Abọ 5

Uzẹme Kpahe Emajiki, Ẹva-ọgba, gbe Eda

1. Ẹvẹ orọwọ kpahe emajiki, ẹva-ọgba, gbe eda o kẹre te?

“EVAỌ Africa, who re du lahiẹ oma nọ sọ erieda e ghinẹ rrọ họ,” ere obe na African Traditional Religion o ta, je fibae nnọ “rọ kẹ ahwo Africa uyero kpobi, eda yọ oware nọ a rẹ vro ho.” Te ahwo nọ a riobe gaga gbe enọ e riobe he a rrọ usu ahwo nọ a rọwo emajiki, ẹva-ọgba, gbe eda. Isu egagọ Islam gbe Kristẹndọm a rọwo re nọ erieda e rrọ.

2. Wọhọ epanọ ibuobu e rọwo, diẹse ogaga emajiki u no ze?

² Wọhọ epanọ ibuobu evaọ Africa e rọwo, ogaga hayo ẹgba okpehru jọ, ọrọ abọ-ẹzi, ọ riẹ. Ọghẹnẹ họ ọnọ o wo uzou riẹ. Imizi gbe esemọ a rẹ sae rehọ iẹ ruiruo. Yọ ahwo-akpọ jọ a riẹ epanọ a re ro woi t’obọ jẹ rehọ iẹe ruiruo, rọkẹ ewoma (emamọ emajiki) hayo rọ kẹ eyoma (emajiki ọraha).

3. Eme họ emajiki ọraha, kọ eme ahwo a rọwo nọ o rẹ sai ru?

³ A rẹ kpọ emajiki ọraha rri ewegrẹ. A rọwo nnọ enọ i wo ogaga na a rẹ sai vi edha, evra, inyẹ, gbe erao efa rọ họre ahwo. A rọwo nọ emajiki ọraha e rẹ wha ohọre ze, ru aye jọ ọga, wha ẹyao, makọ uwhu dede ze.

4. Eme ibuobu e rọwo kpahe erieda, kọ didi eva ejọ nọ i wo eda vẹre a fa no?

⁴ Oware ofa nọ o kẹle emajiki gaga họ eda. A ta nnọ erieda e rẹ nya siọ ugboma rai ba eva aso a vẹ rra vrẹ, re a kuomagbe erieda efa hayo re a re ahwo. Nọ igboma erieda na e rẹ gbẹ jọ owezẹ evaọ ehru ehwa rai na, a re wo oghẹrẹ iku nana no obọ ahwo nọ a siobọno eda no nọ a be fa ze. Wọhọ oriruo, emagazini Africa jọ ọ wariẹ eme ahwo jọ nọ a jọ erieda vẹre (ibuobu rai emetẹ ikpe ikpegbọ), enọ e ta nọ: “Mẹ rọ asidẹnte omoto kpe ahwo 150.” “Me kpe emaha isoi ẹkwoma azẹ rai nọ me se.” “Me kpe ezọ esa mẹ fikinọ a dhẹ se omẹ ba bru emetẹ efa.”

5. Eme họ emamọ emajiki, kọ oghẹrẹ vẹ a rẹ rehọ iẹe ruiruo?

⁵ A rẹ ta nọ emamọ emajiki e rẹ thọ  ohwo no enwoma. Enọ i re ru onọ a se emamọ emajiki na a rẹ wha ẹmẹro emajiki hayo ẹgba nọ a re ro mu obọ. A rẹ da imu ekpọfia hayo rehọ iẹe wholo oma rai. A rẹ ko imu nọ a rọwo nọ i wo ogaga ekpọfia dhere họ iwou rai hayo tọ ai họ otọ. A re fievahọ igbelẹ nọ a kere eme Koran hayo Ebaibol fihọ.

Erue gbe Eviẹhọ

6. Eme Setan avọ idhivẹri riẹ a ru no evaọ oke nọ u kpemu, kọ ẹvẹ ma re rri ogaga rai?

⁶ Uzẹme o rrọ inọ Setan gbe idhivẹri na yọ ikpehre ewegrẹ erọ ahwo-akpọ. A wo ogaga nọ a re ro duobọte iroro gbe izuazọ ahwo, yọ evaọ oke nọ u kpemu a tubẹ rueva ahwo gbe erao jẹ kpọ ae dede. (Matiu 12:43-45) Dede nọ ma re rri ogaga rai vo ho, u fo re ma rri ogaga rai kpehru hrọ họ.

7. Eme Setan ọ gwọlọ nọ ma rọwo, kọ eme a re ro dhesẹ onana?

⁷ Setan yọ olori eviẹhọ. Ọ rẹ lẹliẹ ahwo họ roro nọ o wo ogaga vi umuo nọ o ghine wo te. Re a dhesẹ iẹe: Kẹle na nọ a jẹ họre evaọ orẹwho Africa jọ, isoja e rehọ ekwakwa ikporakporo ro guegue ewegrẹ rai. Taure a tẹ vẹro ahwo na, isoja na i re kporo erekọdo ọ igbeke nọ i bi do gaga. A gwọlọ ru ewegrẹ na roro nnọ ogbaẹmo ulogbo avọ igbeke ilogbo e be wọ ohọre ze na. Evaọ edhere ọvona, Setan ọ gwọlọ re ahwo a rọwo nnọ ogaga riẹ u wo umuo ho. Ẹjiroro riẹ họ re o fi ozọ họ ahwo re a ru oreva riẹ, orọnikọ orọ Jihova ha. Fikiere joma t’ẹme te erue esa jọ nọ Setan ọ gwọlọ nọ ahwo a rọwo.

