1. Eme họ ẹjiroro Ọghẹnẹ kẹ otọakpọ na?

ẸJIRORO nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ otọakpọ na o gine gbunu. Jihova ọ gwọlọ nọ otọakpọ na o vọ avọ ahwo nọ e be wereva je wo omokpokpọ. Ebaibol na e ta nọ “ỌNOWO na, ọ tẹ kọ ọgbọ fihọ eva Idẹn” gbe inọ o “te ru re ire nọ iwoma eva eriwo i no otọ na ze, nọ iwoma kẹ emuore.” Nọ Ọghẹnẹ ọ ma ọzae gbe aye ọsosuọ na no, Adamu avọ Ivi, O fi rai họ uwou uwowoma yena jẹ ta kẹ ai nọ: “Wha yẹ, wha vi, re wha vọ evaọ akpọ na re wha wo i.” (Emuhọ 1:28; 2:8, 9, 15) Fikiere o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ inọ ahwo-akpọ a yẹ emọ, re a ru iwhru ọgbọ owowoma yena kẹre te akpọ-soso, jẹ rẹro te erao na.

2. (a) Ẹvẹ ma rọ riẹ inọ ẹjiroro Ọghẹnẹ kẹ otọakpọ na o ti rugba? (b) Eme Ebaibol na e ta kpahe ahwo-akpọ nọ a te rria bẹdẹ bẹdẹ?

² Kọ who roro nọ ẹjiroro Jihova Ọghẹnẹ re ahwo-akpọ a rria aparadase otọakpọ na o ti rugba ẹdẹjọ? Ọghẹnẹ o whowho nọ: “Mẹ ta no, . . . me reti ru ei.” (Aizaya 46:9-11; 55:11) Ẹhẹ, oware nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa riẹ na o ti ru ei hrọ! Ọ ta nọ ọ ‘ma otọakpọ na re o jọ ofofe he,’ rekọ “ọ ma ae re a ria ae.” (Aizaya 45:18) Oghẹrẹ ahwo vẹ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ a rria otọakpọ na?  Kọ ẹvẹ ọ gwọlọ nọ a rria ae kri te? Ebaibol na o kuyo nọ: ‘Ikiẹrẹe e rẹ te rehọ otọ na reuku, a vẹ jẹ ria ae bẹdẹ bẹdẹ.’—Olezi 37:29; Eviavia 21:3, 4.

3. Iyero ọkora vẹ e rrọ otọakpọ na nẹnẹ, kọ enọ vẹ onana o kpare ze?

³ Ababọ avro, ẹjiroro nana o ri rugba no ho. Ahwo a be mọ je whu nẹnẹ; a be tubẹ họre je kpe ohwohwo. Oware jọ o thọ. Evaọ uzẹme, Ọghẹnẹ ọ jiroro nnọ otọakpọ na o jọ epanọ ma be rue riẹ nẹnẹ na ha! Eme ọ via? Fikieme ẹjiroro Ọghẹnẹ o gbe ri rugba no ho? Obe ikuigbe ọvuọvo nọ ohwo-akpọ o kere o sae ta oware nọ o wha onana ze he keme obọ odhiwu ẹbẹbẹ na o jọ muhọ.

4, 5. (a) Ono ọ ginẹ rehọ ẹkwoma araomuomu na ta ẹme kẹ Ivi? (b) Ẹvẹ ohwo nọ o wo emamọ uruemu vẹre jẹ rrọ oruọzewọ ọ sai ro zihe ruọ oji?

⁴ Obe ọsosuọ ọrọ Ebaibol na o ta kpahe ọwegrẹ Ọghẹnẹ nọ ọ roma via evaọ ọgbọ Idẹn. A dhesẹ i rie wọhọ “oriọvọ,” rekọ orọnọ araomuomu dẹẹ ọ ginẹ jọ họ. Obe urere Ebaibol na u dhesẹ i rie wọhọ “ọnọ a re se Ukumuomu gbe Setan na, ọnọ ọ rẹ viẹ akpọ kpobi họ na.” A te je sei ‘oriọvọ anwae na.’ (Emuhọ 3:1; Eviavia 12:9) Ẹnjẹle ọgaga nana, hayo omama ẹzi nọ a rẹ ruẹ hẹ na, ọ rehọ araomuomu ta ẹme kẹ Ivi, nwane wọhọ epanọ ohwo nọ o wo ona ziezi ọ rẹ sae rẹriẹ uvo riẹ fihọ oware ofa rọ viẹ ohwo họ na. Ababọ avro, omama ẹzi yena ọ jariẹ eva okenọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹ otọakpọ na họ kẹ ahwo-akpọ.—Job 38:4, 7.

