1, 2. (a) Ẹbẹbẹ vẹ Ileleikristi nọ e jọ obọ Judia a rẹriẹ ovao dhe? (b) Obọ vẹ a fihọ kẹ Ileleikristi obọ Judia?

 EVAỌ oware wọhọ ukpe 46 C.E., ohọo ogaga u je mu evaọ Judia. Ileleikristi nọ e jọ obei a jẹ sae dẹ emu hu keme umutho emu nọ ọ jariẹ ọ ghare thesiwa. Ohọo u kpe rai aro ware no. Rekọ Jihova ọ be te rọ edhere jọ fiobọhọ kẹ ae, edhere nọ o ri ro fiobọhọ kẹ Ileleikristi ẹdẹvo ho. Edhere vẹ ye?

² Fiki uyoyou nọ a wo kẹ ibe Ileleikristi rai nọ e jọ obọ Jerusalẹm gbe Judia nọ ohọo u je kpe, Ileleikristi obọ Antiọk gbe Siria a te ru unevaze nọ a re ro se ai. Kẹsena a tẹ salọ Banabas avọ Sọl re a rehọ unevaze nọ a koko họ na se ekpako ukoko obọ Jerusalẹm. (Se Iruẹru Ikọ 11:27-30; 12:25.) Uyoyou nọ inievo obọ Antiọk a dhesẹ na u duobọte ibe Ileleikristi rai nọ e rrọ obọ Judia udu gaga.

3. (a) Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a be rọ rehọ aro kele Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ e jọ obọ Antiọk? Kẹ oriruo. (Rri ẹkpẹti na re, “ Ogbo Ọsosuọ nọ Inievo Akpọ-Soso Mai A Dhẹ Evaọ Oke Mai Na.”) (b) Enọ vẹ ma te ta ẹme kpahe evaọ uzou nana?

³ Onana o jọ orọ ọsosuọ nọ Ileleikristi nọ e rrọ abọjọ akpọ na a rọ dhogbo bru Ileleikristi nọ e rrọ abọ ọfa akpọ na. Ma bi lele oriruo inievo obọ Antiọk na nẹnẹ. Ma te yo nọ okpẹtu o te inievo mai evaọ abọjọ akpọ na, ma rẹ dhogbo bru ae. a Re ma riẹ oghẹrẹ nọ ogbo nọ ma rẹ dhẹ evaọ etoke okpẹtu u ro w’obọ kugbe abọ ọfa iruo odibọgba mai, joma kiyo enọ esa jọ kpahe iruo ogbodhẹ na: Fikieme ma ro se iruo obufihọ hayo ogbodhẹ na odibọgba? Fikieme ma be hae rọ dhogbo? Erere vẹ ma bi wo no iruo obufihọ na ze?

4. Eme Pọl ọ vuẹ Ileleikristi obọ Kọrint kpahe odibọgba Ileleikristi na?

⁴ Pọl ọ jọ ileta avọ ivẹ nọ o kere se Ileleikristi obọ Kọrint dhesẹ nọ odibọgba Ileleikristi o wo abọ ivẹ. Dede nọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo Pọl o kere ileta nana se, ẹme na o kpomahọ “igodẹ efa” na nẹnẹ re. (Jọn 10:16) Abọjọ odibọgba mai họ “iruo nọ ma re ro fiobọhọ kẹ ahwo ruẹrẹhọ” kugbe Ọghẹnẹ, koyehọ usiuwoma ota na. (2 Kọr. 5:18-20; 1 Tim. 2:3-6) Abọ nọ o kiọkọ họ, onọ ma re ro fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi mai. Pọl ukọ na o se rie “iruo obufihọ.”  (2 Kọr. 8:4) Ẹme na “iruo” nọ o romavia evaọ “iruo nọ ma re ro fiobọhọ kẹ ahwo ruẹrẹhọ” kugbe Ọghẹnẹ gbe “iruo obufihọ” na, yọ ẹme nọ a fa no ẹme Griki nọ a re se di·a·ko·niʹa ze. Fikieme ẹme na ọ rọ romavia evaọ eria ivẹ nana?

5.Fikieme Pọl o ro se iruo obufihọ hayo ogbodhẹ na odibọgba?

