1. Eme Jihova ọ kẹ ilele Jesu nọ a kokohọ, kọ fikieme?

 NỌ Jesu ọ kparoma no uwhu ze no, nọ emedẹ jọ e jẹ vrẹ no, ilele riẹ a te kokohọ re a tuduhọ ohwohwo awọ. A kare ẹthẹ gboma fiki ozọ ewegrẹ rai. Rekọ dai roro epanọ udu u kie rai vi te nọ Jesu ọ romavia kẹ ae evaọ etẹe jẹ ta kẹ ae nọ: “Jọ ẹzi ọfuafo o te owhai obọ.” (Se Jọn 20:19-22.) Evaọ oke ofa, ilele na a tẹ wariẹ kokohọ, Jihova o te ku ẹzi ọfuafo riẹ ku ai. Onana o kẹ rai ẹgba nọ a rọ ta usiuwoma na.—Iruẹru 2:1-7.

2. (a) Oghẹrẹ vẹ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai, kọ fikieme ma rọ gwọlọ obufihọ na? (b) Fikieme o rọ roja re ma ru Egagọ Uviuwou? (Rri oruvẹ-obotọ na, gbe ẹkpẹti na, “ Egagọ Uviuwou” evaọ ẹwẹ-obe avọ 175.)

² Ọkpọ ebẹbẹ nọ i te Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na i bi te omai nẹnẹ re. (1 Pita 5:9) Ẹsejọ, o sae jọnọ itu mai jọ a be dhozọ ahwo. U te no ere no, ma gwọlọ obufihọ Jihova re ma sae ta usiuwoma na. (Ẹf. 6:10) Iwuhrẹ ukoko na yọ obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai. Enẹna ma wo obọdẹ iwuhrẹ ivẹ nọ ma rẹ nya ẹkpoka, eye họ Ewuhrẹ Ovuẹ Ogbotu avọ Uwou-Eroro Na gbe ewuhrẹ udevie oka nọ ma re se Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai. a Ma te je wo eware ene jọ nọ ma re ru kukpe kukpe, eyehọ okokohọ ubrotọ, ọrọ okogho, ọrọ obọdẹ gbe Ekareghẹhọ uwhu Jesu. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma re kpohọ iwuhrẹ nana kpobi? Ẹvẹ iwuhrẹ nọ ma bi kpohọ nẹnẹ na i ro muhọ? Kọ ẹvẹ who rri iwuhrẹ enya?

3, 4. Eme Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a ru? Kẹ iriruo jọ.

³ U kri no nọ Jihova ọ rọ ta kẹ idibo riẹ nọ a hai kuomagbe re a gọe. Wọhọ oriruo, evaọ ukpe 1513 B.C.E., Jihova ọ kẹ orẹwho Izrẹl Uzi nọ ọ jọ ta nọ a re koko Ẹdijala na koka koka re uviuwou kpobi o sae gọe je wuhrẹ kpahe izi riẹ. (Izie. 5:12; 6:4-9) Nọ emọ Izrẹl a je koko ujaje yena, uviuwou kpobi u je wo evawere, orẹwho na soso u te je si kẹle Jihova. Rekọ okenọ a gbabọkẹ omakugbe kẹ egagọ gbe izi efa nọ Jihova ọ kẹ rai, a gbe wo eghale Jihova ha.—Izerẹ 10:11; 26:31-35; 2 Irv. 36:20, 21.

 ⁴ Oriruo ọfa họ onọ Jesu o fihotọ kẹ omai. Ọ jẹ hai kpohọ uwou-egagọ evaọ Ẹdijala kpobi. (Luk 4:16) Nọ Jesu o whu jẹ kparoma no, ilele riẹ a jẹ gbẹ hai kokohọ kẹ egagọ dede nọ a gbẹ jọ otọ uzi Ẹdijala na ha. (Iruẹru 1:6, 12-14; 2:1-4; Rom 14:5; Kọl. 2:13, 14) U te no uduotahawọ gbe ithubro nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ hai wo no omakugbe rai ze no, a jẹ hae lẹ, so ile, yọ a jẹ hae ta eme nọ e jẹ wha ujiro se Ọghẹnẹ.—Kọl. 3:16; Hib. 13:15.

