1. Ono ọ ma eware kpobi nọ e rrọ uzuazọ?

JERIMAYA ọruẹaro na ọ ta nọ: “ỌNOWO na họ Ọghẹnẹ uzẹme; ọye họ Ọghẹnẹ uzuazọ.” (Jerimaya 10:10) Ofariẹ, Jihova Ọghẹnẹ họ Ọnọ ọ ma eware kpobi nọ e rrọ uzuazọ. Ijẹle obọ odhiwu a ta kẹe nọ: “Whẹ ọ ma eware na kpobi, jegbe fiki awere ra a rọ rọ, a rọ mae na.” (Eviavia 4:11) Evaọ ole ujiro kẹ Ọghẹnẹ, Devidi Ovie na ọ so nọ: “Who wo eyeri azọ.” (Olezi 36:9) Ẹhẹ, uzuazọ yọ okẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze.

2. Eme Ọghẹnẹ o bi ru rọ sẹro uzuazọ mai?

² Jihova ọ be jẹ sẹro uzuazọ mai. (Iruẹru 17:28) Ọye ọ be kẹ omai emu nọ ma be re, ame nọ ma be da, ẹwẹ nọ ma be wẹ, gbe otọakpọ nọ ma be rria na. (Se Iruẹru 14:15-17.) Jihova o ru onana evaọ edhere nọ ma rẹ rọ reawere uzuazọ. Rekọ re ma reawere uzuazọ vọvọ, o gwọlọ nọ ma re wuhrẹ izi Ọghẹnẹ ma ve je koko ai.—Aizaya 48:17, 18.

3. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o rri rie nọ Keni o kpe Ebẹle?

³ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma wo adhẹẹ kẹ uzuazọ—te uzuazọ mai gbe orọ amọfa. Wọhọ oriruo, evaọ oke Adamu avọ Ivi, ọmọ rai, Keni, o mu ofu ọgaga kẹ Ebẹle, oniọvo ọmaha riẹ. Jihova ọ vẹvẹ Keni unu nọ ofu riẹ na ọ sai su ei kpohọ uzioraha ulogbo. Keni o gbolo ovao kẹ unuovẹvẹ  yena. Ọ “họrọmu Ebẹle oniọvo riẹ, o je kpe i.” (Emuhọ 4:3-8) Jihova ọ kẹ Keni uye fiki oniọvo riẹ nọ o kpe na.—Emuhọ 4:9-11.

4. Evaọ Uzi Mosis na, ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro fi ẹgba họ emamọ eriwo nọ a re wo kpahe uzuazọ?

⁴ Idu ikpe buobu nọ i lele i rie, Jihova ọ kẹ emọ Izrẹl izi nọ i re fi obọ họ kẹ ai gọe eva edhere nọ ọ jẹrehọ. Fikinọ ẹkwoma Mosis ọruẹaro na a rọ rehọ izi enana kẹ ai, ẹsejọ a re se izi na Uzi Mosis. Abọjọ Uzi Mosis na o ta nọ: “Who kpe ohwo ho.” (Iziewariẹ 5:17) Onana u dhesẹ kẹ emọ Izrẹl nọ Ọghẹnẹ o rri uzuazọ ohwo-akpọ ghaghae, o tẹ jẹ gba ahwo họ nọ a re rri uzuazọ amọfa ghaghae re.

5. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri eva-ekparọ?

⁵ Kọ ẹvẹ kpahe uzuazọ ọmọ nọ ọ gbẹ rrọ obeva? Wọhọ epanọ Uzi Mosis na o ta, o thọ re a kpe ọmọ nọ ọ rrọ eva. Ẹhẹ, makọ uzuazọ ọmọ otiọye dede o re ghaghae kẹ Jihova. (Se Ọnyano 21:22, 23; Olezi 127:3.) Onana u dhesẹ nọ o thọ re a kpare-eva.

