1, 2. (a) Fikieme akpọ o ro gbe ilele Jesu unu? (b) Oghẹrẹ ivuẹvu vẹ Jesu ọ ta kpahe?

 ẸME nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ o gbe rai unu. Ọ ta kẹ ae nọ: “Wha kpare aro rai re wha rri idhu na, inọ e who no kẹ ivuẹvu.” Ilele na a te rri ofẹ nọ Jesu ọ riẹ obọ rri, rekọ a ruẹ idhu nọ e who no ho, ukpoye kọ eka nọ e be dhẹ ze obọ. Ẹsejọhọ a je roro nọ: ‘Didi ivuẹvu ọ be ta kpahe na? Whaọ, oke ivuẹvu o re kaka ha.’—Jọn 4:35.

² Orọnikọ ekakọ gheghe nọ a re vu Jesu ọ be ta kpahe na ha. Rekọ Jesu ọ gwọlọ rehọ uvẹ nana wuhrẹ ilele riẹ eware ivẹ jọ nọ i wuzou gaga kpahe oghẹrẹ ivuẹvu efa, ivuẹvu ahwo. Eme ọ gwọlọ wuhrẹ ai na? Re ma riẹ onana, joma romatotọ kiẹ iku na riwi.

3. (a) Eme o sae jọnọ o lẹliẹ Jesu ta nọ: “Idhu na . . . e who no kẹ ivuẹvu”? (b) Ẹvẹ Jesu o ro ru ẹme na vẹ?

³ Jesu ọ ta ẹme na kẹ ilele riẹ evaọ ubrobọ ekuhọ ukpe 30 C.E., kẹle ẹwho Sameria jọ nọ a re se Saeka. Nọ ilele riẹ a ruọ ẹwho na nyae dẹ emu, Jesu ọ tẹ keria akotọ ozae jọ, ọ tẹ jọ etẹe ta usiuwoma kẹ aye jọ, yọ aye na o wo otoriẹ eware nọ Jesu o wuhrẹ i rie na. Nọ ilele na a zihe ze no, aye na ọ tẹ dhẹ ovovẹrẹ kpohọ Saeka nyae vuẹ ahwo ẹwho na kpahe eware igbunu nọ o yo na. Nọ a yo, ibuobu rai a tẹ dhẹ bru Jesu evaọ obọ ozae na. O sae jọnọ oke yena nọ Jesu ọ rọ kpare aro ruẹ ogbotu ahwo Sameria nọ a be nyaze na, ẹsiẹe ọ rọ ta nọ: “Wha rri idhu na, inọ e who no kẹ ivuẹvu.” a Kẹsena, re Jesu o ru ẹme na vẹ inọ orọnikọ ivuẹvu gheghe ọ be ta kpahe he, o fibae nọ: “Ọnọ o bi vu na o . . . bi koko enọ i ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ họ.”—Jọn 4:5-30, 36.

4. (a) Didi eware ivẹ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ kpahe ivuẹvu na? (b) Enọ vẹ ma te ta ẹme kpahe?

⁴ Eware ivẹ vẹ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ kpahe ivuẹvu nana? Orọ ọsosuọ, o gwọlọ nọ a re ru iruo na kpata kpata. Jesu ọ gwọlọ nọ ilele na a mu ọwhọ iruo na, oye o soriẹ nọ ọ rọ ta nọ: “Idhu na . . . e who no kẹ ivuẹvu.” Re o fiobọhọ kẹ ilele na riẹ epanọ iruo na e kpata te, o fibae nọ: “Enẹna,  ọnọ o bi vu na o muọ osa họ ewo no.” Koyehọ iruo ivuẹvu na i muhọ no, oke oraha o gbẹ riẹ hẹ! Orọ avọ ivẹ, iruiruo na a bi wo evawere. Jesu ọ ta nọ, enọ e be kọ gbe enọ i bi vu na a be “ghọghọ kugbe.” (Jọn 4:35b, 36) Wọhọ epanọ Jesu ọ ghọghọ fikinọ “ibuobu ahwo Sameria . . . a fi ẹrọwọ họ iẹe” na, ere ilele riẹ a ti wo oghọghọ re nọ a be rọ eva rai kpobi ru iruo ivuẹvu na. (Jọn 4:39-42) Iku nana i wuzou kẹ omai gaga keme i dhesẹ oware nọ o be via nẹnẹ evaọ etoke ivuẹvu nana nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ na. Oke vẹ ivuẹvu oke mai na i ro muhọ? Amono a rrọ iruo ivuẹvu na? Kọ eme o no rie ze no?