5. Fikieme ma be hai ro kpohọ iwuhrẹ koka koka gbe ikokohọ kukpe kukpe? (Rri ẹkpẹti na re, “ Ikokohọ nọ E be Lẹliẹ Idibo Ọghẹnẹ Wo Okugbe,” evaọ ẹwẹ-obe avọ 176.)

⁵ Epọvo na re, ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ koka koka gbe ikokohọ kukpe kukpe, yọ ma bi dhesẹ nọ abọ Uvie Ọghẹnẹ ma rrọ, Jihova ọ rẹ kẹ omai ẹzi ọfuafo na, ma vẹ jẹ rọ ẹmeunu mai bọ inievo mai ga. Maero na, ma rẹ jẹ rọ elẹ mai, iyo nọ ma rẹ kẹ, gbe ile nọ ma rẹ so rọ wha ujiro se Jihova. Oghẹrẹ nọ ma bi ru iwuhrẹ mai nẹnẹ o sai wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ emọ Izrẹl gbe Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ hai ru erai. Rekọ iwuhrẹ mai e roja wọhọ epanọ erọ oke yena e jọ. Ẹvẹ iwuhrẹ nọ ma bi ru nẹnẹ na i ro muhọ?

6, 7. (a) Ẹjiroro vẹ ma bi ro ru iwuhrẹ? (b) Ohẹriẹ vẹ o jọ oghẹrẹ nọ itu sa-sa a je ro ru iwuhrẹ rai?

⁶ Nọ Brọda Charles Taze Russell o muọ uzẹme Ẹme Ọghẹnẹ họ ẹkiẹvia, ọ ruẹ nọ u wuzou gaga re o kuomagbe amọfa nọ a gwọlọ kiẹ uzẹme na via re. Evaọ 1879, Brọda Russell o kere nọ: “Mẹ avọ amọfa nọ a rrọ ẹwho Pittsburgh, ma be hai kuomagbe evaọ Ẹdoka kpobi kẹ  uwuhrẹ Ebaibol.” A tuduhọ ahwo nọ a je se Zion’s Watch Tower awọ re a hai kuomagbe kẹ iwuhrẹ, yọ evaọ ukpe 1881, a te mu iwuhrẹ họ eru evaọ Ẹdoka gbe Edesa-Oka kpobi evaọ Pittsburgh, Pennsylvania. Uwou-Eroro Akpegbọvo 1895 o ta nọ ẹjiroro nọ a je ro ru iwuhrẹ na họ, re i “fiobọhọ kẹ Ileleikristi wo emamọ usu kugbe ohwohwo, dhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo,” je wo uduotahawọ.—Se Ahwo Hibru 10:24, 25.

⁷ Evaọ ikpe buobu, oghẹrẹ nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a jẹ hai ru iwuhrẹ gbe epanọ iwuhrẹ na e jẹ hae kpekpe te i je wo ohẹriẹ no oria ruọ oria. Wọhọ oriruo, ileta nọ utu Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol jọ nọ e rrọ America a kere evaọ ukpe 1911 o ta nọ: “O tẹ kawo, ma be hai ru iwuhrẹ te isoi evaọ ẹkpoka.” A jẹ hai ru iwuhrẹ na evaọ Ẹdọvo-Oka, Edesa-Oka, Edisoi-Oka gbe isiava evaọ Ẹdoka. Evaọ 1914, ileta ọfa nọ utu jọ u kere evaọ Africa o ta nọ: “Ma re ru iwuhrẹ isiava evaọ amara, i re muhọ Edisoi-Oka, yọ ma re ru ai vrẹ Ẹdoka.” Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ma te nwene kpohọ oghẹrẹ nọ ma bi ru iwuhrẹ nẹnẹ na. Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ iwuhrẹ nana ọvuọvo i ro muhọ.