6. Fikieme ma gbe ro mukpahe ọrivẹ mai hi?

⁶ Adhẹẹ nọ ma re wo kẹ uzuazọ o kẹre te emamọ eriwo nọ ma re wo kpahe ibe ahwo-akpọ. Ebaibol na e ta nọ: “Kohwo kohwo nọ o mukpahe omoni riẹ họ ojihẹ, wha riẹ nọ ojihẹ ọvuọvo o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ eva riẹ hẹ.” (1 Jọn 3:15) Ma tẹ gwọlọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, o gwọlọ nọ ma re si egrẹ kpobi nọ ma wo kpahe ọrivẹ mai no udu riẹriẹriẹ keme egrẹ họ ugogo oware nọ o be wha ozighi buobu ze. (1 Jọn 3:11, 12) O roja re ma wuhrẹ epanọ ma re ro you ohwohwo.

7. Iruemu jọ vẹ i dhesẹ orivo kẹ uzuazọ?

⁷ Kọ ẹvẹ kpahe adhẹẹ nọ ma re wo kẹ uzuazọ omobọ mai? Uvumọ ohwo ọ gwọlọ whu hu, rekọ ahwo jọ a re ru eware nọ i re fi uzuazọ rai họ ọza. Wọhọ oriruo, ahwo buobu a re se utaba, vovo isigareti hayo  ige re a ruẹsi wo ẹgba oghẹrẹsa. Eware itieye na e rẹ wha enwoma se oma na yọ ẹsibuobu e rẹ wha uwhu se ahwo nọ a be rehọ ai. Ohwo nọ ọ rẹ rehọ eware nana o se uzuazọ gboja ha. Enana yọ iruemu igbegbe evaọ aro Ọghẹnẹ. (Se Ahwo Rom 6:19; 12:1; 2 Ahwo Kọrint 7:1.) Re ma ruẹse gọ Ọghẹnẹ eva edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ, o gbahọ nọ ma re si obọ no iruemu itieye na. Dede nọ o sae jọ bẹbẹ gaga re a ru ere, Jihova ọ rẹ sae kẹ omai obufihọ nọ o gwọlọ. Yọ ọ be rehọ ubiẹro oghaghae rri omodawọ nọ ma be rọ rẹrote uzuazọ mai wọhọ obọdẹ okẹ oghaghae nọ u no obọ riẹ ze.

8. Fikieme u je fo nọ ma yọrọ oma kpahe omonwa ẹsikpobi?

⁸ Ma te wo adhẹẹ kẹ uzuazọ, ma rẹ yọrọ oma kpahe omonwa. Ma re fi uzuazọ mai họ ọza ha fiki arozaha hayo omawere. Ma rẹ whaha ugbẹdhẹ omoto gbe erozaha ozighi hayo enọ e rẹ wha enwoma ze. (Olezi 11:5) Uzi nọ Ọghẹnẹ o jie kẹ emọ Izrẹl oke anwae o ta nọ: “Nọ whọ te bọ uwou okpokpọ [nọ u wo ehru nọ a rẹ sae jọ], who re ru ehruedi [hayo, ugbẹhẹ ukpotọ] fihọ iẹ, re whọ siọ abeọriọ azẹ ba ẹwha ze uwou ra, otẹrọnọ ohwo o kie no i ze.” (Iziewariẹ 22:8) Nya lele ehri-uzi nana, rẹro te oria nọ a rẹ rọ gadiẹ kpohọ uwou ra re ohwo ọ seba ekie re o jẹ siọ omonwa ulogbo ba ẹwha se ahwo. Who te wo omoto, ruẹ nọ o kiehọ ẹdhẹ ziezi. Who ru re uwou hayo omoto ra o fi uzuazọ ra hayo orọ amọfa họ ọza ha.

9. Ma te wo adhẹẹ kẹ uzuazọ, ẹvẹ ma re ru erao?

⁹ Kọ ẹvẹ kpahe uzuazọ arao? Ọnọma na o rri uzuazọ arao ghare re. Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re a kpe erao rọkẹ emuore gbe emuosẹ hayo re a ruẹse thọ ahwo nọ erao i te bi fi uzuazọ ahwo họ ọza. (Emuhọ 3:21; 9:3; Ọnyano 21:28) Dede na, re a gboja kẹ erao hayo kpe ai gheghe o thọ, o tẹ jẹ rrọ orivo kẹ uzuazọ.—Itẹ 12:10.

10. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro dhesẹ nọ uzuazọ avọ azẹ e jẹhọ ohwohwo?

¹⁰ Nọ Keni o kpe Ebẹle oniọvo riẹ no, Jihova ọ tẹ ta kẹ Keni nọ: “Uru azẹ oniọvo ra u bo no otọ ze te omẹ oma.” (Emuhọ 4:10) Nọ Ọghẹnẹ ọ fodẹ azẹ Ebẹle, uzuazọ riẹ ọ jẹ ta kpahe na. Keni o kpe Ebẹle no, yọ a rẹ siọ Keni uye ba ẹkẹ hẹ. O wọhọ ẹsenọ azẹ Ebẹle, hayo uzuazọ riẹ, u je bo nnọ Jihova ọ kioja kẹe. A wariẹ dhesẹ epanọ uzuazọ gbe azẹ e jẹhọ ohwohwo te okenọ Owhe ologbo ọrọ edẹ Noa na o ku vrẹ no. Taure Owhe na o te ti ku, ibi-ire gbe ẹbe ọvo ahwo a jẹ re. Nọ Owhe na o ku vrẹ no, Jihova ọ tẹ ta kẹ Noa avọ emọ riẹ nọ: “Koware koware nọ e be ria akpọ na e rẹ [te] jọ emuore kẹ owhai; wọhọ epanọ mẹ kẹ owhai ẹbe ọrọrọ, ere mẹ kẹ owhai eware kpobi.” Dede na, Ọghẹnẹ o fi awhaha nana họ: “Ajokpa nọ wha re arao avọ azẹ hẹ, keme azẹ na họ uzuazọ.” (Emuhọ 1:29; 9:3, 4) U re vevẹ, Jihova ọ rehọ uzuazọ avọ azẹ omama wọhọ oware ovona.

11. No anwọ edẹ Noa ze, awhaha vẹ Ọghẹnẹ o fihọ kpahe eroruiruo azẹ?

¹¹ Ma re dhesẹ nọ ma wo adhẹẹ kẹ azẹ nọ ma gbẹ riẹe he. Evaọ Uzi nọ Jihova ọ rọ kẹ emọ Izrẹl na, ọ ta nọ: “Ohwo kpobi . . . nọ ọ rọ ozuẹ nọ o kpe karao karao hayo ọvra nọ ọ rẹ ria, [o re] ku azẹ riẹ fiẹ o ve nwo ẹkpẹ ru riei. . . . [Mẹ] ta kẹ ahwo Izrẹl nọ, wha rẹ re azẹ arao ọvuọvo ho.” (Iruo-Izerẹ 17:13, 14) Uzi Ọghẹnẹ inọ a rẹ re azẹ hẹ nọ ọ kake rọ kẹ Noa oware wọhọ ikpe 800 taure ọ tẹ te kẹ uzi nọ o rrọ obehru na o gbẹ jọ iruo. Jihova o dhesẹ eriwo riẹ vevẹ: Idibo riẹ a rẹ sae re ugboma arao rekọ a rẹ re azẹ riẹ hẹ. A re ku azẹ na ku otọ—rọ ere dhesẹ nnọ a zihe uzuazọ arao na se Ọghẹnẹ no.

12. Ujaje vẹ Ẹzi Ẹri na ọ kẹ kpahe azẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na nọ u gbe wo iruo nẹnẹ?

¹² Oghẹrẹ ujaje ovona o rrọ kẹ Ileleikristi re. Ikọ na  gbe ekpako na nọ e kobaro eva udevie ilele Jesu evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a kuomagbe re a jiroro kpahe ijaje nọ ahwo kpobi nọ a rrọ ukoko Ileleikristi na a re koko. Enẹ a ro ku ẹme na họ: “O ruọ Ẹzi Ẹri je te omai, nnọ ma rẹ rọ owha ogbẹgbẹdẹ ovo wha owhai vi eware nana nọ i fori na ha; nnọ, wha si oma no eware nọ a rọ gedhọ gbe azẹ jegbe erao nọ e fiawhu nọ i [hwẹ azẹ] hẹ jegbe igberedia.” (Iruẹru 15:28, 29; 21:25) Fikiere o gbahọ nọ ma re ‘si oma no azẹ.’ Evaọ eriwo Ọghẹnẹ, ere oruo u wuzou epọvona wọhọ ẹwhaha ẹdhọgọ gbe igberẹ-ibro.