5. Ono Jihova o ro mu re ọ kobaro evaọ ivuẹvu akpọ-soso na, kọ ẹvẹ eruẹaruẹ Jọn i ro dhesẹ nọ iruo na e rrọ kpata kpata?

⁵ Jọn ukọ na ọ jọ eruẹaruẹ ruẹ nọ Jihova ọ rehọ Jesu mu re ọ kobaro evaọ iruo ivuẹvu nọ a rrọ akpọ-soso ru na. (Se Eviavia 14:14-16.) Evaọ eruẹaruẹ na, Jesu ọ rọ etu-uvie tu avọ ojale nọ o riẹe obọ. “Etu-uvie igoru nọ o rrọ uzou” Jesu na u dhesẹ nọ Jesu yọ Ovie nọ o bi su. ‘Ojale odada nọ o kru họ obọ’ na u dhesẹ nọ Jesu yọ Ovu-Ivuẹvu. Jihova o dhesẹ nọ iruo na e rrọ kpata kpata gaga, ọ rọ ẹnjẹle whowho nọ, “ekakọ akpọ na e ware ziezi no.” Avro ọ riẹ hẹ, “oke ẹkọrọ u te no”—okioraha o riẹ hẹ. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Jesu nọ o “dhe ojale riẹ họ,” Jesu o te dhe ojale riẹ họ re a vu akpọ na—koyehọ ahwo nọ a rrọ akpọ na. Eruẹaruẹ nana e wariẹ kareghẹhọ omai nọ “idhu na . . . e who no kẹ ivuẹvu.” Kọ eruẹaruẹ nana e sai fiobọhọ kẹ omai riẹ okenọ iruo ivuẹvu akpọ-soso nana i ro muhọ? Ee.

6. Oke vẹ “oke ivuẹvu na” u ro muhọ? (b) Oke vẹ a ro mu “ekakọ akpọ na” họ evu dẹẹ? Ru ei vẹ.

⁶ Nọ orọnọ eruẹaruẹ Jọn nọ e rrọ obe Eviavia uzou avọ 14 i dhesẹ nọ Jesu nọ ọ rrọ Ovu-Ivuẹvu na o fi etu-uvie họ na (owọ avọ 14), onana u dhesẹ nọ a salọ e riẹ no oke yena inọ a te rehọ iẹe mu Ovie evaọ 1914. (Dan. 7:13, 14) Nọ oke jọ o ruemu no, a tẹ ta kẹ Jesu nọ o mu ivuẹvu na họ (owọ avọ 15). Eware nana nọ e via othotha na e nwane rọwokugbe ohare ivuẹvu eka na, onọ Jesu ọ jọ ta nọ: “Oke ivuẹvu na họ oke urere uyero-akpọ na.” Fikiere, oke ivuẹvu na gbe oke urere uyero-akpọ na i muhọ oke ovona, evaọ 1914. Rekọ evaọ ubrobọ ekuhọ “oke ivuẹvu na,” iruo ivuẹvu na dẹẹ i ro muhọ. (Mat. 13:30, 39) Rọwokugbe otoriẹ nọ ma wo enẹna, ma sae ta nọ okenọ a rehọ Jesu mu Ovie no, nọ ikpe jọ e jẹ ruemu no ivuẹvu na i ro muhọ. Orọ ọsosuọ, Jesu o ru ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo na fo no ukpe 1914 rite ubrobọ emuhọ ukpe 1919. (Mal. 3:1-3; 1 Pita 4:17) Kẹsena, evaọ 1919, a te muọ “ekakọ akpọ na” họ evu. Ababọ okioraha, Jesu ọ tẹ rọ ọrigbo nọ a re fievahọ na fiobọhọ kẹ inievo  na riẹ epanọ iruo usiuwoma ota na e kpata te. Joma ta kpahe oware nọ o via.

7. (a) Eme o fiobọhọ kẹ inievo mai riẹ epanọ iruo usiuwoma ota na e kpata te? (b) Eme a tuduhọ inievo mai awọ nọ a ru?