⁵ Rekọ, nọ o rọnọ Jihova ọ ma emama riẹ kpobi gbagba eva emuhọ na, kọ ono ọ ma “Ẹdhọ,” “Setan” na? Re a tae lọlọhọ, omọvo jọ evaọ usu emọ ẹzi Ọghẹnẹ na o ru oma riẹ fihọ Ẹdhọ. Ẹvẹ onana o sae rọ  lọhọ? Whaọ nẹnẹ, ohwo nọ o wo emamọ uruemu jẹ rrọ oruọzewọ vẹre ọ rẹ sai zihe ruọ oji. Ẹvẹ oyena o rẹ rọ via? Ohwo na ọ sae kuvẹ re isiuru iyoma e ruọ udu riẹ. Nọ ọ tẹ be hai roro kpahe iẹe ẹsikpobi, isiuru iyoma yena e rẹ sae ga viere. Kẹsena nọ uvẹ u te rovie fihọ kẹe, o ve ru oware uyoma nọ ọ be hai roro kpahe na.—Jemis 1:13-15.

6. Ẹvẹ ọmọ ẹzi Ọghẹnẹ jọ o ro zihe ruọ Setan Ẹdhọ?

⁶ Enẹ o via kẹ Setan Ẹdhọ na. O rrọ vevẹ inọ o yo nọ Ọghẹnẹ ọ jẹ ta kẹ Adamu avọ Ivi nnọ a yẹ emọ re a vọ otọakpọ na. (Emuhọ 1:27, 28) O sae jọnọ Setan o je roro evaọ udu riẹ nọ, ‘Ahwo nana kpobi a rẹ sae gọ omẹ ukpenọ a rẹ gọ Ọghẹnẹ!’ Fikiere, isiuru iyoma i te muhọ ẹrro evaọ udu riẹ. Uwhremu na, ọ tẹ jowọ nọ ọ rọ viẹ Ivi họ ẹkwoma erue nọ o gu kẹe kpahe Ọghẹnẹ. (Emuhọ 3:1-5) Ọ tẹ rọ enẹ zihe ruọ “Ẹdhọ,” onọ otofa riẹ o rrọ “Ọtaraha.” Eva oke ovona, o te zihe ruọ “Setan,” onọ otofa riẹ o rrọ “Ohwo Ọwọsuọ.”

7. (a) Fikieme Adamu avọ Ivi a ro whu? (b) Fikieme emọ Adamu kpobi a be rọ who je whu?

⁷ Setan Ẹdhọ na ọ rehọ erue gbe eviẹhọ riẹ ru Adamu avọ Ivi ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ. (Emuhọ 2:17; 3:6) Fikiere a te ti whu wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ o te via kẹ ai nọ a tẹ ghẹmeeyo. (Emuhọ 3:17-19) Nọ Adamu o zihe ruọ ohwo sebaẹgba nọ ọ raha uzi no, emọ riẹ kpobi a tẹ reuku uzioraha no obọ riẹ ze. (Ahwo Rom 5:12) A rẹ sae rehọ omodhe nọ a re ro ru ebrẹdi dhesẹ oware nọ o via na. Otẹrọnọ omodhe na ọ nwẹhẹ, eme ọ rẹ via kẹ ebrẹdi kpobi nọ a rehọ e riẹ ru? A rẹ jọ oma ebrẹdi na ruẹ oka oria omodhe na nọ ọ nwẹhẹ na. Epọvo na re, ahwo-akpọ kpobi a reuku “oka” sebaẹgba mi Adamu. Oyejabọ nọ ahwo-akpọ kpobi a be rọ who je whu na.—Ahwo Rom 3:23.

8, 9. (a) Use-abọ vẹ ma rẹ sae ta nọ Setan ọ wha ze? (b) Fikieme Ọghẹnẹ ọ gbẹ raha ahwo ọwọsuọ na ẹsiẹsiẹ hẹ?

