ivi a rẹ sae re e jariẹ. Rekọ uzi onana o kẹ rai obọdẹ uvẹ nọ a re ro dhesẹ edẹro rai rọkẹ Ọnọ ọ kẹ rai eware kpobi nọ a gwọlọ na, onọ o kẹre te uzuazọ ogbagba. Ẹmeoyo rai o re je dhesẹ nọ a wo adhẹẹ kẹ udu-esuo Ọsẹ obọ odhiwu rai, gbe nnọ a gwọlọ ọkpọvio oyoyou riẹ.

10, 11. (a) Ẹvẹ ọzae gbe aye ọsosuọ na a rọ ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ? (b) Fikieme aghẹmeeyo Adamu avọ Ivi na o rọ rrọ okpẹme?

¹⁰ U yoma kẹhẹ, ọzae gbe aye ọsosuọ na a ghẹmeeyo kẹ Jihova. Ẹkwoma araomuomu nọ ọ rọ ta ẹme, Setan ọ nọ Ivi inọ: “Kọ Ọghẹnẹ ọ ghinẹ ta nọ wha re ubi-ure ovuovo eva ogba na ha?” Ivi ọ tẹ kuyo nọ: “Ujomai ma rẹ re ibi-ire ogba na. Rekọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ, ‘Wha re ubi-ure nọ o rọ udevie ogba na ha, hayo obọ urote gbe he, ogbẹrọ erehe wha re ti whuẹ.’”—Emuhọ 3:1-3.

¹¹ Setan ọ tẹ ta nọ: “Wha re ti whuẹ hẹ. Keme Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ, ẹdẹ nọ wha re riẹ, ibiaro rai i re ti rovie, wha vẹ te jọ wọhọ Ọghẹnẹ, nọ ọ rẹ riẹ uwoma gbe uyoma.”  (Emuhọ 3:4, 5) Setan ọ gwọlọ ru Ivi rọwo inọ o te kẹe erere nọ ọ tẹ re ubi ure aghọ na. Wọhọ epanọ Setan ọ ta, aye na ọ te sae jiroro kẹ omariẹ kpahe oware nọ u woma gbe onọ u yoma; ọ rẹ sai ru oware nọ u je rie. Setan ọ tẹ jẹ ta nnọ Jihova o gu ọrue kpahe oware nọ u re ti no ẹriọ ubi ure na ze. Ivi ọ rọwo ẹme Setan. Fikiere ọ tẹ kọrọ ubi ure na, ọ tẹ re, ọ tẹ rehọ iẹ kẹ ọzae riẹ, ọzae na omariẹ ọ tẹ re. Orọnikọ ogbori a rọ re ubi ure na ha. A riẹ inọ oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ a ru hu a bi ru na. Ẹkwoma ubi ure na nọ a re, a keke aro fihọ thọ uzi olọlọhọ nọ a jie kẹ ai. A dhesẹ ọjẹfiẹ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu rai gbe udu-esuo riẹ. A wo unoma nọ a re gu kpahe ọjẹfiẹ otiọye nọ a dhesẹ kẹ Ọnọma oyoyou rai na ha!

12. Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai riẹ epanọ o jọ Jihova oma okenọ Adamu avọ Ivi a jẹ owọ nọ a rọ wọso iẹe?

 ¹² Re a dhesẹ iẹe: Ẹvẹ who re rri rie nọ who te yẹ ọmọ jẹ yọrọ iẹe, uwhremu na ọmọ na o te bi veghe uzou kẹ owhẹ evaọ edhere nọ o dhesẹ nọ o wo adhẹẹ hayo uyoyou kẹ owhẹ hẹ? O rẹ sae kẹ owhẹ idhọvẹ gaga. Whọ dai roro epanọ o rẹ da Jihova te okenọ Adamu avọ Ivi a jẹ owọ nọ a rọ wọso iẹe.

13. Eme Jihova ọ ta nọ o te via kẹ Adamu nọ o te whu, kọ eme onana u dhesẹ?

¹³ Jihova o wo uvumọ ẹjiroro nọ ọ rẹ rọ kẹ Adamu avọ Ivi nọ a ghẹmeeyo na uvẹ re a rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ. A whu, wọhọ epanọ ọ ta vẹre inọ o te via kẹ ai. Uzuazọ rai u kuhọ riẹriẹriẹ. A kpohọ akpọ izi hi. Ma riẹ onana fiki ẹme nọ Jihova ọ ta kẹ Adamu okenọ o brukpe ie fiki aghẹmeeyo riẹ no. Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Who ti zihe-kpo ẹkpẹ keme ọye who nọ ze. Keme whẹ ẹkpẹ, jẹruọ ẹkpẹ who re ti zihe rua.” (Emuhọ 3:19) Ovu-otọ na Ọghẹnẹ ọ rọ ma Adamu. (Emuhọ 2:7) Taure a tẹ mae, Adamu ọ jọ uzuazọ họ. Fikiere, okenọ Jihova ọ ta kẹ Adamu nọ o ti zihe kpohọ ovu, koyehọ Adamu o ti zihe kpohọ uyero seba-ẹrria. Adamu ọ te kare uzuazọ wọhọ epanọ ovu nọ a rọ mae ọ rrọ na.

14. Fikieme ma je bi whu?

¹⁴ Adamu avọ Ivi a hae gbẹ jọ uzuazọ nẹnẹ, rekọ a whu fikinọ a ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ jẹ rehọ ere thọ uzi. Oware nọ ma bi ro whu họ fikinọ emọ Adamu kpobi a reuku uzioraha gbe uwhu riẹ. (Se Ahwo Rom 5:12.) Uzioraha yena o wọhọ ẹyao ọgaga nọ ahwo a reuku riẹ nọ uvumọ ohwo ọ rẹ sae vabọ no ho. Uwhu nọ u re noi ze na yọ ehae nọ a bọwo ohwo-akpọ. Uwhu yọ ọwegrẹ, orọnikọ ogbẹnyusu hu. (1 Ahwo Kọrint 15:26) Ẹvẹ ma be kẹ uyere te inọ Jihova o ru ọruẹrẹfihotọ ẹtanigbo na re o siwi omai no obọ ọwegrẹ imuozọ nana!