8. Fodẹ izoẹme evuẹ ogbotu jọ nọ a jẹ kẹ evaọ oke nọ u kpemu.

⁸ Ewuhrẹ Ovuẹ Ogbotu. Ukpe 1880, nọ Brọda Russell o kere emagazini ọ Zion’s Watch Tower te oware wọhọ ẹgbukpe no, o te mu usiuwoma họ ẹta no oria ruọ oria wọhọ epanọ Jesu o je ru. (Luk 4:43) Okenọ Brọda Russell o je no oria ruọ oria na o ro ru ọruẹrẹfihotọ ewuhrẹ nọ ma bi se Ewuhrẹ Ovuẹ Ogbotu nẹnẹ na. Uwou-Eroro na o ta kpahe erẹ Russell na inọ “o te were iẹe re ọ kẹ ovuẹ ogbotu kpahe ‘Eware nọ i kiekpahe Uvie Ọghẹnẹ.’” Evaọ ukpe 1911, nọ a to ikoko họ no evaọ erẹwho sa-sa, a tuduhọ ukoko kpobi awọ re a vi inievo nọ e rẹ riẹ ẹme ru ziezi kpohọ ewho ekẹloma re a kẹ evuẹ ogbotu ezeza kpahe izoẹme wọhọ ẹdhoguo gbe ẹtanigbo. Nọ a tẹ kẹ ovuẹ jọ no, a vẹ fodẹ oniọvo nọ ọ te kẹ ovuẹ evaọ oka nọ u lele i rie gbe uzoẹme na.

9. Inwene vẹ a jọ Ewuhrẹ Ovuẹ Ogbotu na ru no, kọ eme u fo nọ ma re ru kpahe ewuhrẹ nana?

⁹ Evaọ ukpe 1945, a jọ Uwou-Eroro na ta nọ a be te jọ akpọ na soso hai ru Ewuhrẹ Ovuẹ Ogbotu, yọ evuẹ sa-sa nọ i bu te eree a te kẹ nọ e ta kpahe “ebẹbẹ etoke nọ ma be rria na.” Evaọ ikpe buobu, inievo nọ a salọ a jẹ rehọ izoẹme nọ ọrigbo nọ a re fievahọ na o kere rọ kẹ ovuẹ, gbe enọ ae ọvo a ruẹrẹhọ. Rekọ evaọ ukpe 1981, a tẹ ta kẹ inievo nọ e be kẹ ovuẹ kpobi inọ omaa-ẹmeọta nọ a vi se ukoko rai ọvo a rẹ rọ kẹ ovuẹ. b No oke yena rite ukpe 1990, omaa-ẹmeọta ovuẹ ogbotu o jẹ hai wo abọ nọ ogbotu na ọ rẹ kpahe fihọ hayo abọ nọ a rẹ jọ ru odhesẹvia. Rekọ evaọ  ukpe yena, a te nwene ithubro na inọ ohwo nọ o bi ru ẹme na ọvo ọ rẹ ta ẹme na te urere. Evaọ amara Ọvo 2008, a te nwene oke nọ a rẹ rọ kẹ ovuẹ ogbotu no iminiti 45 kpohọ iminiti 30. Dede nọ a ru inwene buobu no evaọ oghẹrẹ nọ a jẹ rọ kẹ ovuẹ ogbotu, evuẹ ogbotu nọ a ruẹrẹhọ ziezi e gbẹ be bọ ẹrọwọ mai ga je fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ abọ sa-sa Uvie na. (1 Tim. 4:13, 16) Kọ whọ be hai zizie izihebro ra gbe amọfa re a nyaze te gaviezọ kẹ evuẹ nana?

10-12. (a) Inwene jọ vẹ a jọ Uwuhrẹ Uwou-Eroro na ru no? (b) Enọ vẹ u fo nọ whọ rẹ nọ omara?

¹⁰ Uwuhrẹ Uwou-Eroro Na. Evaọ ukpe 1922, inievo nọ ukoko o jẹ hai vi re a nyae kẹ ovuẹ evaọ ikoko sa-sa jẹ kobaro evaọ usiuwoma ota na, a ta nọ u ti woma re a fi oke jọ họ nọ a re ro wuhrẹ Uwou-Eroro Na kẹse kẹse. Ehri ukoko u ru lele onana, onọ o wha riẹ ze nọ ikoko kpobi a ro muọ Uwou-Eroro na họ ewuhrẹ evaọ udevie oka hayo Ẹdoka.