 ⁸ Nọ Setan o ru Adamu avọ Ivi thọ uzi mukpahe Ọghẹnẹ, owojẹ ọkparesuọ ọ tohọ na. O se edhere esuo Jihova abọ. O wọhọ ẹsenọ Setan ọ be ta nọ: ‘Ọghẹnẹ yọ ekpehre osu. O re gu ọrue jẹ rehọ eware iwoma  gbọ enọ e rrọ otọ riẹ ogbọ. Ahwo-akpọ a du gwọlọ esuo Ọghẹnẹ hẹ. A rẹ sae jẹ iroro kẹ omarai kpahe oware nọ u yoma gbe onọ u woma. Yọ o te mai woma kẹ ai nọ mẹ tẹ rrọ osu rai.’ Eme Ọghẹnẹ o re ru kpahe use-abọ ekela yena? Ahwo jọ a roro nọ Ọghẹnẹ ọ hae nwani kpe ahwo ọwọsuọ na no. Kọ oyena o hae te rehọ uyo kẹ use-abọ Setan na? Kọ o hai ti dhesẹ nọ edhere nọ Ọghẹnẹ o bi ro su ọ gba?

⁹ Uvi-ẹdhoguo Jihova o rẹ kẹe uvẹ hẹ re o kpe ahwo ọwọsuọ na no ẹsiẹsiẹ. O ku rie họ inọ re a kuyo use-abọ Setan na ziezi je dhesẹ Ẹdhọ fihọ ọtọrue, o te gwọlọ oke. Fikiere Ọghẹnẹ ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ kuvẹ re ahwo-akpọ a su oma rai omoke jọ eva otọ ekpakpọ Setan. Ma te jọ Uzou avọ 11 ọrọ obe nana ta kpahe oware nọ Jihova o ro ru ere gbe oware nọ ọ rọ kuvẹ re oke lelehie o vrẹ taure o te ti ku eme avro nana họ. Whaọ enẹna, u fo re ma roro kpahe ẹme nana: Kọ Adamu avọ Ivi a riẹ ru nọ a rọ rọwo ẹme Setan, ọnọ o ri ru oware uwoma ovo kẹ ai hi na? Kọ o gba re a rọwo nọ Jihova, ọnọ ọ kẹ rai eware kpobi nọ a wo na, yọ ọtọrue ọgeva? O hae jọ nọ owhẹ, eme whọ hai ru?

10. Ẹvẹ whọ sae rọ jọ abọ Jihova evaọ uyo rọkẹ use-abọ Setan?

¹⁰ U fo re ma roro kpahe enọ nana keme mai omomọvo ma rẹriẹ ovao dhe oghẹrẹ uyero ovona nẹnẹ. Ẹhẹ, who wo uvẹ nọ whọ rẹ rọ jọ abọ Jihova evaọ uyo rọkẹ use-abọ Setan na. Whọ sae jẹ Jihova rehọ wọhọ Osu ra je fi obọ họ dhesẹ Setan fihọ ọtọrue. (Olezi 73:28; Itẹ 27:11) U yoma kẹhẹ, umutho ahwo jọ ọvo eva usu ima-idu nọ e rrọ akpọ na a bi ru ere. Onana o kpare onọ ulogbo jọ ze, Kọ Ebaibol na ọ ginẹ ta nọ Setan o bi su akpọ nana?

11, 12. (a) Ẹvẹ odawọ jọ nọ u te Jesu u ro dhesẹ nọ Setan họ osu akpọ nana? (b) Eme ọfa o dhesẹ nọ Setan họ osu akpọ nana?

¹¹ Jesu ọ vro vievie he sọ Setan o bi su akpọ nana. Evaọ edhere igbunu jọ, Setan o dhesẹ ‘ivie akpọ na kpobi gbe oruaro rai’ kẹ Jesu. Setan ọ tẹ ya eyaa kẹ Jesu nọ: “Who te diguẹ gọ omẹ, mẹ rẹ kẹ owhẹ eware nana kpobi.” (Matiu 4:8, 9; Luk 4:5, 6) Roro kpahe onana. Kọ okẹ yena o hae te jọ odawọ kẹ Jesu ogbẹrọnọ Setan họ osu ivie akpọ nana ha? Jesu ọ vro ho inọ egọmeti akpọ nana kpobi Setan o wo rai. Ẹhẹ, Jesu ọ hae vro ogbẹrọnọ Setan họ ọnọ ọ rrọ emu rai hi.

¹² Uzẹme, Jihova họ Ọghẹnẹ Erumeru na, Ọnọma ehrugbakpọ urirẹ na. (Eviavia 4:11) Ghele na, Ebaibol na o jọ oria ovo ta nọ Jihova Ọghẹnẹ hayo Jesu Kristi họ osu akpọ nana ha. Evaọ owọwọ urere nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o dhesẹ Setan dẹẹ wọhọ osu hayo “ọgba akpọ na.” (Jọn 12:31; 14:30; 16:11) Ebaibol o tube dhesẹ Setan Ẹdhọ na wọhọ “ọghẹnẹ akpọ nana.” (2 Ahwo Kọrint 4:3, 4) Jọn ukọ Oleleikristi na o kere kpahe ohwo ọwọsuọ nana, hayo Setan inọ: “Akpọ na ọsoso ọ rọ obọ ogaga oyoma na.”—1 Jọn 5:19.