⁵ Ẹme Griki ọvona nọ Pọl ọ fodẹ evaọ eko-eme ivẹ na u dhesẹ nọ iruo obufihọ hayo ogbodhẹ na u w’obọ kugbe abọ ọfa iruo odibọgba nọ a jẹ jọ ikoko Ileleikristi na ru. Taure ọ tẹ te ta ẹme yena, ọ kake ta no vẹre nọ: “Odibọgba sa-sa e rrọ, ghele na Olori ọvona; yọ iruẹru sa-sa e rrọ, . . . Rekọ ẹzi ọvona o bi ru eware nana kpobi.” (1 Kọr. 12:4-6, 11) Ọ tubẹ ta nọ, iruẹru ukoko na sa-sa i w’obọ kugbe ‘egagọ’ Ọghẹnẹ. b (Rom 12:1, 6-8) Agbẹta nọ o rọ jariẹ oma nọ ọ rẹ “nyae gbodibo kẹ erezi na.”—Rom 15:25, 26.

6. (a) Wọhọ epanọ Pọl ọ ta, fikieme iruo ogbodhẹ mai o rọ rrọ abọjọ egagọ mai? (b) Dhesẹ oghẹrẹ nọ ma bi ro ru iruo ogbodhẹ mai nẹnẹ. (Rri ẹkpẹti na, “ Nọ Okpẹtu Ọ tẹ Romavia” nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 214)

⁶ Pọl o fiobọhọ kẹ Ileleikristi obọ Kọrint ruẹ oware nọ iruo ogbodhẹ na o rọ jọ abọjọ egagọ rai. Pọl ọ ta ere fikinọ ọ ruẹ nọ Ileleikristi a bi “ru lele usi uwoma kpahe Kristi na,” oyejabọ nọ a bi ro ru iruo obufihọ nana. (2 Kọr. 9:13) Fikiere, iwuhrẹ Jesu nọ Ileleikristi a gwọlọ ru lele oye o rẹ wọ ai fiobọhọ kẹ inievo rai. Wọhọ epanọ Pọl ọ ta, obọ nọ a re fihọ kẹ ibe Ileleikristi rai na yọ aruorokele “uwowou ulogbo nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ” kẹ ae. (2 Kọr. 9:14; 1 Pita 4:10) Fikiere nọ Uwou-Eroro ọ Akpegbivẹ 1, 1975 o jẹ ta kpahe obọ nọ ma re fihọ kẹ inievo mai, te okenọ okpẹtu ọ tẹ romavia, o ta nọ: “Ma rẹ vro vievie he inọ Jihova Ọghẹnẹ avọ Ọmọ riẹ Jesu Kristi a se iruo nana gboja gaga.” Ẹhẹ, iruo nana yọ abọjọ egagọ mai nọ i wuzou gaga.—Rom 12:1, 7; 2 Kọr. 8:7; Hib. 13:16.

7, 8. Eme họ ẹjiroro ọsosuọ nọ ma be rọ dhogbo? Ru ei vẹ.

⁷ Fikieme ma be hae rọ dhogbo? Pọl ọ kuyo onọ yena evaọ ileta avọ ivẹ nọ o kere se Ileleikristi obọ Kọrint. (Se 2 Ahwo Kọrint 9:11-15.) Pọl ọ jọ eria ikere nana ta kpahe eware esa nọ i re noi ze nọ ma te w’obọ evaọ “iruo obufihọ nana,” koyehọ iruo ogbodhẹ na. Joma ta kpahe ae ọvuọvo.

⁸ Orọ ọsosuọ, iruo obufihọ mai na e rẹ wha orro se Jihova. Evaọ usu Ikereakere isoi nọ ma jọ obọ ehru fodẹ na, whọ rẹ ruẹ nọ Pọl o fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi riẹ tẹrovi Jihova Ọghẹnẹ. Pọl ukọ na ọ kareghẹhọ ae nọ ibe Ileleikristi rai a sae rọ fiki okẹ unevaze na “yere Ọghẹnẹ,” yọ o rẹ jẹ “lẹliẹ ibuobu yere Ọghẹnẹ” re. (Owọ avọ 11, 12)Ọ fodẹ oghẹrẹ nọ iruo obufihọ na u re ro ru Ileleikristi “jiri Ọghẹnẹ” je ru ai roro kpahe “uwowou ulogbo nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ” kẹ ae. (Owọ avọ 13, 14) Nọ o je ku ẹme iruo obufihọ na họ, ọ ta nọ: “Uyere u te Ọghẹnẹ.”​—Owọ avọ 15; 1 Pita. 4:11.