¹¹ Uwou-Eroro Azeza 15, 1932, o kẹ ehrẹ efa kpahe oghẹrẹ nọ a re ru uwuhrẹ na. Uwou-Eroro na o ta nọ oniọvo-ọmọzae o re ru uwuhrẹ na wọhọ epanọ a rẹ jọ Ebẹtẹle ru. Inievo-emezae esa a rẹ keria obọ eplatfọmo, a vẹ hai se idhe-eme na unọjọ utọjọ. Evaọ oke yena, idhe-eme na e jẹ hai wo enọ họ, fikiere oniọvo nọ o bi ru uwuhrẹ na ọ rẹ vuẹ ogbotu na re a nọ enọ rono idhe-eme nọ a se na ze, kẹsena ọ vẹ nọ ogbotu na re a kẹ iyo enọ na. Otẹrọnọ ẹme na o gbẹ gwọlọ oruvẹ, ọnọ o bi ru uwuhrẹ na ọ vẹ rehọ umutho eme jọ ru ẹme na vẹ.

¹² Evaọ oke ọsosuọ, a kẹ ukoko ovuovo uvẹ re a salọ Uwou-Eroro nọ a gwọlọ wuhrẹ, yọ onọ ahwo nọ a mai bu a rọwo fihọ a re wuhrẹ. Rekọ Uwou-Eroro Ane 15, 1933 o  tẹ ta nọ ikoko kpobi a hai wuhrẹ Uwou-Eroro nọ u kpozi kẹle. Evaọ ukpe 1937, a te kere se ikoko kpobi re a hai ru uwuhrẹ na evaọ Ẹdoka. Inwene efa e tẹ jẹ romavia evaọ Uwou-Eroro Akpe 1, 1942, yọ eye ma bi ru lele enẹna. Orọ ọsosuọ, Uwou-Eroro na o ta nọ a te hai fi enọ họ obotọ ẹwẹ-obe kpobi evaọ uzoẹme nọ a ti wuhrẹ, yọ enọ nana a re ro ru uwuhrẹ na. O tẹ jẹ ta nọ auwa ọvo a re ru uwuhrẹ na. Ofariẹ, Uwou-Eroro na o tuduhọ ohwo kpobi awọ re a hae “rehọ eme obọrai” kẹ iyo ukpenọ a re se iyo na no edhe-ẹme na ze. Uwuhrẹ Uwou-Eroro na yọ edhere jọ nọ o mai wuzou nọ ọrigbo nọ a re fievahọ na ọ be rọ rehọ ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ omai evaọ ẹruoke. (Mat. 24:45) Nọ o rrọ ere na, u fo nọ mai omomọvo ma rẹ nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ be hae daoma ruẹrẹ oma kpahe kẹ ewuhrẹ Uwou-Eroro Na koka koka? Kọ mẹ be hae kpare obọ re mẹ kẹ uyo?’

13, 14. Ẹvẹ Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko na u ro muhọ, kọ eme o rẹ jọ uwuhrẹ nana were owhẹ?

¹³ Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko. Evaọ ubrobọ emuhọ etoke ikpe 1890 nọ a ro siobọno iko-obe Millennial Dawn na, Brọda H. N. Rahn nọ ọ jọ usu Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na nọ ọ jẹ rria ẹwho Baltimore, evaọ Maryland, obọ America, ọ ta nọ u ti woma re a ruẹrẹ itu sa-sa họ nọ a rẹ jọ wuhrẹ obe na. A je se itu nana “Dawn Circles.” Evaọ oke ọsosuọ, iwou ahwo a jẹ hae jọ ru ewuhrẹ na re a rri epanọ o te jọ. Evaọ Azie 1895, uwuhrẹ na o tẹ te vaha ruọ ewho buobu no evaọ America. A te kere fihọ Uwou-Eroro amara yena nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na kpobi a mu uwuhrẹ na họ. O tẹ jẹ ta nọ oniọvo nọ ọ riẹ obe ese ziezi o re ru ewuhrẹ na. O te se uhie-ẹme jọ no, ọ vẹ hẹrẹ re inievo na a kpahe fihọ iẹe. Nọ o te se ihie-ẹme nọ e rrọ edhe-ẹme kpobi no nọ a jẹ kpahe fihọ ae no, o ve se eria Ebaibol nọ a kere fihọ iẹe. A te wuhrẹ uzou na re no, ohwo kpobi nọ ọ ziọ ewuhrẹ na ọ vẹ ta oware nọ o wuhrẹ.