13. Fikieme ma jẹ gwọlọ akpọ ọkpokpọ?

¹³ Kẹdẹ kẹdẹ akpọ na o bi dhe eyeyoma. Ahwo nọ a bi fi ẹmo, ahwo iwhayo nọ e rrọ egọmeti, isu egagọ eviẹwẹ, gbe ahwo-ugbarugba egeva e da akpọ na fia. Akpọ na soso o yoma vi ẹruẹrẹ no. Ebaibol o dhesẹ inọ oke o kẹle no nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ rehọ ẹmo riẹ ọrọ Amagẹdọn ro si akpọ omuomu na notọ. Onana u ti rovie edhere kẹ akpọ ọkpokpọ okiẹrẹe.—Eviavia 16:14-16.

14. Ono Ọghẹnẹ ọ salọ re ọ jọ Osu Uvie riẹ, kọ ẹvẹ a rọ ruẹaro onana anwẹdẹ?

 ¹⁴ Jihova Ọghẹnẹ ọ salọ Jesu Kristi re ọ jọ Osu ọ Uvie hayo egọmeti obọ odhiwu Riẹ. Anwẹdẹ Ebaibol na ọ ruẹaro nọ: “A yẹ ọmọzae kẹ omai, mai a rọ ọmọ na kẹ re isuẹsu e jọ obọ riẹ; a veti se ei, . . . Ovie Udhedhẹ. Uvie riẹ o te jọ ruaro, udhedhẹ riẹ o basa ha.” (Aizaya 9:6, 7) Jesu o wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ kpahe egọmeti nana nọ: “Uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.” (Matiu 6:10) Wọhọ epanọ ma te jọ obe nana ruẹ evaọ obaro na, Uvie Ọghẹnẹ u ti si egọmeti akpọ nana kpobi notọ kẹle, o vẹte rehọ ẹta rai. (Daniẹl 2:44) Kẹsena Uvie Ọghẹnẹ o vẹ te rehọ aparadase otọakpọ ze.

15. Eme họ “akpọ ọkpokpọ” na?

¹⁵ Ebaibol na ọ kẹ omai imuẹro nọ: “Wọhọ epaọ eya [Ọghẹnẹ], ma rẹ hẹrẹ ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ enọ ẹrẹreokie ọ be ria.” (2 Pita 3:13; Aizaya 65:17) Ẹsejọ nọ Ebaibol na e tẹ ta ẹme kpahe “akpọ,” yọ e be ta kpahe ahwo nọ a be rria otọakpọ na. (Emuhọ 11:1) Fikiere “akpọ ọkpokpọ” okiẹrẹe na yọ okegbe ahwo nọ a wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ.

16. Okẹ oghaghae vẹ Ọghẹnẹ ọ te rọ kẹ ahwo nọ ọ jẹ rehọ, kọ eme ma re ru hrọ re ma ruẹsi woi?

¹⁶ Jesu ọ ya eyaa nnọ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na, ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ jẹ rehọ a ti wo okẹ “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Mak 10:30) Ivie rovie Ebaibol ra kpohọ Jọn 3:16 gbe 17:3 re who se oware nọ Jesu ọ ta nọ ma re ru hrọ re ma sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Enẹna roro kpahe eghale nọ Ebaibol na e ta inọ ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ te kẹ okẹ igbunu yena a te reawere riẹ evaọ Aparadase otọakpọ nọ ọ be tha na.

17, 18. Ẹvẹ o sai ro mu omai ẹro nọ udhedhẹ gbe omofọwẹ o te jọ oria kpobi evaọ otọakpọ na?

 ¹⁷ Emuemu, ẹmo, ethube, gbe ozighi e gbẹ te jọ họ. “Iru-umuomu e gbẹ te jọ họ . . . Rekọ enọ e rọ oma kpotọ, e rẹ te rọ otọ na reuku.” (Olezi 37:10, 11) Udhedhẹ o te jariẹ keme ‘Ọghẹnẹ o ti ru ẹmo serihọ ri te oka akpọ na.’ (Olezi 46:9; Aizaya 2:4) Kẹsena ‘ahwo okiẹrẹe a ve ti vihọ eva edẹ riẹ, udhedhẹ u ve ti dhe ebuebu bẹsenọ ọvẹre ọ gbẹ te jọ họ’—koyehọ bẹdẹ bẹdẹ!—Olezi 72:7.