9. Ẹvẹ iruo ogbodhẹ mai e sai ro ru ahwo nwene iroro kpahe omai? Kẹ oriruo.

 ⁹ Wọhọ Pọl ukọ na, idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a rri ogbodhẹ wọhọ uvẹ nọ a rẹ rọ wha orro se Jihova jẹ whẹ erru họ iwuhrẹ riẹ. (1 Kọr. 10:31; Tait. 2:10) Ẹsibuobu, ogbodhẹ mai ọ be hai ru ahwo nọ a wo eriwo ọthọthọ kpahe Jihova gbe Isẹri riẹ nwene iroro. Wọhọ oriruo: Aye jọ nọ ọ be rria ẹkwotọ jọ nọ ofou ọwhibo ọ tehe, o kere fihọ unuẹthẹ riẹ nọ, “Isẹri Jihova—Wha Wẹriẹ Etenẹ Hẹ.” Ẹdẹjọ, ọ tẹ ruẹ ahwo jọ nọ a dhogbo ze bi fiobọhọ ruẹrẹ uwou jọ evaọ iyẹrẹ nọ ọ rrọ na. O muẹrohọ nọ ahwo na a be rọ evawere ru iruo na kẹdẹ kẹdẹ, ẹdẹjọ ọ tẹ nyae nọ ae re ọ riẹ ahwo nọ a rrọ. U gbe rie unu gaga nọ ọ riẹ nọ ahwo na yọ Isẹri Jihova nọ e nyaze ti fiobọhọ, ọ tẹ ta nọ: “Mẹ be rọ ekpehre ubiẹro rri owhai anwẹdẹ.” Kọ eme o ru? O te si oware nọ o kere fihọ ẹthẹ na no.

10, 11.(a) Iriruo vẹ i dhesẹ nọ ma bi gine ru ẹjiroro avọ ivẹ nọ ma be rọ dhogbo na gba? (b) Obe vẹ u bi fiobọhọ kẹ inievo nọ e rrọ utu ogbodhẹ? (Rri ẹkpẹti na, “ Okwakwa Ofa nọ U re Fiobọhọ kẹ Enọ E rẹ Dhogbo.”)

¹⁰ Orọ avọ ivẹ, iruo obufihọ na e “rrọ rọkẹ ẹruorote ẹgwọlọ” ibe Ileleikristi mai. (2 Kọr. 9:12a) Oma o rẹ kpakpa omai re ma fiobọhọ kẹ inievo mai nọ okpẹtu o te oma. Fikieme? Fikinọ inievo ukoko Ileleikristi na kpobi “ugboma ovo,” yọ “otẹrọnọ uye o be bẹ okwakwa jọ, ekwakwa edekọ na kpobi a rẹ gbẹ ruẹ uye na.” (1 Kọr. 12:20, 26) Fikiere, ohrọ gbe ọdawẹ o rẹ wọ inievo-emezae gbe inievo-emetẹ mai buobu siobọno oware kpobi nọ a bi ru ababọ okioraha, jẹ wọ ekwakwa iruo rai, a vẹ dhogbo bru ibe Ileleikristi rai nọ okpẹtu o te oma. (Jem. 2:15, 16) Wọhọ oriruo, nọ ame ọ jọ obọ Japan wọ no abade ze raha ọraha evaọ ukpe 2011, uwou ogha obọ America u te vi ileta se Egbẹgwae Ebabọ Ubrotọ nọ e rrọ America. A jọ ileta na nọ ae sọ “umutho inievo jọ e riẹ” nọ e rẹ sae fialoma via nyai fiobọhọ wariẹ bọ Egwa Uvie nọ e raha no evaọ obọ Japan. Kọ eme inievo na a ru kpahe onana? Evaọ umutho eka jọ nọ i lele i rie, inievo nọ e joma bu te egba ezeza (600) a fialoma via inọ a rẹ rọ ugho obọrai j’ofa kpohọ Japan nyai fiobọhọ. Uwou ogha obọ America o ta nọ, “oghẹrẹ nọ inievo na e fialoma via ze bu te u gb’omai unu.” Nọ oniọvo-ọmọzae jọ evaọ Japan ọ nọ ọjọ evaọ usu inievo nọ i no orẹwho ofa ze oware nọ o wọ riẹ dhogbo ze, ọ kuyo nọ: “Inievo mai nọ e rrọ Japan yọ abọjọ ‘ugboma mai.’ Okpẹtu nọ o te rai o te omai re.” Ẹsejọ dede, inievo jọ a tube fi uzuazọ rai họ ọza nyai fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai fiki uyoyou nọ a wo kẹ ae. c​—1 Jọn 3:16.