⁷ Evaọ amara Ahrẹ ukpe 1920 Uwou-Eroro Na o ta nọ: “Ikereakere na nọ ma kiẹriwi u ru omai riẹ nọ a kẹ ukoko na uvẹ-ọghọ ulogbo nọ a re ro whowho usi uvie na.” Wọhọ oriruo, eruẹaruẹ Aizaya i fiobọhọ kẹ inievo na ruẹ nọ a re whowho usi Uvie na nya akpọ na soso duwu. (Aiz. 49:6; 52:7; 61:1-3) Dede nọ a riẹ epanọ a te sai ro ru onana ha, a wo imuẹro nọ Jihova ọ te gbẹ edhere na kẹ ae. (Se Aizaya 59:1.) Fikinọ ọrigbo na ọ riẹ epanọ iruo usiuwoma ota na e kpata te, ọ tẹ tuduhọ inievo na awọ re a duoma họ iruo na. Kọ eme inievo na a ru?

8. Evaọ 1921, eware ivẹ vẹ inievo mai a wo otoriẹ rai kpahe iruo usiuwoma ota na?

⁸ Evaọ amara Akpegbivẹ 1921, Uwou-Eroro Na o ta nọ: “Ukpe nana ma mai wo ẹvi kpaobọ; ukpe ovuovo nọ u kpemu nọ ahwo a yo usi Uvie na te ukpe 1921 o rrọ họ.” Uwou-Eroro na o ta re nọ: “Ghele na, iruo e gbẹ vọ otọ. . . . Joma ruabọhọ iruo na avọ evawere.” Muẹrohọ oghẹrẹ nọ inievo na a ro wo otoriẹ eware ivẹ nọ Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ kpahe iruo usiuwoma ota na: Ọ gwọlọ nọ a re ru iruo na kpata kpata, yọ iruiruo na a bi wo evawere.

9. (a) Evaọ 1954, eme Uwou-Eroro Na o ta kpahe iruo ivuẹvu na, kọ fikieme? (b) Anwọ ikpe 50 nọ i kpemu na, ẹnyaharo vẹ ma wo no evaọ abọ iwhowho-uvie? (Rri ẹkpẹti na “ Ẹnyaharo Evaọ Akpọ-Soso.”)

⁹ Evaọ etoke ikpe 1930, nọ inievo na a vuhumu nọ ogbotu obuobu ọrọ igodẹ efa a te gaviezọ kẹ ovuẹ Uvie na je kuomagbe ai, a tẹ ruabọhọ iruo usiuwoma ota na vi epaọ anwẹdẹ. (Aiz. 55:5; Jọn 10:16; Evia. 7:9) Eme o no rie ze? Ahwo nọ a jẹ ta usiuwoma na evaọ 1934 nọ a jọ idu udhuvẹ gbe ọvo (41,000), a te bu te idu egba isoi (500,000) soso evaọ 1953. Uwou-Eroro ọ Akpegbivẹ 1, 1954 o ta kpahe onana nọ: “Jihova họ ọnọ ọ rehọ ẹzi ọfuafo gbe Ẹme riẹ fiobọhọ k’omai wo ẹvi ologbo nana evaọ iruo ivuẹvu akpọ-soso na.” b​—Zek. 4:6.

10, 11. Eme ọtadhesẹ mọstad na o ru vẹ kẹ omai kpahe orro ubi na?

¹⁰ Evaọ etadhesẹ Jesu kpahe Uvie na, ọ ta kpahe iyẹrẹ nọ i ti no iruo ivuẹvu na ze. Joma ta kpahe ọtadhesẹ ubi mọstad na gbe ọrọ ẹvi na. Ma te tẹrovi epanọ etadhesẹ na i ro rugba no evaọ edẹ urere na.

¹¹ Ọtadhesẹ ubi mọstad na. Ọzae jọ ọ kọ ubi mọstad, onọ o rro zihe ruọ ure ulogbo nọ evra i je kiemu. (Se Matiu 13:31, 32.) Eme ọtadhesẹ na o bi ru vẹ kẹ omai kpahe orro ubi mọstad na? (1) Epanọ ubi na o rro te u gbunu gaga. “Ubi nọ o mae kawo evaọ usu ibi kpobi” o rro zihe ruọ ure nọ u wo “egha ilogbo.” (Mak 4:31, 32) (2) U muẹro inọ ubi na o te seba ẹrro ho. ‘Nọ a kọ ubi mọstad na no, o tẹ dhẹze.’ Orọnikọ Jesu ọ ta nọ “ẹsejọhọ ubi na o te dhẹze” he, ukpoye ọ ta nọ: “O tẹ dhẹze.” Oware ovo o rẹ whaha iẹe he. (3) Ure na u re si emama sa-sa urru te epanọ a rẹ rọ gwọlọ rria etẹe. “Evra ehru e be . . . rria edhedhẹ riẹ.” Ẹvẹ eware esa nana nọ ma ta kpahe ọtadhesẹ na i ro kiekpahe iruo ivuẹvu nọ ma rrọ enẹna?