8. Didi ọrue jọ Setan ọ be whaharo?

⁸ Ọrue jọ nọ Setan ọ be whaharo ọna: Oware enwoma ovuọvo u re mu via ha; oware uyoma kpobi nọ ohwo ọvo ọ rehọ obọ riẹ ru hu u no obọ ogaga ebi ze. Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ ẹyao uliaro o kpe ọmọ. Oni riẹ ọ rẹ sae riẹ inọ uliaro yọ ẹyao nọ inwe e rẹ wha ze. Rekọ ọ sae jẹ rọwo inọ ọrieda jọ o vi unwe na ze te re ọmọ riẹ.

9. Ẹvẹ Ebaibol na o ro dhesẹ nọ orọnikọ Setan ọ be wha ẹbẹbẹ kpobi ze he?

⁹ Dede nọ Setan o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ wha ebẹbẹ jọ ze, o thọ re a rọwo nọ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ wha ebẹbẹ kpobi ze. Ebaibol ọ ta nọ: ‘Ọmae dhẹ a rọ kparobọ họ, hayo ọmae fio a rẹrọ kparobọ họ, orọnọ owareghẹ ọ mai wo emu hu, hayo ọgbaeriariẹ ọ mai wo efe he; hayo ọwena eware e mai kiehọ kẹ hẹ, rekọ oke gbe eware idudhe o rẹ whae ze.’ (Ọtausiwoma Na 9:11) Ọdhohrẹ jọ evaọ usu ohrẹ-odhẹ ọ rẹ sae dhẹ siawọ vi amọfa, rekọ ẹsejọ ọ rẹ kparobọ họ. ‘Eware idudhe’ jọ e sai ru ei nọ ọ gbẹ kparobọ họ. Ẹsejọhọ ọ j’owọ thọ o te kie hayo ẹyao o kru rie, hayo owọ o sa riẹ. Eware enana e rẹ sae via kẹ ohwo kpobi. Orọnikọ Setan hayo eda e wha rae ze he; i mu via.

10. Eme a ta kpahe erieda no, kọ ẹvẹ ma rọ riẹ nọ onana ọrue?

¹⁰ Ọrue avivẹ nọ Setan ọ be whaharo ọna: Erieda e rẹ nya siọ igboma rai ba evaọ aso a vẹ ra bru erieda efa hayo nyai se azẹ ahwo hayo re ahwo. Whaọ,  nọ oma ra: ‘Otẹrọnọ erieda e sai ghine ru ere, eme o bi ghine no oma rai na?’ Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, ẹwẹ na họ ohwo na, orọnikọ oware jọ nọ u re no ohwo oma ha. Ofariẹ, ẹzi na họ ẹgba-uzuazọ nọ o rẹ kẹ ugboma na ẹgba, rekọ oye ọvo o sai ru uvumọ oware he ababọ ugboma na.

11. Fikieme ma rọ riẹ nọ erieda e sae nya siọ igboma rai ba ha, kọ whọ rọwo onana?

¹¹ Ẹwẹ hayo ẹzi na ọ sai no ugboma na re o ru oware jọ họ, makọ uwoma hayo uyoma. Fikiere, erieda e sae nya siọ igboma rai ba ha. A sai ghine ru eware nọ a be ta nọ a re ru hayo nọ a roro nọ a ru na ha.

12. Ẹvẹ Setan o re ro ru ahwo rọwo inọ a ru eware nọ a ru hu?

¹² Kọ ẹvẹ ma rẹ sai dhesẹ eda nọ erieda e rẹ fa na? Setan ọ sai ru ahwo rọwo inọ a ru eware nọ a ghine ru hu. Ẹkwoma eruẹaruẹ, Setan ọ rẹ sai ru ahwo roro nọ a ruẹ, yo, je ru eware nọ a ru hu. Evaọ edhere ọnana, Setan o rẹro nọ o re ku ahwo rẹriẹ siọ Jihova ba je ru ai roro nọ Ebaibol na ọ thọ.

13. (a) Kọ emamọ emajiki i kiehọ? (b) Eme Ikereakere na e ta kpahe eda?

¹³ Ọrue avesa ọna: Emamọ emajiki—emajiki nọ a ta nọ a rẹ rọ za emajiki ọraha dhe—i kiehọ. Ebaibol na o fi ohẹriẹ họ emajiki ọraha gbe onọ a bi se nọ emamọ emajiki na ha. O ghọ emajiki kpobi. Roro kpahe izi nọ Jihova ọ kẹ orẹwho Izrẹl kpahe emajiki gbe enọ i re ru emajiki:

● “Wha waeda ha.”—Iruo-Izerẹ 19:26.