¹¹ Ahwo nọ a rrọ Isẹri Jihova dede he a jiri omai no kẹ iruo ogbodhẹ na. Wọhọ oriruo, nọ okpẹtu jọ o te ubrotọ Arkansas obọ America evaọ ukpe 2013, obe-usi jọ o niyẹrẹ kpahe ogbo nọ Isẹri Jihova a dhẹ nya inọ: “Isẹri Jihova a ruẹrẹ utu ogbodhẹ rai fihọ ziezi evaọ oghẹrẹ nọ iruẹru  ogbodhẹ rai e rẹ rọ nya kpatiẹ nọ okpẹtu ọ tẹ romavia.” Ẹhẹ, wọhọ epanọ Pọl ukọ na ọ ta na, ma rẹ ginẹ ‘rẹrote ẹgwọlọ’ inievo mai nọ okpẹtu o te oma.

12-14.(a) Fikieme u ro wuzou re ma ru ẹjiroro avọ esa nọ ma be rọ dhogbo na gba? (b) Eme inievo jọ a ta nọ u dhesẹ nọ u wuzou re ohwo ọ wariẹ ruabọhọ iruẹru Uvie na nọ okpẹtu ọ tẹ romavia?

¹² Orọ avọ esa, iruo obufihọ na i re fiobọhọ kẹ inievo nọ okpẹtu o te oma wariẹ ruabọhọ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ. Fikieme onana u ro wuzou? Pọl ọ ta nọ ogbo nọ a rẹ dhẹ bru inievo na o rẹ “lẹliẹ ibuobu yere Ọghẹnẹ.” (2 Kọr. 9:12b) Oma nọ a rẹ wariẹ kruga evaọ egagọ Ọghẹnẹ họ edhere nọ ọ mai woma nọ inievo mai nọ okpẹtu o te oma a re ro yere Jihova. (Fil. 1:10) Uwou-Eroro ọ 1945 jọ o ta nọ: “Pọl ọ kuvẹ nọ . . . a hai mi okẹ unevaze na keme u je fiobọhọ kẹ . . . Ileleikristi nọ okpẹtu o te oma na wo eware jọ nọ e roja, onọ u je fiobọhọ kẹ ai kruga ziezi evaọ iruo usiuwoma ota na.” Oware ovona o be wọ omai dhogbo bru inievo mai nẹnẹ re. Nọ inievo mai nọ uye u te oma a tẹ wariẹ mu iruo usiuwoma ota na họ, u re ru ai gbe ahwo nọ a gbẹ rrọ okegbe wo omosasọ.—Se 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.