12. Ẹvẹ ọtadhesẹ ubi mọstad na u ro kiekpahe iruo ivuẹvu nọ ma bi ru nẹnẹ? (Rri ẹkpẹti na, “ Ẹnyaharo Evaọ Unu Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol.”)

¹² (1) Orro na: Ọtadhesẹ ubi mọstad na o dhesẹ ẹnyaharo nọ ọ te jọ iruo usiuwoma ota na gbe ukoko Ileleikristi na. Anwọ 1919 ze, a bi koko iruiruo nọ i wo ajọwha kẹ iruo ivuẹvu na họ ukoko Ileleikristi na. Evaọ oke yena, iruiruo na a bu hu, rekọ u kri hi, a te muhọ ebu. Evaọ uzẹme, oghẹrẹ nọ ubi nana o rọ rro no emuhọ ikpe 1900 rite oke mai na, u gbunu gaga. (Aiz. 60:22) (2) U muẹro: Oware ovuovo o rẹ sae whaha ẹnyaharo nọ ma bi wo evaọ ukoko Ileleikristi na ha. Ghelọ ebẹbẹ sa-sa nọ i bi no obọ ewegrẹ Ọghẹnẹ te ubi osese nana, oware ovuovo o be whaha orro riẹ hẹ. (Aiz. 54:17) (3) Oria ẹria: “Evra ehru” nọ e be rria ure na i dikihẹ kẹ ima ahwo buobu nọ i wo evezi nọ i no erẹwho nọ i bu te egba ivẹ gbe udhuvẹ (240) ze nọ e kezọ usiuwoma Uvie na je bi kuomagbe ukoko Ileleikristi na. (Izik. 17:23) Etẹe a be jọ reawere uwuhrẹ Ọghẹnẹ je wo omosasọ gbe ọthọwẹ.—Aiz. 32:1, 2; 54:13.

13. Eme ọtadhesẹ ẹvi na o ru vẹ kẹ omai kpahe ẹvi hayo orro oware?

¹³ Ọtadhesẹ ẹvi na. Aye jọ o fi ẹvi họ eka nọ a wuhu, ẹvi na ọ tẹ daruọ oma eka na kpobi, u te ru ei vihọ. (Se Matiu 13:33.) Eme ọtadhesẹ na o bi ru vẹ kẹ omai kpahe ẹvi hayo orro oware? Joma ta kpahe eware ivẹ jọ. (1) Oware o tẹ be rro yọ u bi nwene. Ẹvi na ọ daruọ eka nọ a wuhu na “bẹsenọ u ro ru ukulu eka na soso fu.” (2) Orro o rẹ daruọ oria kpobi. Ẹvi na ọ daruọ “owawo-eka ilogbo esa,” koyehọ eka nọ a wuhu na kpobi. Ẹvẹ eware ivẹ nana nọ ma  ta kpahe ọtadhesẹ na i ro kie kpahe iruo ivuẹvu nọ ma rrọ enẹna?

14. Ẹvẹ ọtadhesẹ ẹvi na o ro kiekpahe iruo ivuẹvu nọ ma bi ru nẹnẹ?

¹⁴ (1) Inwene: Ẹvi na o dikihẹ kẹ ovuẹ Uvie na, eka nọ a wuhu na i te dikihẹ kẹ ahwo-akpọ. Wọhọ epanọ ẹvi na o ru eka na nwene na, ere ovuẹ Uvie na u bi nwene ahwo kpobi nọ a dede i rie rehọ. (Rom 12:2) (2) O rẹ daruọ oria kpobi: Ẹvi na nọ ọ daruọ oma eka na soso na u dikihẹ kẹ ovuẹ Uvie na nọ u bi te oria kpobi. Ẹvi ọ rẹ rọ ẹmẹrera daruọ eka nọ a wuhu bẹsenọ u re te oma eka na soso. Epọvo na re, ovuẹ Uvie na u bi te “oria nọ o mai thabọ evaọ otọakpọ na.” (Iruẹru 1:8) Abọ nana ọtadhesẹ na u te je dhesẹ nọ ovuẹ Uvie na u bi te eria nọ a make jọ fi awhaha họ iruo mai, dede nọ a te nwane jọ eria yena muẹrohọ iruo usiuwoma ota mai tere he.