13. Kẹ oriruo oware nọ ujaje na re a si oma no azẹ o jẹ kẹre te azẹ nọ a re se fihọ oma.

¹³ Kọ uzi na re a kẹnoma no azẹ o kẹre te azẹ osefihọ oma? Ee. Wọhọ oriruo: Ma rehọ iẹe nọ edọkita ọ ta kẹ owhẹ nọ whọ siọ udi ogaga ba. Kọ oyena u re dhesẹ ọvo nọ whọ da udi ogaga ha rekọ a sai sei fihọ owhẹ oma? Vievie! Epọvo na re, oma usino azẹ u dhesẹ nọ ma rẹ rehọ oghẹrẹ ovo rehọ iẹe fihọ oma vievie he. Fikiere ujaje na re a si oma no azẹ u dhesẹ nọ ma rẹ kuvẹ hẹ re ohwo jọ o sei fihọ omai oma.

14, 15. Edọkita ọ tẹ ta nọ o gbahọ inọ Oleleikristi ọ rehọ azẹ, eme o re ru, kọ fikieme?

¹⁴ Kọ ẹvẹ otẹrọnọ Oleleikristi ọ nwoma gaga hayo o te bi kpohọ obẹrọ ulogbo? Ma rehọ iẹe nọ edọkita e ta nọ a re se azẹ fihọ iẹe oma hrọ ogbẹrọ ere he o ti whu. Evaọ uzẹme, Oleleikristi na ọ gwọlọ nọ o re whu hu. Re ọ sae sẹro okẹ uzuazọ oghaghae nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze na, ọ rẹ sae rọwo oghẹrẹ usiwo ofa nọ u wobọ kpahe azẹ nọ a re ro ru iruo thọthọ họ. Fikiere, ọ rẹ sae gwọlọ oghẹrẹ usiwo utioye na, jẹ rehọ oghẹrẹ usiwo efa sa-sa nọ a re ro nwene azẹ osefihọ oma.

¹⁵ Kọ u fo re Oleleikristi ọ thọ uzi Ọghẹnẹ fikinọ ọ gwọlọ rria kri omojọ evaọ uyerakpọ nana? Jesu ọ ta nọ:  “Ohwo nọ o re ti siwi uzuazọ riẹ u re ti vrẹ, rekọ ohwo nọ uzuazọ riẹ u vru fiki mẹ ọ rẹ te rue riẹ.” (Matiu 16:25) Ma gwọlọ whu hu. Rekọ ma tẹ be thọ uzi Ọghẹnẹ rọ gwọlọ siwi uzuazọ mai nẹnẹ, ma sai ku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ fiẹ. Fikiere o rrọ oware areghẹ re ma fi eva họ ẹgbagba ọrọ uzi Ọghẹnẹ, avọ evaifihọ kpobi inọ oware jọ u te kpe omai, Ọnọkẹ-Uzuazọ mai na ọ te kareghẹhọ omai evaọ ẹkparomatha, o ve ti zihe okẹ uzuazọ oghaghae mai na se omai.—Jọn 5:28, 29; Ahwo Hibru 11:6.

16. Eme idibo Ọghẹnẹ a gbamu kpahe azẹ?

¹⁶ Nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ nọ i wo ẹrọwọ a gba riẹ mu inọ a rẹ nya lele ọkpọvio nọ ọ kẹ kpahe azẹ. A rẹ rehọ oghẹrẹ ovo riẹe he. Yọ a rẹ rehọ azẹ ro siwi oma gbe he. * U mu rai ẹro nọ Ọghẹnẹ nọ ọ ma azẹ na ọ riẹ oware nọ o mai woma kẹ ai. Kọ u mu owhẹ ẹro re?