¹⁴ A nwene odẹ uwuhrẹ nana unuẹse buobu. A je sei Berean Circles for Bible Study, yọ a rehọ odẹ na no oriruo Ileleikristi obọ Bẹria nọ e jẹ romatotọ wuhrẹ Ebaibol na ze. (Iruẹru 17:11) A te je nwene iei kpohọ Uwuhrẹ Obe Ukoko. Enẹna ma bi sei Uwuhrẹ Ebaibol Ukoko, yọ inievo ukoko na kpobi a re kpohọ Ọgwa Uvie kẹ uwuhrẹ nana, orọnikọ itu sa-sa i re kpohọ iwou inievo jọ họ wọhọ epanọ o jọ vẹre. Anwọ ikpe buobu ze na, a rehọ ebe, ibroshọ gbe izoẹme Uwou-Eroro sa-sa ro ru ewuhrẹ nana no. Anwọ oke nọ a ro mu ewuhrẹ nana họ, a tuduhọ ahwo kpobi awọ re a hae kuyo. A rẹ ruẹ unu gbiku eriariẹ nọ ewuhrẹ nana u fiobọhọ kẹ omai wo no ho. Kọ whọ be hae daoma ruẹrẹ oma kpahe ziezi jẹ kuyo evaọ uwuhrẹ nana?

15. Ẹjiroro vẹ a ro ru ọruẹrẹfihotọ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na?

 ¹⁵ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ. Brọda Carey Barber nọ ọ jẹ jọ obọ ehri ukoko ru iruo, ọ ta nọ: “Evaọ aso Ẹdọvo-Oka Ava 16, 1942, a woro nọ oniọvo-ọmọzae kpobi nọ ọ rrọ Ebẹtẹle o fi odẹ họ otọ kẹ isukulu nana, onọ a se Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ uwhremu na.” Brọda Barber nọ ọ jọ omọvo Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova uwhremu na, ọ ta nọ isukulu na yọ “obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o bi ro wuhrẹ ahwo riẹ evaọ oke mai na.” Isukulu na i fiobọhọ kẹ inievo-emezae wo onaa ẹmeọta gbe usiuwoma ota ziezi, fikiere muhọ no ukpe 1943 vrẹ, a te muọ omobe nọ a je se Course in Theocratic Ministry nọ a je ro ru isukulu na họ evi se ikoko kpobi evaọ akpọ na. Uwou-Eroro Azeza 1, 1943 o ta nọ a ru Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na re u fiobọhọ kẹ idibo Ọghẹnẹ “jọ uvi etausiuwoma Uvie na.”—2 Tim. 2:15.

16, 17. Kọ onaa ẹmeọta ọvo Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na o re fiobọhọ kẹ omai wo? Ru ei vẹ.

 ¹⁶ Evaọ oke ọsosuọ, ozọ o jẹ hai mu inievo jọ re a dikihẹ ta ẹme kẹ ogbotu. Brọda Clayton Woodworth, Jr., ọnọ a fi ọsẹ riẹ họ uwou-odi kugbe Brọda Rutherford avọ inievo efa evaọ ukpe 1918, ọ kareghẹhọ epanọ o jariẹ oma nọ o mu isukulu na họ obọ evaọ 1943. Ọ ta nọ: “O jọ okolo oware he re mẹ sai ru ẹme. Uvou mẹ kpobi o jẹ hae ya fia idudhe, o vẹ wọhọ ẹsenọ ẹrọo mẹ ọ gbẹdẹ vi omẹ oma, yọ edo urru mẹ o re kpehru kpotọ wọhọ ẹsenọ mẹ be te viẹ.” Rekọ ẹmẹrera na o te ti wo udu ziezi, a tẹ jẹ hae kẹe ẹme kẹse kẹse. Orọnikọ onaa ẹmeọta ọvo ọ jọ isukulu na wuhrẹ hẹ. Ọ jọ isukulu na wuhrẹ omaurokpotọ gbe epanọ u wuzou te re o fievahọ Jihova. Ọ ta nọ: “Mẹ tẹ te ruẹ nọ u fo nọ ọnọ o bi ru ẹme na o re se omariẹ gb’oware ovo ho. Rekọ ọ tẹ ruẹrẹ oma kpahe ziezi je fievahọ Jihova, ahwo a te gaviezọ kẹe je wuhrẹ oware jọ no ẹme riẹ na ze.”