15. Ẹvẹ eme nọ e rrọ Aizaya 60:5, 22 i bi ro rugba? (Rri ẹkpẹti na re, “ Jihova Họ Ọnọ O Ru Rie,” gbe “ Oghẹrẹ nọ ‘Enọ E Mae Kao’ I ro Zihe Ruọ ‘Orẹwho Ulogbo.’” )

¹⁵ Ikpe egba eree (800) taure Jesu ọ tẹ te rọ etadhesẹ yena ta ẹme, Jihova ọ rehọ ẹkwoma Aizaya ta vevẹ epanọ iruo  ivuẹvu na e te nyaharo te gbe oghọghọ nọ u ti noi ze. c Jihova o dhesẹ nọ ahwo a ti zurie no “ugbo tha,” a ve ti kuomagbe ukoko riẹ. Ọ ta kẹ aye jọ nọ o dikihẹ kẹ enọ a rọ ẹzi wholo nọ e gbẹ rrọ otọakpọ na, inọ: “Wha rẹ te ruẹ, wha ve ti lo nwranwranwra, eva rai e vẹ te jajavi avọ oghọghọ; keme efe abade na i re ti su bru owhai tha, gbe efe erẹwho na i re ti bru owhai tha.” (Aiz. 60:1, 4, 5, 9) Eme yena i gine rugba! Nẹnẹ, idibo Jihova nọ i kri no evaọ ukoko na a vọ avọ oghọghọ nọ a be ruẹ epanọ umutho iwhowho-uvie nọ e jọ orẹwho rai i ro bu te idu iwhowho-uvie buobu no.

16, 17. Fodẹ oware jọ nọ o soriẹ nọ ‘ọnọ ọ kọ na gbe ọnọ o bi vu na a be rọ ghọghọ kugbe.’ (Rri ẹkpẹti na re, “ Emebe-Evẹvẹ Ivẹ I Duobọte Udu Imava Jọ Evaọ Obọ Amazon.”)

¹⁶ Kareghẹhọ nọ Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ: “Ọnọ o bi vu na o . . . bi koko enọ i ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ họ, re ọnọ ọ kọ na gbe ọnọ o bi vu na a sae ghọghọ kugbe.” (Jọn 4:36) Ẹvẹ ma be rọ “ghọghọ kugbe” evaọ iruo ivuẹvu akpọ-soso na? Ma bi ru ere evaọ idhere sa-sa. Joma ta kpahe esa jọ.

¹⁷ Orọ ọsosuọ, eva e be were omai inọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ omai evaọ iruo na. Nọ ma tẹ be ta usiuwoma Uvie na yọ ibi ma be kọ na. (Mat. 13:18, 19) Nọ ma te fiobọhọ kẹ ohwo zihe ruọ olele Jesu, yọ ivuẹvu. Yọ mai kpobi ma re wo evawere nọ ma be ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o bi ro ru ibi Uvie na “dhẹze jẹ rro.” (Mak 4:27, 28) Ibi jọ nọ ma kọ e rẹ raha oke re e tẹ te dhẹze, yọ ẹsejọ amọfa họ enọ i re vu ai. Ẹsejọhọ ọkpọ oware nọ o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Joan nọ ọ rrọ obọ Britain nọ ọ họ-ame evaọ ikpe 60 nọ i kpemu, o via kẹ owhẹ no re. Ọ ta nọ: “Mẹ nyaku ahwo jọ nọ a vuẹ omẹ nọ mẹ kọ ubi uzẹme na fihọ udu rai nọ mẹ ta usiuwoma kẹ ae evaọ ikpe jọ nọ i kpemu. Kẹsena Isẹri Jihova efa a te wuhrẹ Ebaibol kugbe ai uwhremu na, ahwo nana a te kurẹriẹ ziọ ukoko Jihova. Eva e were omẹ gaga inọ ibi nọ mẹ kọ e dhẹze, a te je vu ai.”​—Se 1 Ahwo Kọrint 3:6, 7.