15. Fikieme o rọ rrọ omosasọ re ma riẹ uzẹme na kpahe uwhu?

¹⁵ Oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe uyero iwhuowhu na o rẹ sasa oma. Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, enọ i whu no a be ruẹ uye edada hayo idhọvẹ hẹ. Ma re du dhozọ rai hi, keme a rẹ sae nwa omai oma ha. A gwọlọ obufihọ mai hi, yọ a rẹ sai fi obọ họ kẹ omai hi. Ma rẹ sae ta ẹme kugbe ai hi, yọ a rẹ sae ta ẹme kugbe omai hi. Isu egagọ jọ buobu a rẹ ta ọrue inọ a rẹ sai fi obọ họ kẹ ahwo nọ a whu no, ahwo nọ a rọwo ẹme isu egagọ yena a vẹ kẹ ai igho. Rekọ ẹriẹ uzẹme na o rẹ thọ omai no obọ ahwo nọ a re wuhrẹ erue itieye na, re a siọ omai ba ẹviẹhọ.

16. Ono o duobọ họ iwuhrẹ egagọ buobu no, kọ evaọ edhere vẹ?

¹⁶ Kọ egagọ ra e rọwokugbe oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe enọ i whu no? Egagọ buobu e rọwokugbe oyena ha. Fikieme? Fikinọ Setan o du obọ họ iwuhrẹ rai no. Ọ be rehọ egagọ erue ru ahwo rọwo inọ okenọ ugboma na u te whu no, ahwo a rẹ gbẹ rria uzuazọ evaọ akpọ izi. Onana yọ ọrue nọ Setan o kugbe erue efa re o ro si ahwo no egagọ Jihova Ọghẹnẹ. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

17. Fikieme uwuhrẹ olahiẹ ebẹdẹ bẹdẹ u bi ro si ọghọ no Jihova oma?

¹⁷ Wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na, egagọ jọ a bi wuhrẹ nọ ohwo o te yeri ekpere uzuazọ, okenọ o te whu o re kpohọ oria olahiẹ erae nọ ọ jẹ ruẹ uye bẹdẹ bẹdẹ. Uwuhrẹ nana u bi si ọghọ no Ọghẹnẹ oma. Jihova yọ Ọghẹnẹ uyoyou yọ o re ru ahwo ruẹ uye oghẹrẹ utiona vievie he. (Se 1 Jọn 4:8.) Ẹvẹ who re rri ọzae nọ o re kru obọ ọmọ riẹ fihọ erae fikinọ ọ ghẹmeeyo? Kọ whọ sae kẹ ọsẹ otiọye na adhẹẹ? Evaọ uzẹme, kọ u re si owhẹ uru re whọ tubẹ riẹ ohwo otiọye na? Vievie! Who re se ọzae otiọye na ohwo ọgeva. Ghele na, Setan ọ gwọlọ re ma rọwo inọ Jihova ọ te kẹ ahwo uye evaọ erae bẹdẹ bẹdẹ!

18. Ọrue vẹ egagọ i bi wuhrẹ nọ o be liẹliẹ ahwo gọ iwhuowhu na?

 ¹⁸ Setan ọ be jẹ rehọ egagọ jọ wuhrẹ nọ okenọ ahwo a te whu no a re zihe ruọ emama ẹzi nọ ahwo nọ a rrọ uzuazọ a rẹ gọ jẹ rọ adhẹẹ kẹ. Wọhọ epanọ uwuhrẹ nana o ta, izi ahwo nọ a whu no na a rẹ sae jọ obọdẹ egbẹnyusu hayo ewegrẹ imuozọ. Ahwo buobu a rọwo ọrue nana. A rẹ dhozọ ahwo nọ a whu no, a vẹ be kẹ ai orro jẹ gọ ai. Wo ohẹriẹ, Ebaibol na o wuhrẹ nọ ahwo nọ a whu no a rrọ owezẹ gbe inọ Ọghẹnẹ uzẹme na ọvo, Jihova, Ọnọma na, ma rẹ gọ.—Eviavia 4:11.

19. Otoriẹ uwuhrẹ Ebaibol ofa vẹ ẹriẹ uzẹme na kpahe uwhu u re fi obọ họ kẹ omai wo?

¹⁹ Ẹriẹ uzẹme na kpahe ahwo nọ a whu no o rẹ thọ owhẹ nọ erue egagọ. U re je fi obọ họ kẹ owhẹ wo otoriẹ iwuhrẹ Ebaibol efa. Wọhọ oriruo, whọ tẹ riẹ inọ okenọ ahwo a te whu no a re kpohọ akpọ izi hi, eyaa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ eva otọakpọ aparadase i re wo uvi otofa kẹ owhẹ.

20. Onọ vẹ ma te ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ obaro na?

²⁰ Oke krẹkri nọ u kpemu, Job ọzae okiẹrẹe na ọ nọ inọ: ‘Otẹrọnọ ohwo o whu, kọ ọ sae wariẹ ziọ uzuazọ?’ (Job 14:14) Kọ ohwo nọ ọ rrọ owezẹ uwhu ọ sai zihe ziọ uzuazọ? Oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe onana o rẹ kẹ omosasọ gaga, wọhọ epanọ uzoẹme nọ o rrọ obaro na u ti dhesẹ.