 ¹⁷ Evaọ ukpe 1959, a te whowho nọ inievo-emetẹ a sai fi odẹ họ otọ kẹ isukulu na re. Sista Edna Bauer o gbiku epanọ o jọ nọ a ru owhowhovia na evaọ okokohọ. Ọ ta nọ: “Mẹ kareghẹhọ epanọ inievo-emetẹ na a jẹ ghọghọ nọ a yo owhowhovia na. Enẹna uvẹ ofa u rovie fihọ kẹ ae no.” Anwọ ikpe buobu ze na, inievo buobu fi odẹ họ otọ kẹ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na no, yọ Jihova ọ rọ enẹ wuhrẹ ae no. Ma gbẹ be reawere ewuhrẹ otiọna nẹnẹ evaọ udevie oka.—Se Aizaya 54:13.

18, 19. (a) Ẹvẹ ma bi ro wo ithubro nọ i bi fiobọhọ kẹ omai evaọ iruo odibọgba mai nẹnẹ? (b) Fikieme ma be hae rọ so ile evaọ iwuhrẹ mai? (Rri ẹkpẹti na “ Ile Uzẹme Na.”)

¹⁸ Ewuhrẹ Odibọgba. Anwọ 1919 ze, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a re kokohọ kẹ uwuhrẹ re a te ti kpohọ usiuwoma. Evaọ oke yena, orọnọ ukoko na kpobi o jẹ hai kpohọ ewuhrẹ nana ha, rekọ inievo nọ e jẹ hae rọ ebe kẹ ahwo evaọ usiuwoma ọvo. Rekọ evaọ ukpe 1923, a te mu Ewuhrẹ Odibọgba na họ eru ẹsiẹvo amara yọ ukoko na kpobi o rẹ jọ ewuhrẹ na. Kẹsena evaọ 1928, a tẹ tuduhọ ukoko kpobi awọ re a hai ru ewuhrẹ na koka koka. Evaọ 1935, a tẹ jọ Uwou-Eroro Na kere nọ ikoko kpobi a hae rọ obe nọ a je se Director ru ewuhrẹ na. Nọ oke o be nyaharo na, a te nwene odẹ obe na kpohọ Informant, kẹsena a tẹ wariẹ nwene iei kpohọ Odibọgba Uvie Mai. U kri hi, ukoko kpobi u te mu ewuhrẹ nana họ eru koka koka.

¹⁹ Nẹnẹ, ma be hae jọ ewuhrẹ udevie oka mai wo ekpọvio nọ i re fiobọhọ kẹ omai evaọ usiuwoma ota. (Mat. 10:5-13) Otẹrọnọ a be hae kẹ owhẹ obe ewuhrẹ na, kọ whọ be hae daoma sei je fi ehrẹ nọ e riẹ họ iruo evaọ usiuwoma?

20-22. (a) Fikieme ma bi ro ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu? (b) Erere vẹ whọ be hai wo no Ekareghẹhọ uwhu Jesu nọ whọ be hae nya kukpe kukpe na ze?