18. Oware vẹ o be wha evawere se omai nọ a fodẹ evaọ 1 Ahwo Kọrint 3:8?

¹⁸ Orọ avọ ivẹ, eva e be were omai ẹsikpobi nọ ma te roro kpahe ẹme nọ Pọl ọ ta, inọ: “Omomọvo o ti wo osohwa riẹ wọhọ epaọ iruo riẹ.” (1 Kọr. 3:8) Epanọ ohwo o ru te o ti ro wo osa, orọnikọ epanọ emamọ iyẹrẹ i no iruo na ze te he. Ababọ avro, eme nana e be kẹ inievo nọ e be ta usiuwoma evaọ eria nọ ahwo a be jọ kurẹriẹ tere he omosasọ. Osẹri kpobi nọ ọ be rọ eva riẹ kpobi kọ ibi Uvie na, Ọghẹnẹ o bi rri rie nọ ọ be “mọ ibi buobu,” fikiere ọ rẹ were eva.—Jọn 15:8; Mat. 13:23.

19. (a) Ẹvẹ ẹme Jesu nọ ọ rrọ Matiu 24:14 o be rọ kẹ omai evawere? (b) Eme u fo nọ ma rẹ hae kareghẹhọ o tẹ make rọnọ ahwo a bi kurẹriẹ evaọ ẹkwotọ mai hi?

 ¹⁹ Orọ avọ esa, eva e be were omai inọ iruo mai i bi ru eruẹaruẹ Ebaibol gba. Dai roro ẹme nọ Jesu ọ kpahe kẹ ikọ riẹ nọ a nọe nọ, “Eme ọ te jọ oka ọzino ra gbe orọ oke urere uyero-akpọ na?” Ọ ta kẹ ae nọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na o te jọ abọjọ oka na. Kọ re a wuhrẹ ahwo zihe ruọ ilele riẹ ọ jẹ ta kpahe na? Ijo. Ọ ta nọ: “A rẹ te ta usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri.” (Mat. 24:3, 14) Oyena u dhesẹ nọ usiuwoma ota na, koyehọ ibi-ekọ na yọ abọjọ oka na. Fikiere, nọ ma be ta usiuwoma Uvie na, u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ inọ ahwo a gbẹ maki kurẹriẹ hẹ, yọ ma se “isẹri” no. d Ẹhẹ, te ahwo a kurẹriẹ hayo a kurẹriẹ hẹ, ma bi ru eruẹaruẹ Jesu na gba je wo uvẹ-ọghọ nọ ma rọ rrọ “ibe iruiruo Ọghẹnẹ.” (1 Kọr. 3:9) Onana o rẹ ginẹ kẹ ohwo evawere.

20, 21. (a) Ẹvẹ eme nọ e rrọ Malakae 1:11 i bi ro rugba? (b) Eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru kpahe iruo ivuẹvu na, kọ fikieme?

²⁰ Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, Jesu o fiobọhọ kẹ ikọ riẹ vuhumu nọ o gwọlọ nọ a re ru iruo ivuẹvu na kpata kpata. Anwọ ukpe 1919 ze, Jesu o fiobọhọ kẹ ilele riẹ vuhu onana mu re, onọ u ru nọ idibo Ọghẹnẹ a bi ro fiẹgbahọ iruo na vi epaọ anwẹdẹ. Evaọ uzẹme, oware ovo o rẹ sae whaha iruo ivuẹvu na ha. Wọhọ epanọ Malakae ọ ruẹaro riẹ, a be ta usiuwoma na nẹnẹ “no obọ ovatha-ọre rite ukiediwo riẹ.” (Mal. 1:11) Evaọ uzẹme, no obọ ovatha-ọre rite ukiediwo-ọre, no oka jọ akpọ na rite oka odekọ, enọ e be kọ gbe enọ i bi vu a be ghọghọ kugbe. Yọ kẹdẹ kẹdẹ, no ohiohiẹ rite owọwọ, ma be rọ ajọwha ru iruo na kpata kpata.

²¹ Ma te rri kpohọ ikpe udhusoi nọ i kpemu jẹ ruẹ epanọ umutho idibo Ọghẹnẹ a ro bu zihe ruọ “orẹwho ulogbo” no, udu mai o rẹ vọ avọ “oghọghọ.” (Aiz. 60:5, 22) Jọ oghọghọ yena avọ uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova “Olori ivuẹvu na,” o kẹ omai ajọwha nọ ma rẹ rọ ruabọhọ iruo ivuẹvu nọ e mae rro na bẹsenọ i re kuhọ.—Luk 10:2.