17. Evaọ Izrẹl anwae, edhere ọvuọvo vẹ a jẹ rọ rehọ azẹ ru iruo nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ?

¹⁷ Uzi Mosis na u fi ẹgba họ oghẹrẹ ovo nọ u fo nọ a rẹ rọ rehọ azẹ ru iruo. Jihova ọ kẹ ujaje kpahe egagọ nọ ọ gwọlọ mi emọ Izrẹl anwae nọ: “Eva azẹ uzuazọ ohwo  o rọ; mẹ rehọ iẹe rọ kẹ owhai no obọ aruẹri nọ wha re ro voro oma fiki izi rai; keme azẹ na ọ rọ kẹ oma uvoro.” (Iruo-Izerẹ 17:11) Nọ emọ Izrẹl a tẹ raha uzi, a rẹ sai wo erọvrẹ ẹkwoma arao nọ a re ro dheidhe a ve ku azẹ riẹ jọ họ aruẹri evaọ uwou-udhu na hayo evaọ etẹmpol Ọghẹnẹ nọ a bọ uwhremu na. Edhere ọvuọvo nọ a rẹ rọ rehọ azẹ ru iruo nọ u je fo họ idhe itieye na.

18. Irere gbe eghale vẹ ma rẹ sai wo no azẹ Jesu nọ o hwẹ na ze?

¹⁸ Ileleikristi uzẹme a rrọ otọ Uzi Mosis na ha, fikiere a be rehọ erao dheidhe je ku azẹ erao họ aruẹri hi. (Ahwo Hibru 10:1) Dede na, azẹ nọ a je ro dheidhe evaọ edẹ Izrẹl anwae na o riẹ obọ họ idhe eghaghae erọ Ọmọ Ọghẹnẹ, Jesu Kristi. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ Uzou avọ 5 orọ obe nana, Jesu o si obọ no uzuazọ ohwo-akpọ riẹ fiki mai ẹkwoma azẹ riẹ nọ ọ kẹ uvẹ re o hwẹ wọhọ idhe. Kẹsena  o te tovrẹ kpohọ odhiwu jẹ rehọ aghare azẹ riẹ nọ o hwẹ se Ọghẹnẹ ẹsiẹvo rọkẹ oke kpobi. (Ahwo Hibru 9:11, 12) Oyena họ ugogo oware nọ ma be sai ro wo erọvrẹ izieraha mai, u te je rovie uvẹ fihọ nọ ma rẹ sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Matiu 20:28; Jọn 3:16) Azẹ nọ a ro ru iruo evaọ edhere yena o wuzou gaga. (1 Pita 1:18, 19) Ẹkwoma ẹrọwọ nọ ma re fihọ azẹ Jesu nọ o hwẹ na ọvo ma sai ro wo usiwo.

19. Eme o gbahọ nọ ma re ru re ‘azẹ ahwo kpobi o no omai uzou’?

¹⁹ Ma re yere Jihova Ọghẹnẹ gaga kẹ uzuazọ nọ ọ kẹ omai na! Kọ oyena o gbẹ wọ omai vuẹ amọfa kpahe uvẹ nọ a sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ẹkwoma ẹrọwọ nọ a re fihọ idhe Jesu? Otiọ ọdawẹ Ọghẹnẹ nọ ma re wo kẹ uzuazọ amọfa o te wọ omai ru onana avọ ọwhọ gbe ajọwha. (Se Izikiẹl 3:17-21.) Ma tẹ roma totọ ru owha-iruo nana gba, ma te sae ta wọhọ Pọl ukọ na nọ: “Azẹ ahwo kpobi ono omẹ uzou o te omẹ hẹ, keme me si oma hemu siọ owhai ohrẹ Ọghẹnẹ ososo ba ẹhrẹ ẹdọvo ho.” (Iruẹru 20:26, 27) Amọfa nọ ma rẹ vuẹ kpahe Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ yọ obọdẹ edhere nọ ma re ro dhesẹ nọ ma rri uzuazọ avọ azẹ ghare gaga.