¹³ Roro kpahe ẹme nọ inievo jọ nọ okpẹtu o te oma nọ a dhogbo bru a ta kpahe usiuwoma ota nọ a wariẹ muhọ gbe ọbọga nọ a wo noi ze. Oniọvo-ọmọzae jọ ọ ta nọ: “Usiuwoma ota nọ uviuwou mai u je kpohọ o jọ obufihọ kẹ omai gaga. U je ru omai kpairoro vrẹ awaọruọ mai nọ ma be daoma tuduhọ amọfa awọ na.” Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta nọ: “Iruẹru Uvie na nọ mẹ tẹrovi u ru nọ me je ro si iroro no eware mai nọ e raha. O jẹ lẹliẹ udu kie omẹ vi.” Oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ ọ ta nọ: “Dede nọ eware kpobi e tahaku oke yena, iruo usiuwoma ota na e jẹ kẹ uviuwou mẹ ẹruore. Amọfa nọ ma jẹ vuẹ kpahe akpọ ọkpokpọ nọ ma bi rẹro riẹ na u je ru ẹruore mai jọ gaga inọ Ọghẹnẹ o ti gine ru eware kpobi zihe ruọ ekpokpọ.”

¹⁴ Iwuhrẹ enya yọ oware ofa nọ o gwọlọ nọ inievo mai nọ okpẹtu o te oma a rẹ wariẹ muhọ ababọ okioraha. Roro kpahe oware nọ o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ a re se Kiyoko nọ ọ joma kpako te ikpe 60 no. Ame nọ ọ wọ no abade ze ọ raha eware riẹ kpobi kiọkọ enọ o fihọ oma, ọ gbẹ riẹ onọ o re ru hu. Ọkpako ukoko jọ nọ o wo omoto ọ tẹ ta kẹe nọ eva omoto na a te jọ ru iwuhrẹ. Kiyoko ọ ta nọ: “Ọkpako na avọ aye riẹ gbe omẹ avọ oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ ma jọ eva omoto na ru ewuhrẹ. Dede nọ o jọ wọhọ ewuhrẹ obọ Ọgwa Uvie he, u ru omẹ kpairoro vrẹ ọraha nọ o te omai na, u gbunu kẹhẹ. Udu u kie omẹ vi. Ewuhrẹ yena o ru omẹ riẹ epanọ omakugbe Ileleikristi u wo ẹgba te.” Oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ ọ ta kpahe iwuhrẹ nọ ọ nya okenọ oware okpẹtu jọ ọ via, inọ: “Iwuhrẹ na i fiobọhọ kẹ omẹ thihakọ.”—Rom 1:11, 12; 12:12.

15, 16.(a) Irere vẹ Ileleikristi obọ Kọrint gbe Ileleikristi efa evaọ oke yena a wo no iruo obufihọ na ze? (b) Ẹvẹ ma bi ro wo erere no ogbodhẹ ze nẹnẹ re?

¹⁵ Evaọ ẹme nọ Pọl ọ jẹ ta kpahe iruo obufihọ na, ọ vuẹ inievo obọ Kọrint irere nọ ae omarai gbe Ileleikristi efa a rẹ sai wo nọ a tẹ jọ iruo nana w’obọ. Ọ ta nọ: “A be lẹ roro owhai bi dhesẹ nọ [Ileleikristi obọ Jerusalẹm nọ wha fiobọhọ kẹ na] a you owhai fiki uwowou ulogbo nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ kẹ owhai.” (2 Kọr. 9:14) Uzẹme, obufihọ inievo obọ Kọrint na o rẹ ginẹ wọ ibe Ileleikristi rai nọ e rrọ ahwo Ju lẹ roro ae gbe enọ i kurẹriẹ no erẹwho egedhọ ze, je ru uyoyou nọ a wo kẹ ai ga vi epanọ o jọ.

¹⁶ Nọ o jẹ rọ ẹme Pọl ukọ na dhesẹ irere nọ i re no iruo ogbodhẹ mai na ze, Uwou-Eroro ọ Akpegbivẹ 1, 1945, o ta nọ: “Nọ idibo Ọghẹnẹ a te fiobọhọ kẹ inievo rai nọ okpẹtu o te oma evaọ ofẹ ọfa akpọ na, u re ru okugbe nọ ọ rrọ udevie rai jọ gaga.” Oware utioye o be hai gine no ogbodhẹ mai ze nẹnẹ. Ọkpako ukoko jọ nọ ọ dhogbo bru inievo na okenọ owhe jọ ọ wha ọraha ze ọ ta nọ: “Iruo ogbodhẹ nọ mẹ nya na u ru omẹ si kẹle inievo mai na vi epaọ anwẹdẹ.” Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a dhogbo bru ọ ta nọ, “A rẹ ruẹ obọ okugbe inievo akpọ-soso mai na ha, o wọhọ ẹsenọ ma rrọ Aparadase no.”—Se Itẹ 17:17.