²⁰ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ a hai ru ekareghẹhọ uwhu riẹ bẹsenọ o re zihe tha. Wọhọ epanọ a je ru ehaa Ọnyavrẹ na ẹsiẹvo ẹgbukpe na, ere ọvona a re ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu na re. (1 Kọr. 11:23-26) Ima ahwo buobu a be hai kuomagbe kẹ ekareghẹhọ na kukpe kukpe. Etoke nana o rẹ kareghẹhọ enọ a rọ ẹzi wholo na inọ ibe ereuku Uvie na nọ a rrọ na yọ uvẹ-ọghọ ulogbo. (Rom 8:17) O tẹ jẹ rrọ etoke nọ igodẹ efa na a re ro dhesẹ nọ a wo adhẹẹ kẹ Ovie Uvie Ọghẹnẹ jẹ be romakpotọ kẹe.—Jọn 10:16.

²¹ Brọda Russell avọ egbẹnya riẹ a vuhumu nọ u wuzou gaga re a hai ru Emu Owọwọ Olori na, a tẹ jẹ riẹ nọ ẹsiẹvo ẹgbukpe u fo nọ a re ru ei. Enẹ Uwou-Eroro Ane 1880 o ta kpahe Emu Owọwọ Olori na: “Anwọ ikpe jọ ze na, itu mai buobu evaọ Pittsburgh . . . ma be hai ru Ekareghẹhọ na, ma be hae re ebrẹdi jẹ da udi na nọ u dikihẹ kẹ ugboma  gbe azẹ Olori mai.” U kri hi, a te mu okokohọ ubrotọ họ eru kugbe Ekareghẹhọ Emu Owọwọ na. Orọ ọsosuọ nọ a ro kele unu ahwo nọ a ziọ okokohọ otiọye na họ ukpe 1889, yọ ahwo egba ivẹ gbe udhegbisoi (225) a nyaze, ahwo 22 a họ-ame.

²² Enẹna ma gbe bi ru okokohọ kugbe Emu Owọwọ họ rekọ ma re zizie amọfa re a kuomagbe omai evaọ Ọgwa Uvie hayo oria nọ ma haya rọkẹ Ekareghẹhọ na. Ahwo nọ a ziọ Ekareghẹhọ na evaọ 2013 a bu vrẹ ima ikpegbizii (19,000,000). Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma bi ro kuomagbe kẹ Ekareghẹhọ uwhu Jesu je zizie amọfa re a kuomagbe omai evaọ aso obọdẹ nana. Kọ whọ be hae rọ ọwhọ zizie amọfa kẹ Emu Owọwọ na kukpe kukpe?

23. Ẹvẹ who rri omakugbe mai?

²³ Idibo Jihova a re rri iwuhrẹ enya wọhọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ. (Hib. 10:24, 25; 1 Jọn 5:3) Wọhọ oriruo, o jẹ hae were Devidi ovie na re o kpohọ uwou Jihova rọkẹ egagọ. (Ol. 27:4) Onana o jẹ hae were iẹe, maero nọ o te kuomagbe idibo Ọghẹnẹ efa. (Ol. 35:18) Ere ọvona Jesu o je ru. Makọ okenọ ọ jọ ọmaha, o jẹ hae were iẹe re ọ jọ eva uwou Ọsẹ riẹ.—Luk 2:41-49.

24. Nọ ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ, eme u re dhesẹ?

²⁴ Nọ ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ, yọ ma bi dhesẹ nọ ma you Jihova gbe nọ ma gwọlọ bọ inievo mai ga. U re je dhesẹ nọ ma gwọlọ wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ jọ emotọ Uvie Ọghẹnẹ, keme ẹkwoma iwuhrẹ, ikokohọ esese gbe ilogbo Jihova o bi ro wuhrẹ omai. U te no ere no, ma rẹ jọ iwuhrẹ nana wo onaa gbe ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ iruo nọ e mai wuzou nọ Uvie Ọghẹnẹ u bi ru enẹna, oyehọ usiuwoma ota na, gbe amọfa nọ ma re wuhrẹ re a zihe ruọ ilele Jesu Kristi, Ovie mai na. (Se Matiu 28:19, 20.) Evaọ uzẹme, oghẹrẹ nọ ma se iwuhrẹ nana gboja te u re dhesẹ sọ Uvie Ọghẹnẹ u gine mu omai ẹro. Jọ mai kpobi ma hai se iwuhrẹ mai gboja.