● “Ọzae hayo aye nọ ọ rọ [ẹjile] hayo ọrieda a re ti kpei.”—Iruo-Izerẹ 20:27.

● “A jọ udevie rai ruẹ ohwo nọ ọ rẹ . . . ruẹaro, hayo ọgbẹva, hayo ọbo, hayo ọnuahwo, hayo ọjahwo hayo ẹjile,  hayo ọrieda-ọzae . . . he.”—Iziewariẹ 18:10-14.

14. Fikieme Jihova o je fi izi họ mukpahe emajiki?

¹⁴ Izi enana i ru rie vevẹ inọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ahwo riẹ a ru iruo emajiki hi. Jihova ọ rọ izi enana kẹ ahwo riẹ keme o you rai yọ ọ gwọlọ re a jọ erigbo kẹ ozodhẹ gbe ugbẹrọwọ họ. Ọ gwọlọ nọ idhivẹri na a kienyẹ ai hi.

15. Ẹvẹ Ebaibol na o ro dhesẹ inọ Jihova ọ g’oma gaga vi Setan?

¹⁵ Dede nọ Ebaibol na ọ nya kodo gaga ha kpahe oware nọ idhivẹri na a rẹ sai ru gbe onọ a sai ru hu, o dhesẹ inọ Jihova Ọghẹnẹ ọ g’oma gaga vi Setan gbe idhivẹri riẹ. Jihova o ru re a gele Setan no odhiwu ze. (Eviavia 12:9) Je muẹrohọ nnọ Setan o mi uvẹ re ọ dawo Job o te je yoẹme kẹ unuovẹvẹ Ọghẹnẹ inọ o kpe Job hu.—Job 2:4-6.

16. Ono ma rẹ rẹroso kẹ uketha?

¹⁶Itẹ 18:10 o ta nọ: “Odẹ ỌNOWO na họ uwou ukpehru; ohwo okiẹrẹe ọ tẹ dhẹ ruẹ ẹe ọ vẹ zọ.” Fikiere ma rẹ rẹroso Jihova kẹ uketha. Idibo Ọghẹnẹ a rẹ rẹroso ekwakwa-ẹbo hayo imu hu re e thọ ae no iruẹru imuomu Setan gbe idhivẹri riẹ, yọ a rẹ dhozọ ọnyẹ erieda ha. Idibo Ọghẹnẹ a rọwo oware nọ Ebaibol na ọ ta: “Keme ibiaro ỌNOWO na e rẹ nya akpọ na re re o dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.”—2 Iruẹru-Ivie 16:9.

17. Didi imuẹro Jemis 4:7 o k’omai, rekọ eme ma re ru hrọ?

¹⁷ Whọ rẹ sai wo evaifihọ nana re otẹrọnọ whọ be gọ Jihova. Jemis 4:7 o ta nọ: “Fikiere wha rọ omarai kẹ Ọghẹnẹ. Mudhe kẹ ẹzi ukumuomu ọ rẹ te dhẹ se owhẹ ba.” Whọ tẹ be gọ Ọghẹnẹ uzẹme na, bi yoẹme kẹe, o rẹ sai mu owhẹ ẹro inọ Jihova ọ te thọ owhẹ.

[Enọ Uwuhrẹ]

[Ẹkpẹti/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]

Kọ Erieda E Rẹ Sae Kpọ Elo-Egbrara?

Evaọ emuhọ 1977, a mahe ahwo 14 nọ a viẹro eda ku kẹle Pietersburg, South Africa. Nọ o jẹ kpahe fihọ onana, emagazini Drum ọrọ South Africa o ta nọ: “Ozọ u bi mu ezae gbe eyae ẹwho na. A be dhozọ nnọ erieda i ti kpokpo ai, inọ elo-egbrara e te tehe ae . . .

“A re ru oware jọ . . . Fiki onana, emagazini DRUM o bi se ejile na kpobi abọ: Ma zọhọ unuigho R5000 [₦630,000 eva oke oyena] fihọ ọfisi mai be hẹrẹ owhai otẹrọnọ evaọ March 1977, ohwo jọ evaọ usu rai ọ rẹ sae rehọ elo-egbrara tehe Stanley Motjuwadi kpe. Wha gbẹ sai vi egbrara na ha, jọ ohwo kpobi ọ riẹ nnọ oma-udhesẹ na inọ a rẹ sai vi egbrara yọ ogbẹta.

“Fikiere, whai erieda ifofe na, wha thọ oma rai kpahe ziezi. Ma be rọ onana se owhai abọ.”

Kọ erieda na e sai ghine vi elo-egbrara ze ti ruru unu ahwo nana? Ijo, a sai ru ere he. Motjuwadi, okere-obe evaọ oria iruo emagazini Drum na, ọ zọ je ti fe, uwhremu na o te zihe ruọ ọnọ o wo emagazini na.

[Enọ Uwuhrẹ]

Ẹkpẹti: Ẹvẹ okere jọ evaọ South Africa o ro se erieda na abọ, kọ eme họ ekuhọ riẹ?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Erieda e sae nya siọ igboma rai ba ha

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]

Ẹsejọ eware iyoma i re mu via