17. (a) Ẹvẹ ẹme nọ ọ rrọ obe Aizaya 41:13 o ro w’obọ kugbe iruo obufihọ? (b) Fodẹ iriruo jọ nọ i dhesẹ nọ iruo ogbodhẹ e rẹ wha orro se Jihova je ru okugbe mai jọ gaga. (Rri ẹkpẹti na re, “ Inievo A Dhogbo No Eria Sa-Sa Akpọ na Ze.”)

 ¹⁷ Oke kpobi nọ utu ogbodhẹ mai a te te oria nọ okpẹtu ọ jọ via, obufihọ rai u re ru inievo mai nọ okpẹtu o te oma na ruẹ orugba ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ ta inọ: “Mẹ, ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra, o kru obọze ra na; mẹ họ ọnọ ọ ta kẹ owhẹ [nọ], ‘Ozọ umu owhẹ hẹ, me ti fiobọhọ kẹ owhẹ.’” (Aiz. 41:13) Oniọvo-ọmọtẹ mai jọ nọ ọ zọ okenọ okpẹtu jọ ọ romavia, ọ ta nọ: “Nọ mẹ ruẹ ọraha na, me te roro nọ u re kẹ omẹ no, rekọ Jihova o te kru omẹ obọ. A rẹ ruẹ unu gbiku obọ nọ inievo na a fihọ kẹ omẹ hẹ.” Nọ ọraha jọ ọ romavia evaọ ẹkwotọ jọ, ekpako ukoko ivẹ jọ a tẹ rọ unu ukoko nọ a rrọ kere nọ: “Otọ nọ u nuhu na o wha edada ilogbo ze, rekọ Jihova ọ rehọ inievo na fiobọhọ kẹ omai. Ma se kpahe iruo ogbodhẹ inievo na gaga no, rekọ obọnana ma rọ ubiẹro mai ruẹ no.”

18.Eme whọ rẹ sai ru whọ tẹ gwọlọ w’obọ evaọ iruo ogbodhẹ? (Rri ẹkpẹti na re, “ O Kpọ Riẹ Họ Emamọ Edhere Evaọ Uzuazọ.”)

¹⁸ Kọ whọ gwọlọ wo evawere nọ i re no iruo obufihọ hayo ogbodhẹ ze? O tẹ rrọ ere, kareghẹhọ nọ usu inievo nọ e rẹ bọ Egwa Uvie a rẹ jọ salọ inievo nọ e rẹ dhogbo. Fikiere, whọ sae ta kẹ ekpako ukoko ra nọ whọ gwọlọ efọmo ebabọ Egwa Uvie re who fi odẹ h’otọ. Ọkpako ukoko jọ nọ o ru iruo ogbodhẹ gaga no ọ ta nọ: “Whọ rẹ hẹrẹ re Ogbẹgwae Obufihọ kẹ Ahwo nọ Eware Okpẹtu E Via Kẹ a zizie owhẹ taure who te ti kpohọ oria nọ okpẹtu ọ jọ romavia nyai fiobọhọ.” Enẹ iruo ogbodhẹ mai e rẹ rọ nya kpatiẹ.

19. Ẹvẹ iruo ogbodhẹ na i bi ro dhesẹ nọ mai ginọ Ileleikristi uzẹme?

¹⁹ Iruo obufihọ hayo ogbodhẹ mai na yọ obọdẹ edhere nọ ma bi ro ru lele ujaje Jesu na inọ mai “ohwo o you ohwo.” Uyoyou utiona nọ ma re wo kẹ ohwohwo u re dhesẹ nọ mai ginọ ilele Jesu. (Jọn 13:34, 35) A rẹ ruẹ unu gbiku oghale riẹ hẹ nọ ma ro wo inievo buobu nọ e be fialoma via ti fiobọhọ kẹ ibe Ileleikristi rai nọ e rrọ abọ Uvie Ọghẹnẹ. Iruo obufihọ nana e be wha orro se Jihova.