¹⁸ Enọ e be gọ Jihova a te rria evaọ omofọwẹ. Okenọ emọ Izrẹl oke anwae a je yo ẹme kẹ Ọghẹnẹ, a jẹ rria evaọ omofọwẹ. (Iruo-Izerẹ 25:18, 19) Ẹvẹ u ti gbunu te re a reawere oghẹrẹ omofọwẹ ovona evaọ Aparadase!—Aizaya 32:18; Maeka 4:4.

19. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ emu ọ te dafia evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ?

¹⁹ A ti du emuore bẹ hẹ. Ọso-ilezi na ọ so nọ: “Ibi i re ti vihọ eva otọ na; e vẹ te vọ kpọhọhwẹ eva ehru igbehru.” (Olezi 72:16, NW) Jihova Ọghẹnẹ ọ te ghale ahwo okiẹrẹe riẹ, kẹsena “otọ o vẹ te kẹ ẹvi riẹ.”—Olezi 67:6.

20. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nọ otọakpọ na soso u ti zihe ruọ aparadase?

²⁰ Otọakpọ na kpobi u ti zihe ruọ aparadase. Emamọ iwou gbe egbọ i ti nwene otọ nọ ahwo-akpọ sebaẹgba a raha no vẹre na. (Se Aizaya 65:21-24; Eviavia 11:18) Nọ oke o be nya haro na, abọ akpọ na nọ a muhọ ẹruẹrẹ no na o ve ti muhọ ẹkẹre bẹsenọ akpọ na soso o ti ro woma je wo ẹvi wọhọ ọgbọ Idẹn. Ọghẹnẹ o ti si obọ kpemu vievie he, o ti ‘rovie abọ riẹ re o ru ẹgwọlọ eware nọ i wo uzuazọ kpobi rọ kẹ ae.’—Olezi 145:16.

21. Eme o dhesẹ nọ udhedhẹ o te jọ udevie ahwo gbe erao?

²¹ Udhedhẹ o te jọ udevie ahwo avọ erao. Erao ẹwọ avọ erọ ẹwho a te re emu kugbe. Makọ ọmaha dede ọ gbẹ  te dhozọ erao nọ i bi muozọ nẹnẹ na ha.​—Se Aizaya 11:6-9; 65:25.

22. Eme ọ te via kẹ ẹyao?

²² Ẹyao ọ gbẹ te jọ họ. Wọhọ Osu ọrọ Uvie obọ odhiwu Ọghẹnẹ, Jesu o ti siwi ahwo vi epanọ o ru okenọ ọ jọ otọakpọ. (Matiu 9:35; Mak 1:40-42; Jọn 5:5-9) Kẹsena “ohwo ọvo nọ ọ be ria eva riẹ nọ ọ rẹte ta nọ, ‘Mẹ be mọ,’ ọ rọ họ.”—Aizaya 33:24; 35:5, 6.

23. Fikieme ẹkparomatha na ọ te rọ wha oghọghọ se omai?

²³ A te kpare iyoyou mai nọ i whu ze avọ irẹro ẹria uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. A te kpare ahwo nọ a whu no kpobi nọ a rrọ ekareghẹhọ Ọghẹnẹ zihe ziọ uzuazọ. Evaọ uzẹme, “ẹkparomatha enọ ikiete avọ enọ ikiete he e rẹ te jarọ.”—Iruẹru 24:15; Se Jọn 5:28, 29.

24. Ẹvẹ ẹrria Aparadase evaọ otọakpọ o rrọ owhẹ oma?

²⁴ Irẹro nọ e rrọ obaro kẹ ahwo nọ a salọ nọ a re wuhrẹ kpahe Ọnọma Oride na, Jihova Ọghẹnẹ, re a jẹ gọe i gbunu kẹhẹ! Aparadase nọ ọ be tha na ọye Jesu o wo họ iroro eva okenọ ọ ya eyaa kẹ orumuomu nọ a kare kugbei na nọ: “Who re ti lele omẹ jọ obọ Paradais.” (Luk 23:43) U wuzou re ma gbe wuhrẹ kpahe Jesu Kristi, ọnọ eghale enana kpobi e te rehọ ẹkwoma riẹ ru gba na.